llirttiur £rihsdjr Courant
PRIJSVERLAGING LEESGELD NIEUWE LEIDSCHE COURANT
In elk Christelijk gezin het Christelijk dagblad
ZUIDERZEE BESTAAT NIET MEER
ABONNEMENT:
Per kwartaal 2.35
(Beschikkingskosten 0.15.)
Per week 0.18
Postabonnement per kwartaal2.85
Voor het Buitenland bij Wekelijk-
sche zending6.
Bij dagelij ksche zending7—
Alles bij vooruitbetalinb
Losse nummere 5 cent
met Zondagsblad 5% cent
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
NO. 3670
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
MAANDAG 30 MEI 1932
ADVERTENTIEN
'an 1 tot 5 regels...M..M..MH«MM
L17VS
0.22 y?
,L30
van 1—5 regels
Elke regel meerm 0.45
Bij contract belangrijke korting.
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend - 0.10
12e Jaargang
Het is ons aangenaam mede te kunnen deelen aan de lezers en de toekomstige lezers van de NIEUWE
LEIDSCHE COURANT, dat de abonnementsprijs met ingang van 1 Juli aanstaande wordt gebracht op
ff 2.35 per kwartaal op plaatsen waar per agent bezorgd wordt, of
ff 0.1 8 per weekof
ff 2.80 per kwartaal voor de post-abonné's.
Wij hopen, dat deze sterke verlaging tot gevolg heeft, dat er een algemeene drang komt ons te helpen in ons streven:
Nieuwe lezers op te geven aan onze agenten of aan het BUREAU BREESTRAAT 123, LEIDEN
Oil nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD.
KETTERJAGERIJ
Een openhartige mededeeling in de roode
pers, dienend om het partijbestuur tegen
over een aanval uit de moderne, d.w.z.
sociaal-democratische vakbeweging te ver
dedigen, geeft heel wat te denken.
Het schijnt nog voor te komen, clat
6ociaal-democraten lid zijn van oen „neu
trale" vakorganisatie. En dit was voor een
leider in de roode vakbeweging oorzaak om
ihet partijbestuur een slappe houding toe te
schrijven.
Hoe kunt gij dat doen stuift de redactie
van de roode pers op? „Het mangelt u
blijkbaar aan voldoende kennis van zaken".
En dan komt de niededeelins:
Op verzoek van het Partijbestuur heeft
het bestuuur van het N.V.V., oa raad
pleging der vakbonden, een lijst van
neutraal-georganiseerde partij genooten
overgelegd. Aan al deze personen is door
het Partijbestuur een schrijven gericht,
waarin het opheldering vraagt omtrent
hun gedragslijn. Als de antwoorden hier
op zijn binnengekomen, zal het Partijbe
stuur zijn houding voor de uiteenloopen-
de gevallen nader vaststellen. Van slap
heid is geen sprake. Wel van het onwen-
schelijke, om zulke verwijten uit te spre
ken zonder voldoenden grondslag.
De betekenis Is helder. Op verzoete van
het partijbestuur heeft de vakbeweging een
zwarte lijst aangelegd: die en die is wèl
sociaal-democraat, doch geen lid van de roo
de vakbeweging.
Dientengevolge kwamen cr meer of min
der personen onder censuur te staan: ze
kregen van het partijbestuur een brief,
waarin ze ter verantwoording geroepen
worden over zoo snood gedrag.
Straks, als de antwoorden binnen zijn, zal
het partijbestuur overwegen, welke discipli
naire .straffen verder genomen zullen wor
den, maar nu reeds staat vast: „van slap
heid is geen sprake'.
Ziezoo, nu weten wij Het. De roode ketter-
jagerij is'in volle gang; de inkwisitie speurt
en zoekt naar dwalende schapen en de
Vargas ziet wachtensmoede naar de be
rechting uit.
Ziedaar de geestelijke ert persoonlijke
vrijheid in de S. D. A. P. En zulke ketter
jagers hebben de mond vol grimmige critiek
over predikanten en pastoors, die Christen
ouders vermanen om him kinderen niet
naar de openbare school te zenden en die
Christenarbeiders waarschuwen voor de
roode vakbeweging!
EEN JUIST PRINCIPE
In Friesland, waar de crisis in de veeteelt
noodzakelijkerwijze het scherpst wordt ge
voeld, aangezien de welvaart dezer pfovin-
a goeddeels van dit middel van bestaan af
hankelijk is, werd door do Vereeniging
„Friesch Grondbezit" in Maart van dit jaar
een commissie opgericht, om te trachten de
zich in moeilijkheden bevindende pachters
te helpen.
Deze hulp bestaat in bemiddeling tus
schen pachter en verhuurder inzake reduc
tie op tie te betalen pachtsom.
Naar de voorzitter van „Friesch Grondbe
zit" de heer B. Ph. van Harinxma thoe Sloo-
ten meedeelt in het „Handelsblad" werden
reeds 130 gevallen behandeld. In vele daar
van wist de commissie door haar tusschen-
komst te bewerken, dat de verpachters over
gingen tot 't géven van een belangrijke
reductie, zoodat deze gevallen tot genoegen
der pachters werden geregeld.
De heer Van Harinxma vestigt echter de
aandacht op een groote moeilijkheid, nl. het
.geval, dat de verhuurder geen grootgrondbe
zitter of kapitalist is, wien verminderenig
der huur slechts luttel deert, doch iemand,
Üie van de betreffende huur moet leven of
De dijk verbindt Noord-
Holland met Friesland
Een dag van vreugde maar ook
van weemoed
Het gelaat van ons land verandert snel.
Wie straks gehoor geeft aan het verzoek
van belanghebbenden hindert niet, wie
heeft bij slot van rekening geen belang
en zijn vacantic gaat doorbrengen in eigen
land, mag wel zorgen over een goede kaart
te beschikken. Welke provincie men ook
kiest, overal zijn nieuwe wegen aangelegd,
en het proces werkt nog steeds door.
En nu zal de kaart voortaan een weg
aanwijzen van Den Oever, het noord-ooste
lijke punt van Wieringen naar Zurig aan
Frieslands westkust Natuurlijk zal het heel
wat jaren duren, eer de trein over dezen
dijk ratelt, of zelfs eer de auto de nieuwe
veelal kaarsrechte baan neemt, maar Zater
dag zijn toch de eerste wandelaars ge
trokken over het laatst gedichte stuk van
den heirweg, wedke eens vooral een eind
heeft gemaakt aan de glorie der Zuiderzee,
Wandelen was het echter niet precies.
Met bloote beenen zeulden deze jagers op
primeurs, waarbij natuurlijk ook een enkele
vrouw was, van de eene keileenikluit op de
andere.
Maai' dc glorie van de Zuiderzee is toch
uit Er wordt om gejuicht, maar ook om
getreurd. In al de visschersplaatsen van het
IJsselmeer, hetwelk voortaan de naam zal
zijn van het in boeien geslagen binnenwater,
hadden de schepen de vlaggen halfstoks
geheschen. Een dierbare doode werd her
dacht. Echter ar.n den dijk, daar joelde en
krioelde een vroolijke drom.
Zeven eeuwen heeft de Zuiderzee een be
langrijke rol gespeeld in de historie van ons
land. Zij heeft duizenden visschers eer*, vaak
sober, bestaan geschonken en dezen waren
er tevreden mee en begeerden geen anderen
werkkring. Zij heeft de binnenvaarders ge
legenheid gegeven zeemanskunst zich eigen
te maken, en dat was noodig, want de Zui-
zelf op hooge lasten (hypotheekrente) zit
Dit is een kwestie, diie van belang blijft
ook straks, als 'het crsisis-pachtontwerp
Ebels—Oud wet zal zijn geworden.
Men gevoelt, het is heel gemakkelijk,
pachters te ontslaan van de verplichting
hun huur te betalen, maar in bepaalde ge
vallen kan daarmee, ten bate van den een,
het bestaan van den ander worden ver
nietigd.
Hier zal wijs beleid en tactisch overleg
noodig zijn. En voor alle dingen bij dege
nen, die de moeilijke taak zullen hebben, in
deze zaken uitspraak te doen: de wil tot be
grijpen en de meest volslagen afwezigheid
van alle neiging om eigen vooropgezette
meeninkje tot geldigheid te brengen.
Het principe der vereeniging „Friesch
Grondbezit" is volgens dan heer Harinxma,
dat de ongunst der tijden door verpachters
en pachters gezamenlijk dient te worden ge
dragen. Misschien is het aan do toepassing
van dit juiste principe te danken, dat vele
verpachters in Friesland zelfs zonder eeni-
ge inmenging van de crisiscommissie aan
zienlijke kortingen op den huursom (tot 40
50 pCt toe) hebben toegestaan.
Wij zijn er van overtuigd, dat onder be
ding van Gods hulp, Nederland deze gewel
dige crisis kan te boven komen, indien maar
niet het eene lid in grof egoisme, meenende
dat aan z ij n mandarijnen huisje niet mag
worden geraakt, weigert met het andere lid
mee te dragen en zoo noodig mee te lijden.
Solidariteit in geest, ook in offers, ook in
lijden, dat is eendracht en kracht.
,,d' Eendrachtigheyt die is de moeder van de
krachten,
En 't grootst gewelt dat oyt wij bij
malkander brachten.
Geen wapen doet so veel, geen oorlogstuvg
so sterek,
S'is 't alder-swachste volck het sterekste
Bolleworck".
derzee was bij tijden verraderlijk en had
ook haar gedeelten, die den naam van
schippersgraf met eere droegen. Zij wa
tijd door bereid het water van IJssel
Vecht en uit de polders door te geven aan
haar grootere zuster, de Noordzee. Zelfs is
er een tijd geweest, dat de zwaarbeladen
Oostinjovaarders de Zuiderzee binnenvielen,
om. wat nu bijna slapende stadjes zijn, tot
luister en heerlijkheid te brengen, en om
Amsterdam het* noodige te' bieden in haar
streven omhoog.
En eindelijk, zoowaar is er eenmaal een
zeeslag geleverd, zoo tegen den Hollandschen
rand van deze binnenzee aan.
Sic transitDe heerlijkheid van de
Zuiderzee is geëindigd. De nieuwe zakelijk
heid heeft het gewonnen. Wi; verheugen ons
nu de „twaalfde" provincie zich aan den
horizon opdoet voor ons oog, en wij hopen,
dat God zegen wil schenken op dit in zorge
lijke tijden tot een mijlpaal gebrachte werk,
maar wij gevoelen ook iets van weemoed.
Men zal straks zoeken taar iets en het piet
vinden. Precies als men behoefte heeft aan
een pelgrimage naar zijn geboortedorp, of
zelfs naar de straat, waarin eenmaal het
geboortehuis stond, en alles zoo veranderd
terugvindt, dan heeft men wèl gezocht
maar niét gevonden.
Wij zijn blij dit historisch mament
hebben mogen bijwonen. Het gelaat van ons
land verandert. Het legt af. wat in de zake
lijkheidseeuw franje is of wel onnuttige
ruimte en het maakt aanstalten, om grond
aan het water te ontwoekeren voor onze
zidh in millioenen uitbreidende bevolking,
in de hoop, dat deze grond straks brood zal
bieden aan den eter.
De Directie van de Zuiderzee-werken dacht
zich niet te vergissen wanneer zij de slui
ting van den dijk ging stellen op Zaterdag
28 Mei, des middags één uur.
Men was wat voorzichtig geworden. Wind
en weder dienende, moet bij waterbouw
werken altijd het voorbehoud zijn. Eenige
dagen tevoren had de noordwestelijke wind
zoo en-entjes met zijn staart gekwispeld en
het gat ten ongerieve van de uitvoerders
vergroot Maar nu zou het dan toch wel
gaan.
Niet te veel ruchtbaarheid werd ditmaal
aan de zaak gegeven. Alleen technische auto
riteiten zouden worden udtgenoodigd, waar
bij natuurlijk de Zuiderzee-raad. Een dertig
tal dagbladmenschen had een vertrouwelijke
uitnoodiging ontvangen. Maar natuurlijk was
alles, wat verbonden is aan de M. U. Z.
(Maatschappij tot uitvoering van Zuiderzee
werken) waakzaam en ook present en dat
is samieai een heel leger. En hierbij hadden
zich gesohaard familieleden en buurtbewo
ners, plus dat slag menschen die rui
ken als er iets bijzonders aan de hand is en
ook altijd een gaatje weten om door te slui
pen
Zoo was het een levendig aspect, hetwelk
Zuiderzee, want vandaag laten wij ons
nog niet vangen door een woord, bood.. Aller
lei slag vaartuigen, van dekschuit tot netjes
opgetuigde directie-boot, van sleepboot tot
passagiersjacht kroelde daar door elkaar.
De vlaggen waren in top, en als het schip
er zich voor leende, was het nog gepavoi-
seerd ook. Voor de autoriteiten lag er een
niet meer gebruikte veerboot van den dienst
op Stavoren. Het met zeil overspannen dek
leende zich schitterend voor de ontvangst
ran de al maar aanzwellende groep.
De Directie der Zuiderzeewerken had ons
roomriddags van Anna Paulowna per auto
bus doen halen. Wielingen, al een paar jaar
verbon dien aan het vaste land, maakte ook
nu weer op mij den indruk veel weg te heb
ben van een Twéntsch-Saksisdh landschap.
Dat karakter zal straks wel in de verdruk
king komen.
Aan Den Oever frischte Ir. van Gils nog
eens weer ons geheugen op en lrij vertelde
ons ook veel nieuwe dingen. Het program
van den dag werd uiteengezet en, kon het
anders, een blik geworpen op de historie.
Vóór 45 jaar was het eerste rapport ver
schenen van wijlen Ir. Lely, den lateren
minister, over de Zuidierzee^demping. Met
het leven van Ir. Levy Sr. is de geheele his
torie van dit reuzewerk samengeweven. Als
minister d:ende hij in 1916 zijn ontwerp in,
hetwelk de Staten-Generaal aanvaardde. Te
vermelden waard is, dat zijn zoon thans
directeur-uitvoerder is van de M. U. Z.
Dat. Lely, te weten wijlen de minister, de
in dag herhaaldelijk in zijn nagedachtenis
is gehuldigd, spreekt haast voor zichzelf.
In 1920 is dan begonnen met de verbin
ding tusschon Holland en Wieringen; dit
werk was 31 Juli 1924 afgeloopen. Voorjaar
1927 werd een aanvang gemaakt met den
dijk tusschen Friesland en Wieringen. De
totale duur van dit werk is dus ruim vijf
jaar.
Het laatste gat, dat opengelaten was, droeg
den naam van De Vliete-r. Het is nu dit gat,
dat Zaterdag is gesloten geworden.
De kosten van dit werk zijn 127 millioen
gulden geweest.
De sluiting.
Thans voerde de auto ons den breeden
van een betonnen oppervlak voorzienen dijk
op. Dit afgewerkt gedeelte is ongeveer een
uur lang. De dijk is ongeveer 85 M. breed
De voet onder water 130 M. of daaromtrent.
Deze breedte èn natuurlijk de kostbare
samensteling is van dien aard, dat men de
vaarste noordwesterstormen meent te kun-
afwachten.
Op het afgewerkte stuk dijk was het één
r al beweging. Bij den aanlegsteiger werd
auto verwisseld voor boot. Alle directie- en
waterstaatsbooten hadden hun taak te ver
vullen.
En toen ging het op Den Vlieter af. Vlak
bij het gat, nog ongeveer 6 M. breed, posteer
den de booten zich. Film- en fotomenschen
kregen een goede beurt. Alles was buiten
gewoon goed in scène gezet. Het weer bedierf
niets. Het zonnetje goot wat warmte over
de toch nog kille wind en de laatste golven
slingerden zich traag door het gat 't Was
bijna vloed en als het straks eb zou zijn,
ie dijk een stuk hooger oprijzen uit het
water.
Aan beide, zijden van het gat lag een groote
dekschuit vol keileem. Op den inhoud van
elk ervan deed een kraan door zijn reuzen-
knijper-s telkens opnieuw eert aanval en
steeds weer werd de glibberige massa in
het gat geplonsd. Soms raakten de knijpers
in hun haast om de Zuiderzee nu toch vóór
uuir aan zijn eind te helpen, bijna in
elkaar verward. De zes meteropening werd
al kleiner.
Tot 12.35 een stopsein gegeven werd. Op
de ponton begon de plechtigheid. Dr. II.
Colijn, voorzitter van den Zuiderzee-raad
nam het woord, en na hem do andere auto
riteiten, men heeft het Zaterdag al kunnen
lezen, ear om 12.5S wordt aan dc kraan
machinisten geseind, dat het laatste woord
n de knijpers. De kettingen ratelen, de
tanden zetten zich vast in de klei, feilloos
stort de bak zich leeg boven het laatste
stroompje, dat daar nóg sijpelt, en onr 1.01,
°8 Mei 1932 is de verbinding tus-
chen Holland en Friesland tot
stand gebracht
En nu gillen alle sirenen en alle fluiten
als Oudejaarsavond in de Rotterdamsche
havens. En alle vlaggen worden gezwaaid en
alle menschen jubelen en zoowaar boven
ons hoofd maken een paar marine-vliegfui-
gen sierlijke buigingen. En ieder voelt zich
compagnon van zijn tijdelijken buurman,
wijl hier tot stand is gebracht een natio
naal werk, dat Neerlairds roem op het
gebred .van waterbedwingen, Mn em zal
moeten uitdragen over de wereld.
Hulde aan onze ingenieurs, hulde
onze ambtenaren en werklieden, welke daar
ver van de bewoonde wereld, eenige jaren
lang hun stoeren arbeid hebben verricht
De toekomst?
Wij w-ten.het niet De dijk zal afgemaakt
worden, zij moet tegen den winter gereed
zijn, maar hoe het gaan zal met de an
dere inpoldering van het oude Zuiderzee-
vak is wel heel moeilijk te zeggen.
De economische omstandigheden raden
buitengewoon groote voorzichtigheid aan.
Het geld zal in de eerstvolgende jaren niet
voor het oprapen zijn. Komt er weer schot
in dan is allereerst de Noord Oostelijke Pol
der, onder Friesland en tegen Overijsel aan
aan de beurt.
Het IJsedmeer zal langzaam aan den
smaak van zijn water zien veranderen. Het
zoetwater uit IJssel en uit de boezems,
welke erin uitloozen, zal waarsohijnlijk over
tien jaar het brakke overwonnen hebben.
Wat dat precies worden zal voor do vis-
scherij, moet ook nog afgewacht Er ver
andert. zoo ontzaglijk veel. De visschers zul
len niet meer met den vollen wind in die
zeilen de Waddenzee in kunnen stuiven. Zij
moeten aan de sluizen, óf bij Kornwerder-
zand óf bij Den Oever netjes hun beurt af
wachten, om uit de groote kom te komen.
Gevangenen vair den vooruitgang, van de
overwinnig der techniek, als wij allen zoo
vaak zijn!
De Zuiderzeewerken zullen dezen zomer
ook bezoekers trekken. Hier is een stuk
nationaal werk te zien.
HET VERLOOP DER WERKEN IN DATA
Wat de kosten betreft, is de afsluiting en
droogmaking der Zuiderzee een groote te
genvaller; wat het verloop der werk
zaamheden betreft, ging alles zeer voorspoe
dig. Uit het volgende, chronologische over
zicht, kan dat blijken.
Op li Juni 191S werd de wet tot afslui
ting afgekondigd: de dijk zou loopen van
Wieringen naar Piaam in Friesland, doch
dit werd later: Zurig.
Even later, op 4 Juli werd de Commïssie-
Lorentz ingesteld, die in 1926 rapporteerde
over hoogwaterstanden als waarschijnlijk
gevolg van de droogmaking. Op 20 Dec.
werd het Zuiderzeefonds ingesteld en op 1
Mei 1919 de Dienst der Zuiderzeewerken.
In 1922 ging de commissie-Loviuk op
nieuw een onderzoek naar de baten der
droogmaking instellen; zij bracht in 1924
rapport uit. Daarop volgde 27 Mei 1925 de
indiening van wetsontwerpen om het werk
te bespoedigen, opdat in 1933 de afsluitdijk
gereed kon zijn.
In 1925 ging men aan de Visschers den
ken: op 29 Juni kwam de Steunwet tot
stand. In 1926 ging de Commissie-Vissering
de uitgifte der Zuiderzeegronden bestudee-
ren; en in 1927 stelde de commissie-Lovink
een onderzoek in naar landbouwtechnische
aangelegenheden. Op 24 Mei 1928 volgde do
wet tot indeeling bij Medemblik. Barsitrger-
horn en Winkel; Wieringen bad reeds een
portie.
Thans iets over de
Uitvoeringswerkzaamheden.
Op 29 Juni 1920 te 12.05 uur werd in het
profiel van den beteugelingsdam door de
kleine geul in het Amsteldiep de eerste bak
grond gestort, waarmede de werkzaamlre-
Voornaamste Nieuws.
Spanning in Duitschland. Zullen Brüning
en Hindenburg het eens worden?
Brüning spreekt over het werkloosheids
probleem.
(Blz. 3)
Begrafenis van Ds. J. L. Pierson te Hen
gelo (Gld.).
Zaterdag is de Utrechtsche Singelloop ge
houden.
(blz. 5)
Jaarvergadering van de Bond van Chr.
Technici.
(Blz. 9)
Jaarvergadering van de Ned. Vereen, van
Chr. Kantoor- en Handelsbedienden.
Dinsdag is het dertig jaar geleden, dat de
Vrede van Vereeniging een einde maakte
aan de Boerenoorlog.
(blz. 10)
Dr. H. Colijn en Prof. J. R. Slotemaker de
Bruine spreken te Overschie.
den tot afsluiting van de Zuiderzee (eerst
den dijk tusschen Noord-Holland en Wierin
gen door het Amsteldiep) werden begonnen:
op 31 Juli 1924 des avonds te S u. had do
sluiting van den dijk door het Amsteldiep
plaats.
De Maatschappij tot Uitvoering der Zui
derzeewerken (M.U.Z.) werd opgericht op 27
Juli 1926 en met deze werd een overeen
komst gesloterr betreffende de uitvoering
van de werken tot afsluiting van de Zuider
zee en indijking van de Wieringermeer.
In het volgend jaar begon men met de
sluisputten droog te maken, en in 1928
kwam het eerste stuk dijk bij Kornwerder-
zand gereed. De proefpolder bij Andijk was
toen reeds droog.
In 1927 werd aangevangen met den bouw
van den ongeveer IS K.M. langen dijk Wie
ringenMedemblik tot afsluiting van dc
Wieringermeer. Op 27 Juli 1929 was de dijk
WieringenMedemblik voltooid en kon met
het droogmalen worden begonnen. De beide
gemalen bij Medemblik en den Oever wer
den op 10 Februari 1930 in werking gesteld
en in Augustus van datzelfde jaar was do
Wieringermeer „droog". Op 7 September
1930 werd het eerste koolzaad in den Wie-
ringerm eerpol der gezaaid.
Sucoessievelijk kwamen in 19*29 en vol
gende jaren groote dijkvakken gereed, alles
bij elkaar 30 K.M.; ten slotte bleef alleen
de Vlieter bij Wieringen open en dit gat
ging Zaterdag dicht.
De eerste Directeur-Generaal van de Zur-
derzeewerken was dr. ir. H. Wortnran, op
gevolgd door den tegenwoordigen directeur-
generaal Ir. V. J. P. de Blocrj van Ivuffeler.
Gedurende den laatsten tijd berustte dc
dagelijksche leiding van de uitvoering der
weiken tot sluiting van de Vlieter in^hon
In ;r. J. C. N. Ringeling.
