WALATUM PRIMA VLOERBEDEKKING
MAANDAG 8 FEBRUARI 1932
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD PAG. 6
Maandagmiddag 8 en Dinsdag 9 Februari:
in vele nieuwe kleuren en dessins 183 c-m. breed, gewone prijs per el 0.98, ALLEEN
Maandagmiddag en Dinsdag
PER EL f 0.57
Bij Griep
en Influenza, Rheumatisohe pijnen, gevatte
Koude, Hoofdpijn, Kiespijn, Aangeziohtspijn
en vastzittende Hoest, zullen
Mijnhardt's Poeders
U spoedig helpen. Doos 45 cL Bij Uw Drogist
STADSNIEUWS
PROPAGANDA VOOR LEIDEN
Door het Centraal Uitgevers-bureau voor
Gemeente-propaganda is in tijdschriftvorm
een propaganda-blad uitgegeven van onze
stad, waarin versohillenda belangrijke arti
kelen met tal van foto's verlucht de aantrek
kelijkheden van Leiden als woonstad opsom
men. Onze burgemeester, Mr. A. v. tL Sande
Bakhuyzen schrijft een voorwoord, waarin
hij er op wijst, dat Leid'en vroeger uit een
oogpunt van landverdediging en thans in
economische en geestelijken zin een steun
'en stut voor Holland geworden is door
eijn textielnijverheid en zijn groeiende en
- bloeiende Hoogeschool. Leiden trekt aan-
s dacht door zijn geschiedenis, maar nietmin-
•Vder door het werkzaam aandeel dat het
thans in het wetenschappelijk en commer-
cieel leven van ons volk neemt.
'I Deze algemeee opmerkingen van den bur-
7 gemeester worden in de volgende bladzijden
f nader uitgewerkt, o.a. in een artikel van den
t heer E. W. Wichers Rolland-et, secretaris
I' van de V.V.V. en in verschillende andere
bijdragen die Leiden in heel haar veelkleu-
rig leven schilderen.
yje.de door zijn keurige verzorging zal
het. blad ongetwijfeld veel belangstelling
f- trekken ep, nqar we hopen, zijn propagan-
i- distisch werk vruchtbaar doen
1
DE SENAATSKAMER
DER LEIDSCHE UNIVERSITEIT
Bij de fa. S. C. van Doesburgh alhier is
verschenen de tweede druk van „De Senaats
kamer der Leidsche Universiteit", waarvan
ide eerste druk is samengesteld door de hoog-
leeraren P. J. Blok en W. Marten. De afge
treden rector-magnificus Prof. Dr. J. Ph.
Vogel schrijft in dit boekje een voorwoord
waaraan het volgende is ontleend:
Dit boekje bevatte niet alleen een beknopte
(geschiedenis der Leidsche Senaatskamer,
maar tevens een vollédigen beschrijvenden
catalogus der geschilderde portretten van
ihooaleeraren, waarmede de wanden van die
veraadérzaal zijn behangen.
Aangezien 'die merkwaardige verzameling
sedert 1914 is verrijkt met niet minder dan
acht-eri-twintig beeltenissen, kwam het ons
igewenscht voor een tweede uitgave van De
Senaatskamer het lioht te doen zien, waar
in' "die nieuwe aanwinsten konden worden
opgenomen. Bovendien hebben wij gemeend,
dat deze- publicatie niet-weinig in -belang,
■zou'winnen, indien daarin een korte ken
schetsing van elk der.honderd-drie-en-tachtig
afgebeelde geleerden kon worden opgenomen.
Immers, hoewel de Leidsche collectie eenïge
stukken van wezenlijke kunstwaarde bevat,
toch zal men erkennen, dat het vooral de
afgebeelde personen zijn, waaraan deze por-
tretverzameling haar buitengewone beteeke-
3iis voor onze Leidsche Hoogeschool ontleent
In die statige reeks conterfeitsels van ver
maarde geleerden straalt ons als het ware
de roem tegen, dien de Leidsche Hoogesahool
gedurendede drie en een halve eeuw van
Biaar bestaan heeft weten te handhaven.
Tot onze vreugde hebben wij niet alleen
Dr. W. Martin onmiddellijk bereid gevonden
om tot een nieuwe uitgave van zijn Senaats
kamer mede te werken, tnaar bovendien
bleek ons dat wij voor de biografische bij
zonderheden der afgebeelden konden rekenen
op de hulp van een aantal docenten onzer
Universiteit.
Wij wenschen hier uiting te geven aan
onze erkentelijkheid voor de medewerking,
zoo bereidwillig en vaak met opoffering van
veel tijd verleend.
Een woord van bij zonderen dank komt toe
aan'den heer E. Pelinck, candid-aat in de
kunstgeschiedenis, die zich op verzoek van
prof. Martin en onder diens leiding heeft
belast, met de, beschrijving der acht-en-twin-
tig sedert 1914 in de Senaatskamer geplaat
ste schilderijen en met groote nauwgezetheid
zich van die taak heeft gekweten.
Het aantal reproducties in de nieuwe uit
gave is met vijf vermeerderd, bij de keuze
waarvan deels op de kunstwaarde, deels op
de beteekenLs van den afgebeelde is gelet.
Het 'boekje, dat voor den prijs van 1.25
ïs verkrijgbaar gesteld, bevat thans 18 afbeel
dingen en zal keurig afgewerkt als het is,
zijn weg in de Universitaire wereld wel
vinden.
LEIDSCHE BUITENSCHOOL
Voor de Leiiidtsohe Buiiteneohocvl te Katwijk
ie Zaterdagavond een liiefdadiigfo'eideuiiitvoe-
iriinig gegeven, welke opgebracht heeft een
mietto bedrag van ƒ580.
!VERVOERSOPBRENGSTEN N.Z.H.TJH.
De vervoersopbrengsten van de N.Z.H T.M.
hebben gedurende de maand Januari bedra
gen wat betreft de lijn Scheveningen—Lei
denKatwijk (NoordWijk) incl. stedelijn
Leiden) f 110.627 en wat betreft de lijn Lei
denHeemstede f 9400.
STEDELIJKE WERKINRICHTING.
In de Stedelijke Werkinrichting zijn in
de afgetoopen week opgenomen: Maandag
44, Dinsdag 40, Woensdag 44, Donderdag 43,
Vrijdag 44 en Zaïtordag 38 volwassen per
sonen.
DE DIENST DER APOTHEKEN.
De avond-, nacht- en Zondagsdienst der
apotheken wiordll. van Maandag 8 tot en
met, Zondag 14 Februari a.s. waargenomen
door de apotheken: G. F. Reyst, Steen-
straat 15. telef. 136: en A. J. Donik, Doeza-
straat 131, itelef. 1313.
Dnn.-rni |lfC CTAMH
'ONDERTROUWD: A Eoezaard 22 j, en J M
Rlisbergen 20 j P Wassenaar wedr 49 J.
J Smit. geseh 41 J. J Koet
Vïnkesttln 21 J.
GEBOREN: Nlcolaai
drlei
r G A Drlef
i C A A
>etruB Maria s v N Ph
mlt Leonardti* Hen-
DE LEIDSCHE UNIVERSITEIT
357ste VERJAARDAG
REDE VAN DEN RECTOR-MAGNIFICUS
Ter gelegenheid van den 357sten verjaar
dag van de Leidsche Universiteit heeft he
denmiddag in het Groot-Auditorium, de rec
tor magnificus, prof. dr. J. J. Blanksma de
gebruinelijke dies-rede uitgesproken, welke
door talrijke belangstellenden, w.o. de cura
toren der Leidsche Universiteit, vele profes
soren, lectoren en doctoren en andere auto
riteiten werd bijgewoond, terwijl ook depu
taties aanwezig waren der verschillende stu-
dentenvereehi gingen.
Prof. Blanksma sprak over „de invloed
der organische, scheikunde op de mensche-
lijke samenleving". Aan zijn rede het vol
gende ontkend:
Als wij nagaan, aldus ving spr. aan, welke
de invloeden zijn geweest, dk de mensche-
lijke samenleving gedurende de laatste hon
derd jaren wijzigingen hebben doen onder
gaan, dan zijn het d-e natuurwetenschappe
lijke oh dekkingen en hare toepassingen.
Daar is het gebruik van stoom en electri-
citeit door de natuurkunde; de plant- en
dierkunde hebben ons verrijkt met onbeken
de soorten, rassen en variëteiten; de aard
en dtó-lfstofkunde hebben voor opsporing van
aardolie, steenkool en ertsen gezorgd.
Het onderwerp, waarvoor spr. thans eeni-
ge oogenblikkqn de aandacht vraagt, is de
invloed van de organische scheikunde op de
menschelijke samenleving.
Voornamelijk op het gebied van kleeding,
voeding en snelverkeer heeft deze schei
kunde groote veranderingen teweeg gebracht
gedurende de laatst verloopen eeuw;
Kleeding.
Riéeds in dé oudheid, bij Egyptenaren,
Grieken, Romeinen en Germanen, werd de
kleeding gemaakt uit vezelstoffen van dier
lijken of plantaardigen oorsprong. Het zijn
wol en zijde, afkomstig van dieren, en lin
nen, hennep en katoen, door planten voort
gebracht, welke als kleeding werden ge
bruikt. Aanvankelijk in ongekleurden toe
stand, werden deze stoffen bij grootere wel
vaart geverfd met kleurstoffen, uit planten
of dtoren bereid.
De ontwikkeling van de organische schei
kunde heeft hierin een belangrijke wijziging
gebracht; zoowel een deel der grondstof, die
als vezelstof voor de kleeding gebruikt
wordt, als ook cLe kleurstoffen waarmede
cleze wordt geverfd, hebben een volkomen
verandering ondergaan. Een voorbeeld ont
leent spr. aan de Leidsche lakenindustrie.
De verfstoffen, welke voor de Leidsche
lakenindustrie werden gebezigd, waren van
plantaardigen oorsprong. Voor het blauw
verven werd de weede (isatis tinctoria),
voor het rotxiverven de meekrap (rubia tinc-
torum) toegepast. Na de ontdekking van
Amerika en van den zeeweg naar Indie
werd'-obk iïïdigo uit Bongalen ingevoerd,
terwijl uit Amerika lauw 'Hut. (campèche-
hout, provinciehout) en roodhout (Brazilie-
hout) en cochenille als verfstoffen werden
aangevoerd.
De weede of pastel, reeds in de middel
eeuwen gebruikt voor het blauwverven, wa9
vóór het invoeren van de indigo de belang
rijkste grondstof voor de ververij. De blade
ren van de weedeplant bevatten het indoxyl,
dat er met water uitgetrokken kon worden.
In zure oplosing is deze stof bestendig, ter
wijl in alcalische omgeving door oxydatie
aan de lucht hieruit indigo als een donker
blauw neerslag zich afzet De weede werd
toen in ons land verbouwd, terwijl een deei
door dé lakenververs uit Duitschland (F.r-
furt) en Frankrijk (Rijssel) werd betrokken,
In 1578 werd de indigo door de Portugee-
zen uit Indië aangevoerd en voor het eerst
hier te lande in gebruik genomen.
Den 27en Juni 1578 staan Burgemeesters
van Leiden aan Pedro vas de Hiero, gezant
van den Con. ward, van Poortegael toe, om
alhier bekent te maecken het anil of de in
digo ende te leeren gebruyeken tot het ver
wen, en es by burgemeesters ten advis van
de waerdyns toegelaten zijn prouf te doen
tot cost ende last van de verwers, wel ver-
staende datter de waerdyns zullen moeten
over zijn zno voer als nae.
Een felle strijd onlstaat nu tusschen de
weedeverbouwers, die zich in hun bedrijf
geschaad achten en de handelaren in indigo
over de waarde van de indigo als verfstof
voor de lakenindustrie.
Den Uen April "15S7 wordt dan ook eer
verbod van het gerecht te Leiden uitgevaar
indigo geheel te weren.
Wat nu de werkwijze van het blauwver
ven betreft, dit geschiedde in de indigokuip.
Omdat indigo onoplosbaar in water is,
moet deze in de indigokuip eerst worden
omgezet in een oplosbare verbinding, hei
indigowit, dat in water goed oplosbare na-
triumzouten geeft. Men kan dit uitvoeren in
de zoogenaamde vitrioolkuip, door reductie
met ferrosulfaat (vroeger koperrood) ge
noemd). Aan de lucht blootgesteld kleum
zich de daari ngeverfde stof later blauw.
Een meer gebruikelijke verfmetihode was
de warme pastelkuip, waarbij weede (pas
tel). indigo zemelen tot 75 graden werden
verhit, cn daarna in de met dekens omwik
kelde kuip warm gehouden werden. De zet-
meelhoudende stoffen uit de zemelen onder
gaan een gisting, waarbij afhankelijk van
de temperatuur, azijnzuur, melkzuur of bo-
terzuur ontstaan, terwijl de daarbij gevorm
do fermenten de indigo tot indigowit redu-
ceeren. De sterkte van de verkregen oplos
sing wordt gecontroleerd door een stuk wol
len stof, het staal, in de kuip te hangen en
de kleur daarvan te boordeelen. Is de oplos
sing sterk genoeg, dan wordt de kuip ge
opend, gefiltreerd en de oplosing voor de
ververij gebruikt
Op het gebruik van verfstoffen werd door
het stadsbestuur te Leiden streng toezicht
gehouden.
Nadat reeds gedurende vele eeuwen in de
lakenindustrie de meekrap en weede ge
bruikt waren, kwamen na de ontdekking
van Amerika nieuwe verfstoffen in toepas
sing, zooals eampèchehout. of provinciehout.
Braziliehout en cochenille. De laatstge
noemde stof is afkomstig van de schildluis»
(coccus cacti) die voorkomt op een Mexl-
caansche cactus.
De cochenille wordt omstreeks 1620 te Lei
den in do ververij ingevoerd, zooals blijkt,
Houten wear S3 Jr. ™n contract geslot enUischen den verver
1 Dirc ^yillemsz yen,, der-Heyden uit Delft,
met twee Leidsche lakenververs Gerard
Vaillant en Jasper Waterlo.
Wat ons nu het meeste treft bij deze laken
industrie, dat zijn de van overheidswege
aan de ververs gegeven voorschriften, waar
aan zij zich te houden hebben om niet be
boet te worden, en de verplichte geheim
houding van de werkwijze, welke van vader
op zoon wordt overgeleverd.
Dit is dan ook een van de oorzaken waar
door de ververij eeuwen lang up dezelfde
wijze met geringe veranderingen wordt uit
geoefend.
Door de ontwikkeling der organische che
mie zijn de sedert eeuwen gebruikte verl-
methoden verlaten: men is er in ges'
hcstanddeeleii uit de meekrap en de weede,
welke de grondstoffen zijn voor de ververij,
al te zonderen en in de laboratoria kunst
matig op te bouwen. Zoo is de alizarine uit
de meekrap geisoleerd, terwijl ze tevens syn
thetisch wend bereid uit het anthraceen, een
koolwaterstof, die in de steenkolenteer voor
komt.
De invoering van deze methode uit het
laboratorium naar de techniek heeft nog
groote moeite gekost. Zoo heelt dan de we
tenschap aan alle verbruikers door vervan
ging van de dure meekrap door de veel goed
koopere alizarine een voordeel geschonken
dat verscheidene millioenen guldens be
draagt.
En nadat eerst de meekrap door de ali
zarine op den achtergrond was geraakt,
kwam omstreeks 1880 de synthese van de
indigo door Adolf Baeyer. Uit naphtaline
van de steenkolenteer werd toen de indigo
kunstmatig bereid, en thans heeft de fabriek
matig verkregen indigo het natuurproduct
verdrongen.
Het door weede gekleurde tegen lucht en
licht bestendige blauw laken wordt nog
slechts in zeer geringe hoeveelheid gemaakt
en ook de door indigo geverfde blauwe lin
nen kiel wordt weinig meer gedragen.
De tegenwoordige kleurstofindustrie heeit
door de vrije mededinging der verschillende
volkeren een zeer groot aantal waardevolle
lichtechte kleurstoffen weten te bereiden.
En zoo is dan de oude werkwijze van het
verven der vezelstoffen met plantaardige
verfstoffen bijna volledig verdrongen door
de nieuwere methoden, ontstaan door het
zeer groot aantal teerkleurstoffen waarmede
de organische chemie ons heeft verrijkt.
Celstofdraad.
Het scheikundig onderzoek heeft niet al
leen de kleeding gewijzigd, door gebruik van
geheel nieuwe kleurstoffen, waarmede déze
wordt geverfd, doch ook de vezelstoffen heb
ben een belangrijke verandering ondergaan.
Naast de reeds lang bekende vezelstoffen;
wol, zijde, linnen en katoen, is gedurende de
laatste 25 jaren een nieuwe grondstof voor
kleeding in zwang gekomen; het is de kusnt-
matig gespoten draad van celstof, die ten
onrechte den naam heeft verkregen van
kunstzijde. Zijde loch is een eiwitachtige stof
van dierlijken oorsprong, de celstof is van
de celwonden van planten afkomstig en be
hoort chemisch tot een geheel andere groep
van liébam-eri-, de koolhydraten of suikers.
In -vr-oéger eeüwen zijn reeds pogingen fee-
daan om zijde kunstmatig te vervaardigen,
en wel door opgeloste eiwitachtige stoffen
als lijm of hoorn tot kunstdraden te maken
Na afloop van de rectorale ora'ia hield
Prof. Blanksma een receptie in huize
Bruins.
Vanaf alle openbare gebouwen en veie
particuliere woonhuizen waait vandaag de
driekleur.
Hedenavond wordt het feest door destu-
den'en in eiigien kring gehouden. Op de so
ciëteit „Minerva" wordt een col laf ion ge
houden, gevolgd door een kroegiool
De hoogleeraren vereenigen zich aan een
feestmaaltijd #i huize Bruins, waar hun
door de leden van L.S.C. een serenade ge
bracht zal worden.
Zooals reeds gemeld, is db gebruikelijke
rijjool van de eerstejaare-studenten drtmas1
afgelast. De daarvoor geraamde kos'en
(ongeveer f 500) zullen in de kas .van het
crisis-comité worden gestort Een sympa
thieke daad!
Deze pogingen zijn echter mislukt, omdat de
verkregen draden niet tegen de oplossende
werking van water bestand bleken te zijn.
Eerst gedurende de laatste 25 jaren is het
mogelijk i%;weest op andere wijze dit doel te
bereiken.
Men is hierin geslaagd, door celstof óp te
lossen en door een fijne oplossing te spuiten,
waardoor een draad ontstaat en deze van het
oplosmiddel te bevrijden. De aldus verkre
gen celstofdraden worden daarna gesponnen
on geweven.
De. organische chemie heeft dus ook in de
grondstof van de kleeding een groote veran
dering te weeg gebracht. Naast de bestaandp
vezelstoffen is daardoor ontstaan de gespo
ten celstofdraad, die aanleiding is geweest
tot de ontwikkeling van een nieuwe indus
trie. die van de kunstzijde, welke thans,
vooral waar het de volkskleeding betreft,
zulk een belangrijke plaats in de wereld
heeft weten te veroveren.
Voeding.
Naast de verandering in de grondstoffen
voor de kleeding heeft de organische chemie
gedurende de laatste honderd jaren ook de
voedselvoorziening in nieuwe banen geleid
In de voriged eeuwen moest Europa ge
heel in eigen behoefte aan levensmiddelen
voorzien. Indië leverde in den lijd van de
Oost-Indische Compagnie specerijen als pe
per, kruidnagelen en muskaatnoten, doch
geen levensmiddelen. Tegenwoordig wordt
een groot deel van de levensmiddelen, die in
Furopa worden verbruikt, zooals granen,
vleesch, vetten en suiker, aangevoerd uit an
der werelddeelen. Mede door de ontwikke
ling van de scheikunde, vooral van de che
mie der vetten en suikers, heeft de voort
brenging van deze grondstoffen voor het le-
vensmiddelenbedrijf zich voor een belangrijk
deel verplaatst naar de tropen.
Ter vergelijking mogen hier een paar voor
heelden worden aangehaald van levensmid
delenvoorziening uit dé 17de eeuw en in den
tegenwoordigen tijd.
Tot de belangrijkste voedingsmiddelen be-
hooren de vetten, zoodat ook in de 17de
eeuw de voorziening van het vaderland met
vetten een belangrijk vraagstuk was, evenals
clit gedurende den wereldoorlog van 19li—
1918 het geval is geweest.
Hoe belangrijk bij de voedselvoorziening
van een land een tekort aan vetten is, zullen
allen zich herinneren, die in het jaar 1918
dén slechten voedingstoestand van de bevol
king in ons land en bij onze naburen hebben
kunnen waarnemen. Vooral het jaar 1918
heeft zich gekenmerkt door groot gebrek
aan vetten.
Ook gedurende dort Jachiigjarigen oorlog
was het vraagstuk van de voedselvoorzie
ning een hoogst gewichtig probleem en wij
zien dan ook mannen als Jan Adi'iaansz.
Leeghwater, Michiel Adriaansz. de Ruyter
en Hugo de Groot, ieder op zijne wijze, op
treden om de Nederlanden van de noodige
hoeveelheid vetten te voorzien.
Vergelijken we nu de vctvoorziening van
Europa in de vroegere eeuwen met die van
den tegenwoordigen tijd, dan valt het ons op,
dat daarin thans een zeer belangrijke ver
betering is gekomen.
In de eerste plaats is door de opkomst van
de zuivelindustrie, waardoor de boter onder
deskundige leiding wordt bereid, de hoeveel
heid beschikbare natuurboter, welke nog al-
tijd „het beste vet" geldt, zeer sterk toege-
nomen.
Maar daarnaast wordt een groote ïoeveel-
heid spijsvetten uit de heete luchtstreken
aangevoerd. Het klimaat maakt daar tenge
volge van de gemiddelde hooge temperatuur
en het felle zonlicht de plantengroei veel
sneller. Waar Indië vroeger aan Nederland
alleen specerijen leverde, heeft, zich de voort
brenging der voedingsmiddelen, suiker en
vetten, thans hoe langer hoe meer naar de
iropen verplaatst. Door chemisch onderzoek
is de structuur van deze lichamen ivstge-
steld, dientengevolge zijn hun eigenschap
pen beter bekend geworden. De vetten zijn
ontleed in glycerine (Scheele) en vetzuren
(Chevreuil) en daaruit weer opgeboüwd door
Berthelot. De vetten, uit de tropen aange
voerd, zooals cocos- en palmkernvet en de
grondnotenolie, kunnen nu worden gezuï-
ve.rd, reukloos en smaakloos gemaakt, ge
hard, en vervolgens tot spijsvetten worden
verwerkt Ook traan kan op deze wijze wor
den gezuiverd. Maar hiervoor is een meer
uitgebreide chemische kennis van de samen
stelling der vetten noodig geweest dan die
welke men in de 17e eeuw bezat En zoo is
dan door toepassing der in de wetenschappe
lijke laboratoria verkregen uitkomsten, de
ais spijsvetten beschikbare hoeveelheid le
vensmiddelen zeer sterk toegenomen. Een
aanmerkelijk gedeelte hiervan wordt voort
gebracht in de tropische luchtstreken, wal
in de toekomst zeer waarschijnlijk nog wel
zal vermeerderen.
o Verkeer.
Niet alleen op de verandering van klee
ding en voeding heeft de scheikunde groo-
<*,en invloed ui'geoefend, doch ook het ver
keer is daardoor sterk bevorderd, en wel
door de ontwikkeling van de explosie-mo
toren
Van 1850—1930 hebben deze werktuigen
als gas- (Otto), benzine- (Daimler) en ruw-
olie- (Diesel) motoren een groote verbete
ring ondergaan.
Het beginsel waarop dle'ie werktuigen be
rusten is dat een brandstof in een gesto
ten ruimte (metrien cylinder met zineei)
wordt verbrand. Door de daarbij ontstane
warmte worden de verbrandingsgassen op
hooge tomperatuur verhit. Hierdoor oefe
nen zij een sterken druk in die cvlinder uk
en zijn in staat een zuiger voort te stu
wen, waardoor een bewering ontstaat.. F.on
Hang tijdperk van natuur- en scheikundig
onderzoek is noodig geweest, voordat, met
den bouw van deze motoren een aanvang
koTT. worden gemaakt.
Hieraan moest, voorafgaan de ontdekking
van die zuurstof, waterstof, s'ikstof, kool
zuur. de koolstof, koolwaterstoffen^ de sa
menstelling van de lucht, onh el daring van
bet begrip verbranding, ontleding en vor
ming van koolwaterstoffen, evenwicht tus
schen koototof en watorstof. tussoh en pro
ducten bij de oxydatie van koolwaterstof
fen tot koolzuur en wator. grenzen van de
ontioloffing bh' gasmengsels, omzett'ng van
warmte in ahbeid en nog meer andere ver
schijnselen. van welke kennis bij dien bouw
van de ontploffingswerktuigen gebruik is
gemaakt
Uit deze lange reeks van ontdekkingen
kiest Spr. één enkel voorbeeld, name.iik
dat van de ontwikkeling der chemie wan de
gassen, welke in de exotosie-motoiren een
rol vervullen. Uitvoerig werkt Spr. dit
voorbeeld uit.
Ne bet ontstaan van de theorie dar ver
branding heeft de organische chemie m
verschillende richtingen belangrijke vorde
ringen gemaakt.
Daardoor ©iin de aardolie en steenkool
die als grondstoffen voor de daaruit berei
de brandstof der on tol off ingswerk tuigen
dienen, uitvoerig onderzocht
De studie van de «aralie. het opsnoren. de
scheiding in meer en minder vludhdige be
standdeel en, de desfillaj'rie en rectificatie
der benzine en smeeroliën is een afzonder
lijk wetenschappelijk geleid bedrijf gewor-
En door veriiittng van steenkool met wa
terstof onderd ruk is men erin geslaagd,
een mengsel van koolwaterstoffen te berei
den, dat eveneens als motorbrandstof dienst
kan doen.
Steenkool en aardolie, in ingewikkelde
toestellen door scheikundigen bewerkt en
omgezet, verschaffen ons in den vorm van
koolwaterstoffen de brandstof, die. met lucht
gemengd, door een rorks van regelmatige op
eenvolgende ontploffingen ons den arbe'd
levert, die menseh en lastdier hebben bevriid
van bet juk, dat zij eeuwen lang op hunne
schouders hebben geto-vk En ook het snelle
verkeer door voer- en vaar- en vliegtuigen
is alleen mogeliik geworden, doordat een
lange rii van chemische ontdekkingen is
voorafgegaan, welke in onze omtploffings-
werktuigen wordt toegepast.
De samenwerking in onze ahoratoria heeft
ons een groote stnffeliike welvaart gebracht.
Dat door oorzaken van staat.Tmishoudkun-
dJcen aard deze welvaart tijdelijk en plaat
selijk ka,n afnemen, zal voor het natuur
wetenschappelijk onderzoek geen reden ziin
om niet op den ingeslagen weg voort te blij
ven gaan.
Door het bevorderen van de welvaart is
het mogelijk ook het geesteliik leven op hoo-
ger peil te brengen, en dit is de grootsche
taak welke aan de Universiteit is toever
trouwd.
Moge dan ook onze Leidsche Universiteit
haar deel hiertoe bijdragen, en daardoor
haren alouden roem op schitterende wijze
handhaven.
kunstbeen
Op het Politie-bureau iseen kunstbeen
gedeponeerd. De eigenaar kan indien hij
kan het daar terufebekomen.
AANRIJDING
Hedenmorgen is de 39-jarige straatveger K,
H- op de Hoogewoerd aangereden door de
stadstram. Hy bekwam een diepe wonde n
de linkerknie en is door den G. H. D. naar
het JLcad. Ziekenhuis gebracht»
K. VAN K. RIJNLAND
Wijziging: 5 Febr. Electrische Drukkerij
v.h. Taconis, Leiden, Maredijk 17. Uittr.
Comm: H. Ph. Sobels, Lisse. N Dir: C B
Zijlstra, Leiden. N. Comm: CFG Zijlstra,
Leiden.
Gebrs. van Rooyen, Hazerswoude
(dorp), Westeinde E 45 en 44, fouragehandel
Door uittreding van den vennoot: N. van
Rooyen, Hazerswoude, is de vennootschap
onder firma ontbonden.
B F G Spormann, Alphen aan den Rijn,
van Mandersloostraat 19 cn 21, winkel in
horlogerie, goud en zilver, optiek. Tevens
wordt handel gedreven onder den naam:
Alphensche Juweliers en I-Iorlogeriezaak
(sinds 1 Januari 1925).
Coöp. Boerenleenbank Alphen aan den
Rijn, Alphen aan den Rijn, Stationsstraat
21c. Overl. Dir: J. van Leeuwen, Alphen
a. d. Rijn, dd 7. Jan. 1932.
Wed. W. van Eeden, Noordwijkhout,
Dorpsstraat 44, broodbakkerij. Uittr. E:
Mevr. A van EedenvatoDijk, dd. Aug. 1925
N.E: J. van Eeden, Noordwijkerhout. Wijz.
Handelsn: J van Eeden v.h. Wed W. van
Eeden De handelszaak is met ipgang van
25 Januari 1932 in eigendom overgegaan aan
de N.V. Eerste Noordwijlierhoutsche Centrale
Bakkerij.
H J Eilers, Oegstgeest, Terweeweg 120a
Fabrik. van Chem. preparaten en patent ge
neesmiddelen. Uittr E.H. J. Eilers, Oeest-
geest, dd. 31 Dec 1931. Wijz. handelsn. thans:
Fabriek van Chemische Praeparalen vh.
Eilers. N. E: Mevr. W. EilersVeis, Oegst
geest (H.V) (OK). Gevolm: II J. Eilers,
6 Febr. NV. Leidsche Fabriek van Lam-
pepit en Breigaren v.h. Firma van 't Hooft
en Co., Leiden, Oude Rijn 3113. Uittr.
Comm. Mr G H Wisseriburgh, Leiden.
't Havenplein, Leiden, Haarlemmermeer
straat 274, café. Uittr. E: P. van Rosse, Lei
den, dd. 4 Jan 1932.
Nieuwe Inschrijving 5 Febr. Melkinrich
ting „De «Landbouw" (f). Noordwijlc, IJmui-
derstraat 31. Hoofdz. Noordwijk, Voorstraat
100, handel in melk, boter,: kaas etc. Beh.
Fil: W. Ravensbergen, Noordwijk (B.P.)
DE DALENDE BOOMEN
te 3 uur is een 32-jarige
verpleegster, die op de fiets reed in aanraking
gekomen met de dalende electrische hoornen
van den Rijnsburgeroverweg. Ze werd in het
gelaat gewond en is door don E.H-D. verbon
den. De fiets en de boomen werden licht be
schadigd.
BURENRUZIE
Zondagnacht heeft de politie gewapend met
gummistok een einde gemaakt aan een buren-
twist op de Lange Lijsbethstraat, waarbij de
ruziemakers elkaar met attributen: van een
handwagen te lijf gingen. 1
Uit den Omtrek
ALPHEN AAN DEN RIJN
VERGADERINGEN VAN B. EN W.
Naar we vernemen zullen de vergaderin
gen van Burgemeester en Wethouders, wel
ke tot op heden eiken Maandag werden
gehouden, voortaan als regel worden ge
houden dies Zaterdags.
ALPHENSCHE BURGERWACHT.
Vrijdagavond heeft de Burgerwacht alhier
een geslaagde propaganda-vergadering ge
houden in de St. Josephzaal, onder leiding
van den voorzitter Dr. J. A. Jacobsen.
Na het openingswoord en reglementswij
ziging overhandigde Z.Exc. luitenant-gene
raal De Quai met toepasselijke bewoordin
gen de in 1931 gewonnen nationale wissel-
beker aan den commandant, den beer
Knaapen. Aan de 5 schutters diie op ge
noemden beker beslag wisten te leggen
werd een herinneaMngsmedaille ui'gereikt.
Door den onder-commandant, den heer
Mijs, werd in ontvangst genomen de door
genoemden Burgerwacht gewonnen wissel
beker, uitgeloofd door de prov. Z.-H. Het
geheel werd afgewisseld met filmvertoo-
nirug en strijkje van de heeren Van Elk.
Koren en v. d. Stoel. Aanwezig waren o.m
déken-pastoor J. M. Hellegers, den heer
Boddens Hasang, bu^gemees ervan Wou-
brugge, afgev. pi. B.V.L., terwijl van den
burgemeester bericht van verhindering
was ingekomen.
AANBESTEDING.
Door den boukundige den heer B. Snel is
aanbesteed den bouw van 12 woningen en
winkelhuis aan de IToftzichtstonat. Hoogste
inschrijver in massa H. Bakker te Giesseii-
dam voor f 39.979; laagste Wesmaas on
Keizer alhier voor f 25.298. Laagste inschrij
vers in perceelen: J. van Wieringen, tim
mer- en smidsweirk, f 9273, W. Barneveld,
metselwerk, f 11.173; A. J. v. d. Linden,
loodwerken, f 1724 en H. J. Geertman, schil
derwerk, f 1940, allen alhier
HOLL. MIJ. VAN LANDBOUW.
De afdi Alpphen van de Holl. Mij. van
Landbouw hield in de geheel gevulde ne-
nedenzaal van Hotel „Centraal" een ver
gadering, waar als spreker optrad de secr.
van hét hoofdbestuur, de heer Ir. T. P
Huisman, welke, een kring hield ovei hef
onderwerp: „Crisis-maatregelen voor vee
houders, waarvan we tn ons blad van Don
derdag onder Leiden een uitvoerig verslag
gaven van deze lezing gehouden to Leiden.
De vergadering stond onder leiding van den
heer J. van Leeuwen en werd mede bijge
woond door den burgemeester Dr. H. J
Lovink.
15-JARIG BESTAAN CHR. BESTUREN
BOND.
Bij gelegenheid van het 15-jarig bestaan
van den Ciliir. Besturenbond alhi r zal e n
herdenkingsvergadering worden gehouden
in de kerlizaal der Martha-Sticbtiign op
Vrijdag 12 Febr. a.s. Als sprekers zuil 'n
optoeden Dr. N. G. Veldhoen vnn Vooiburg,
de heer W. Q'irijbis van Den Haag, terwijl
A. Post, voordrachtkunstonaar te Scheve
ningen het programma met ernst en luim
hoopt af te wisselen. Het bestuur is over
tuigt, dat vooral in der?© tijd de band door
een vergadering, zooals ze die heeft voor
gesteld, zeer zeker moet samenbinden.
CHR. MEISJESVEP.EEN.
Het ligt in de bedoeling eèn Chr. Meis-
jesvere'"1. op te richten voor meisjes van
12 tot 16 jaar. welke haar vergaderingen zal i Se
houden in „Bethel", De Oiprichtipgsvergade,- lof
ring zal gehouden worden Maandag 15 Febr,
a.s. in „Bethel", nam. half acht jiur. Een
leidstor heeft zich reeds beschikbaar go.
stöld.
„IN ONBEZAAID LAND".
Over bovengenoemd onderwerp hoopt Da.
J. G. L. Brouwer, Ned. Herv. predikant al
hier, een leving te houden in gebouw Jo
nathan" (wijk Hoorn) op Donderdagavond
11 Febr, a.s., to 7.45 uur.
KATWIJK
CRISIS-COMITE KATWIJK
6e lijst
Ingek. resp. toegez. Collecte Katwijk
aan Zee f 174.84, collecte Katwijk 'a. d. Rijn
f 138.54, Wed. A. den D. f 25.—; W. H f 10;.
P v. d. L f 2.50; NN door bemidd. Ds. R
f 2.50; J P f 10; Personeel Gemeentebedi:
f 16; J S f 5; A. V en V/ V f 20.
In Natura: G E 6 p meisjeskousen; N N
een pak kleeren N N 150 p spek.
Het Comité brengt ter kennis dat door de
noodzakelijke steunuitkeeringen die
de laatste weken zijn geschied, de geldmid
delen sterk geslonken zijn. Er is uitsluitend
gesteund geworden met levensmiddelenbons.
Aan niemand is in geld uitgekeerd.
Hoewel de geldmiddelen zeer binnenkort
vrijwel geheel uitgeput zullen zijn. is de
Crisis-nood hier ter plaatse van dusdanigen
omvang dafvan stopzetting der steunuitkee-
ringen geen sprake kan zijn.
Toch zal het hiertoe spoedig moeten
komen indien niet i e d e r krachtdadig me>
dewerkt tot aanvulling van de geldmiddel en.
Daarom wordt dringend opgewekt, tot het
zenden van bijdragen a. d. Penningmeester
den heer Notaris II. Eerdbeek te Katwijk a.
d. Rijn, Gironummer. 72301, of bij een dec
andere Comité-leden.
Voor de toezending van onder en .boven*
kleeding blijft het Comité zich eveneéns
aanbevolen houden. Speciaal is er dringend
behoefte aan lakens, sloopen, baby-artikelen
zooals luiers enz.
Inwoners van Katwijk, laat Uw noodlij den
de mede-menschen niet in den steek!
Het Crisis-Comité Katwijk maakt bekend,
dat voor de z.g. „Stille Armen" d.e gelegen
heid is opensteld zich schriftelijk om steun
te melden bij het Secretariaat Burgersdijk-
straat 3 te Katwijk aan Zee, of bij een dec
Comitéleden.
Eventueele aanmeldingen zullen met de
strengste discretie in behandeling worden ge
nomen.
AGENDA RAADSVERGADERING
Openbare vergadering van dien Raad dezer
gemeente, te houden op Woensdag 10 Febr,
1932, nam. 7.35 uur.
Fuinten van behandeling:
1 Vaetstelliimg notulen der vengade/rimg van
30 November 1931, no. 286.
2 Mededleeldinig van ingekomen etukken.
3 B-enoeonirag van leden der Commias'iëh
van Toezicht der Bewaarscholen te Kat-
wijk aam den Rijn en Katwijk aan Zee.
4 VaetsteMing kohier Straatbelasting 1931,
5 Voorstel tot het aangaan van een kas-
^gel'dfeeniiryg. groot 30,000,.1.
6 Voorstel tot' verhuring van land:'
7 Vóonstel tot het verleenen van vrijstel
ling van huur van de gemeentezaak
8 Praeadvies op bet adres van „Scbutte-
waer" inzake havengelden.
9 Voorstel tot het aangaan van nie
rekening-courant-overeenkomsten met de
N.V. Bank v. Nedierlandeche Gemeemen
10 VooTst-el tot wijziging der gemeente-
begrooting 1931.
11 Praeadvies op het adres van sohiilders-
patroons inzake verfwerk nieuwe Raad
huis.
12 Voorstel tot vaststelling van een ontwerp
besluit tot het leggen van een bouwver-
bod aan de Voorstraat te Katwijk aan Ze«
13 Rondvraag.
KATWIJK AAN DEN RIJN
KIJKDAG EN OUDERAVOND.
a.s. Woensdag 10 Febr. zal de jaarlijksche
kiikdag der Geref. School worden gehouden.
Des middags Van 34 uur en des avonds dl
van half 7half 8 zal er voor ouders en
verdere belangstellenden gelegenheid zijn iii
de school het werk der leerlingente bezich
tigen.
Des avonds om 8 uur wordt in de zaal deC
Geref. Kerk een ouderavond belegd, w
o.m. Ds. Meijering zal spreken over
Schoolarts.
We twijfelen niet of de "belangstelling
zal evenals andere jaren, ook nu weer groot
HESV. KNAPENVEREEN. OPGERICHT.
Alhier is op initiatief der C. J. V. „Jer. 13:
16a" opgericht een Herv. Knaoenvereeniging
„InnmanuëT' met aanvankelijk 27 leden.
KATWIJK AAN ZEE
HET MALLEGAT
Een dezer dagen hebben wij ons op de
hoogte gesteld van de vorderingen, die
maakt worden bij het uitgraven en wederei
gelijk maken van het Mallegat.
Op een zeer klein bestek ziet men twee
honderd arbeiders bezig, de bagger, die sinds
jaren her aldaar zich meters diep gevormd
heeft, uit te graven. Daarna wordt de hier
door ontstane diepte weder met zand gevuld,
en is het vooropgestelde doel bereikt, een
vasten ondergrond te verkrijgen, noodig voor
eventueelen aanleg van straten of voor hui
zenbouw.
Zoo is dus het, sinds 1572 bestaande, M a 1-
legat nabij de verdwijning. Het graven
van dit kanaal werd Jioodig geacht, omdat,
smds de Rijnmond te Katwijk aan Zee,
omstreeks 't iaar 860 verzand was, 't achter
liggende Rijnland, niet c'.e noodige water-
loozing op de zee bezat. De Leidsche Burge
meester Jan Orlers vertelt hierover het vol
gende: Welke toegesloten loop, m het ,iaar
1571, den 26 van Lentemaand, gesogt. hebben
met grote moeiten en kosten wederom te
openen en tot het varen bequaam te maken
de H.H. Heemraden van Rijnland, ter hewil-
liginge van de hoofdingelanden, en bij last
van den Hove van Holland, wanneer de
nieuwe graving tot Katwijk aan den Rijn
begonnen, en den laatsten van Slagtmaand f;
daarna voleindigd (na een arbeid van 8
maanden) tot aan de Strand tc.e, die in
Jare 1572, in Grasmaand op den Goeden
Vrijdag voords doorgegraven wierd, tot in S.
de Noordsee, in tegenwoordigheid van de
Maaistraat en twee Loontrekkende Raads
mannen van Leiden, en ontalliike Luiden
van verecheide plaatsen, de welke ook goed;
bevonden wierde, sulks, dat het water van
binnen sterk uit quam lopen, en dat er ene
Schuit gedreven is, doof twe Duikkers tot in
See. die mén inet kragt most tegen houden,
~r sjj hadde door de kragt van de See ter-
