Nieuwe Leidsche Courant | 1932 | 12 januari 1932 | pagina 6

NIEUWE LEIDSCHE COURANT

LrINSDAG 12 JANUARI 1932

TWEEDE BLAD PAG. 6

GEMEENTERAAD VAN LEIDEN

VAN EEN OPGEDRONGEN GELD-
LEENING EN EEN WINDRECHT

WEER EEN STUKJE GEMEENTE-
BEGROOTING

„DE TRIBUNE" ER VAN LANGS
KREEG

De begrooting nog niet

Voorzitter iJie Burgemeester.

Afwezig met kennisgeving de heeren
Huurman, van Rot.nu-.lcn en Bosman.

Na de nieu.v'juarsrede van den Burge-
meester, die g.is.eien reeds opnamen,
wend deze door liet ou.."iï!s imdslid, den
heer W i 1 m e r bcaiD.wooiU. Spr. wenscli
te wedeèkeerig den burgemces.er en zijn
gezin een gelukkig jaar toe. Zeer terecht
heeft u geconstateerd. aldus spr., dai hei
moeilijk zal wijn den juisten weg te kiezen
en als deze gevonden is om dezen weg m
te slaan. Spr. hoopt diat in den raad de
ernstige wil en i-.'ie moreele Kracht zul ge*
zten worden om dezen weg te vinden en
in ie slaan. Uit de woorden van den bur
gemeester dat met alle kracht zal moeten
worden getracht in de nooden van de
slachtoffers der crisis te voorzien, stemt
kw. in. Daarmee zul odk de geheele raad
instemmen. Spr. hoopt dat er een onder
linge samenwerking en

Hf PfPHPHonderlinge

waardeering zal bestaan onder de raads
leden opdat alles kan worden gedaan om
dit jaar onid&r Godfe zegen zoo goed mogelijk
te doen zdjn voor onze stad en haar inwo
ners.

Na mededeel ing van enkele ingekomen
stukken gaat de Raad in geheime zitting.

Een opgedrongen geldleenlng.

Na heropening van de deuren wordt aan
de oitfle gesteld' spoedeischend ee
rtel tot het aangaan van een geldleening
croot f 250.000 a pari rentende 5y2 |>C.t. bij
ide Rijkspensioendienet voor weduwen var
Indische ambtenaren.

Wethouder Goslinga licht dit voor
stel toe. De aankoop van de gronden var
het verlengde v«n de Oegs'geesterlaan ei
Ie Marien Poelstraat tot een bedrag vai
220.000 is bij enkele ingezetenen oj
bezwaren gestuit, die aan Ged. Staten tei
kennis zijn gebracht. Geheel los van deze
bezwaren der burgerij spr. wil mt na
drukkelijk vaststellen hebben Ged. Sta
ten bezwaren gemaakt van financieelen
aard. Ged. Staten hadden er bezwaar tegen,
dat. idie aankoop niet door een geldleening
was gedekt en konden het niet goedvinden
dat de aankoop uit de 2-milliocnleening
zou worden betaald.

Het voorstel van B. en W. hoewel de
leeniing niet noodzakelijk as slaat dus
B. en W. alle rödienen uit dfe hand om de
leenine niet goed te keuren.

De heer Coster (r.k.) zal evenmin stam
men voor deze leeninig als hij voor de grond
aankoop heeft gestemd, omdat de grond tf
slecht is.

De heer Van Eek (s.d.) heeft geen be-
invaar tegen dit voorstel, boefwei hij met
con amore er voor is, omdat beft optreden
van Gedi St.. z.i. niet aid rem is.

De heer V ernvey (s.d.) acht de houding
van Ged. St. niet in overeenstemming met
het gemeente-belang-, maar zal toch voor
de geldleening stemmen, ómdat dit de con
sequentie is van de grondaankoop. Spr.
constateert intusscihen dat gebleken is dat
particuliere bankinstellingen de leening
niet wilden plaatsen.

De heer de Re ede (c.h.) wijst erop, dat
hier aan de gemeente geld wordt opge
drongen waaraan ze geen behoefte heeft,
zoodat daardoor ook de sluitende begroo
ting 1932 ook al weer in gevaar wordt, ge;
bracht. Ged. St. gaan te ver. Ze zien voorbij
het fciit, dat de grond gekocht is in een tijd
toen nog geen financieele moeilijkheden
aanwezig waren. In dit bijzondere geval
was deze leening op lange termijn oyerbo
Wig. Spr. vertrouwt dat als iets dergelijks
zich weer zal voordoen het college, zal
wachten met het zoeken naar geld totdat
een beslissing wordt uitgelokt.

De heer S chi?llèr (s.d.) vraagt of B
en W. afwisten 'bij de grondaankoop van
het windrecht dat op dozen grond ligt en
dat afgekocht zal moften worden.

De heer Knuttel (comm.) zal tegen
Vleze leening stemmen, niet zoozeer om de
slechte voorwaarden, maar omdat hier een
precedent geschapen wordt, dat Spr. nief
wenscht te aanvaarden, De gemeente had
tot het uiterste moeten volhouden. Uit een
kaegeldleening mogen geen uitgaven wor
den gedaan, maar mag het ook niet uit de
reserve die de gemeente heeft?

De heer Wilbrink (c.h.) heeft ook be
zwaar tegen dteze leening. Het lijkt Spr. m
het weloverwogen economisch belang van
de ingezetenen schandelijk om tol deze
stap over te gaan.

Wethouder Goslinga zegt, dat B. en
W. eveneens van meening zijn dat deze
leening niet in het 'belang is van de g.?
meente, omdat aan de gemeente hier geld
opgedrongen iwordt <teut de gemeente niet
noodig heeft en omdat door deize leening
een verhooging van het rentetype wordt in
de hand gewerkt. Gezien de omstandighe
den komt 'het toch aan B. en W. voor dat
het 't best. is Ide leening te sluiten, omdat
het aanbod maar tot vandaag geldt.

Van een „windrecht".

Wethouder Splinter antwoordt den
heer S c h vp 11 o i* dat aan het college yan
een „windrecht" niets bekend is, maar (Int
het mogelijk is dlat er zuilk een recht op
den grontdi ligt.

De heer Wilbrink zou toch graag we
ten of dit windrecht bestaat. Dit zal geld
kunnen kosten.

De Voorzitter antwoordt dat de
grond gekocht is, maar dat eventueel wan
neer dit recht groote bezwaren oplevert,
overwogen zal worden of de grond kan
worden aanvaard.

De heer Van Eecke zegt. dat het wind
recht inderdaad bestaat op den grond.

De heer Wilmer dringt er op aan dat
niet tot overdracht van 'den grond wordt
overgegaan alvorens de kwestie van het
W'ndrecht in den Baad is gebracM.

Het lijkt den heer M a n d e r toch wel
wenscheliik om met deze lreninir te' wach
ten, omdat Ged. Staten het Raadsbesluit
tot. den grondaankoop dan niet zuilen
goedkeuren.

De heer Donders wijst er op dat le
grond waarschijnlijk gekocht is met al de
lasten er aan verlionden. Men zal dus ook
dit windrecht moeten aanvaarden, tenzji
men deste geldleening niet aanvaarden wil
en dit als middel aangrijpen om de grond
aankoop voorlocrpig niet te doen doorgaan.

De Voorzitter acht het immoreel om
een fout van liet college op deze wijze on
gedaan te maken.

De heer i 1 b r i n k zegt, dat als de
lyrond als bouwgrond is gekocht, het wind

recht vervallen moet zijn of reeds afge
kocht. door den verkooper. Anders kan men
den grond niet als bouwgrond verkoopen.

Geschorst.

Na nog eenige discussie wordt die behan
deling van het voorstel voor een half uui
geschorst.

In behandeling komt daarna de gedrukte
agenda.

De vijf Stadsgeneeshesren worden herbe
noemd. De overige punten van de agenda
gaan zonder meer onder den hamer door
to' de voortzetting van de artikelsgewijze
behandeling van dte begrooting 1932.

De begroeting opnieuw aan do orde.

De Voorzitter hamert de nummers weel
lustig onder den hamer door.

Bij volgno. 535 stelde de heer Groeneveld
voor aan het Insttuut voor ArbeildersoiV-
wikkel'ing afd. Leiden f 500 subsidie tc
verleenen.

De lieer Groen eve ld (s.d.) licht zijn
voorstel toe. Met Instituut sticht veel nut
voor de ontwikkeling der ingezetenen.

Wethouder Goslinga zegt. dat B. en,
W. niet alleen tegen dit voorstel «zijnom
dat het door een Kon. Besluit niet geoor
loofd is een «dergelijke subsidie te verlee
nen, maar ook omdat B. en W. het met de
motiveering van dat besluit eens zi\n. Hei
Instituut heeft een dermate propagandisti
sche strekking in een bepaalde richting,
dat hier niet van een algemeen belang spra
ke is. Bovendien zijn B. en W. in 't alge
meen tegen het openen van een nieuw sub
sidie-terrein. Een rekten van aanvragen zou

De lieer Knuttel (comm.) zal tegen
dit voorstel slemmen, maar maakt zich los
vAn de mo'iveering van B. en W. Spr. ver
zet zich tegen een subsidie aan een insti
tuut dot een sectarisch karakter heeft.

De heer Wilbrink (c.h.) wijst er op,
dat er in onze stad tallooze dergelijke in
stellingen zijn van langeren levensduur
die hetzelfde recht, hebben als het Instituut
van Arbe.idsontwikkeling. Het zou te veel
geld kosten om aan al deae aaniiragen te
voldoen.

Na neg eenige bespreking wordt het v<
stel-Groeneveld \erworpen met 20 tegien 12
stemmen (die s.Uut.p. en de heer Vos).

Republikeinen.

Bij volgno. 536 stelt de heer Knuttel
voor de subsidie voor de 3-October-vereeni-
ping en voor het kinderfeest op 31 Aug.,
alsmede het pield voor het) uitsteken van
vlaggen enz. te schrappen.

De heer Van Eek (sJd.) verklaart zTclt
eveneens tegen deze posten. Het schijnt
nog altijd niet tot. dc-n Raad doorgedrongen
te zijn, dat één derde van de Leddsche be
volking op repulbliekeinsch en socialistisch
standpunt staiah

De heer Goslinga merkt op, dat Icleze
post wordt, uitgetrokken voor de eeihiedige
hulde aan het hoofd van den Staat, een
plicht, «die op het gemeentebestuur rus1!, en
overigens om meerdere luister bij te zetten
aan den verjaardag van H. M. Ide Koningin.
.Men wil daarmee de republikeinsch gezin
den niet krenken, maar men kan het moei
lijk voor een minderheid laten.

Het voorstel-Knuttel wordt verworpen
met 20 tegen 12 stemmen, (de heer Knulttel
en de s.d.a.p.).

Bij volgno. 542 dringt mevr. de C I e r de
Bruyn (s.d.) aan op het beschikbaar stol
len van openbare speelterreinen.

De Tribune op de proppen.

Bij /volgno. 544 komt de heer Knuttel met
de volgende motie:

De Gemeenteraad van Leiden, kennis go
mmen hebbende van de opzegging van het
abonnement, op „De Tribune" door het be
stuur van de Leeszaal Reuvens,

van oordeel, dat door deze uitsluiting van
het leidende orgaan van een der groote
politieke partijen, de neutraliteit van de
leeszaal op ernstige wijze wordt geschon-

verlangt van genoemd bestuur, dat het do
Tribune ten spoedigste op nieuw ter le
en gaat. over tot de odcle van den daigi.

De heer Knuttel (comm.) zegt dat
deze kwestie overal elders reeds eerder is
behandeld', maar hier in Leiden heeft nie
mand roeping gevoeld om op te konven te
gen de verkrachting van heit recht door de
wering van „De Tribune". De manier waar
op dat gebeurd is, is al bijzonder hatelijk.
Het is een soort, censuur van hoogerhand,
waarmede de gemeente zich in geen geval
mag neerleggen.

Een flinke aframmeling.

De heer Beekenkamp (a.r.) gelooft
dat deze motie hier niet op tiaar plaats «s
„Reuvens" kan deze mofiie als ze aangeno
men zou worden naast zich neer leggen.
Beter zou men een voorstel kunnen doen
om 'de voorwaarden 'waaronder cle subsidie
is verleend te wijzigen, als men de kant
van den heer Knuttel op wit. Dit wat de
formeele zijde -der zaak betreft, maar Spr.
wil er nog wat dieper op ingaan. Hij be
grijpt niet, dat. een man aan dc wetenschap
pelijke s'anding van den heer Knuttel zoo
weinig igjevoel voor fatsoen heeft dat hij dit
minderwaardig geschrijf in „De Tribune"
kan verdedigen.

Want cle dingen die in de Tribune zon
voorgekomen zijn inderdaad vuiligheid) van
zoo gemeen karakter, dat Spr. zich niet
kan voorstellen dat iemand een dergelijk
blad in huis wil hebben. Door het «besluit
van het leeszaal-bestuur wordt de «drukpers-
vrijhei'di intusschen 'geheel niet in gevaar
gebracht. Daarmee is het hier anders ge
steld dan in Rusland. Zou daar een blad
dat ageert tegen de «bestaande? orde mogen
blijven bestaan. Het gaat hier niet om de
ondertlirukkinig der minderheden. I-Iet gaat
bier over 'de schandelijke wijze waar
op in woord en beeld de gods
dienstige gevoelens van velen worden ge
krenkt. Een openbare leeszaal beeft een
eultuurtaak, een beschavingstaak. Oo«k de
Iinksehe partijen voelen voor een selectie,
zooa's spr. aantoont. Elk primair betgrip
van fatsoen komt op tegen deze vuiligheid,
waarover ten slotte de straf zal komen van
Hem, tegen Wien ze gericht is. Als bet gaat
om den strijd tusschen dit afschuwelijk
atheïsme en liet Christendom, d«a«n zal de
zege zijn aan. «hot laatste, dat .reeds gedu-
rem te 21X10 jaar zijn zegenrijk werlc ver
richt. 1-Iet besluit van het bestuur der Lees
zaal juicht spr. toe en als het niet buiten
de orde was «zou hij gaarne een mo'.ie iv""
goedkeuring aan den Raad voorstellen.

De heer V an Er k (&.d.) zal stemmen
voor de motie van «dien heer Knuttel, omdat
spr is voor de vrije geestesuiting ook op
polilick gebied. Spr. kan best begrijpen,
dat de heer Beekenkamp zich aan sommi
ge dingen in „De Tribune" gestooten heeft.

STADSNIEUWS

VAN HET STADHUIS

*J

HINDERWET

Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemeens kennis, dat door
hen aan A. J. Kat en rechtverkrijgenden
vergunning is verleend tot het oprichten
van een vuunverkfabriek op het perceel
kadastraal bekend Gemeente Leiden, Sectie
K. No.. 3229, gelegen in den Stadspolder.
Leiden, 11 Januari 1932.

A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.

VAN STRIJJEN, Secretaris.

L. P. S. V. TEGEN DE POST.

Op Woensdag 13 Januari 1932, aanvangen
de 10 uur v.m., zal de beslissingswedstrijd
plaats hebben tusschen de Posbmenschen en
Politie om den Zomerzorgbeker.

De wedstrijd zal gehouden worden op het
L. P. S.' V.-terrein, gelegen aan de Zoeter-
woudsche singel alhier.

Voor dezen wedstrijd bestaat, veel belang
stelling. De heer Batonburg, directeur Zo-
merzorg, zal de aftrap verrichten.

uw„, ...toot zich ook wel eens aan uitin
gen in de pers van den heer Beekenikanrip.
Op grond van zijn democratische opvatting
is spr. voor de motie.

De heer Wilmer (r.k.) kan. zich vrijwel
geheel aansluiten bij «den heer Beekenkamp.
Men moet. ie'dereen laten zeggen wat hij
wenscht en op de manier waarop hij
wenscht, heeft de heer Van Eek gezegd.
Maar is dat juist? Neem eens de omgang
van de raadsleden. Als men een raadslid
zegt dat hij liegt of dat hij iets verdacht
maakt, don voellt men zich daardoor belee-
tiigd, wel een bewijs dat er grenzen zijn
van 'fatsoen, die niet mogen worden over
schreden.

De Voorci tt e r wijst er op, dat ..De
Tribune" inderdaad ver over de schreef is
gegaan en dat er uitingen zijn voorgeko
men in dat blad die absoluut moreeil-scha
delijk zijn. B. en W. zien dan ook geen.en
kele reden om het Reuvensfonds te vragen
de Tribune weer in de Leeszaal op te nemen.

De beer Knuttel eischt voor de Tri
bune het recht op om Ibij de bestnjidmg
van den godsdienst gebruik te maken van
het middel van de spot. Spr. beschouwt de
godsdienst als een massa-sugigestie, die al
leen door dergelijke middelen kan worden
bestreden. De godsdienst, is zedelijk-schorte-
lijk en bedervend! voor de massa, die niet
wetenschappelijk ontwikkeld is en «daarom
moet hij met andere dan wetenschappelijke
middelen worden bestreden. De eerste
uitingen in de Tribune inzake godsdienst
zijn uitgelokt, door associatie van den gors-
dienst met kapitaal en. reactie. Wat is mo-

-schadelijk? Dat hang* maar af van 't
standpunt, dat men inneeny.

De motie van den heer Knuttel wordt
verworpen met de stemmen' van s.d.a.p., .te
heer Knuttel en de heer Vos voor.

De leenlng.

Alvorens met. de artikelen verder te
gaan stelt de Voorzitter voor de behande
ling van de geldleening nog verder te
schorsen tot de volgende vergadering. Al
dus «wordt besloten.

Weer verder.

Bij volgno. 571 verdedigt1 mevr. Brag
gaar de Does (s.d.) als haar meenihi
dat moederschapszorg niet. een zaak vai
particulieren, maar van de gemeente is
S-pr. dringt, er op aan dat in «dé commissi'
van de G. G. D, deze zaak ter sprake zal
komen, vooral wat betreft goede voorlich
ting van jeugdige moeders, goede kraam-
verzorging, enz.

Wethouder Romijn zegt, dat in de
commissie van den G. G. D. ide zaak behan
deld is. Het antiwoord van de commiss.e
zal mevr. Braggaar spoedig bereiken.

Bij volgno. 573 stelt mevr. Braggaar de

oes voor over te gaan tot oprichting van
een gemeentel! ijke crèche (kinderbewaar
plaats).

Mevr. Braggaar betoogt, dat een der
gelijke kinderbewaarplaats noodzakelijk is.

Wethouder Romijn zegt, dat B. en W.
nog geen ernstige bezwaren over de be
staande crèche zijn ter oore gekomen. B. en
W. hebben ook geen ewkele aanleiding om,
zooals de «raken er thans voorstaan, een
tweede crèche op te richten. Er is geen
doorloopend gebrek aan plaatsruimte.

Na re- en dupliek wordt het voorstel ver
worpen met de stemmen van de heeren
"os. Knuttel en de s.d.a.p. voor.

De verdere behandeling nan de Gemepnte-
begrooting wordt daarna geschorst tot de
volgende vergadering. De overige agenda
punten worden uitgesteld.

Spoed ei sch end komt nog Ün behandeling

•n voorstel om aan de N.V. Cónstructie-
weriipllaatsen te Leiden ondershands op te
dragen den bovenbouw van de brug over
de Middelste gracht, voor de som van
f 10.600. Aldus wordt besloten.

Bij de rondvraag verzocht de heer Kooï-
stra behoorlijke huisvesting voor de men
schep die door de huisinstorting in de
Bouweloufwesteeg dakloos zijn geworden.

De Voorzitter zegt toe dat het college
hiervoor zijn best zal doen.

Naar aanleiding van een vraag van den
heer S c h rille r (s.d.) antwoordt Wethou
der Splinter, dat ovfer de overname van de
Reitzstraat de gemeente nog steeds in on-
iderhandéling is.

Daarna sluiting.

VOOR WERKLOOZEN

ONTSPANNINGSLOKAAL GEOPEND
Gedenkt de gevangennen alsof gij
zelf medegevangen waart.

Onder groote belangstelling heeft foodten-
mongeil a«e opening plaats gehad vaai het
caitspaimiingslikaaJ voor werkloozen in hei
gebouw Patrimoniium. Daarbij werd het
eerst «liet woord gevoerd door den heer J.
Slegtenihorst, voorzitter van het Cihr. Co
mité voor caitepanmiiaig voor werkloozen- Na
de opening op -de gebruikelijke wijze wees
Spr. op liet feit) dat dit ontspanrmigslokaal
een gevolg is van den nood der tijden.
Velen staan ledig aan de markt, die nog
nooit tevoren met. werkloosheid te kampen
hebben gehad. We leven in een donkeren
tijd, «waarin liet zwaar is te leven. We we
ten «echter dat God regeert en we moeten
loeren verstaan dat we aan Hem al onzen
nood «kunnen Magen. We hebben als Ohris-
tusrbelijd'ers een dure plicluti, d«e placht om
elkander te steunen en den weg naar bo
ven te wijzen-

Spr. hoopt dait van dit ontspannAngsloikaal
een druk gebruik zat worden gemaakt. Het,
ligt dn de bedoeling deze Qnitspannimig wiet
alleen te bereiken door allerlei spelen,
maar ook door bet beschikbaar stellen van
af Ier J ei Ch.r. dag- en weekbladen, door h et
houden van voordrachten op geestolijik en
maatschappelijk terrein, terwijl er ook voor
joinge arbeiders gelegenheid zal zijn zich
te ontwikkelen dn allerlei vakken. Spr. re
kent op aller medewarkiaig. Het gebouw
staat ter beschikking voor alle aabeddeia
van Chr. beginselen. God zegene het werk
hier verricht.

Nadat den aanwezigen een sigaar was
gepresenteerd werd bet woord gevoerd doo»
Ds. M. J. Punselie, d«ie met ontroering de
aanwezigen begroette. Het is ontroerend tc
bedenken dat zoovele menschen rondiloopen
met 'hun kracht, zonder dat er iemand van
due kracht wil gebruik maken. Spr.
er verder op dat tiet Chr. Comité iets bij
zonders bedoelt- In bet Crisis-Comité is ge
vraagd of men bier nu alweer wilde gaan
separeeren. Men moet dat goed «begrij.pen.
Het werk van het Crisis-Comité wordt ook
van Chir. zijde geapprecieerd tot op jsekere
hoogte, maar wij willen tooh ons eigen
iveric doen, aldus Spr. Waarom zijn wij zoo
koppig? Waarom willen wij onze menschel:
apart hebben? De ellende van de werkloos
heid bestoat: wel hoofdzakelijk daarin dat
men achteruitgegaan is in inkomsten, maai-
vooral daarin, dat de werkloozen met hun
ziel onder bun arm foopen en gaan pieke
ren en tobben over allerlei kwesties en pro
blemen. Daardoor «dreigt groote moreele
schade en we moeten juist elkaar telkens
toeroepen: Houdt wat ge helst, opdat ai ie
mand uw kroon n«eme.

Daarom moet getracht worden d'e Christen
mannen bijeen te houden en hen telkens
weer te zeggen: Wij hooren bij elkaar en
willen probeeren elkaar e.en steun te zijn
op den weg naar Boven. Het is niet de be
doeling om de werklooze tot struisvogel
politiek te verleiden, De nood moet onder
oogen gezien worden. Wij willen gedenken
den nood der gevangenen alsof wij zelf me
lde werkloozen opwekte, naast God 't oog ge-
plicht. Spr. «doet een beroep op de aanwe
zigen om zich zelf af te vragen op welke
wijze zij helpen kunnen en hoopt dat God
Zijn zegen aan dit werk zal geven.

De heer Schoneveld, voorzitter van de
Leidisohe Chr. Besturenbond, sprak daarna
ook nog. enkele woorden, waarin hij vooral
de werkloozen pwekte, naast Gd het og ge
richt te houde.n op de Chr. Vakorganisatie.

De heer Slegtenhorst deelde tenslotte
mede dat het gebouw alle werkdagen (be
halve Zaterdags) zal geopend zijn van 9—
1~ en van 25 uur. Spr. gaf de werkloozen
li overweging uit hun midden een commis-
ie te benoemen die regelend optreedt en
lts vertegenwoordigend lichaam voor de
werkloozen gelden kan. Spr. deed tenslotte
een beroep op aller medewerking.

Ds. H. Tb om os sluit daarna de hijeen-
komst met dankgebed, 's Middags te 2 uur
zou het lokaal, zoo gezellin mogelijk inge
richt opnieuw geopend worden.

onze lezers om het werk van het comité bij
voortduring mogelijk te maken. Ieder kan
wol iets doen in geld of in natura. Laat
men niet uitstellen, maar dadelijk bij zich
zelf nagaan op welke wijze men helpen

K. VAN K. RIJNLAND

Wij doen gaarne opnieuw een heroep op

De Vreeselijke Buskruitramp
die Leiden half vernielde

12 JANUARI 1932

EENIGE HERINNERINGEN

f

Heden is het 125 Jaar geleden, dat onze
goede stad op zijn vreeselijkst geteisterd
werd door het springen van het kruitschip,
een ramp die oen ontzettende vernieling te-

eeg bracht cn vele, vele burgers het leven
benam.

We willen deze herinneringsdatum niet
ongemerkt voorbij laten gaan, maar een
oogenblik dit ontzettend gebeuren voor de
oogen van de lezers oproepen en we meenen
daarbij niet beter te kunnen doen dan
eenige gedeelten te citeeren.uit het werk van
Prof. Dr. L. Knappert: „De Ramp van
Leiden na honderd jaar herdacht". We laten
dezen eminenten Leidschen historiekenner
dadelijk aan het woord;

„Het was de 12e Januari 1807. De burgerij
was opgestaan en had haren arbeid verricht
als gewoonlijk en, zoo misschien één hunner,
bij 't gaan onder de Witte, poort door, had
gelet op 'toud£ rijmpje déar, boven den boog
Ingemetseld:

„Tot bidden u bevlijt,

„Weest naerstelicke wakende;

„Want gij weet uur noch tijt,

„Wanneer u 't quaet is nakenden

Hij wist niet dat een groot kwaad zóó
nabij was. De dag liep ten einde, de zon was
ten 4 uur 1 min. ondergegaan en daar het
den Ssten nieuwe maan was geweest, was
het spoedig geheel donker. (Bovendien was
de winter er dut jaar niet een van helderen
vorst, maar guur en druilig met natte
sneeuwbuien. Het was Koppermaandag en
de drukkersgezellen hadden hun feest ge
vierd. Wie had eenige aandacht geschonken
aan een kraakschip, binnenvaartuig met
één mast, dat in den vroegen morgen de
Mare ingevaren, reeds te halftien was komen
te liggen aan de noordzijde van het Rapen
burg bij de Langebrug? En dit te minder,
omdat niemand wist welke gevaarlijke la-

met 37.000 pond grof buskruit, ingenomen bij
den kruitmolen van den heer Hasselaar te
Ouderkerk a. d. Amstel. Het werd gevoerd
door schipper Adam van Schie, die drie
knechts had, t.w. zijn zoon Salomon, oud
jaar, zijn zoon Adam, oud 14 jaar en zeei
gebrekkig en Jan van Engelen, oud 21 jaar.
Wie vermag uit te maken wat toen is ge
schied? Dat er op het oogenblik der ontplof
fing meer dan één man aan boord was,
blijkt uit het getuigenis van Jan Overduin,
een baggerman, die, kort te voren daar
langs komend, een man aan dek tegen ande
ren onder had hooren praten. Ook is er eten
gekookt, want er werden aardappelschillen
over boord geworpen. Maar overigens.
Waren de knechts dronken vanwege den
Koppermaandag? En dus roekeloos met het
vuur, waarboven zij spek braadden? Of stok-
visch kookten? Hadden ze bovendien kruit
uit de vaten gestolen en daarbij op de plan
ken gestort, dat nu allereerst vlam vatte? Of
waren ze niet dronken, maar daarom niet
'minder roekeloos? Men wist het toen niet en
vermoedelijk zullen wij 't nimmer vreten.
Maar, toen op dien rampzaligen middag de
klokken 15 minuten over vieren wezen,
vloog het schip in de lucht. Er was e'en hel
cn schitterend licht, dan een witte wolk
zichtbaar boven de huizen van het Rapen
burg, die zich met rukken uitbreidde, daar
na werd een doffe slag gehoord met sterke
dreuning en tegelijk (ofschoon de aangege
ven volgorde duidelijk is waargenomen)
wankelden de huizen, spleten do muren en
stortten inéén, Leidens schoonste stadswijk
omscheppend in één reusachtigen, ontzet-
tenden puinhoop, ijselijk graf van een aan
tal harer burgers. Wij hebben ons onthou
den van een pathetische schildering van dit'
vreeselijk oogenblik, die door versletenheid
slechts schade zou doen. Het eenvoudig ver
haal van wat daarna geschiedde zal indruk
genoeg maken, en zonder moeite stellen wij
ons de ontzetting voor, die in één oogwenk
de burgerij aangreep, haar versuft, radeloös
de huizen uit deed vliegen, her en der
waarts loepen en eerst van lieverlede tot
besef liet komen wat ramp haar was ge
schied. Wij, na honderd jaren, ontleden en
beschrijven in kalmte wat toen met wezen
lijk onbeschrijfelijke ontroering is doorleefd.

De slag van het losbarstend kruit was in
Leiden zelf niet zóó

HANDELSREGISTER

Wijzigingen 11 Jan.: Scheepsbouw- en Re*
pa ra tie werf „de Hoop" vh. Gebre. Boot,
Leiden, Lage Rijndijk 103. De statuten zijn
gewijzigd. Wijz. handelen, tlhans: Naaomlooze
Vennootschap Scheepsbouw- en Reparatie-
werf „cle Hoop" vh. Geibns. Boot N.V.
Motor Ommi'busdienst A«]pih«en a. d. Rijn
(M.O.D.A.), AHpIhen a. d. Rijn, Wilheflimina-
straat 5. Ovarii. Comm.: J. van Leauwen, AH-
plhcn a d. Rijn, del. 7 Januari 1932 P d«o
Gruyter en Zoon NV. (f.), Leiden, Maarsman
wteeg 10, Hoofclz.: 's-H ertogenbcech, Onthcn-
etraat 14. Het nieuwe filiaal te Leiden is niet
gevestigd Leiden, Hoogewoerd 2, lioeik Ko«
re vaanstraat, maar Korevaairstraat 2, hoek
Hoogevvoerd.

VEREENIGING VAN CHRISTELIJKE
ONDERWIJZERS (ESSEN).

Naar wij vernemen hoopt voor de afdce-
ling Leiden en Omstreken van de Vereeni-
ging van Christelijke Onderwijzers en On
derwijzeressen in Nederland en de Overzee-
sche Bezittingen D.V. op Zaterdag 16 Jan.
a.s. om 6 uur in de groote zaal van het Nuts-
gebouw, Steenschuur 21 alhier, op te treden
de heer T. S. G. Moelia, oud-lid van den
Volksraad van Ned.-Indië, die in verschillen
de posities het onderwijs in Ned.-Indië van
alle zijden heeft leeren kennen.

De heer Moelia is oud-leerling van de Chr.
Kweekschool alhier. Gasten zijn in deze ver*
gadering welkom.

Wij wekken allen op, deze belangrijke ver
gadering bij te wonen, in 't bijzonder ook dq
zendingsvrienden.

TE WATER

Hedenmorgen omstreeks kwart over elf, ge
raakte een brik, komende van de Beestenmarkt,
aan de Marebrug te water. De bestuurder kon
zich op het droge houden door bijtijds van da
wagen te springen.

Nadat onder water de strengen van het tuig
waren doorgesneden kon men na een kwartier
het paard aan dere wal brengen. Letsel had
het niet bekomen, en wat draven verdreef ook
weer spoedig de stijfheid. Zooals begrijpelijk
waren er voor dit niet gewenschte bad en da
gevolgen daarvan veel belangstellenden.

BURGERLIJKE STAND

GEBOREN: Catharlna Jacoba
en G Looman Simon Petrus
en N E Looraan aJn z v F BI;

Helena d v W Blom en L v Doornik Ma.
ria Margraretha. d v F de Haas en M J var
Steün Antonia Elisabeth d v J A de Leer
en S H.Kramers Cornelia Wilhelmina d r
G Nieuwenhuis en A H Hoogerheide Lau
rens 7. v L Nuteboom - - -

Cornells

OVERLEDEN: H J F van Valderen, man j
I Hogewóning, man 54 j J Yaman jd 15 rod
-LU Berkhuizen—van Kesteren, wede 76 jö

N van LoeC
L de Haan
f en IC Mus

Uit den Omtrek.

het Rapenburg op woonde,
zijne stokdoove vrouw. Zij hoorde iets van
de slag en vroeg (hoe vaak gaat hat. tragi
sche met bet komische te zamenl): „Zei u
iets, te Water?" Maar op verren afstand
werd het geluid vernomen en de schok ge
voeld. Te Zwammerdam was het een „ver
schrikkelijk geluid" en een schok als van
eene „verdelgende aardbeving". In ganscb
Rijnland sprongen de deuren open. In den
Haag hoorde men als het suizen van een
plotselingen, geweldigen wind. In Amster
dam dacht men, dat er op de Zuiderzee een
oorlogsschip gesprongen was. In Zwolle, in
Devenller, ja in Friesland werd de slag ge
hoord., maar, vreemd genoeg, niet in Katwijk
Maar hoe zullen wij naar den eisch do
uitwerking der ontploffing beschrijven' in
den naasten omtrek van het schip en in de
gansche rampspoedige stad? Ter plaatse
waar het vaartuig gelegen had, vóór de
huizen van de weduwe Zeeivold, den Utrecht
schen emeritus hoogleeraar Rau, de weduwe
Tak, den predikant Broes enden hoogleeraar
Rau Jr. werden wal en straat «tot aan de
huizen weggeslagen, terwijl het Rapenburg
tusschen de beide bruggen voor een oogen
blik droog werd gelegd cn het water met
groote kracht en overvloedig omhoog ge
stuwd en over de ruïnes gesmeten werd. Mis
schien is daardoor hier en daar brand ver
hinderd. De prachtige linden werden voor
een deel ontworteld», weggerukt of van «tak-

bij de uitbarsting dadelijk 68 tot puin,
stondien slechts met de naakte muren om
hoog, de overige waren voor 't minst onbe
woonbaar. Van de Boogaard- tot de Nieuw-
steeg, langs Rapenburg Noord- en Zuidzijde,
tusschen Saaihal en Koepoortsgrachtbrug,
langs Garenmarkt, St. Jacobsgracht, Raam-
stegen en Koepoortsgracht één puinhoop van
als in een reuzenvijzel stukgestampte huizen,
zóó volkomen vernield, dat b.v. het huis van
prof. Rau spoorloos verdwenen was, naar
alle zijden uitééngeslagen. De ruïnen, met
hoogten en laagten, zagen er den volgenden
dag uit als een akelig duinlandschap, met
paden doorsneden en dermate door de lucht
werveling omgewoeld, clat de stoeppilaren
vaak boven op de puinhoopen gevonden wer
den."

Het is maar een fragment van het eigen
lijk gebeuren en we gaan niet verder. We
zullen niet vertellen van de vreeselijke too-
neelen die zich tusschen de puinhoopen af
speelden, van de vele dooden (150 in getal),
waaronder beroemde Leidsche mannen en
vrouwen, die een afgrijselijke dood vonden
onder de ineengestorte huizen, van de groote
nasleep die de ramp voor Leiden en haar
burgers had, van de rol die Koning Lodewijk
Napoleon hierbij heeft gespeeld en van zoo
veel meer.

Het was maar even een oplichten van dc
sluier die het verleden bedekt, even een her

ken beroofd, die met het puin der huizen de i innering op dezen historischen datum, waar
gracht vulden. Van dq 227 bewoonde huizen aan we, hoe lang ook geleden, toch slechts
in de vier .vroeger genoemde bons vielen ei j met een huivering kunnen terug denken.

ding het inhield, het ook niet vermoeden buiten Leiden verbeeldde. Sommigen dacli-
kon bij de waakzaamheid der politie en del ten, dat het kruithuis op de Vest bij do Koe-
strengheid der keuren op het vervoer van poort in dc lucht gevlogen was. Dc hoog-
buskruit. In wezenlijkheid was het geladen 1 leeraar Jona Willem te Water, die .verder

i' ALPHEN AAN DEN RIJN

ALPHENSCHE BURGERWACHT

De Alphensche burgerwacht zal haai*
schietoefeningen weder aanvangen Dinsdag
19 Jan, a.s. in het verplaatste schietgebouw,
a. d. Rozenstraat. Dit gebouw is belangrijk
verbeterd, voornamelijk wat betreft de ver»
lichting en het draaien der schijven. Wan
neer het gebouw heropend is Zaterdag
16 Jan- a.s. n.m. 3 uur zal hierover mees
worden meegedeeld.

De B. W. houdt haar jaarlijksche propaj»
ganda-avond op Vrijdag 5 Febr. a.s Alsdan
vindt, q.m- plaats de uitreiking van de Na
tionale wisselbeker 1931, want, de B. W. bezit
een vijftal korpsschutters welke in 1931 het
kampioenschap van Nederland in de A klas
se op 100 M. scherp hebben behaald. Dit is
'n buitengewone prestatie. Thans is «de B. W,
reeds in het bezit van enkele bekers en plmy
120 medailles. Op de a.s. propaganda-
avond waarvan binnenkort 'n programma
verschijnt komen wij spoedig na-der terug.

OPDRACHT.

San «den aannemer C. M. Deerenberg al
hier, werd opgedragen het bouwen van een
rijkskleedingmagazijn te Woerden voor dö
som van f28.611.—.

TER ONTNUCHTERING.

Ter ontnuchtering werd Zaterdagavond da
koopman H. Sch. in arrest gesteld en naar
het arrestantenlokaal aan de Schoolstraat
overgebracht,

ONGEVAL.

Maandagmorgen kwam de heer J. W.,
werkzaam bij de N.V. Hoouthandel der
fa. Sprey op zoo'n ongelukkige wijze te
vallen dat hij niet meer kon opstaan en
door eenige personen naar zijn woning
moest worden gebracht. Uitwendig kon de
inmiddels ontboden geneesheer geen ver
wondingen ontdekken.

BOSKOOP

VOOR DE ARMEN.

De inhoud van de geplaatste bussen op
de Alg. begraafplaats en in de Raadzaal van
het gemeentehuis, ten bate van de algemee-
ne armen, bedraagt f 149.82.

BURGERLIJKE STAND.

BEVALLEN: J Vermeulen—van Ree d.? A
d PlaatSlappendaat d.: A v Veenv d WeiJ
e d.; E J HoudJJkDroog: z.; G v DijkVor-
Gom z.S KoomcnKuikel z.
ONDERTROUWD: T J G_ Hooftman en A C V

r Palini

i K f

land.

OVERLEDEN: J Domburg 57 j.

KATWIJK

LOOP DER BEVOLKING 1931

Bevolking op 31 Dec. 1930 7967 mannen en
6<0 vrouwen, totaal 15637; in 1931 vermeer-
dard: door geboorte 208 m. en 212 vr., totaal
420; door vestiging 244 m. en 294 vr., totaal
538; i«n 1931 verinind'end: door overlijden
67 m., 63 vr., totaal 130; door ven-trek 148 m.
197 vr., totaal 345. Bevolking op 31 Deg. 1931
bi04 m„ 7916 vr., totaal 16120 peirsonen Ver-
meardeiw 1930: 274 m., 196 vr.. totaal 470:
I-uitgang 1931: 237 in., 246 vm. totaal 483.
ngegevcn 6, gesloten huweüj.