De groote strijd in Twente
Hc
7 MAANDAG 14 DECEMBER 1931
TWEEDE BLAD PAG. 5
loe het conflict ontstond
De rationalisatie-maatregelen
Het C.N.V. steunt Unitas
Zoodira de eerete cnieieverecliijrusel'en zich
deden gevoelen, waren er in Twente al-pes
simisten, diie beweerden, dat liet niet zoo
heel lang meer zooi duren of in de textiel
industrie zou een ernstig conflict uitbraken,
wellicht van nog ernstiger aard dan dat
van 192-4. Men vreesde nL, dat el© gevolg
van de crisis een acbie tot algemeene loons
verlaging zou worden ontketend, waarbij de
Twentsche textielindustrie in het voorste
getó-d, zou staan. Die voorspetlinigen zij-n uit
gekomen. In. betrekkelijk korten tijd heeft
zjch in Twente 'n conflict ontwikkeld, waar
van de gevolgen voor heel one land, maar
voor het, grootste, textiel centrum .Enschedé
in het bijzonder, fataal edhijnen te worden.
-Ongeveer- een jaar geleden, begonnen de
Twentfrche textieflandiustrieélien met het in
voeren van diverse rationalisatiemaatrege
len, hetgeen men in de kringen der arbeiders
als 'rruitvloeisel besdhouwde van de reis van
een aantal fabrikanten naar Amerika, waar
in de textielfabrieken die nieuwste vindin
gen werden bezichtigd. Over het algemeen
namen d§ arbeiders met groot misnoegen
van al deze nieuwe maatregelen kennis.
.Voortdurend namen de Machten toe over
het opvoeren der werkprestatie en van ver
schillende zijden werd er bij 'de werknemers
organisaties op aangedrongen, tegen de
raieüwe maatregelen in verweer te komen
en voor verhoogde prestatie een hoogere be-
l/wiriirvg te eiecfhen. De aandrang op _de
organieatiiee werd eterkfer, toen sommige
arbeiders meenden, dat, als gevolg van het
nieuwe systeem hun inkomsten waren ge
daald, in plaats van- verhoogd.
Het ultimatum aan do fa, Jannink,
Een-en andier leidde tot-stappen van de
organisaties bij een der eerste firma'©, wel
ke rationalisatie toepaste, n.l. de filrma
Gerhard Jannink en Zonen te Enschedé. H-et-
is albijna. één jaar geleden, da-t bij deze fir
ma een 6tihrijven van de organisaties bin
nenkwam met hert verzoeik verechiUllenide
maatregelen te nemen. Volgens mededee-
l.i mg van de organisaties zegde de firma
Jannink toe, dat aan de verlangens tege
moet zou worden gekomen, maar de zaak
wérd sle&pende gehouden, tot de vakvereend
gingebesturen eenige maanden geleden be
sloten tot. bét nemen van kraohtige maat
regelen. De betrokken wever» van de firma
'Janiniink kwamen im vergadering bijeen en
toen werd besloten aan de firma Jannink
een ultimatum te stéllen.
Terwijl deze zaak aan, de ordie wae, -kwam
plotseling een m-eded-eeliing van de Fabri-
ttantenvereeniging te Enschede en - de
Twent&dh-Geldersohe Fabrikautenvereeni-
ging, waarbij de besturen der organisaties
werden opgeroepen tot een bespreking over
een in te voeren loonsverlaging van 5
■Deze conferentie had een merkwaardig kort
verloop en naar een -der vak vereen igings-
leiders na afloop mededeelde, waren d<e be
sprekingen reeds teneinde voor de koffie,
welke men had besteld, was binnengebracht-
De werkgevers betoogden, dat de verlaging
absoluut noodzakaeldjk we6 voor dé bedrij
ven, terwijl die besturen der organisaties te
kennen geven, dat. -zij de verlaging niet
konden aanvaarden. Zonder dat er eenig
resultaat was bereikt, ging men uiteen.
De loonsverlaging van 5
Al spoedig volgde in a/Be fabrieken van
"de bij genoemde vereenigingen aangesloten
werkgevers de aankondiging van een loons
verlaging van 5 en toen reeds vreesden
velen, dat het op een giroot conflict zou uit-
loopen. Inmiddels begon de Rijksbemidde-
lear a-ls gevolg van het bij de firma Jan
nink gestelde ultimatum, zich met de zaak
tebemoeten, doch het gelukte niet een 'op
lossing t-e vin-den. Br ontstond dmtuescihen
ook verschil van meaning over het stellen
van de zaak: de werkgevers wilden de
ïcweetie-Janninik onafscheidbaar verbinden
aaan die van de 5 loonsverlaging, waar
tegen de organisaties zich m-et hand en tand
verzetten. .Tenslotte deed de. Rijköbemidde-
laar een voorstel, waarbij om a.an de we
vers van de firma Jannink, wier wenk
ration-alMeee/rd was, w.erd toegezegd, dat a
hen de loonsverlaging van 5 niet zou
gelden.
Het duurde niet lang of het bleek, dat de
Chr. Textielarbeidiersbon-d „Unitas" en de
Ned R.K. Bo-nd iySt Lambertu©" niet voor
nemens waaien ziah tegen de verlaging ven
5pct te verzetten, hetgeen tot gevolg bad, -dat
ook die „,Eendra>dht en de 'Landelijke Fede
ratie van Texti elaitoreiders er zich hij neer-
niet in konden slagen de Stoomspinnerij
„Twenthe" weer aan het draaien te krijgen.
De moeilijkheden vermeerderden zich en
te Enschede werd de toestand ook min of
meer gespannen, toen de firma Janniink
•tegen het einde van de eenste sta-kingsweek
.begon met h-et tewerk stellen van Duitsohe
erkkna-ohten. Meer en meer werd ook dlui-
döldj'k, -dat de fahrikant-en maatregelen zou
den nemen in verhand met de uitgebroken
stakingen en daar -ook de Rijkshemi'ddelaiar
dit inzag, stelde hij alles in het werk 'om
te trachten een groot conflict te voorkomen.
Een onderzoek na-ar de 'loonen bij de. fiirma
Jann'iink voor en iv de rationalisatie vond
plaats, doch ook dit lei 'Ie u-let tot het ge-
wenschte resultaat. Oud-Minister Van IJs-
seflstein zag geenva-n zijn bemiddelingspo
gingen met succes bekroond en het slot
was, dat op 2-8 November de werkgevers een
tweede loonsverlaging van 5 procent afko-u-
igdcn, zulks dm verband met de sta-kjngen
bij Jannink en bij de Stoomspi-mie-rij
„Twenthe".
Deze nieuwe loonsverlaging ojratketen'de
speciaal i-n Enschede
een storm van verontwaardiging.
De stemming was daan' all van dien aard,
dat de meerderheid deir' arbeiders reeds bij
de invoering van de'eerste, verlaging in .sta
king had wi'l-len gaan, waarvan men hen
si-echts met de grootste moeite had terug
gehouden. Zood-ra in sommige fabrieken de
tweede verlaging d-oor 'aanplakking bekend
was gemaakt. Lieten de arbeiders het werk
i den steek en liepen de straal op.
Npg denzelfden middag besloot de Lande
lijke Federatie van Textielarbeiders, aan
gesloten bij het N.A.S. zich achter de stakers
to scharen en z'j verzocht de andere organi
saties desgelijks te doen,.
„De Eendracht", „St Lambe/rtus" en
„Umii-tae" bleken echter voor zulk een plot
selinge, staking niets t.e gevoelen en zij stel
den zich op het standpunt, da.t eenst diende
te worden afgewacht, wa.t in d-e Dinsdags te
Utrecht, pleads vindende hoofd/bestuursver
gadering zou woeden besloten.
Een ongekende verwarring.
De 'Maandlaig brachteen ongekende ver
warring. De Federatie, geholpen door het
géheele N.A.S.-bestuur,wekte bij al/ie fa-
briekeuitgaingen -de arbeiders tot een directe
staking op, met het gevolg, dat eenige 'dui
zenden, leden van a-Se organisaties in sta
king gingen, welke staking zich later aan
zienlijk uitbreidde.
Men weet hoe toen een actie tegen de
besturen ontstond in verband met het ver-
1-eenen -der uitk-eeringen. Door den aandrang
va-n de honderden leden besloot „Eendracht"
's-Woensda-gavonde om de uitkeerinigen te
ferstrekken.
Intusechen hadden de besturen van -d-e
Eendracht", „St. Lambertu©" en „Unitas"
besloten om tegen Maandag 14 December
in staking te gaan op alle fabrieken," waar
d-e tweede loonsverlaging werd afgekondigd,
metr uitzondering van een enkele fabidek,
waair in verband met .de tijdsomstandig
heden het bedrijf er zeer slecht voorstaat
De besprekingen, welke deze week nog op
instigatie van1 d-e Vakcentrale- plaa|6 .ihad1-.
id-en, lev-erden'geen-resultaat op.
De teerling ie geworpen, -de groote strijd
ie ontbrand
Nog nooit wérd Twente in zulk -een groo-
ten 6trijd gewikkeld, 'iw.z. nog nooit bra-k
een staking van een dergélijken omvang
uit In 1923'24 werd -gestaakt op één fa
briek, ml. op „Kremersmeten" van Van
Heek Co., waarop d-e werkgevers een uit
sluiting toepasten. Ditmaal is het echter
staking over de géheele linie.
HET STANDPUNT VAN HET C.N.V.
Steun aan „Unitas".
H-et- algemeen bestuur van het Chr. Natio
naal Vakverbond in spoedvergadering te
Utrecht bijeen op Zaterdag 12 Dec., bespre
kende hei in de Twents-dhe Textielindustrie
bestaande conflict, géhoord het vereJa-g der
besprekingen d-oor -de vertegenwoordigers
der werkgevers en der arbeiders vakcentra-
lèn gevoerd,, kennis genoimen h-ehbend-e van
het communique ia de -ochtendbladen ge
publiceerd, betreurt, dat de aankondiging
van de tweede loonsverlaging van 5 pet.
mede gemotiveerd is als straf vctor het op
treden In een ander conflict, erkent, dat het
resultaat der besprekingen te Zwolle een
basis had kunnen bieden voor een accoord.
overwegende echter, dat de daaraan d-oor
d.e werkgevers verbonden voorwaarden niet.
zelfstandig door Unita6 kunnen worden
varvul-cL, erkent, dat op grond daarvan het
aan Unitas niet mogelijk le gemaakt, het
advies tot ©taking op 14 Dec. a.6. terug te
nemen, besluit Uruitas moreel en financieel
te steunen.
Men meldt 'ons uit Hengelo: Z-ooeven is
DE INZET VAN DE STRIJD
IN ENSCHEDE 10.000 STAKERS
WAAR GESTAAKT WORDT
DE TOESTAND IN DE VERSCHILLENDE
PLAATSEN
Men meldt ons hedenmorgen:
De situatie te Enschede beeft zich vanmor
jen geheel ontwikkeld op de wijze als men
had verwacht In het halfduister van den
'roegen morgen dromden voor de poorten
'an de verschillende fabrieken de arbeiders
saimen, rustig wachtende op het eei-n tot
aanvang va-n het werk.
De politie was op hoogst,
den wijze vertegenwoordigd, blijkbaar ..om
dat zij van te voren -overtuigd was, dat deze
georganiseerde ©taking geen aanleiding tot
ex cessen zou geven.
Op alle fabri-eken aangesloten
bij de fahrikantenvereeniging te
Enschede, met uitzondering van die van
de fa. Jan-milk, legden al l e arbeiders
het werk neer. Alleen enkele l-e-den van
het vaste personeel, de bazen, d-e ambachts
lieden en ook enkele tientallen oude arbei
ders, di-e hun recht op pensioen niet wilden
verliezen, gingen de poort bmnem
Toen om 7.30, na -deze schamele intocht,
de ingangen werden gesloten, ging bij ver-
s-chillende fabrieken een hoerageroep op
omdat d-e eenheid der arbeiders op overtui
gende wijze was gebleken én rustig trokken
"daarop de mensahen af naar het centrum
van d-e ©tad. Naar schatting zijn er
alleen in Enschede 10.000 ©taker©,
grootendeel6 g eorganieeeir-d bij
De Eendracht, Unita6 e-n St La
bertus.
Waar gestaakt wordt.
Gestaakt wordt bij de volgende fabrieken:
Van Heek Co. (fabrieken Kremersmaten,
Transvaal, Oostburg, Nooaderhagen en
Nieuw Engeland'); Geibr. Va-n Heek (Schut
tersveld); Nioo ter Kuile Zn. (Fabrieken
Bothof en Parkweg); Blijdenetei-n Co.
(Fabrieken Loeserscheweg en dorp Lonne-
ker); fa. N. J. Menko (fabrieken Brink-
straat, Zuid-eriaagen en Roomweg); S. J.
Menko Zn. (fabr. Molenstraat en Kotten-
dijk); J. F. Schol ten Znm; N.V. E. ter
Kuile Znn.; Ter Kui-le Cr-omhoff, N.V.
Spinnerij Ooeterveld; N.V. Spinnerij Room
beek; N.V. Twentsche Textiel Mij.; N.V. Spin
nerij Tubantia (v.h. B. W. II. ter Kuile)
Enschedeeohe katoenspinnerij en Katoen
spinnerij „Bamehoeve"
Bij Jannink.
Eenigszins zonderling doet het aan, dat bij
de fa, Gei-hds. Jannink, waar eigenlijk de
kern van het groote conflict gelegen is,
gestaakt wordt. Dit is echter ook meer
schijn dan wezen. Zooals men, weet zijn de
we-veri van deze firma reeds énkele weken
in stading, terwijl een deel van de spinners
bij het uitbreken van de wilde staking de
fabriek zijn uitgeloopeii. De anderen bleven
nog aan het werk, omdat de 5 pCL resp.
10 pCt. loonaftrek niet voor deze fabriek
was afgekondigd. Zaterdag j.17 is echter de
opCt korting ook bij deze gerationaliseerde
fabriek afgekondigd en als protest mede
tegen de aanstelling van Durtsche werk
krachten is nu tegen Maandag a.s. ookbij
deze fabriek de algemeene. staking afgekon
digd.
Oproep om de rust te bewaren.
Nadat vanmorgen de stakers van de fabrie
ken naar de stad waren getrokken, verza
melden zich ongeveer 5000 man op het Van
Heekplein, waar de heer Rengelink, voorzit
ter van De Eendracht, hen toesprak. Hij
verzekerde zijn leden, dat heel de arbeiders
bevolking van Nederland met volle, sympa
thie achter de staking staat Spr. maande
met kracht aan orde en rust te bewaren en
waarschuwde tegen de inmenging van ele
menten, die slechts het verwekken van ver
warring. beoogen. Na deze toespraak ging
de menigte uiteen. De meeste arbeiders be
gaven zich naar de Bondsbureaux om de
lijsten te teekenen.
Van communistische zijde heeft men van
morgen alleen wat pamfletten rond
alhier beridht ontvangen van -de drie ©amen
werkende -organimti-ebee-turen, dat Maandag
a.e. niet zal worden gestaakt op d-e Ko-n.
Weefgoederenfabriek, <Loch w&l bp de Hen-
gél-o&che Bontwev-erij en bij de firma d'e
Jong en van Dam. De timmerlieden en met
selaar© kunnen gewoon doorwerken.
De tweede loonsverlaging
Deze organisatie© deelden mede, wél te
willen ©taken tegen de 5 verlaging, maar
omdat de confeeeeioneel-e onganleatie© zulks
niet deden, aanvaardden zij de veria-ging.
evenal© - de con-feesiont^ele Bo-nden, ouder
protest.
De zaak-Janniink werd lntu&schen krachtig
voortgezet De Rijkebemiddelaar trachtte
nog een coinfliot te .voorkomen d-oor het
instellen van een onderzoek naar de toe
standen in die fabriék, doch dit had i_
resultaat en unaniem beeloten de wever©
der firma Janninik het werk n-eer te leggen,
aan welk voornemen op 16 November gewoü-g
-werd gegeven.
De fabrikanten ha-dden echter gedreigd,
Bat zij van een klein conflict een groot
conflict zouden ana-ken en dat zij een staking
bij d-e firma Janninik -ook in dien geest zou-
dén beschouwen. R-eed© voor de ©taking bij
Ja-nmiixk uitbrak, wa© bekend, dat -door -d-e
werkgever© -niet het vroeger gebruikte mid
del van uiteluiiti-ng zou worden toegepast,
dodh dat men ditmaal met een tweed-e -loon©-
verlaging zou komen, teneinde op die wij-ze
een conflict uit -te -loklken, zooal© men van-
erbeiderezijde de ei-tuatie voorstelde.
Een Ingewikkelde toestand.
Op den dag, waarop de ©taking bij Jan-
oink uitbrak, werd teven© -de loonsverlaging
van 5 procent van kracht Overal werd het
advies der organisatie© opgevolgd om tegen
deze verlaging niet in ©taking t-e gaa.n, be
halve te A'iniélo. waar bijna alle arbeiders
van de Stoomspinnerij „Twenthe" het
werk neerlegden. Door deze ©takingwas de
toeötapd zeer ingewikkéld geworden, voor-
ai toen later bleek, da-t de vaga-musa-tl-tc er
DOODELUK AUTO-ONGEVAL!
waarin wordt aangedrongen op staking in
alle textielfabrieken.
Waar niet gestaakt wordt
De toestand is n.l. zoo, dat momenteel al
leen gestaakt wordt bij de fabrieken, waar
de patroons zijn aangesloten bij de
Twentsch-Geldersche fabriekanten vereen.
Er zijn echten- nog tal van fabrikanten, die
niet bij deze combinatie zijn aangesloten
en waar dan ook de-10 pet korting niet i©
afgekondigd. I-n de fabrieken van deze
patroon© wenken t-e Eneahede 4000 a 5000
menschen en deze va/llen buiten de staking.
De vo-orna-araste van deze fabrieken zijn
Ri'gtere-hleek, Holland, M. van Dam Znn.,
Stoomv-erverij Nijvériiead, Baito, Weeseliuk,
Rozendaal, Ba-ndfaibrie'k Scholten v.
Heeck. Blenkén-, Hardick Seek el en Elf-ere
Veld.
Alleen bij Riglenebleek, d-e grootste tex:
ti-ël'falbriek van Twente werken een pa-ar dui
zend menschen. Deze fiirma - C. J. van-
Heek Zn. i© ha h-et la-atete gi-oote con
flict ven 1924 buiten de fabrikanten-vereeni-
eing getreden omdat men het met de toen
gegeven leiding niet een© wa©.
Momenteel heerscht echter ook bij het
personeel van Rigt,ersbleek groote ontstem
ming over juist -ingevoerde rationa-lisatie-
maatregelen en nieuwe tarieven.
Te Hengelo,
Ten Hengelo woa-dt gestaakt bij de Henge-
-loBche bontweverij en de Kant fabriek van
De Jong en Dam. In verband met den slech
ten toestand van het bedrijf der Kon. Weef-
2'oederenf-abriek te Hengelo i© men daar
niet in ©taking gegaan.
Te OldenzaaL
Te OLdenzaal vvor-dt alleen gestaakt bij d-8
N.V. Textielfabriek W. Kan. Vanmórgen
was ds toestand zeer luetig, en van de ©ta
king viel zeer weinig te merken.
Te Borne.
Overeenkomstig het advies van de hoofd
besturen der drie samenwerkende arbeiders
organisatie© in de textielindustrie, zijn he
denmorgen te Borne de arbeiders van
N.V. Stoomspinnerijen en -weverijen vih.
Spanjaard in ©taking gegaan
Incidenten hebben zich niet voorgedaan,
1- alle© w as he-demnorgen. rustig.
To Haaksbergen.
Te Haaksbergen wordt, hoewéi (hier
eenige fabrieken zijn, die bij de fabrikam-
tenvereenigiang zijn aangesloten, niet ge
staakt De meerderheid d-er arbeider» is
hiér katholiek georganiseer en van hen
va© het grootste ged-e-e-le tegen stalking. In
vea'band daarmede" heeft ook de Eendra.éht
besloten, hier niét in ©taking te gaan. Alle
arbeider© zijn hedenmorgen op-de geAvone
wijze aan het weirk gegaan.
Te Goor.
Bij de N.V. Katoenfabrlek voorh. Arnt-
nius Jannink Co. te Goor zijn héden-
morgen da arbeiders op de gewone wijze
het werk gegaan. Aan den ingang van
de fabriek stond een groote menigte nieuws
gierigen. terwijl ook gemeende- en rijks
politie aanwezig waren. Eenige communis
ten verspreiddep strooibiljetten, waarin de
arbeiders döor de LarideJijkel Federatie van
textielarbeiders werden opgeroepen uit de
fabriek (tè (blijven. Incidenten deden zich
echter te Goor niet voor.
T® Noede,
Te Neede is hedenmorgen het personeel
van de texlielfabriek Ter Weene «5b Zoon
staking gegaan. Slechts een vijfiental
arbeiders, meest bazen, is met goedkeuring
van de organisaties de fabriek binnenge
gaan.
Te Almelo
Te Almelo Is. geen. verandering in. den
toestand gekomen. De stoomspinnerij
„Twenthe" was reeds gesloten en heden
morgen bleef de toestand ongewijzigd.
T® Winterswijk
Te \Vinterswijk zijn 3e arbeiders der
textielfabrieken hedenmorgen op de gewone
wijze aan het werk gegaan.
OVERDRACHT GRAFSTEEN K. DUIKER
Gemengd Nieuws.
ROOFOVERVAL IN HET POST
KANTOOR TE GINNEKEN
EEN DER DADERS AANGEHOUDEN
Zaterdagmiddag om kwart over vijf is een
brutale roofoverval gepleegd in het post
toor te Ginneken. Op dat oogenblik is het
kantoor nóg geopend. Er bevond zich j
publiek, toen plotseling twee mannen bin
nenkwamen, die de aanwezige ambtenaren
revolvers voorhielden en eenige schoten los
ten. Ontzet namen de ambtenaren dé vlucht
De bandieten maakten zioh toen meester
van- een groote geldkist, inhoudende bank
papier, postwissels, postzegels en andere
geldswaardige papieren en maakten zich
hiermede ijlings uit-de voeten.
ï)e gevluchte ambtenaren hadden echter
door hun geroep: „Houdt den dief" de aan
dacht weten te trekken van den zoon van
den nabijwonenden burgemeester, Jhr. Mr.
W. Serraris, die toesnelde en kans zag een
der bandieten te pakken. Dit bleek te zijn
een kellner uit het hotel „Dennenoord" te
Ginneken, waar ruim een week geleden
eveneens een overval werd gepleegd. Dc
man, Christialen genaamd, had de geldkist
op zijn vlucht laten vallen, terwijl zijn me
dedader, Bavink genaamd, wist te ontko
men. De politie heeft onmiddellijk zijn ach
tervolging opgenumen en twijfelt er niet
aan, dat zij hem spoedig In aiTest zal kun
nen stellen.
Christialen heeft bekend ook den roof
overval op „Dennenoord" te hebben ge
pleegd. De revolvers, waarmede in het post
kantoor de schoten waren gelost, bleken
slechts alarmpistolen te zijn.
HeA-ennacht te onqevccr half twee reed een auto, komende uit d.e richting Rotterda
naar don Haag, bij de Hoornbrug te Rijswijk in de Vliet; de inzittenden konden zich op
één na redden. Een jonge man, die zich blijkbaar niet bevrijden kon, verdronk. De
kraanwagen van de Haagsche politie trachtte de auto zoo spoedig mogelijk te bereiken
om den jongen man nog te redden, doch toen bleken de levensgeesten reeds geweken.
Op onze ^oto ziet men de mannen bezig d& auto ynhgog te, brengen.
Zij vlagt niet meer op Koninginnedag,
De Friesche gemeente Idaarderadeel zai
voortaan op Koninginnedag niet meer vlag
gen. De Gemeenteraad besloot toch met 9
tegen 2 stemmen, om niet meer te vlaggen
op verjaardagen van het koninklijk huis,
nadat met 7 tegen 4 stemmen een voorstel
van de meerderheid van B. en W. om op 1
Mei te vlaggen, was vei-worperu
Zaterdag heeft te Groningen de overdracht plaats gehad van een grafsteen op de groeve
van K. Duiker, in leven voorzitter van het Ned. Chr. Gymnastiek Verbond. De heer N. de
Man, tweede Voorzitter, draagt het eenvoudige monument namens het Verbond aan de
familie over.
IP. JOSEPHUS JITTA OVER
HET CONFLICT
ERNSTIGE FOUTEN WEDERZIJDS
HET STANDPUNT VAN DE RIJKS-
BEMIDDELAAR AANBEVOLEN
In de „Groene 'Amsterdamuier" schrijft
Mr. A. C. Joseph us Jitta, die uit oo-rzake van
zijn secretarisschap van het instituut der
Rijksbemiddeling m staat is, beter dan de
meesten, een economisch conflict objectief te
beoordeelen over den strijd in Twente als
volgt:
„Het is uiterst moeilijk zich een objectief
oordeel te vormen, omtrent een zoo ingewik
keld arheids-conflict als dezer dagen in
Twente, is uitgebroken. De fabrikanten en de
arbeiders zijn natuurlijk niet onpartijdig,
doch zij kennen althan© de détails van de
geschilpunten. Een buitenstaander kent niet
alle bijzonderheden: zijn ooordeel loopt dus
gevaar onjuist te zijn door gebrek aan ken
nis van zaken.
Waar ik in dit geschil geen partij ben, doch
in de gelegenheid ben geweest partijen her
haaldelijk hun standpunt te hooren uiteen
zetten, wil ik trachten een zoo objectief mo
gelijk beeld van de geschilpunten te geven.
Al vrees ik ook, dat het geen van beide par-
tijen volkomen zal bevredigen. Elk van beide
partijen zai allicht mijn critiek op de andere
partij als juist willen erkennen, doch niet
accoord gaan met mijn critiek op de eigen*
partij.
Het spreekt vanzelf, dat ik bij de volgende
uiteenzettingen uitsluitend gegevens gebruikt
heb, die door de pers openbaar gemaakt zijn
en dat ik onmogelijk alle geschilpunten vol
ledig kan behandelen.
De strijd is begonnen met een ultimatum
van de arbeiders betreffende de loonen van
eenige groepen wevers bij de firma G. Jan
nink, wier getouwen „gerationaliseerd" zijn.
Dat woord beteekent, dat aan deze getouwen
eenige technische verbeteringen zijn aange
bracht waardoor een arbeider in plaats van
6 getouwen, 8,10 of 12 .getouwen tegelijkertijd
kan bedienen. De Directie heeft de tarieven
van de arbeiders, die aan deze getouwen wer
ken,- verlaagd. De arbeiders meenen, dat zij
in de nieuwe tarieven niet voldoende com
pensatie vinden voor het werk, dat inspan
nender is geworden. Zij hebben verklaard,
dat de eindloonen tengevolge van de rationa
lisatie verlaagd zijn. De arbeiders wenschen
niet slechts in deze verlaging niet te berus
ten, dóch zij verlangen een verhooging, om
dat het werk moeilijker is geworden.
Een onpartijdig ambtelijk onderzoek heeft
aangetoond, dat de .gemiddelde eindloonen na
de ratinalisatie niet verlaagd zijn, doch zelfs
een weinig gestegen. De arbeiders zijn door
dat onderzoek echter niet bevredigd. Zij ver
langen in ieder geval een verhooging van de
tarieven, die golden op het oogenblik, dat het
geschil uitbrak.
Tenvijl dit geschil hangende wa©, hebben
de fabrikanten over de geheele linie een al
gemeene loonsverlaging van 5 pCt, afgekon
digd. Die loonsverlaging werd gemotiveerd
met de groote moeilijkheden, waarin het be
drijf verkeert Op de arbeiders zou dat mid
del, om den kostprijs der producten te ver
lagen, niet al te om-aar drukken, omdat de
kosten van levensonderhoud in de laatste ja
ren met een Ihooger percentage zijn gedaald.
De arbeiders bleken niet bereid tot deze ver
laging mede te werken. De voornaamste ar
beidersorganisaties hebben daarin echter on
der protest (berust, wat beteekent, dat zij om
deze kwestie geen staking hebben afge
kondigd.
Aan twee fabrieken is echter een staking
uitgebroken. Bij de firma Jannink legden alle
wevers ook degenen, wier getouwen niet ge
rationaliseerd waren, het werk neer en aan
een andere fabriek te Almelo werd het werk
door pile arbeiders spontaan neergelegd. De
eerste staking werd door de voornaamste
arbeidersorganisaties afgekondigd en geleid.
De tweede staking wordt door een kleinere
organisatie geleid; zij houdt uitsluitend ver
band met de loonsverlaging van 5 pCt. De
groootere organisaties hebben haar uiterste
best gedaan baar leden aan die fabriek het
werk te doen hervatten; zij zijn daarin ech
ter niet geslaagd.
Toen deze heide stakingen bleven voortdu
ren, hebben de fabrikanten een tweede loons
verlaging van 5 pCt, over de geheele linie af
gekondigd. Zij verklaardem, (ïat dit niet een
straf was voor de beide stakingen hoewel
om voor de hand liggende redenen die indruk
bij de arbeiders en bij vele buitenstaandeis
werd gewekt maar, dat een loonsverlaging
van 10 pCt, noodzakelijk was, om alle fabrie
ken weer op een loonende basis te stellen.
Zij hadden althans voorloopig met 5 pet. ver
laging genoegen genomen, om zooveel moge
lijk een conflict te voorkomen.
Deze tweede loonsverlaging zou met in
achtneming van den opzeggingstermijn over
14 dagen ingaan.
Een groot aantal arbeiders heeft, toen deze
tweede verlaging werd afgekondigd, spon
taan het werk neergelegd, zonder den opzeg
gingstermijn in acht te nemen.
Enkele arbeidersorganisaties geven een uit-
keering aan haar leden, die aJdus in strijd
met hun contracten en met de instructie van
hun bestuur, gestaakt, hebben. Andere arbei
dersorganisaties nebben tot dusverre gewei
gerd haar leden een uilkeering te geven.
Met -ingang van 14 December a.s. zullen
alle arbeiders bij de fabrikanten, die de
loonsverlaging van 10 pCt.' hebben afgekon
digd, in staking gaan.
Beide partijen hebben 'zich naar ik meen,
althans aan één ernstige fout schuldig - ge
maakt. Dat zou allicht ieder in dergelijke
moeilijke omstandigheden gedaan hebben. De
erkenning van die fouten kan misschien tot
het vinden van een oplossing -bijdragen.
De arbeiders, die zonder den opzeggingster
mijn in acht te nemen, het werk hebben
neergelegd hebben zich aau contractbreuk
schuldig gemaakt. Hoe ernstig die fout is.
zullen zij inzien, wanneer zij zich rekenschap
geven van het oordeel dat zij over de fa
brikanten zouden hebben uitgesproken, in
dien deze de tweede loonsverlaging onmid
dellijk hadden doen ingaan, zonder den op-
iffgmgstermijn in acht te nemen.
De fabrikanten hebben zich aan een niet
minder ernstige fout schuldig gemaakt, toen
zij twee betrekkelijk kleine stakingen met
de afkondiging van een algemeene loonsver
laging hebben beantwoord. Uit een juridisch
oogpunt moge die fout minder groot zijn; uit
eèn oogpunt van tactiek is die fout minstens
even groot als die van dc arbeiders. Ver
schillende groote dagbladen hébben zich
rneer of minder duideljjk in dezen zin uitge
sproken en geen enkel persorgaan heeft, voor
zoover mij bekend is, dat optreden van de
fabrikanten goedgekeurd.
Hoe kan men deze fouten zoo goed mogelijk
herstellen en de geschillen tot een oplossing
brengen?
De arbeiders dienen in de eerste algemeene
loonsverlaging van 5 pCt. te berusten. Alleen
zou men voor enkele zeer laag bezoldigde
groepen van arbeiders een uitzondering op
den regel kunnen maken. Het is niet voor
betwisting vatbaar, dat het bedrijf een zeer
ernstige crisis doormaakt, en dat de kosten
van levensonderhoud, als een gevolg van
dezelfde crisis, zijn gedaald.
De fabrikanten moeten de tweede loons
verlaging terugnemen. Zij was het onmid
dellijk gevolg van de beide stakingen. Wan
neer de fabrikanten tengevolge van «ie crisis
een loonsverlaging van 10 pCt. noodzakelijk
hadden geacht, 1Iden zij met. dat voornemen
aanstonds voor den dag moeten komen;
Het moeilijkste punt is, hoe men moet han
delen met de loonen Tan de arbeiders, die
werken aan gerationaliseerde getouwen. Het
is een regel, die bijna door alle werkgever»
wordt gevolgd, dat men aan een arbeider,
die men volgens een nieuw procédé laat wer
ken dat hem meer inspanning kost en dat
een grooter product oplevert, althans eeniger-
mate laat profiteer n van de betere resul
taten. Voor iemand, die niet volkomen thuis
is in het bedrijf, is het niet gemakkelijk pre
cies aan te geven, hoe groot deze compen
satie moet zijn.
Tot dusverre lijkt mij de regeling, die de
Rijksbemiddelaar van IJsselstevn ten aan
zien van dit punt had voorgesteld, nog altijd
de beste oplossing. Die regeling kwarn hier
op neer, dat de wevers bij de firma Jannink,
wier getouwen gerationaliseerd zijn en de
wevers aan andere fabrieken die onder de
zelfde omstandigheden werken, van de alge
meene korting van 5 pCt. zouden worden vrij
gesteld. Dat beteekent, dat deze arbeideis
ten volle zullen profiteeren van de daling van
de kosten van levensonderhoud eu dat hun
inkomen 5 pCt hooger zal zijn, dan dat van
soortgelijke arbeiders, die nog werken aan de
niet gerationaliseerde getouwen. In «ie hui
dige omstandigheden is een loonsverbooaing
moeilijk voor inwilliging vatbaar.
Het is een zaak van algemeen belang dat
alsnog pogingen worden aangewend, om te
voorkomen, dat Maandag a.s. nagenoeg geheel
Twente in staking gaat,1) of te zorgen, «hjt
de algemeene staking gesteld dat zij toch uit
breekt van zoo kort mogelijken duur zal zijn,
het mij voorkomt, vroeg of laat, het best ge
vonden worden ongeveer op de basis, die" ik
■hierboven heb aangegeven tanzij de econo
mische omstandigheden zich ondertusscben
aanmerkelijk nijzi^en.
1) Dit is inmiddels gescliied. (Red.)
DAMES! HOE MOOI
kunt U zijn zonder
OVERTOLLIG HAAR
Al hebben anderen U ook teleurgesteld,
twijfelt niet, maar komt vol vertrouwen bij:
Mevr. LOUISE C. GIMBER
(Gediplomeerd Schoonheidsspecialiste)
»1IIK hoar door one vern-(jdord. NOOIT m«cr ieru
:«eT;Mi:r^"b;h:sy'<ASr,,:nrls.,s1''
1"6 LAAN VAN MEERDERVOORT 156. DEN HAAG. TF.T.RF
CATALOGUS No. 3» GRATIS E2* KKJINCÓ
