D
SCHOOL- EN KERKMEUBELEN m
MKGCiMCIFIF CUMUlT
RIETVELD 8c
BORNKAMP
M. DE GEE
D. W. VAN VREESWIJK
L. VAN DEN BERG
N. VAN WOLFSWINKEL
EN P, ZAANE
IJZEREN KERKKAPPEN
P. A. WEELDENBURG ZOON
A. VAN WIJNGAARDEN ZONEN
BETON-
v.h. VAN WANING Co.
ROTTERDAM
GEWAPEND BETON
BOUWBLAD No. 133 (Verschijnt eiken Maandag)
MAANDAG 14 DECEMBER 1931
e nieuwe Mathenesserkerk van de
Ned. Herv. Gem. te Rotterdam-Delfshaven
'Architecten: MEISCHKE SCHMIDT, B.N.A., Rotterdam
Aannemers: N. VAN WOLFSWINKEL en P. ZAANE
Een beschouwing over dit bouwwerk, dat
top den hoek van de van Citterstraat en de
lAllard Piersonstraat is verrezen, valt niet
gemakkelijk
Speciaal het exterieur doet den beoor
delaar met de handen in het haar woelen.
Wat van deze kerk te zeggen?
Is het een kerk?
Toen een niet onbekend architect naar
gijn meening werd gevraagd over dit nieuwe
bouwwerk, maakte de man zich zóó boos,
dat slechts het eerste deel van het antwoord
^enigszins tot zijn recht kwam.
Men zal zich wellicht herinneren dat het
(vroegere ontwerp, met dak, niet uitgevoerd
kon worden.
We vermoeden, dat dit ook voor de ont
werpers een teleurstelling is geweest en we
(vermoeden ook, dat die teleurstelling, nu
het gebouw zoo goed als klaar is, nog groe
ier is dan bij het begin.
Zeker is het niet gemakkelijk om bij een
kerk met een plat dak het juiste karakter
ie bepalen.
Immers is „karakter" ook voor een deel
Srrucht van conventie.
Een gebouw met een hoog dak, dito ramen
en een spitsen toren laten den beschouwer
niet in twijfel omtrent de bestemming van
feen bouwwerk.
Maar een platbouw en dan nog zonder to
ren, doet niettegenstaande de aanwezigheid
[van hooge ramen, twijfel rijzen omtrent het
'doel, waarvoor het gebouw is bestemd.
Men is geneigd aan schouwburg of bios
coop te den xen en eerst bij nadere beschou
wing kom' men er toe om te overwegen of
het ook et1i kerk zou kunnen zijn.
Er zijn e ok verschillende punten van over
eenkomst tusschen deze gebouwen, die lo
gisch uit het doel voortvloeien, hoezeer ze in
bestemming ook mogen verschillen.
Immers eischen ze alle drie een grooto
Cuimte voor het publiek, verschillende ne-
yenvertrekken en ruime in-, maar vooral
Uitgangen.
Nu mag men den elsch stellen, dat het
karakter van een bouwwerk duidelijk tot
uitdrukking komt.
Laten we dat voor een kerk noemen: een
gewijd karakter, in tegenstelling met de an
dere gebouwen, die voor groote bijeenkom
sten worden gebruikt.
Dan dient de groepeering der verschillen
de massa's dus zoodanig te zijn, dat dit ge
wijde karakter ook voor den gewonen be
schouwer waarneembaar is.
En dan valt het op, dat bij de Hollandsche
(voorbeelden van plat-afgedekte kerkgebou
wen, dit eigenlijk nergens het geval is.
En het is hier niet een kwestie van meer
of minder, maar veeleer van weinig, min
der, minst
Zoo zouden we willen zeggen, dat het kerk-
karakter van vrijwel de eerste kerk in ons
land met plat dak, n.l. die van architect A.
Kool in Utrecht, hoe verdienstelijk ook ove
rigens, maar weinig dit uitgesproken karak
ter toont
Evenzoo is het toet het kerkgebouw van
(architect Jantzen in Amsterdam.
Minder is dit nog het geval met Berlage'a
Christian Science-kerk in Den Haag.
Naar het ons voorkomt, valt dit nieuwste
werk van de architecten Meischke en
Schmidt in deze zelfde groep.
Dat het „minder" karaktervol is dan het
^weinige" van de eerstgenoemde is zeker al
zwak.
Maar daar komt nog bij, dat het buiten
land ons enkele moderne kerken heeft ge
bracht. die den beschouwer omtrent de be
stemming geen oogenblik doen twijfelen.
En toch moeten we erkennen, dat deze als
bouwwerk zeker niet op hooger plan staan
,en hoe modern van opvatting ze ook mogen
zijn, toch in vormgeving iets conventioneels
vertoonen. dat bii de karakterbepaling een
belangiijke rol speelt.
Zoo blijft de vraag: mag men aan een mo-
Öern kerkeebouw den eisch stellen dat het
kerk-karakter duidelijk tot den beschouwer
spreekt?
Ja en neen.
Ja. voorznover „wijding" bii een zoodanig
gebouw geëischt móet worden.
Neen. voorzoover het „karakter" in het be
grip van den beschouwer op conventie berust.
Men dient ook bij de beoordeeling van een
tnodern kerkgebouw met zijn oordeel wel
Voorzichtig te ziin.
Het „karakter" van een kerk met plat dak
Is in onzen tijd nog vrij onbepaald.
Toch wil het ons voorkomen, dat in de
Mathenesserkerk het begrip „wijding", al
thans in het extérieur, vrijwel ontbreekt.
Zelfs de zoo hoog noodige „rust", die de
bovengenoemde kerken in Utrecht en Am
sterdam kenmerken, is hier niet aanwezig.
De groepeering van de verschillende la^
gere en hoogere partijen is zoodanig, dat de
beschouwer vanaf het Mathenesserplein aan
een zekere „onrust" bezwaarlijk ontkomen
kan.
Als een geslaagde proeve van modernen
kerkbouw kunnen we de Mathenesserkerk
dan ook, tot onzen spijt, niet zien.
Temeer genoegen doet het ons, dat we om
trent het intérieur een andere toon kunnen
doen hooren.
De groote kerkruimte heeft den grond
vorm van een breede wig, die aan weers
kanten nog een transeptvormige verbreeding
vertoont. Eigenlijk is „transeptvormig" voor
deze verbreeding van de ruimte geen goede
uitdrukking. Immers zijn deze noch door
kolommen, noch door een belangrijk lager
liggend plafond van het middelste deel ook
maar eenigszins gescheiden. Alleen doordat
ze vóór en achter eenige meters terugblijven
bij het middendeel zijn ze gemarkeerd en
geven ze aan den plattegrond ongeveer den
Vorm van het Grieksche kruis.
Rondom in de kerkruimte is een drie me
ter hooge borstwering uitgevoerd in schoon
metselwerk van Friesche steen genuanceerd
in de tinten geel tot rood.
Deze mooie, als een tapijt aandoende, lam-
brizeeringen zijn afgeloten met een fraaie
hand van dezelfde steen gevlochten met en
kele blokjes in goudglazuur en randen van
zwarte steen.
Jammer dat deze borstwering met afsluit-
rand op de afgeschuinde hoeken van den
kruisarm waarin de kansel en kerkeraads-
banken zijn geplaatstlonderbroken zijn door
een gedeelte van natuursteen.
Langs de muren zijn een tweetal banken
dwars geplaatst terwijl de overige op den
kansel zijn gericht.
in het middelste van de drie ramen zijn juist
onder de galerij, die aan deze zijde in ge
bouwd is. de portretten van Zwingli, Luther
en Calvijn aangebracht in gebrand werk.
Door de betrekkelijk hoog beginnende ra
men en de over het achtergedeelte gebouwde
galerij is vanuit de kerkruimte van dit ge
deelte der ramen weinig te zien.
Ter versterking van het licht op de ga
lerij zijn in de hoeken nog de muurvlakken
onderbroken door vensters van glazen bouw-
steenen.
Waar deze ongekleurd zijn toegepast ge
ven ze in het, overigens door gekleurd glas
verlichte interieur, een koude toon, die arme
lijk aandoet.
Merkwaardig zijn de trappen naar de ge
noemde galerij. In de hoeken van de kerk
ruimte in tegenstelling met de gewone
ligging in afzonderlijke trappenhuizen ge
legen, uitgevoerd in graniet met keurig be
tegelde lamibrizeeringen vormen zij onge
twijfeld goede momenten in dit gebouw.
Of deze aantrekkelijke ligging ook prak-
Houth. V/h N.V. J. VAN SCHIJNDEL Co Hoo!dkanloor: Oost.Adm.rali.eitskade 47 - Rotterdam
ANNO 1853
Opslagplaatsen, Zagerij en Schaverij:
Nassauhaven—Boerengat
De nieuwe Mathenesserkerk te Rotterdam.
Deze meubileering Is uitgevoerd ln ge
stoomd beukenhout wat met de riftvloer een
prettige stemmingstoon in de kerkruimte te
weeg brengt.
De kansel, die een geschenk is van een
hekend Rotterdammer, is evenals de kerke-
raadsbanken uitgevoerd in teakhout.
Do kansel zelf is rondom geprofileerd;
voor deze verticale lijnen wordt de vrij hoo
ge .Jxuipvorm" sterk geaccentueerd, wat geen
voordeel ia.
Overigens is dit dof in de was gewreven
meubel een prachtig meubel, dat den vak
man in verrukking zal brengen.
Het daarboven zich bevindende vierkante
klankbord is grootendeels tegen de onder
zijde van de orgelgalerij aangebracht en
steekt slechts voor een ldein deel naar bui
ten uit
Door deze wijze van aanbrengen hangt dit
klankbord wat los boven den kansel en is
er geen organisch verband met de steen uit
gevoerde gale rij balustrade.
Op deze galerij, die aan de voorzijde voor
een koor is vrijgehouden, is over de geheele
breedte het orgel gebouwd.
Aan weerskanten bevindt zich een vier
kant blok groote metalen pijpen waarbinnen
de houten pijpen zijn opgesteld.
Tusschen deze blokken is een zeer breed
front dat bestaat uit koperen „staven" met
gebogen dito horizontale verbindingen.
Dit „roosterwerk", waarachter vermoede
lijk het grootste aantal nog moet worden op
gesteld. is van bijzonder rustig-decoratieve
werking en zeker een van de best geslaagde
onderdeelen van dit kerkintérieur.
De bekende kerkorgelbouwers de Koff uit
Utrecht voeren dit gedeelte van het werk uit
en we achten dit instrument belangrijk ge
noeg om hierop afzonderlijk terug te komen
bij een andere gelegenheid.
Aan weerszijden komt het daglicht de
kerkruimte binnen door zeven maal drie
hooge smalle vensters, die bezet zijn met
glas in lood dat onder paars en blauw en
meer naar boven geel en rose tot hoofdkleur
heeft. Dit eenvoudige glas is mooi van toon
en laat een aangenaam getemperd licht in
de kerkruimte binnen.
Dit gilas au lood iö vervaardigd, in de
at elders van die fa. Giiddimg en Tuyneniburg
Muys, alhier.
Ook aan de ingangzijde zijn de hooge ra
men op soortgelijke wijze met glas bezet en
tisch te verkiezen is boven die in trappen
huizen, wagen we te betwijfelen. Ook de
kerkgangers die hier een plaats vinden
moeten nu door de kerkruimte zelf in- en
uitgaan.
De ligging van in- en uitgangen is overi
gens zeer gunstig.
Het plafond bóven de groote wigvormige
ruimte is in vrij diepe caissons uitgevoerd,
die zelf ook door den wigvorm van het
geheel den trapeziumvorm vertoonen.
In elk der caissons is een lamp ingebouwd
welke lampen gezamenlijk de geheele ruim
te verlichten. Slechts onder de draagblak
van de galerij die door twee vrij dunne-
vierkante kolommen wordt ondersteund
ts een bij verlichting aangebracht door mid
del van een glazen staaf.
De verwarming is een voetverwarming,
terwijl de sterke afkoeling, die bij de ven
sters altijd plaats heeft, doelmatig wordt be
streden door vlak onder die vensters en bo
ven de genoemde borstwering geplaatste
radiatoren.
Het geheele interieur doet zien dat de |it-
werpers hieraan hun uiterste zorg hebben
besteed.
Rustig van verhouding, goed van toon,
met een mooie verlichting door rustig ge
kleurd glas, kan dit interieur geslaagd wor
den genoemd.
Ten slotte 2ij nog vermeld, dat in de hoe
ken van het kruis aan de zijden van den
kansel een consistorie-, doop- en catechesatie
karrer zijn ondergebracht, die door den in
gang aan de zijde van de van Cittersstraat
zijn te bereiken.
Het glas- en schilderwerk werd uitge
voerd door de firma W. J. L e n g k e e k,
Mathenesserweg 21, Rotterdam, welke ook
het muurschilderwerk van consistorie en
vergaderlokalen leverde in „Mathos-Muur-
verf", verkrijgbaar bij N.V. Verffabrieken
„VEVEO", Gen. v. d. Heijidenstr. 65, Rot
terdam. Ook hier werd evenals in het kan
toorgebouw van het G.E.B. aan de Rochus-
senstraat, waar bijna alle muren en pla
fonds met Math os-Muurverf werden be
schilderd, een buitengewoon gunstig en
decoratief resultaat bereikt
Al kunnen we dit nieuwe kerkgebouw
voor het stadsbeeld ter plaatse geen verbete
ring achten, voor de Ned. Hervormde Ge
meente van Delfshaven zal het ongetwijfeld
een belangrijke aanwinst zijn.
preventer voor gemeente-
lijke woningbouw?
De laatste jaren is ook te Deventer eenige
keeren ter sprake gebracht de vraag, of de
aanbouw van woningen in den vervolge door
de gemeente of door de woningbouwvereeni-
gingen zou plaats vinden. De meerderheid
van het ooilege van B. en W. staat gemeen
telijken woningbouw voor. De bouw der
laatst door de vereeniging gestichte wonin
gen werd dan ook alleen gesteund, omdat
de plannen reeds in een zoover gevorderd
stadium waren gekomen, dat B. en W. het
niet loyaal achttien, zich ten opzichte daar
van van steun te onthouden.
Noch de gehouden samensprekdng met de
vereenigingen, noch het schrijven van den
Nationalen Woningraad, hebben B. en W.
van inzicht kunnen doen veranderen.
Ln de eerste plaats wordt de aandacht er
op gevestigd, dat reeds spoedig na de inwer
kingtreding der Woningwet, de gemeente
het geheele bouwkapitaal voor woningbouw
verstrekte, aanvankelijk uit daartoe verkre
gen rijk voorschotten, nu sinds eenige jaren
uit de opbrengst van
gewone geldleeningen.
Mitsdien komt het wenschelijk voor, dat
de besteding der gelden door de gemeente
zelf geschiedt en het beheer dezer zéér aan
zienlijke waarden op een gemeente-orgaain
berust, terwijl de gemeente de volle zeggen
schap over de woningen bezit
Door de oprichting van een Woningstich
ting zijn de enkele bezwaren, die aan de ge
meentelijke exploitatie verbonden waren, on
dervangen. Voorts kunnen ook door de sa
menstelling van het bestuur der Woning
stichting politieke meeningen geen invloed
uitoefenen. (De waarde van deze bewering
is voor ons zeer gering. Het bestuur dei'
Woningstichting zal toch wel een getrouwe
afspiegeling zijn van de Raadsmeerderheid.
Red. De Bouwwereld).
De Raad van Deventer heeft nu een be
slissing in deze kwestie te nemen.
F)e kwestie
Zweedijk-Moojen
Do begrooting van het Departement van
Koloniën heeft nog al wat kritiek moeten
hooren op de bemoeiing met de Koloniale
Tentoonstelling te Parijs. De heer Joekes
nam het in de Tweede Kamer voor den heer
Z w e e d ij k op, maar de heer Cramer
noemde hem slechts „een talentvol leerling
van den heer M o o j e n, „de ziel van alles'".
En zoo daoht Minister De Graaff er ook
over, die naast Zweed ijkMoojen die
andere Siameesche tweelingen Cordon-
n i e r—v. d. Steur zette, waarvan de eer
ste de ontwerper, de tweede de uitvoerder
van den bouw van het Vredespaleis was.
Zoo eene, schrijft de H. P., dan gaat toch
deze vergelijking mank. Van der Steur
heeft nooit iets aan de verdiensten van ar
chitect Cordonriier tekort gedaan en
deze laatste heeft ruimschoots de eer gehad,
welke hem toekwam. Niemand wil iets op
de verdiensten van den heer Moojen af
dingen, maar wel wil iedereen den heer
Z w e e d ij k gegund zien.
En wat zegt de Bond van Nederlandsche
architecten nu wel van deze minieterieele
voorstelling van zaken?
J. DE KOFF ZOON
KERKORGELFABRIEK
Mechanisch Pneumatisch
Repareeren Stemmen
UTRECHT-Tel. 15768
Bouwers v.'h. Orgel in de Mathenesserkerk
De electrische installaties in de
MATHENESSERKERK
te Rotterdam zijn uitgevoerd door
GELDERSCHEKADE 4
ROTTERDAM
11014 TELEFOON 12014
GIDDING
TUYNENBURG MUYS
GLAS IN LOOD
GEBRAND GLAS
AERT VAN NESSTRAAT 130—142
TELEFOON 10064 EN 43900
ROTTERDAM
SCHILDER - DECORATEUR
SPUI WATER 16 Tel. 52709, R'dam
HET METSELWERK
voor de Mathenesserkerk
ls uitgevoerd door
P. J. VAN DER WIEL
Boschpolderplein 23, Rotterdam, TeL 34163
CENTRALE VERWARMING
EN L00DGIETERSWERK
UITGEVOERD AAN DE
MATHENESSERKERK
INLICHTINGEN EN
ADVIEZEN KOSTELOOS
DUIJSTSTRAAT 56-62 - R'DAM
TELEFOON 33526
W. J. LENGKEEK
SCHILDER en DECORATEUR
GLAS IN LOOD Wt
MATHOS-MUURVERP DECORATIE
Mathenesserweg 21 - ROTTERDAM
TELEFOON 34990
HET STUCAD00RSWERK
VAN DE MATHENESSERKERK
IS VERRICHT DOOR DE FIRMA
J. D. KNETEMANN en C. WAALS
HOOIDRIFT 171, Tel. 33812, ROTTERDAM
De TERAZZO-VLOEREN en het Beton
werk voor de Fundeering is aange
bracht door de Firma
Kerstant v. d. Bergelaan 2a
HILLEGERSBERG
Telefoon 42587 Rotterdam
BOUWKUNDIGEN
Aannemers van den
bouw Mathenesserkerk
ROTTERDAM
JAN KKUIJFFSTB. 36, TEL. 31161
w 11 urci CIIM Dl I ADllurmi i>ra oon
NED. IJZERCONSTRUCTIE WERKPLAATSEN LEMELERVELD (0.)
LEVERT O.A.
SOLIEDL VLUG GOEDKOOP VELE REFENTIES
MEUBEL- EN TIMMERFABRIEK
ROTTERDAM ANN01840
DE KERKBANKEN VAN DE MATHENESSERKERK
ZIJN DOOR ONS VERVAARDIGD TERWIJL OOK DE
BETIMMERINGEN DOOR ONS ZIJN UITGEVOERD
Sedert 1864 het gezochte kwaliteitsmerk
DIJCKERHOFF „NORMAAL" voor normale werken.
Vraagt bij spoedeischend werk het snelverhardend cement
DIJCKERHOFF 990 P P E L Vraagt prospeet!,
Rotterdam. Delttsdiesiraaf I2B,Tel."'w
IkKI in 'iiui'i i"
N.V. KON.
ROTTERDAMSCHE
IJZER
MAATSCHAPPIJ
TELEF. 21094 (3 lijnen) FILIAAL ENSCHEDE
EN BIJKOMENDE WERKEN
HUIZEN-COMPLEXEN DER FIRMA VAN HARMELEN
Hierbij nog eenige foto's van de huizen
complexen der Fa. v. Harmeien, welke wij
in ons vorig nummer bespraken. Wij mel
den nog, dat het behang werd geleverd door
de bekende Fa. Goudsmit-Hoff Zn's Ned.
Behangselpapier Industrie. Deze firma le
verde eveneens voor de complexen aan de
Soestdijkschekade, terwijl voor het meeren-
deel door deze Fa. aan de nieuwbouw in het
plan Rustenburg geleverd wordt.
HEELSUM BIJ ARNHEM,TEL .339
Comité» aan Apetdoornschelaan van ZuiderparklaanVoorthui:enstraat.
