Jliriuur gcii&ctfe (üimraiit
Dagelijks verschijnend Nieuws blad voor Leiden en Omstreken
EERSTE BLAD.
BINNENLAND.
"^r/on/de t'T fdT" wV^T^
ABONNEMENT:
Per kwartaa! 3.24
(Bsschikklngskosten 015.)
Per week 0.25
Voor het Buitenland bij Weke-
lijksche zending 0--"
Bij dagelijksche zending 7.—
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 cent
met Zondagsblad 7Vé cent
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
NO- 3521 MAANDAG 30 NOVEMBER 1931
ADVERTENTIEN
Van 1 tot 5 regels1AVA
0.221/;
Van 1—5 regels m 2.30
Elke regel meer0.45
Bij contract belangrijke korting
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend 0.10
12e Jaargang
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
GOEDKOOP ZONDAGSVERKEER
Eenigen tijd geleden werd door ons be
zwaar gemaakt tegen het feit, dat de Direc
tie der Spoorwegen met name een goedkoope
reisgelegenheid op den Zondag schiep voor
bezoek aan de Parijsche tentoonstelling.
Ons bezwaar ging tevens hiertegen, dat
voor deze Zónd'agsreizen nog reclame werd
gemaakt door er allerlei verstrooiing en uit
stapjes aan te verbinden. -
Ook in het Voorloopig Verslag op de be-
grooting van Waterstaat kon men de klacht
beluisteren over deze goedlcoopere reis
genheid op den Zondag.
Merkwaardig is nu de wijze, waarop de
Minister van Waterstaat in de Memorie van
•Antwoord hét gevoerde beleid verdedigt, als
deze de volgende opmerking maakt:
„Voor den bedoelden extra-trein naar Pa
rijs gold het normale tarief voor gezelschaps
biljetten, evenals voor den extra-trein van
Parijs naar Nederland. Van goedkoop Zon-
dagsverkeer kan dus in deze gevallen niet
worcten gesproken".
Het komt ons voor, dat hier toch wel
eenigermate een spel met woorden plaats
heeft.
Het tarief voor gezelsohapsbiljetten toch is
niet voor den e n k e 1 e n reiziger bedoeld,
maar geldt pas, als men collectief reist,
als een gezelschap overeenkomt een be
paalden afstand af te leggen.
En het kenmerk van het tarief voor het
uitstapje naar Parijs was juist, dat déze
eisch van collectiviteit, die altijd remmend
pleegt te werken op. de deelname aan reizen
tegen lager tarief, voor dat bepaalde geval
werd teruggenomen, zoodat iedere enkeling
van dat verlaagde tarief kon 'profiteeren.
Als de Minister nu zegt dat van goedkoop
Zondagsverkeer in deze gevallen niet kan
worden gesproken, wordt aan de uitdrukking
„goedkoop Zondagsverkeer" blijkbaar een
zeer enge uitlegging gegeven en gedoeld op
een speciaal tarief, dat mogelijk nog lager
gaat.
Dit lijkt ons echter een spelen met woorden
en 'het schijnt ons onbetwistbaar, dat ook
het verlaagde tarief der gezelschapsbiljet
ten, waarvoor men den eisch der collectivi
teit heeft laten vervallen, als een goedkoope
reisgelegenheid moet worden aangemerkt.
Hetzelfde geldt voor de speciale reisgele
genheid naar Parijs in verband met den voet
balwedstrijd Frankrijk—Nederland op Zon
dag 29 November (boete- en bededag in alle
kerken van Nederland!) waarvoor de Direc
tie liet lóopen een extra-trein'tegen v e r
laa.gd tarief.
Wie van deze reisgelegenheid gebruik
maakte, kwam des Zondagsmorgens te ne
gen uur in Parijs aan en vertrok te midder
nacht weer naar Holland.
Ligt hét nu op den weg der Overheid om
déze Zondagsontheiliging te bevorderen door
het gewone, tarief voor gezelsohapsbil jetten
vóór den enkeling open te stellen en daar
door aantrekkelijker te maken en bovendien
jiog aanwijzigingen te geven voor het koo-
pèn van toegangskaarten voor d<?n voetbal
wedstrijd?
Zelfs een overheid die meent, dat ver
voerd moet worden wat zich tot vervoer aan-
dieht, behoeft dit verkeer op den Zondag nog
niet door'.bijzondere faciliteiten aantrekke
lijker te maken en te bevorderen.
WERKELIJKHEIDSBESEF
Wie zich wijdt aan de lezing van het Voor
loópig Verslag op de begrooting van Onder
wijs^ krijgt al dadelijk geen grooten dunk
van hét werkelijkheidsbesef, waarvan het
door- sommige Kamerleden in de afdeelingen
gesprokene getuigt
De algemeene beschouwingen toch vangen
mét de volgende zinsneden aan:
„Velen leden verklaarden zich met het be
leid van dezen Minister niet te kunnen ver-
eenigen. Zij waren van oordeel, dat van de
zen bewindsman geen voldoende krachtige
leiding ten aanzien van de behartiging der
onderwijsbelangen uitgaat Opbouwende wet
gevende arbeid ter verbetering van het on
derwijs blijft achterwege; veeleer schijnt
een periode van afbraak te zijn ingetreden.
Men verwees tot staving van dit oordeel in
de eerste plaats naar het wetsontwerp tot wij
ziging van de Lageronderwijswet 1920.'"
Tweeërlei trekt in deze meeningsuiting de
aandacht
In de eerste plaats, dat verschillende Ka
merleden uit d'e werkzaamheid van den te
gen woordigen Minister van Onderwijs nog
niet de leering hebben getrokken, die men
van voorlichters des volks zou mogen ver
wachten
De'critici, die zich destijds op zoo onwaar
dige wijze tegen Minister Terpstra keerden
bij diens optreden, hebben niet dien bewinds
man, maar zichzelf aan de kaak gesteld en
getoond, hoe jammerlijk slecht zij op de
hoogte waren met de uitnemende krachten,
waarover men in de kringen van het
Christelijk onderwijs kon beschikken.
En nu is het jammer dat sommigen het
nog maar steeds zoeken bij den Minister en
van geen poging tot zelfkennis en- zelfher-
ülening willen weten*
Maar bepaald komisch werkt en dit is
onze tweede opmerking de afbraaktheorie,
die zich in de hoofden van sommige politici
heeft vastgezet.
Terwijl tientallen milioen op de .begrooting
moeten worden gevonden, durven verschil
lende Nederlandsche volksvertegenwoordi
gers het bestaan om van het ontwerp-Terp-
stra te verklaren, dat het „in geen enkel
opzicht tegemoet komt aan de stijgende be-
beihoefte aan ontwikkeling van het volks
kind" en dat het „gaat in een richting, d'ie
vrijwel tegengesteld is aan die, welke men
noodzakelijk acht".
Deze heeren zullen goed doen, de eindcij
fers van de onderwijsbegrooting voor dit
jaar en voor 1932 eens haast elkaar te leggen,
men zal dan tot verrassende resultaten ko-
Overigens was juist het vrij algemeene
oordeel over den arbeid dei' Staatscommissie
Rutgers en over de te verwachten financieele
resultaten van het ontwerp-Terpstra,
beide uit bezuinigingsoogpunt teleurstellen.
Gelijk trouwens elders in het verslag in
het algemeen door onderscheiden leden werd
te kennen gegeven, dat naar hun gevoelen
in deze tijden van financieelen nood aar
beperking ook van de onderwijsuitgaven niet
te ontkomen valt
Zonder werkelijkheidsbesef gaat 't heusch
niet, vooral nu niet!
HET P0NDENBEZIT VAN DE
NEDERLANDSCHE BANK
OFFICIEELE BERICHTEN
ONDERSCHEIDINGEN.
Bij Kon. besluit is benoemd tot ridder in
de orde van Oranje-Nassau J. H. G. Koeckes,
secretaris van de Koninklijke zangvereeni-
ging Excelsior te 's-Gravenhage.
RECHTERLIJKE MACHT.
Bij Kon. besluit zijn benoemd tot kanton-
rechter-plaatsvervanger in het kanton Delft
mr. G. Engberts, secretaris der gemeente
Delft, en mr. H. P. Bennewitz, advocaat te
Delft
CENTRALE COMMISSIE VOOR DE
STATIS/IEK.
Bij Kon. besluit zijn benoemd tot leden
van de Centrale Commissie voor de Sta
tistiek, als vertegenwoordigers van het bij
hun naam vermelde departement:
dr. J. A. Nederbragt, administrateur bij
het departement van buitenlandsche zaken;
ir. Th. J. Mansholt, inspecteur van den
landbouw, bij het departement van binnen-
landsche zaken en landbouw; jhr. mr. C.
Feith, secretaris-generaal van het departe
ment van onderwijs, kunsten en wetenschap
pen; jhr. mr. A. M. C. van Asch van Wijck,
secretaris-generaal van het departement van
financiën; mr. J. Wolfman, secretaris-gene
raal van het departement van defensie; mi.
dr. J. F. Scliönfeld, administrateur bij het
departement van waterstaat; F. K. J.
Heringa, administrateur bij het departement
van arbeid, handel en nijverheid, en J. Har
deman, hoofd van de 2de afdeeling van hei
departement van koloniën.
AUDIËNTIE.
CONSULAIRE DIENST.
De vice-consul der Nederlanden te Arendal
(Noorwegen), de heer Chr. S. Eyde, is over
leden.
HOFBERICHTEN
TERUG IN DEN HAAG
NATIONAAL CRISIS COMITÉ
GIFTEN
Prinses Juliana heeft aan het nationale
/isiscomitè een gift van f 30.000 doen toe
komen.
Naar wij vernemen heeft Koningin Emma
aan het Nationaal Crisis Comité een gift
van f2000 doen toekomen.
Nedea-landsche Rotogravure-Mij. te
Leiden zal kosteloos een groote oplaag van
briefkaarten met het portret der Prinses
ter beschikking van het N. C. C. stellen voor
rien verkoop in theaters e. d.
Ook het personeel van meerdere groote
instellingen laat zich niet onbetuigd. Zoo
hebben de employe's van het Nederlandeohe
Technicum P.B.N.A. te Arnhem, bestaande
:it ongeveer 75 personen, besloten, elke
maand 1 van het salaris ter beschiksing
an het nationale crisiscomité te 6tellen.
Ook op de Incasso Bank te Amsterdam
ordt druk gecollecteerd.
De leerlingen van de Geref. School te
Musselkanaal (Gr.), hoofd de heer D. Fran-
sens, zullen ied'ere week 1 cent per leerling
bijdragen voor het Nat. Crisiscomité. Moge
■dit prijzenswaardig voorbeeld uit het Noor
den ruime navolging vinden.
EERSTE LIJST VAN INGEKOMEN GIFTEN
Twee maanden nadat de directie van De
Nederlandsche Bank omtrent haar ponden-
bezit een zeer geruststellende verklaring
heeft afgegeven, blijkt, dat deze verklaring
geheel moet wordea ingetrokken.
Op 27 September, een week nadat de Bank
of England het goud had losgelaten, meende
de Amsterdamsche Directie, dat er geen ver
lies zou te duchten zijn op haar pondenbezif.
Wij hebben toen direct schouderophalend
gestaan bij deze verklaring. Met deze démenti
werd bedoeld loopende geruchten, als zou
onze circulatie-bank een groot verlies gele
den hebben, te weerspreken. Nu is onze on
dervinding met officièele démenti's voorzich
tig te zijn.
Ditmaal meenden wij daartoe extra goede
redehen te hebben. Het was voor ons onbe
grijpelijk, hoe de Bank of England Neder
land anders zou behandelen, dan de overige
landen. Wat Engeland bedoelde te bereiken,
werd dan immers allerminst bereikt. Wij
verwijzen b.v. naar een onzer artikelen.op.
29 September j.l.
Sommigen onzer lezers namen ons
standpunt tamelijk kwalijk.
Helaas, wij wilden dat het niet zoo was,
zijn wij volkomen in het gelijk ge
steld.
De heer Vissering ging zeer spoedig na dé
verklaring heen, doch de heer Trip, zijn op
volger, kon natuurlijk niets aan de geschie
denis veranderen.
Inmiddels is het verlies nog veel grooter
geworden, dan het op 27 September was.
Het pond is blijven zakken en thans heeft
de Nederlandsche Bank de knoop door
gehakt.
Waarom niet direct het vei'lies genomen is,
of althans na korten tijd, is ons een raadsel.
Elk beschouwer van de economische moei
lijkheden wist toch vrij stellig, dat, zal
Engeland op den duur profiteeren van zijn
gewijzigde geld-politiek, dit slechts op
de lange baan zichtbaar zal w«sr-
Het verlies loopt nu in de millioenen. Het
boekjaar 1931/32 zal met een groot nadeelig
saldo sluiten. En dit zal weer nadeelig in
werken op de rijksfinantiën, wijl deze thans
haar deel van de winst onzer centrale bank
instelling zal missen. Ai donkerder wordt
de toestand der finantiën onzer openbare
lichamen.
De Nederlandsche Staat ontving over
1929/'30, het boekjaar loopt van 1 April tot
31 Maart, uit de winst dér Bank
f 10.606.819.51.
Er werd toen 12 pCt. dividend uitgekeerd.
Over 1930731 was het dividend 7.2 pCt. en
ontving de Staat ruim 4 millioen van do
winst.
Over 1931/'32 zal dus niets ontvangen
worden.
De Nederlandsche Bank heeft een kapi
taal van 20. millioen gulden, geheel uitge
geven. De reserves beloopen ruim 15 mil
lioen gulden.
Nu de Nederlandsche Bank haar ponden-
bezit heeft gerealiseerd, zullen de overige
banken wel volgen, indien zij het nog niet
gedaan hebben. Over hoe groote bedragen
dit loopt, is niet bekend. Moge dit meeval
len! Met dit al gaan wij de laatste maand
van dit jaar alles behalve hoopvol in.
En toch, wanneer iedereen zich ver
trouwd maakt met de gedachte^ dat een
eenigszins gewijzigd prijzenvlak in onze
sterk opgeschroefde samenleving best aan
vaardbaar is zonder dat dit héteekent een
terugval tot een periode Van kommer en ge
brek, zal men rustig kunnen zijn temidden
der economische branding. Onze voorman
nen op staatkundig en economisch gebied,
in de bedrijfswereld, in de Kamer en de
Raden, moeten elk nieuw feit, dat zich voor
doet, nauwkeurig bezien; dit in het raain
van het geheel plaatsen, en dan met vasten
blik aansturen op den nieuwen tijd, waarin
de finantieele verhoudingen een totaal an
der beeld zullen gaan vertoonen.
Ten slotte, voor wie Hooger Bestel aan
vaardt boven menschelijke wijsheid, is er
nog altijd reden voor groote dankbaarheid
en ook voor overgave aan Hooger Leiding.
In onze rubriek Economie en Finantiën
zal men dezer dagen over deze laatste blad
zijde uit het historie-boek der Nederlandsche
Bank meer vinden.
100. W. H. N. f 1. N. N. f 2.50, W. M. Z. f5,
H P. G. f 20, J. S. f 2,50, P. A. E. f 10. J. J. f 10,
R. R. f5, A. W. d. C. f100. A. E. 1" 0.52. J. H S.
f 0,76, N N. f 6, M. T. v. d. B. f 2.50. S. v. L. f 200.
C f 2,50. W. v. D. f 5, J. V. D. f 10, H. f 5, J.
M P. f 10, B. R f 5. B. v. H. B. f 100, J. E.
F. S.-d. V. f 5. P. K. f5. W. J. B.
,50. J. N. B. f5, J. R. v. D. f25. H. W. S. f 7,
E. W. V. f 25, D. A. K.-W. f 5, J. S. Sr. f 60,
C. L. G. S. B. f 10, S. W. S. B.-B. f 10. H. J. A
S. f 25. A. H. S. f 10, F. H. F.-v. R. f 5. P. N. K
J. M. B. f 25, M. A S. f 10, E. V. U f 2,50)
J. C. Dl«
STATENKIESKRiNG
RIDDERKERK
Jaarvergadering te Rotterdam
De Statenkieskring Ridderkerk hield Zater
dag te Rotterdam zijn jaarvergadering onder
leiding van den heer J. C. Diepenhorst
van Strijen. Na opening en lezing der notulei
bracht de secretaris, de heer J. P. Kögeler
het jaarverslag uit. Herinnerd werd aan de
voorbereiding van de verkiezing en aan de be
haalde resultaten. Vooral in de hulpcentrale
Voorne-Putten moet meer actie worden ont
wikkeld. Bij het wankelen van zooveel, wat
vast scheen, staat vast het eeuwige Woord
Gotjs.
Uit het verslag van den penningmeester
bleek, dat in kas is een bedrag van f S82.0S.
Resloten werd de contributie weer te stellen
op 20 ct. per lid.
Tot voorzitter werd met algemeene stem
men herkozen de heer J. C. Diepenhorst. De
heeren A. Brunsting
te Pernis en H. van
den Berg te 's-Gra-
vendeel werden we
derom aangewezen als
bestuurslid, resp. door
de hulpcentrales IJs-
selmonde en Hoek-
sclie Waard.
Bij het punt Pro
paganda ging de Voor
zitter den uitslag van
de Statenverkiezing
na. Op Flakkee ging
de A.R. party vooruit,
op Voorne en Putten
achteruit en in de
Hoekschewaard en op IJsselmonde bleef het
getal ongeveer stationair.
Besproken werden verschilende maatregelen,
die tot gunstiger resultaten zouden kunnen
leiden. Gewaarschuwd werd tegen moedwillige
splitsing op schoolgebied. De kerkelijke ver
deeldheid mag de moeilijkheden niet vergrootc-
Waar mogelijk moet naar saambinding worden
gestreefd.
Rede Ds. van Lummel.
De eere-voorzitter Ds. C. W. J. van Lum
mel hield eèn opwekkende rede getiteld: Geen
doorboorden buidel
Spr. heeft zijn titel
ontleend aan Haggaï's
profetie, toen
blijkbaar even erg
was als in onzen tijd.
In de profetie wordt
er met nadruk op ge
weren, dat de oorzaak
der moeilijkheden ligt
in het ontbreken
een dienen van God.
Anderzijds blikt S"
terug, waarschuwt hij
tegen een overdreven
pessimisme. Toen 50
|!-jaar geleden spr. zich
met de politiek inliet,
was er nog niet veel. De verandering is geko
men door het ijveren voor Gods zaak. Bij
Christenvolk blijkt ook nu nog de offerzin,
zelfs nu Gods roede op maatschappelijk gebied
slaat. Als het streven is om te werken voor
Gods huis, geeft God den zegen.
Politiek hadden we in de vorige eeuw
weinig in te brengen. Bilderdijk zou niet goed
genoeg geacht zijn om burgemeester te worden
op een afgebrand dorp.
God leert ons in dezen tijd, dat we moeten
offeren en strijden. Ons volk was wat gerust,
overal had onze partij groote vorderingen ge
maakt. Wjj moeten nu vechten om de positie,
die wij in ons volksleven gekregen hebben, te
handhaven. Doch dat moet geen vechten zijn
n eigen huis, doch om Gods huis.
Nationaal en internationaal zijn groote vraag
stukken aan de orde. Onze leider Col ij n is
daarbij een eerste kracht. En toch is hij door
zijn toelichting op „Ons Program" ons nog
liever geworden. Het princinieele staat voorop,
ook ,in het Staatkundige. Bij de saambinding
van verschillende groepen van Geref. opvat
ting moet allereerst de vraag gesteld worden
wat God van ons eïscht. Wij moeten leeren
gehoorzaam te zijn. Het wezenlijke werk van
A.R. Kiesverenigingen is anderen te overtui
gen van de juistheid van ons beginsel. Op onze
vergaderingen moet Ons Program met de thans
gegeven toelichting ernstig worden behandeld.
Wij; moeten ons leven niet laten beheerschen
door het economische. Ook op dat gebied
moeten wij onze plicht betrachten, doch voor
onsmoet het eerste worden wat het eerste
moet zijn, het betrachten van de Eere Gods.
Wat wij willen moeten wij onverbiddelijk
durven stellen en handhaven.
Als Christenen moeten we strijden om geen
doorboorden huidel te hebben en ook in tijden
■an materieelen driik kan God ons geven bljd-
cfcap en een opgewekt leven.
Hetgeen we steeds weer hebben te onder
zoeken is welk motief ons drjjft en wat doel
~e beoogen.
In de praktijk moet de A.R. party blijven de
partij van de ware democratie, die wil dienen
Gods naam op het politiek terrein.
Spr. wees op den strijd van Groen van Prin-
sterer en den arbeid van Dr. Kuyper om ten
slotte tot getrouwheid op te wekken in ebt
land. dat meer dan ergens elders geeft te zien
een bewaring van het Geref. beginsel. Propa
ganda voor de beginselen, is de roenin^ var
ieder, die God wil dienen. Dan wordt een
jaar van rust. van geen verkiezing, een jaar
van werken. (Applaus).
De voorzitter dankte spr. voor diens onwek-
kende woorden. Daarna werd de vergadering
ENGELAND S ECONOMISCHE
MAATREGELEN
EN ONZE BELANGEN
Naar wij vernemen zal de Nederlandsche
Gezant te Londen stappen nemen ter be
scherming van de Nederlandsche belangen
inzake de Engelsche tariefverhooging.
In het bijzonder is den gezant verzocht,
te releveeren, dat de Engelsche goederen
hier steeds of vrij óf tegen een zeer matig
tarief het laagste in Europa binnen
komen, hetgeen voor de Engelsche regee
ring ongetwijfeld een punt van gewicht
zal zijn.
GEORGANISEERD OVERLEG
COMMISSIE INGESTELD
De Minister van Justitie beeft benoemd
in de bijzondere commissie voor georgani
seerd overleg voor de klerken, concierges en
andere bedienden bij de gewone gerechten,
den centralen raad van beroep en het hoog
militair gerechtehof (de daaronder reesor-
teerende gereohten inbegrepen):
tot voorzitter Mr. C. Loo6jes, administra
teur bij het departement van justitie, te
's-Gravenhage;
en tot secretaris B. van Zuiden,
bii bet departement van justitie, te
venhage.
Da. O. W. J. x
F. C. O. f 1,50. IJ-v
J d. S. v. A f 100. W. C.
f 10, F. J. N. H. f 10. F. v. I
H. f 5. H. D.-N. f 5, H. A. J. d. 1. P. f 20. H, J. K i
f 5, G. W. f 2,50, H. W. B. f 10, F. A. H. f 10. I
C. L. G. B. f 60. J. M. G. H. v. H. f 10, A. v. D i
v. XV. f 100, C. F.-F. f 5. C. J. T. f 20. B. J. K'. I
f.10. J, T. d. M. f 10, M. V. f 100, D. B. f 10.
IR. R. flO, N. N. f 10, J. v. S. f25. A. F. W. f5,
ID. H. P. Jr. f25, N. B. B.-C. f2,50, F. B. Jr.
If2,50. J. F. G. H. C. f25. E. A. S. L. f5. O. XV.
t.-Z. £5. M. B.-H. f 1. M. F. K. f 10. P. J. H. K.
DE BELGISCHE INVOERRECHTEN
PER 27 NOV. VERHOOGD
De afdeeling Handel en Nijverheid van
het Departement van Handel, maakt bekend
A-f-,- 2,-n" -- M v 6] dat de Belgische reegeering een besluit
c fPd *"m f5. E. b. L. f ïo, M. .e] d. K.'f 2öj heeft uitgevaardigd, waarhij de invoerrech-
G. a'. a.' a v. G. f 25. w. m. d. B. f ïoo, u v. M H' ten verhoogd worden voor de artikelen:
JsnnDV JMBw 5r^'nIV1d"T?"fffi10M <FPTVf6] boter en wel van 0.20 franc tot 1.10 franc
j j.'a." w. f5, t. c. f 10. 'z.-s! f5. B/K H.' f 5.' K G.; margarine van 0.60 franc tot
r. i. f 100. G. H. T.-B. f 10. N. N. f 6. w. F. s. f ïo 1 franc p. K.G. en onbewerkte tabak
van 240 tot 350 franc per 100 K.G.
Met inbegrip van de giften van dt Verder wordt ook bevroren vleesch, dat
Koningin, de Koningin-Moeder en de Prinses tot dusver vrij van rechten was door een
is thans in totaal ontvangen: ƒ50.620.38. invoerrecht getroffen
Het secretariaat ie gevestigd: Kneuterdijk De hiorbedoelde verhoogingen zïïn onmid-
20, gironummer 186000, waarbeen men git- j dellijk d.w.z, op 27 Nov. i;I. in werkin^ ge-
ten kan sendoa*
1 trodem
VIERDE EEUWFEEST GEBOORTE
WILLEM DE ZWIJGER
HERDENKING OP DE HOOGESCHOLEN
De herdenking van dit eeuwfeest in
dentenkringen zal worden ingericht door
het Dietsche Studentenverbond, dat daartoe
in elk van de Universiteitssteden vai
Nederlanden een Wilhelmus van Nassau-
dag zal inrichten, met als middelpunt
rede in de aula over een deel van 's Prin
sen leven en werk. Interacademiaal zai ei
een hulde worden gebracht tijdens het Wil
lem de Zwijger Congres in Delft. De rede
voeringen zullen een samenhangend geheel
worden en zullen vooral nagaan, hoe sterk
de beteekenis van de idealen van Willem'
de Zwijger ook voor de huidige Neder'an-
ders nog zijn. Reeds verschillende vooraan
staande historici uit. alle (ook socialistische
kringen) zeiden hun medewerking toe; tot
blijvende gedachtenis zal dit werk uitgege-
worden door de firma G. W. den Boer
Middelburg.
PROF. DR. M. J. VAN DER MEERt
Vanwege de Nederlandsche Kamer van
Koophandel voor Duitschland wordt ge
meld, dat Prof. Dr. M. J. van der Meer,
hoogleeraar in de Nederlandsche taal- cn
letterkunde aan de Universiteit te Frank
fort a. d. M., oprichter en directeur van 't
Holland-Institut aldaar, een van de beste
voorposten van Nederlandsch bescherming
in het buitenland, Donderdag 26 Nov. in
den ouderdom van 68 jaren aan de gevol
gen van een operatie is overleden.
GODSDIENSTONDERWIJS AAN
OPENBARE SCHOLEN
Van de mogelijkheid die de Wet-1920
biedt, wordt door 17 pCt. der L. O. en
12 nCt der U. L. O.-leerlingen aan
Ogenb. Scholen gebruik gemaakt.
Misschien weet niet ieder, dat de Onderwijs
wet 1920 de gelegenheid biedt aan Openbare
Scholen binnen de gewone schooltijden, gods
dienstonderwijs te geven. En wie met deze
mogelijkheid op de hoogte is, zal allicht gaar
ne eens vernemen, hoe het in de practijk staat
met het gebruik maken hiervan. Ve willen
daarom enkele mededeelingen doen uit een
artikel dat Dr. Philip J. Idenburg schreef in
„Stemmen des Tyds".
Hij vangt aan met nog eens uiteen te zet
ten, dat genoemde gelegenheid inderdaad be-
Zonder zich aan wetsovertreding schuldig te
maken, is het den onderwijzer aan de Open
bare School mogelijk de leerlingen in kennis
te brengen met de verhalen der Bybelsche ge
schiedenis, door deze leerstof bij de vak
ken „lezen", „Nederlandsche taal" en „alge
meene geschiedenis", onder te brengen, ter
wijl ook naar de gangbare wetsinterpretatie
het openen en sluiten van de schooltijden met
gebed niet in stry'd is met de wet.
Dit alles natuurlijk onder beding geen gods
dienstige begrippen van andersdenkenden
Voornaamste Nieuws.
(blz. 11
Het pondenibezit der Nederl. Bank.
Aardverschufe'Lng in Lausanne.
Dreigend arbeidsconflict in Lancashire,
(bldz. 3).
Verklaring van de Nëderl. Bank over
haar poDdenbezit
Ontzettend ongeluk bij Reuver (L.).
(blz. 5)
Het verlies van de Nederlandsche Bank
(Economische Wereldproblemen).
Verschenen is de Memorie van Antwooi-d
der Tweede Kamer inzake het. wetsontwerp
tot tijdelijke korting op de uitkeeringen aan
gemeenten en provinciën.
Mr. J. C. von Sasse overleden.
(blz. O)
Vreeselijk sfroopersdrama in Limburg.
Communistische overval te Leusden,
blijkt, dat op genoemden datum aan 2021
Openbare Scholen voor Gewoon L.O. en aan
97 Openbare U.L.O.-Scholen godsdienstonder
wijs werd gegeven en dat dit onderwys werd
genoten door 77.311 leerlingen van Scho'ei»
voor G.L.O. en 3.111 van Scholen voor U.L.O.
Dit beteekent dat 17 pCt. van alle leerlingen
der Openbare Scholen voor G.L.O. en 12 pCt,
der leerlingen van Openbare U.L.O.-Scholen
godsdienstonderwijs ontving.
Beschouwen we de groote steden even af
zonderlijk. Van de 360 Openbare Scholen in
Amsterdam wordt aan 144 godsdienstonder
wijs gegeven. Voor Rotterdam zijn deze cij
fers: 293 en 101, voor Den Haag 143 en 122.
Bijzonder vallen op: Utrecht, waar aan alle
46 scholen godsdienstonderwijs wordt gege
ven; Haarlem, waar dit geschiedt aan 34 van
de 36, en Groningen, waar 40 van de 42 scho
len als zoodanig staan opgegeven-.
-Uit genoemde statistiek blijkt verder,
dit onderwijs wordt verstrekt. Verre bovenaan
staat hier de Ned. Hervormde Kerk. Twaalf
pCt. van alle leerlingen der Openbare Scho
len voor G.L.O. en 10 pCt. van alle leerlin
gen der Openbare U.L.O.-Scholen ontvangen
godsdienstonderwijs vanwege de Ned. Herv,
Kerk. Letten we speciaal op de groote steden,
dan wordt in Amsterdam vanwege de Ned.
Herv. Kerk aan 137 Scholen voor G.L.O. het
godsdienstonderwijs behartigd, in Rotterdam
aan 93, in Den Haag aan 112, in Utrecht aan
45, in Haarlem aan 32 en in Groningen aan 38.
Het aantal lerlingen, dat dit vanwege de
Ned. Herv. Kerk gegeven onderwys bezocht,
bedroeg in Amsterdam 6 pCt. van het totaal
aantal leerlingen aan de Openbare Scholen
voor G.L.O., in Rotterdam 10 pCt., in Den
Haag 13 pCt., in Utrecht 19, in Haarlem 8 en
in Groningen 10 pCt. Voor het U.L.O.-Onder-
wijs zijn deze percentscyfers: Amsterdam 1.
Rotterdam 11, Den Haag Utrecht 5, Haar
lem 6 en Groningen 10 pCt.
Verder is opmerkelijk, dat het percentage,
leerlingen van Openbare Scholen die dit gods
dienstonderwijs vanwege de Herv. Kerk, vol
gen, in de kleinere gemeenten het grootst is.
In de genieenten met 5000 en minder inwoners
is het byv. voor het L.O. 19 en voor U.L.O.
28; in die van 500120.000 inwoners voor
L.O. 15 en voor U.L.O. 18. Maar in die van
20.000—50.000 en van 50.001—100.999 inwo
ners zijn deze cyfers resp. voor L.O. 6 en S
voor U.L.O. 8 en 5 pCt.
Na de Ned. Hervormde Kerk volgt het
R.-K. Kerkgenotschap, dat aan 17.324 kinde
ren van Openbare L.O. Scholen en aan 46 van
Openbare U.L.O.-Scholen godsdienstonderwijs
geeft. Dan volgen: de Ned. Prot. Bond, voor
welken deze cijfers zyn 1475 en 194, en do
Vereen, van Vrijz. Hc-rvormden voor welke
zijn 1468 en 52. Beide laatstgenoemde or
ganisaties zijn vooral zeer actief in de grooter®
steden. Verder wordt nog godsdienstonderwijs
door de
Israë-
krenken. In de practijk komt, zoo mogen aan 0 bare Scho,e„ „.a. d
wel zeggen, van dit alles dan ook weinig of1 f. J
niets terecht, en is het feitelijk onmogelijk Genwenten, het Nederl
Meer vriiheid en tremakkeliiker toenatsincr hetisch Kerkgenootschap, Evangelische Ge-
biedt Art/lf^de/L-^Wet va^ 1920° vofgèns !?0eI1,teJV
welk artikel er bij de regeling ,an de school-Gemeenten (120). Geref. Kerken (103).
tijden der Openbare Scholen door het vrijgeven 2"' Gcr.°f- KeTke" '23>- Eemonstrantseh»
van uitdrukkelijk in die regeling genoemde I broederschap en de Vereemgmg van Christen-
uren voor wordt gezorgd, dat de schoolgaande i aan Overheidsscholen en parti-
kinderen in de schoollokalen of elders god* c"Ile.r °njierwi,s, inrichtingen op overheids.
dienstonderwjjs kunnen genieten. De hiervoor1 sta"dln,nt- welke Iaatste orramsati. het ge-
standpunt, welke laatste organisatie het ge-
vallen binnen de schooltijden, I veJ van, godsdienstonderwijs op openbare
af incrnio-i fWd.,- j» ucctcfoi scholen als
heeft.
bestemde
buiten het leerplan. Over de vaststel
ling van deze uren moet overeenstemming zyn
verkregen met den door de kerkelijke gemeen
te of de plaatselijke kerk aangewezen gods
dienstleeraar of met die kerkelijke gemeente
of plaatselijke kerk zelve.
Dit godsdienstonderwijs kan ook uitgaan
van vereenigingen, die zich met het geven van
dit onderwys aan schoolgaande kinderen be
lasten.
Het mag niet worden gegev
derwyzers als zoodanig,
i van haar speciale doeleinden
Ligt hier een taak 7,
Dr. Idenburg stelt in zyn artikel ook de
vraag, of hier nog niet meer te doen valt. Of
er b.v. onder 60512 leerlingen aan openbare
1. o. en u. 1. o. scholen in Amsterdam, die thans
buiten het bereik der Kerk vallen, niet nog
duizenden zouden zijn, die godsdienstonder
door de on- i w-y's zouden willen ontvangen, indien de gele
alleen door ffenheid daartoe werd geboden „Welk i
daartoe bevoegde personen, aangesteld door S'^ote kansen heeft de Kerk op dit gebied
de kerkgemeenschap of de vereeniging, die nof 'n hoofdstad en ook in andere steden!"
voor het geven van dit godsdienstonderwijs 1 A'?n slot v^n, ,zijn artikel stelt hy nog-
zorg draagt. I maals de vraag of lner met nog onbenutte en
vee'al nog onbekende mogelijkheden liggen
Tw- voor de Kerken. Kan het niet een der niid-
wordt d™ aelegen- delen zijn om ons volt, wnnr het van het
heid gebruik gemaakt? Evangelie vervreemdde, daarheen weer terug
Dr. Idenburg bespreekt dan verder eenige
.erre er Vim deze donr de wet geboden gele- ,!t voorkeur verdient, kunnen ze nog. op
genheid gebruik wordt gemaakt. Ze geven K, 0„d van het meergenoemde wetsartikel
den -oestaud van 81 December 1929. Hieruit elders godsdienstonderwijs ontvangen*
