Kerknieuws.
Radio Nieuws.
CRISTELIJKE PATROONS
VAKORGANISATIE
DONDERDAG 15 OCTOBER 1931
DERDE BLAD PAG. 9
GEREF. KERKEN
Tweetal: Te Dedemsvaart, J. H. A.
Bosch te Alphen a. d. Ryn en J. H. Meuleman
te Den Ham.
Beroepen: Te Neede, cand. A. J. van
Dijk te Rotterdam. Te Schoonoord, cand. H.
Bouma te Haren.
NED. HERV, KERK
Beroepen: Te Puttershoek, J. Vermaas
te Ter Aa. Te Est (by Geldermalsen), D.
van Luttervelt, em.-pred. te Zeist.
Aangenomen: Naar Holysloot (by
Amsterdam), Dr. N. D. van Leeuwen, voor
heen predikant by de Geref. Kerk in Hersteld
.Verband te Leeuwarden.
Bedankt: Voor Aalsmeer (2de pred.pl.).
J. van Woerden te Zwammerdam. Voor
Kesteren, W. L. Mulder te Voorthuizen.
Voor Raamsdonk, H. W. J. O. Hanselaar te
Ryperkerk (Fr.).
CANDIDATEN TOT DEN H. DIENST
Cand. W. Heerma, van Dokkum (later
Nieuwe-Pekela), beroepen predikant bij de
Chr. Geref. Kerk te Aalsmeer, is door de
Classis Amsterdam peremptoir geëxamineerd
en met algemeene stemmen toegelaten tot den
dienst des Woords en der Sacramenten. De in
trede te Aalsmeer is bepaald op Zondag 15
November a.s., na bevestiging door Prof. F.
Lengkeek, van Apeldoorn.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE.
Cand. S. v. d. Linde van Utrecht werd
Zondag door zyn zwager Ds. J. C. Terlouw
van Kamperveen bevestigd als predikant bij
de Ned. Herv. Gemeente te Lopik. De beves
tiger had tot tekst gekozen 1 Petr. 4 10-12.
Aan de handoplegging werd mede deelgenu-
men door den consulent Ds. D. Plantinga van
Harmeien. De nieuwe predikant deed zyn
intrede met een predikatie over 2 Cor. 3 5-12
Toespraken werden gehouden tot den Ker-
kcraad, de kerkvoogdij, tot bevestiger, consu
lent, collega's, burgemeester, jongelingsver-
eeniging, aanstaande catechisanten, koster,
organist, afgevaardigde van de studenten-
vereeniging „Voetius" te Utrecht, en ten
slotte tot de gemeente.
Ds. W. Rynsburger van Polsbroek en Ds. D.
Plantinga van Harmeien spraken den nieuwen
predikant toe. Toegezongen werd Ps. 20 1.
Behalve de genoemden was nog aanwezig
Ds. J. D. Kleyne van Willige-Langerak.
PREDIKANT-DIENSTWEIGERAARS
Pp de vergadering van voorgangersleden
der vereeniging „Kerk en Vrede" van 18 jMei
j.L te Amsterdam is een resolutie aanvaard,
waarbij deze voorgangers zich verbonden, om
ook in tijd van oorlogsgevaar of mobilisatie
sterk tegen den militairen dienst op te komen
en „aan den oorlog in eiken vorm, als zijnde
in strijd met het evangelie", hun dienst te
onthouden.
De resolutie bevatte voots een passage,
waarin men uitsprak het plechtige voorne
men te hebben deze overtuiging aan de Ge
meente voor te houden, bij dreigenden oorlog
of gelaste mobilisatie haar des te nadrukke
lijker te verkondigen en de Regeering vooraf
van deze voorgenomen houding te verwit
tigen.
Het „Handelsblad" verneemt nu, dat deze
uitspraak door 159 predikanten, godsdienst
onderwijzers, evangelisten en zendelingen is
onderteekend, doch dat 171 leden om ver
schillende redenen gemeend hebben zich van
©nderteelkening te moeten onthouden.
Het Hoofdbestuur van „Kerk en Vrede"
heeft nu besloten; de resolutie voorloopig in
portefeuille te houden, en de zaak opnieuw
aan de orde te stellen op de e.k. jaarvergade
ring, zulks na verdere voorbereiding in het
orgaan der vereeniging „Kerk en Vrede".
FRIES CHE PREEKEN
Op uitnoodiging van het Utrechtsche Sel-
aldp Fryslan zal Ds. Hoekstra te Scherpen-
zeel (bij olvega) Zondag 25 dezer des avonds
te 7 uur in het gebouw Leeuwenbergh, Ser-
vaesbolwerk te Utrecht een preek in 't Friesch
houden.
TEGEN DE GODSLASTERING
De Classis Arnhem der Geref. Ker
ken heeft ingevolge een voorstel van de
Kerk van Bennek om besloten zich te
wenden tot den Minister van Justitie om den
Wensch kenbaar te maken dat spoedig de
Wet tot strafbaarstelling van gruweliikheden
als thans in het communistisch dagblad „De
Tribune" worden afgedrukt, tot stand moge
komen.
GEREFORMEERDE BOND
28e JAARVERGADERING TE UTRECHT
Referaat Ds. Timmer
In een der zalen van het gebouw voor
K. en W. te Utrecht werd heden de 26ste
jaarvergadering gehouden van den Geref.
Bond tot verbreiding en verdediigng van de
waarheid in de Ned. Herv. (Gereformeerde)
Kerk. Nadat de voorzitter Ds. M. v. Grieken
van Rotterdam om half elf do morgen ver
gadering had geopend op de gebruikelijke
wijze, hield Ds. J. J. Timmer van Ermelo
secretaris van den Bond een rede over de
Rechtvaardignyiklng.
Referaat Ds. J. J. Timmer.
Spi®. meent, dat het leerstuk der recht
vaardigmaking nog steeds een van de meest
actueele onderwerpen mag genoemd worden
niettegenstaande allerlei critische vraag
stukken.
Spr. gaf eerst een definitie van recht-
Vaardigmaking.
Het is die rechterlijke daad Gods waar
door Hij den mensch vrijspreekt van alle
schuld en straf der zonde en hem het recht
geeft od het eeuwige leven. Ze is een fo
rensische daad en niet een ethische hande
ling wat spr. bewees aan de hand van ver
scheidene teksten uit het oude en uit het
nieuwe testament
In de tweede plaats stond spr. stil bij de
nuanceeringen in de opvattingen van Lu-
thersche tegenover gereformeerde Theolo
gen. Bij Luther weinig verschil tusschen
rechtvaardigmaking en heiligmaking. Het
rechtvaardig verklaren en het rechtvaardig
maken vallen eigenlijk bij Luther samen
onder het eene begrip van rechtvaardig
making. Dit staat echter hij Luther onom-
stootelijk vast, dat bij de rechtvaardiging
van den zondaar geen enkele verdienste des
menschen ook maar eenig gewicht in dp
schaal kan leggen. Calvijn bezag alles meer
vanuit het cor ecclesiae, de praedestinatie.
Hij legt eigenlijk meer de nadruk op de
objectieve schenking, dan op de subjectieve
toeëigening door het geloof. Bij Calvijn een
scherpe onderscheiding tusschen rerhtvaar-
digmaking en heiligmaking. De Luthersche
theologen van de zeventiende eeuw gaven
meest allen de praedestinatie prijs. Ze val-
NED.
HERV. VERBOND TOT
KERKHERSTEL
TWEEDE ALG. VERGADERING
Zooals gisteren reeds door ons gemeld,
heeft het Ned. Herv. Verbond tot Kerkher-
stel gisteren te Utrecht zijn tweede algem.
vergadering gehouden. Deze bestond uit
ochtendvergadering, toegankelijk voor
leden en een middagbijeenkomst, ook toe
gankelijk voor belangstellenden.
Prof. Dr. Th. C. H a i t j e m a, van Gro
ningen. opende haar met gebed en 't zin
gen van Ps. 89 1. In een kort woord her
innerde hij aan den zegen in 't afgeloopen
jaar ondervonden, aan vele sympathie-oe-
tuigingen, aan moeilijkheden in de gemeen
ten, waarbij hij opmerkte, dat moeilijkhe
den met enkele zich vooruitdringende per
soonlijkheden door ons niet op den voor
grond moeten worden gesteld, daar hot gaat
om de groote zaak der beiijdendo Kerk
Dr. Evenhuis, van Zaandam, sprak
jen kort stichtelijk woord op grond van
Richteren 6. Hij wees op moeilijke tijdsom
standigheden. 't Is een overgangstijd op po
liti£k en sociaal gebied; ook op geestelijk
terrein. We moeten er geloovig tegenover
staan. Gods oordeelen bewijzen dat God be
mocienis in liefde met ons heeft. Is 't geen
peuterwerk aan kerkherstel te doen? Er
waren ook benarde omstandigheden in de
oud-Christelijke gemeente, maar men acht
te kerkorganisatie geen geringe zaak. In
dagen van crisis leefde ook Gideon. Deze
verstond dat de nood van zijn tijd een gees
telijke achtergrond had, waarom hij het
Baöl-altaar omver wierp. Wij moeten tot
den geestelijken achtergrond tasten. Wij wil
len een andere, herboren Kerk, omdat wij
willen een andere wereld. Dit is het ideaal
der reorganisatie.
Het jaarverslag, te vinden in het October-
nummer van Nieuw Kerkelijk Leven, werd
goedgekeurd. De penningmeester, de heer
N. de Visser, van Dordrecht, deed verslag
van de financiën. Ontvangsten 1930-1931 to
taal f 5093,37, de uitgaven met wat nog te
rug te betalen is maken, dat er een tekort
Is van f 387.43.
De voorzitter benoemt een commissie tot
nazien der rekening;
Een voorstel der afd. Minnertsga In zake
verlaging van contributie vopr sommige le
den, gaf het hoofdbestuur aanleiding het
volgende aan het reglement toe te voegen:
„Een afdeelingsbestuur kan financieele
hu'lp vragen aan het hoofdbestuur. Het is
bevoegd, in overleg met het hoofdbestuur,
de contributie van leden, voor wie 't be
zwaarlijk is deze ten volle te betalen, to
regelen naar omstandigheden. Het afdee
lingsbestuur ontvangt voor deze leden zoo
veel exemplaren van Nieuw Kerkelijk Le
ven als het totaal bedrag dezer contributie
een veelvoud is van den gewonen abonne
mentsprijs".
Aangenomen.
Eveneens 6temt de vergadering in met
het voorstel tot oprichting van een kas voor
propaganda.
De heeren W. H. Beekenkamp en Th. H.
van Oost, van Leiden, hebben reeds pogin
gen in het werk gesteld om te komen tot
vorming .van een „Jongerengroep". De heer
van Oost licht een en ander nader toe cn
legt over een lijst van 450 sympathiebetui
gingen. Studiekringen worden gevormd.
Hst hoofdbestuur zal door een commissie
mede leiding geven.
De heer Dijkstra, van Franeker, spoorde
aan tot meerdere actie. Op veel plaatsen In
Friesland is onbekendheid met 't Verbond.
De secretaris lichtte de vergadering in
omtrent het plan van classicale organisatie,
gistermorgen in 't hoofdbestuur besproken.
Vooral in kleine kringen moet men de re
organisatieplannen enz. bespreken.
Uit de vergadering gingen stemmen op om
adhaesie te betuigen aan het protest der
Amsterdamsche predikanten tegen een
schend-artikel in „De Tribune". De verga
dering ging in haar geheel hiermee accoord,
de vorm is aan 't hoofdbestuur overgelaten.
De ochtendvergadering werd gesloten, na
dat nog in het licht was gesteld hoe nood
zakelijk het is, dat juist Kerkeraden zich
aansluiten en dat de actie bepaald „kerke
lijk" behoort te eijn.
In de middagvergadering sprak de voorz.,
Prof. Dr. Th. L. Haitjema, van Gronin
gen, over het onderwerp:
Wie voor het welzijn der Kerk ijvert,
werkt ook voor de gezondheid der wereld;
als wij het kerkbesef sterken en de gemeen
schap der heiligen oefenen geven wij des
Heilands reddende liefde door aan een weg
zinkende wereld. Velen roepen ons toe, dat
het niet langer de tijd is om kerkelijke ge-
deeldheid te koesteren en binnenkerkelijke)
stroomingen te behouden. Maar al schijnt
't dat wij door ons aaneen te sluiten rondom
de reorganisatiegedachte der Ned. Herv.
Kerk een eng kerkelijk belang dienen
in werkelijkheid is het een terugtrekken op
het centrum: Jezus Christus en Dien ge-
kruisd, om daarna te beter de gemeenschap
der heiligen te zoeken met allen die in
andere Kerkgenootschappen in waarachtig
heid den Heere vreezen.
Wij zullen echter wel de kloof gehand
haafd zien tusschen algemeene menschon-
vroomheid en het oprecht geloof in Jezus
Christus. Een Kerk dio dwars over deze
kloof heenbouwde, verkeert in een scheeve
positie en geeft geen uitzicht op de gemeen
schap der heiligen. Daarom mag in dezen
benarden tijd geroepen worden om Kerk
herstel, opdat de Kerk weer edj de stad op
een berg.
Dwars over de ondempbare kloof tusschen
algemeen mcnschelijke vroomheid en het
len allen min of meer in nomistische dwa
lingen.
Schleiermacher vatte de rechtvaardigma
king op als een keerzijde van de bekee
ring. Het werd bij hem eigenlijk meer reli-
gieuse ervaring, een wegname van het
schuldgevoel dan een oordeel Gods, waar
door de zondaar vrijgesproken wordt
De ontwikkeling van de geref. theologie
brengt ons voorts in aanraking met dat
gene -wat men in de dogmatiek gewoon is
te noemen: de rechtvaardigmaking van
eeuwigheid. Deze term kwam bij de refor
matoren nog niet voor. Wanneer men'een
zijdig den nadruk legt op de eeuwige ver
kiezing komt men van zelf tot rechtvaardig
making van eeuwigheid. Legt men meer
verband tussfhen rechtvaardigmaking en
geloof, zoo komt het zwaartepunt meer bij
de heiligmaking te liggen. Door de onder
scheiding van Justificatie activa en passiva
hebben de meeste gereformeerde theologen
getracht om de beide uitersten te vermijden.
Spr. wees op het standpunt van Comrie en
Holtius, en stond wat uitvoeriger stil bi]
het standpunt hetwelk door Dr. A. Kuyper
werd ingenomen. Ten slotte bepaalde hij
zijn gehoor bij de plaats, die het geloof in
neemt in het. stuk der rechtvaardigmaking.
In de middagvergadering werden verschil
lende huishoudelijke zaken afgedaan. We
komen hierop in ons blad van morgen terug.
oprecht geloof in Jezus Christus staat de
voorgevel onzer Kerk (de bestuursorganisa
tie) opgetrokken. Dat was in 1816 naar
vreemd bestek en aan zulk een gevaarlij se
rooilijn. In 1852 werd er wel wat aan ver
bouwd, maar de groote voorgevel bleef ook
toen staan dwars over do kloof, die niet te
dempen is, mot het gevolg scheuren en ver
zakkingen in den gevel en in de behuizing
daarachter een ware paniekstemming. In
1816 was de kloof gemaskeerd door het
koele mos der uiterste verdraagzaamheid.
Als de tijden nu zoo geheel anders zijn ge
worden waarom ijvert men dan niet met
óns naar een herziening onzer Kerkenorde,
opdat de voorgevel aan een nieuwe rooilijn
komt te staan.
Het reorganisatierapport was bestek voor
den bouw der voorgevel aan de nieuw
rooilijn, waarbij vermeden was dwars over
de kloof heen te bouwen. Men moest niet
tegelijk in onze Kerk tegen liet heilsgeheim
van Jezus Christus „ja" en „neen" kunnen
zeggen. De Kerk moest uitkomen openlijk
dat izij voor Jezus Christus is of anders op
houden Christelijke Kerk te heeten.
Het reorganisatieplan is verworpen en der
halve kerkelijk niet meer aan de orde. Maar
juist omdat het rapport niet is opgeborgen,
maar de grondlijnen bevat voor het bouw
plan van het Hervormd gebouw, is er groo
te beroering ontstaan toen men zag dat
Kerkherstel steeds meer veld won.
Er kwam reactie. Er werd getraent
de scheuren heen te pleisteren. De Synodale
Commissie deed voorstellen tot een vreed
zaam sarpenwonen der verschillende rich
tingen. Spr. betreurt dat daaraan meege
werkt hebben zulken dio mèt ons belijden
dat het eenig fundament der Kerk is Jezus
Christus.
Terwijl de pleisteraars zoo bezig zijn zit
ten de idealisten, die altijd over de „Una
Sancta" spreken, in hun conferentiekamer
en spreken over wat de Kerk moest zijn en
wat zij nog niet is, moest doen en wat zij
niet deed. Voor zuiver kerkrechtelijke ver
anderingen zyn edj nog schuw.
Verschrikkelijk tooneel: scheurendichters
en kerkherstellers botsen opophoudelijlc op
elkaar in de wandelgangen van het kerke
lijk voorhuis, vlak voor de gesloten deuren
waar achter confereeren zij die maar met
tot een besluit komen konden. En naar de
achterdeuren van het huis spoeden zich de
genen die den voorgevel zoo spoedig moge
lijk vlieden willen en die in den tuin zoo
spoedig mogelijk knus een eigen belijdenis-
kerk trachten te stichten. Men zit vast aan
de eigen groep. Het wantrouwen groeit met
den dag.
Men wil de richtingen een kamer toewij
zen in het kerkelijk voorhuis. Dan zal men
welhaast uit ieder raam een andere vlag
zien wapperen en dat zou dan op den voor
bijganger den indruk moeten maken dat dit
huis vol menschen, een huis vol menschen
met allemaal verschillende strevingen, hei
huis van Christus zijn zou, van Christus,
Die maar één teeken in Zijn banier kent:
het Kruis!
Ook onze Jongeren hijgen naar hehbouw
van den voorgevel aan geheel andere rooi
lijn. Dat het één Evangelie, met andere
accenten, maar dan toch één Evangelie zijn
moet, verstaan de Jongeren beter dan dat
zij zouden wenschen een woonhuis met ka
mers voor verschillende richtingen.
De voorstellen der Synode beteekenen een
geweldige stap achteruit in de richting van
Kerkherstel. Onze Synode moei herhaalde
lijk ervaren dat zij mooie reglementen
maakt, die, als ze in het Synodaal-regle-
mentair "verband worden ingelascht, niet
functionneeren of zeer gebrekkig. Zou dat
liggen aan het menschen-materiaal in onze
Kerk of aan het feit, dat de richting, waar
in het hoofdgebouw is gebouwd, verkeerd Is.
De bestrijding tegen ons inzake leertucht
is verstomd en begint te veranderen in pu
blieke waardeering en Kerkopbouw moet
zich afvragen welk verschilpunt men nu zal
opzoeken om een aparte organisatie te
rechtvaardigen en men gaat dit accentuee-
ren in het standpunt dat Kerkopbouw tegen
de vrijzinnigen inneemt en dat wij zouden
innemen tegen de vrijzinnigen. Nog altijd
geldt de gedachte dat wij de vrijzinnigen
zouden willen uitsluiten. Wij staan zóó te
genover de vrijzinnigen, dat wij met hen
willen samenwerken als zij onderschrijven
het antwoord op vraag 54 van den Heidel-
bergschen Catechismus en als grondslag
v?\r kerkherstel willen nemen het reorga
nisatierapport 1929.
in 't hoofdgebouw is gebouwd, verkeerd is?
wil uitgaan van de ongereserveerde erken
ning van de volstrekte openbaring Gods in
de vleeschwording des Woords, behoort bij
ons, al heet hij in dezen venvorden tijd van
dooreengeloopen kleuren ook honderdmaal
vrijzinnig.
Maarop voet van oorlog (ik bedoel
natuurlijk: beginselstrijd) blijven wij met
de Vereeniging van Vrijzinnig-Hervormden,
die ter wille van haren grooten linkervleu
gel met alle geweld vechten blijft voor de
instandhouding van de averechts gerichte
voorgevel onzer kerkelijke ber> -sinrich-
ting. En voor d'» vrijzinnige prediking,
voorzoover opkomt uit de bron
non der 19e-eeuwschp historische en psy
chologische „wijsheid dezer wereld" zal
geen plaats overblijven in onze gereorgani
seerde Kerk: De ..solidariteit in verootmoe
diging met vrijzinnige zondaren" (aldus Ds
Hoek van Amsterdam) mag niet per saldo
van ons eischen een kerkelijk accepteere»
vroeg of laat van hun theologie en hun
richtlijnen voor kerkpolitiek.
Ds. A. J. W. va n I n g e n, van Dordrecht,
sprak over „Bouwen op het fundament
Ds. M. Groenenberg, van Oosterend
(Texel) voerde 't woord over: ,De Kerk in
haar nood". Van deze beide redevoeringen
gaiven wij gisteren reeds verslag.
Het slotwoord.
Het slotwoord werd gesproken door Ds
van Deelen. van Oostermeer (Frs.).
Spr. waarschuwde er voor, dat men na
een vergadering als deze niet maar gewoon
weer over moet gaan tot de orde van den
dag. We moeten door deze bijeenkomst
mobiel worden.
De uitkomst van deze vergadering moet
zijn:
Niet rusten, maar strijden
Geen idealisme, maar nuchter besef
Geen menschelijke overmoed, maar geloof
alléén!
HERSTELD APOSTOLÏSCHEN
Ook te Vlissingen heeft de „Hersteld
Apostolische Zendingsgemeente in de eenig-
heid der Apostelen" eert nieuw kerkgebouw
met 400 zitplaatsen in gebruik genomen.
In ons land zijn nu reeds 104 Hersteld
Apostolische Gemeenten met omstreeks
30.000 leden en 56 eigen schuldvrye kerkge
bouwen.
ZENDING
Zendingsraad. Te Bandoeng (Java)
is een samenkomst gehouden ter bespreking
van de oprichting van een Ned.-Indischen
Zendingsraad, Men is niet overgegaan tot de
oprichting er van, meldt het „Alg. Ind. Dbl"
Door het bestuur van den Ned. Ind. Zendings
bond zal een commisie benoemd worden, die
bii eventueele voorkomertde moeilijkheden be
slissen zal.
AFSCHEIDSCOLLEGE VAN
PROF. DR. H. V1SSCHER
DE LEER DER PRAEDESTINATIE
BIJ CALVIJN
Gisteren heeft Prof. Dr. H. Visscher bij
het neerleggen van het professoraat in de
Godgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit te
Utrecht, een rede uitgesproken over het on
derwerp „van de leer der praedestinatie bij
Calvijn". Spr. begon met de opmerking dat
dit onderwerp heeft heslist over zijn levens-
en wereldbeschouwing. Het was in 1S88, toen
hij studeerde te Leiden. Hij had het tegen
het modernisme aldaar verloren en was ge
komen in een bange geestelijke crisis. Maai
sinds een college van Prof. Acquoy, in het
najaar van 1888, waar deze over bovenge
noemd onderwerp handelde, kwam er een
wending in zijn leven, en wel naar het Cal
vinisme.
Komend tot zijn onderwerp wilde spr.
eerst iets zeggen over het Calvijn-onderzoek
in het algemeen. Na gewezen te hebben op
da groote beteekenis o. a. van Doumergue's
standaardwerk, maakte hij de opmerking,
flat do meeste onderzoekers het probleem
dat Calvijn's theologie stelt, niet met diè
objectiviteit hebben benaderd, die voor recht
verstaan noodig is. Wetenschappelijk onder
zoek heeft ons Calvijn te geven zooals hij
waarlijk was Ook Calvijn was kind van zijn
tijd, maar als man van genie schiep hij de
ondergane invloeden om tot iets specifiek
Calvinistisch.
Men mag Calvijn niet behandelen gelijk
kort geleden Dr. A. J. M. Cornelissen, biblio
thecaris der R.K. Universiteit heeft gedaan
in zijn „Calvijn en Rousseau, een vergelij
kende studio van beider staatsleer", in
welke stud/ie hij den reformator wil meten
met de maatstaf van Thomas Aquinas. Maai
niet alleen door d« historische afstand, ook
anderszins, zijn belden van geheel andere
orde. Thomas was een christen met zijn
hart een Aristoteles met zijn hoofd en Gal
vijn was een christen met zijn hart en chris
ten met zijn hoofd.
Calvijn was rein religieus in zijn denken. In
Gods licht schouwt hij het gansche wereld
proces. In het wezen der religie ligt het uit
gangspunt voor de verklaring van Calvijn's
levenswerk, dat ongetwijfeld systematisch is
En alle tegenstellingen die het wereldleven
als onverzoenlijk voor ons denken stelt, wor
den door Calvijn aanvaard. Als hij niet meer
kan kennen dan komt uit zijn religieus be
wustzijn het geloof op dat God een licht is
en gansch geen duisternis in Hem is.
De groote tegenstelling in Calvijn's theo
logie is niet door het denken voortgebracht,
maar gegeven in het religieus bewustzijn
zelf. God is God, het schepsel schepsel. Cal
vijn zoekt niet naar een creatuurlijke causa
liteit naast en onafhankelijk van de godde
lijke. Geen concursus van menschielijk en
Goddelijke werken, maar alleen een onmid
dellijke werking Gods. Toch is hij geen pan
theïst, omdat het wezen der religie hem dit
verbiedt Hij zou het geweest zijn als hij
philosooph was geweest als Thomas. Van
heel die Schepping belijdt 1^ „door Uwen wit
zijn zij en zijn zij geschapen". Het is de
religieuse benadering van de wereld in haai
verhouding tot haar grond. Wie de prae
destinatie bij Calvijn wil verstaan, moet
daarin afdalen.
Al wat in het wereldproces opkomt tot
historisch leven, wortelt in den grond!, die
ook het menschelijke draagt Ook het zede
lijk leven, ook des menschen zonde-mogelijk-
hftid.
Maar blijft fcr dan plaats voor schuld des
menschen? Bij de beantwoording van deze
vraag heeft Calvijn voor „causae secundiae"
geen plaats, daar hij God en wereld niet kan
scheiden Ook kent hij geen „toelatende" God
„in otio cum dignitate". Hij kent geen inerte
„praescientia Dei", buiten Gods praedlesti-
natie. Calvijn volhardt ook hier in zijn reli
gieuse afhankelijkheid.
En onze zedelijke verantwoordelijkheid?
Calvijn ziet het innerlijk levensconflict dat
wo^lt tusschen het religieuse bewustzijn met
zijn afhankelijkheidsgevoel en het zedelijk
bewustzijn met zijn gevoel van verantwoor
delijkheid. Hij verdoezelt dit conflict nieft en
doet aan de werkelijkheid niet te kort, maar
neemt haar zooals ze is. En hij spreekt uit:
Gods „providentia" ordineert het, doch de
mensch valt door eigen schuld. Hij weigert
elke poging om het conflict op te lossen, en
blijft het menschelijk kennen wijzen op de
grenzen die het toch niet overschrijden kan
Het onderscheid tusschen Calvijn en Tho
mas is groot en diep. Thomas wilde met
Aristoteles' wijsbegeerte de christelijke idee,
in haar middeleeuwsch omhulsel kerkelijk
belichaaipd, conserveercu tegen de invloed
van nieuwe tijden. Hij is slechts de bewaar
der van een eerbiedwaardige, maar toch af
gaande cultuur. Maar Calvijn riep een nieu
we cultuur op, waarvan de hoogst ontwikkel
de volken aan de spits der beschaving de
dragers zijn. Het is gelijk Kuencn tot spr.
eenmaal heeft gezegd: „de mannen der prae
destinatie zijn altijd geweest en zullen altijd
zijn de mannen van de daad".
Toespraken.
Na het uitspreken van zijn rede wendde
Prof. Visscher zich tot verschillende college s
en personen in hei bijzonder. Spr. gedacht
met groote dankbaarheid aan den Senaat,
aan den vriendschappelijken omgang met
zoovele mannen van wetenschap. Met wee
moed gedacht hij aan wijlen zijn ambtge
noot Prof. van Leeuwen, met wien hij nog
zijn aftreden besprak.
Oorspronkelijk trok de politiek spr. niet
aan, maar Dr. Kuyper heeft hem er toe ge
drongen en zoo leerde hij haar waardeeren.
Maar voor het neerleggen van het professo
raat geldt vooral een persoonlijk motief, en
wel het nieuwe academische statuut, die z. 1.
een nadeel is voor de vorming der studen
ten. Ons lager, middelbaar en hooger onder
wijs is er niet meer op uit, de gaven te ont
wikkelen, maar om af te richten. De groote
fout van onze faculteit, aldus spr., is een
premature specialisatie. Het doctoraal gaat
op een koopje. Men krijgt juridische, sociale,
psychiatrische theologen, die zeer weinig
weten van het*fvczenlijk theologische. Straks
gaan zij, na eerst te hebben beleden dat zij
door God geroepen zijn tot de gemeente,
in een anderen staat des levens over.
Zijn officieele taak geeft spr. met vertrou
wen over aan zijn opvolger. Aan critiek op
zijn benoeming heeft het niet ontbroken.
Spr. geeft in hot algemeen toe, dat het met
de benoemingsmethoden niet in orde is. Nu
niet en vroeger niet Dit hangt samen met
het bestuur der universiteiten. Maar hoe
dit probleem ook wordt opgelost, zoolang cr
partijdige menschen in de wereld zijn cn
vriendjescultuur, blijven er partijbenocmin-
gen. Voor zijn studenten blijft spr. beschik
baar voor ioder die meent dat hij iets van
hem leeren kan. Spr. wenschte hun toe, door
de opleiding gevormd te worden tot degelijke
dienaren der gemeente Gods, tot leiders van
de schare, die hongert naar het brood dat
uit den hemel is.
Na het uitspreken van deze rede werd nog
door verschillende personen het woord ge
voerd. Dr. J. P. Fockema Andrea e,
president-curator, zegde dank voor het vele
dat Prof. Visscher aan de universiteit heeft
gegeven. Gij hebt u, aldus spr, betoond als
een beginselvast man met groote begaafd
heid en welsprekendheid. Wij, hoogleeraren
en curatoren, beschouwen uw werk als on
betaalbaar. Namens de Senaat der universi
teit sprak Prof. Dr. L. S. O r n s t e i n, rector-
magnificus. Gij waart voor ons, aldus spr.,
de verpersoonlijking vr/i de levenshouding
der mannen die in de 17e en 18e eeuw de
dragers waren van de geestkracht van ons
volk. De geesteshouding die gij vertegen
woordigt maakt onze universiteit in den
waren zin universeel. We hopen dat gij
door uw adviezen als adviseerend lid van
den senaat de belangen van onze universi
teit zult blijven dienen.
Prof. Dr. A. N o o r d t z ij voerde het
woord voor de faculteit der godgeleerdheid.
Geloof mij, zoo zeide hij dat het geen franje
is als ik zeg, dat er door uw heengaan een
groote leegte komt Spr. dankte voor het
vele dat Prof. Visscher was voor de facul
teit en wenschte hem toe dat hij zijn arbeid
nog lang mag voortzetten. Namens de Geref.
Studentenvereniging „Voetius" sprak de
heer J. J. Poldervaart, en namens de
theologische faculteitsvereenigingen van
het U. S. C en van Unitas de heer G. C.
van Niftrik.
VrJJdag 16 October.
HUIZEN (1876 M.) NCRV. 8 Tüdieln. 88.16
Schriftlezing. 8.15—9.45 Concert. 10.30 Tijdsein
10.3011 Korte ziekendlenst, le telden door L:.
W. Lodder Ned. Herv. Predikant te Bus.v.im.
11—12 Gramofoon. 1212.16 Polltlebc-ricnien.
12.30 Tijdsein 12.30—2 Middagconcert H. Her
mann. viool; H. ,ii lf-jrat Jr., tv.Ho. Mevr R a
v d HorstBleekrode, plano. A P Smeehuyzc-n.
harmonium. 2 Tüdsein. 2—'3 Gramofoon. 3 Tijd
sein. 34,30 Concert, te geven door de dames:
NeUy van Gils, zang, Dora van Weerelt. piano
4.304.46 Gramofoon. 4.455 Verzorging van
den zender. 5 Tijdsein. 5—5.30 Causerie over:
..Hoe overtrek ik het deksel der doos met cre
tonne?" door den heer H J. Stelnvoort te Hll-
5.306 30 Orgelconcert vanuit de Groot#
:erk 1
gev«
den heer A Alt. 6.307 Bezoek
dokter. 7 Tüdsein. 7—7.30 Causerl# over: ,.D#
Kamerplanten van deze maand", door den heer
A. J. Herwig te Bussura. 7.30—7.45 PoUtle-
..erichten 7.458 Gramofoon. 8 Tüdsein.
Plm. 10 Concert te geven door het Sympüonle-
Orkest der NCRV. (de HOV.), onder leiding van
den heer Frits Schuurman. Soliste: Mej. Corr>-
v. d. Veen. pianiste, te Baarn. 8—9 Concert. 9
—9 30 SprekeiDs. J. I van Schalk, Ned. Herr.
Predikant 'c Soest. Onderwerp; „Vogeie om ei
tendcancert, VPRO. 10 Morgenwüding. VAKA
10.15 Vooi dracht. 10.30 Gramofoon. 11 Voordracht
11.Gr, rr.oic-on. 12 Einde programma (Eerste
•leel). AVRO 12 Tüdsein. 12.01—2 Omroeporkest
22.30 Schoolultzending. 2.303 Gramofoon. 3
4 Muziek vanuit de Bijenkorf te Rotterdam. 4
Gramofoon. 4.40 Na Schooitüd. 5.40 Concert. 6.46
Actueel allerlei uit de Arbeidersbeweging. 7
Vervolg concert. 7 30 Toespraak. 7.45 Vervolg e*
•lot Concert. 8 Einde van het programma
(Tweede deel). 11 Gramofoon 12 TUd«eln. VPRO,
8_ Weekultzendlng. 8 Tüdsein. 8.01 Catechisatie
Kerkgeschiedenis. 17e— 20e eeuw. IV. Spinoza'»
Invloed. Bestrüders en aanhangers. Spreekster;
Mej. Dr. N. A. Brulning. 8.30 Concert. 9 Cur-
ous Religieuse achtergronden van onze heden-
daagsche cultuur HL Het Christendom. Tweede
voordracht. Karakter van het Chrleteadom in
onze cultuur. Spreker: Prof. M. C. van Mourlk
Broekman. Breda. 9.80 Concert. 10 Persberichten
van het Vrijzinnig Godsdienstig Persbureau.
10.05 Persbureau Vaz Dia». 10.16 Fragment»*
en verhalen. 10.45 Gramofoon.
Prof. Vi s s c h e r heeft daarop zijn
groote dank uitgesproken voor de vele har
telijke woorden tot hem gericht. Hij gat
uiting aan. zijn vertrouwen dat het Gods
Vaderhand is die leidt door het leven en
geeft wat noodig is, ook in dezen tijd, en
eindigde met de bede van Voetlus: Sol
justitiae illustra nos.
We vermelden nog dat rede en toespraken
van Prof. Visscher in druk zijn verschenen
bij het uitgeversbureau J. H. van Lonkhuv-
zen te Zeist
Rede van den heer H. Amelink voor de
Chr. Ondernemers-Vakorganisatie
Te Utrecht vergaderde heden de Chr. On
dernemers-Vakorganisatie.
In de morgenvergadering hield Prof.
Mr. P. S. Gerbrandy een referaat, waar
van wij morgen verslag hopen te geven.
In de middagvergadering refereerde de
heer H. Amelink, secretaris van het Chr.
Nat. Vakverbond.
Spr.'s taak is speciaal den nadruk ta
leggen op de waarde van een veelvertalkte
Chr. werkgeversorganisatie, in verband met
de uitgegroeide Christelijke werknemersbw-
weging.
Over den opbouw en het verband der
Chr. werkgevers- en Chr. werknemersorga
nisaties bestaat nog steeds groot misver
stand.
Op maatschappelijk terrein had men
jaren naast het eene „Patrimonium" de
eene „Boaz". Deze vereeniging was uit te
heterogene deelen samengesteld om zich ie
kunnen ontwikkelen. Wij hebben toen de
drie vereenigingen gekregen, om zoo ge
deeld optrekkende, den éénen slag heter te
kunnen leveren. Later is naast Patrimonium
(en Christelijk Nationale Werkmansbond en
de Ned. Luth. Bond voor Christelijk Socriale
Actie) ontstaan een wijdvertakte christelijke
vakbeweging. Een vakbeweging, bestaande
uit 23 vorschi'i'endo cnrisloiijke vakbonden,
met op 1 Ju-.i j.ï. 95 550 .eden, die haar
vi-reenigingspunt vindt in het Christelijk
Nationaal Vakverbond.
Bij de christeli|ko werkgevers eerst hot
eene Boaz. Vervolgeas splitsing in drie on
derscheiden zelfstandige organisaties. Boaz
bleef als centrale organisatie formeel bestaan
maar vertoont sedert jaren geen enkel tee
ken van leven meer.
Zal het bij de christelijke werkgevers gaan
in analogie met de ontwikkeling der chris
telijke arbeidersbeweging, dan moet niet
gewaarschuwd worden om naast het eene
„Patrimonium" niet verder te gaan dan de
bestaande splitsing in drie werkgevers-
vereenigingen, maar dan moet op voorbeeld
der Chr. arbeiders getracht worden in
alle vakken' waar dat mogelijk is, christe
lijke patroonsvakorganisaties op te richten,
en deze in de christelijke ondernemers-vak
centrale te vereenigon.
Moet het nu in de richting geleid worden:
naast de Christelijke arbeidersvakbeweging
het tot ontwikkeling brengen van Christe
lijke werkgevers-vakbonden?
Deze vraag wordt door spr. zonder voor
behoud toestemmend beantwoord. Aller
eerst om principieele overwegingen.
Het principieele verschil tusschen voor
standers van Christelijke en voorstanders
van niet-Christelijke vakbeweging bestaat
niet hierin, dat beide eigenlijk hetzelfde wil
len, maar dat dan als 't er op aankomt in
de Christelijke vakbeweging, zooals de ge
ijkte term luidt, het geestelijke voorop gaat,
neen, het verschil lipt gansch anders, veel
dieper, nl. daarin, dat wij de oplossing der
maatschappelijke vragen willen trachten
te verkrijgen door de toepassing van de b»-
ginsplen van Gods Woord in het maatschap
pelijk leven.
Neutrale patroons-vakorganisatie is naar
spr.'s meening voor den Christen-patroon
niet te aanvaarden. Met instemming citeert
spr. in dit verband een geschrift van den
Permamenten Raad in het Schildersbedrijf,
waarin o.m. gezegd wordt:
Liberale ideeën plegen altijd gemakkelijk
ingang te vinden in onder de neutrale vlag
varende patroonsorganisaties. Als deze libe
rale invloed sterk tot uiting komt. werkt dit
op de ontwikkeling van do verhoudingen
remmend, omdat zij het geloof aan
de alleen-h eerschappij van econo
mische wetten, zooals die over
vraag en aanbod, bij de bedrijfs-
genooten. opdringt of minstens sterk lo
vend ig houdt
Het sou, zegt Spr., rib, *9 grootste betee
kenis zijn, als in alle bedrijven de Christe
lijke werkgevers kwamen tot eigen vakorga
nisatie. Opdat de kracht der door ons bele
den beginselen tot grooter iuvloed in het
leven der maatschappij en in het leven van
den arbeid gebraoht kon worden. Er moet
komen eenheid in der Christenen sociale
streven. Niet slechts voor de meer alge
meene doelstelling maar ook in de concrete
practisehe vragen.
Het komt Spr. voor, dat het voor de be
teekenis en den invloed der christelijke
werkgevers en werknemers bij allerlei prac
tisehe vakvereenigingsaangelegenheden van
groote beteekenis zou zijn, indien door de
Christelijke vakbeweging der arbeiders met
een Christelijke werkgeversvereeniging in
hetzelfde bedrijf, voortdurend overleg zou
kunnen worden gepleegd.
Thans is de positie zoo, dat bij de onder
handelingen over allerlei bedrijfsaangele-
genheden bij de afsluiting van collectieve
contracten, de werknemers vertegenwoor
digd worden door de sociaal-democratisclio,
de Roomsch-Katholieke en de Christelijk®
vakbeweging. Zij vinden dan, behoudens
enkele uitzonderingen b.v. in bet Schilders
bedrijf en in den Landbouw, aan de confe
rentietafel wel vertegenwoordigers der neu
traal-liberale werkgeversorganisatie, bene
vens vertegenwoordigers der Roomsch-Katho
lieke Werkgeversvakvereeniging, maar geen
vertegenwoordigers van een Christelijk®
werkgeversvakvereeniging in het betreffen
de bedrijf, omdat deze met bestaat.
Wanneer in de verschillende bedrijven,
wel een Chr. Werkgeversvakvereeniging be
stond, dan was de mogelijkheid aanwezig
zich ook met elkaar over allerlei practisehe
vragen te beraden.
Verder vestigde Spr. de aandacht op de
sociale wetgeving. Hier gaat het zeker ook
om de toepassing van beginselen.
In den Hoogen Raad van Arbeid, die te
prae-adviseeren heeft over sociale maatrege
len die de Regeering van plan is in to
voeren, hebben zoowel de Chr. Werkgevers
vereeniging alsook de Chr. Middenstands-
organisatie en de Chr. Boeren- en Tuinders-
bond hun vertegenwoordigers. Maar ook
hier wordt toch de leemte van het ontbre
ken van Chr. patroonsvakorganisaties ge
voeld.
Tenslotte is daar nog een aangelegenheid,
waarop in dit verband, vooral de aandacht
dienst gevestigd te worden.
Het betreft het instellen van Bedrijfe-
Een voorontwerp van wet is den Hooge»
Raad van Arbeid gepasseerd. Deze bracht
een in meerderheid afwijzend advies uit.
Intusschen, de zaak is niet van de baan. Do
jongste Troonrede deelde als de meening
van de Regeering mede. dat deze tijd van
druk de wenschelijkheid versterkt eener
wettelijke bedrijfsorganisatie.
Nu reeds twee jaar geleden, zegt Spr.,
hebben wij er in „De Gids" op gewezen,
dat bij ds ontwikkeling tot bedrijfsorganisa
tie het noodzakelijk geacht moet worden,
dat we eigen Chr. patroons vakorganisaties
hebben.
Wat bestaat er in ons land aan daadwer
kelijke christelijke werkgeversorganisatie,
zoowel als aan christelijke werkgevers
patroons-vakorganisatie? Het antwoord op
die vraag moet luiden: nog slechts heel
weinig.
Laat dat dan van vandaag af ander#
gaan worden.
Op allerlei terrein hebben we onze eigen
Gode 7.ij dank, beteekenisvolle christolijkee
organisaties. Ons christelijk organisatioleven
is wijd vertakt. Alleen voor wat de werk
gevers betreft, komen we achteraan.
Laat deze donkere tijd, aldus besluit Spr„
waarin het zoo noodig is, dat christelijke
werkgevers en christelijke arbeiders naast
jHkaar staan, in dezen tijd van economische
crisis, waarin zooveel op 't spel staat, ri®
dageraad zijn van een nieuw tijdperk in d®
geschiedenis der christelijke patroons-vak
organisatie. j
In ons blad van morgen hopen wij nader
terug te komen op het verdere behandeld^
op dit congres.
