I
C.v.d. BROEK
MEUBELEN
ALCONI
BOUWBLAD No. 124 (Verschijnt eiken Maandag)
MAANDAG 12 OCTOBER 1931
BESCHERMT ALLE GEBOUWEN TEGEN
HITTE - KOUDE - VOCHT - LAWAAI
GRATIS DESKUNDIG ADVIES
N.V. Producten- Grondstoffen Hmij.
AMSTERDAM: Sarphatikade I -Tel.34824-36824
ROTTERDAM: Stationsweg 37b - Telef. 11690
TRIPIEX!
O
ntruiming van onbewoonbaar
verklaarde woningen
Halfjaarlijksche debatten in den Bosschen Raad.
Den Bosch heeft weer zijn halfjaarlijksch
debat gehad over de verlenging vam de ont-
ruimingstermijn der onbewoonbaar verklaar
de woningen. Telkens na zes maanden, het
uiterste^tijdva'k, dat de Woningwet voor
verlenging van den ontruimingstermijn toe
staat, worden daaraan uitvoerige besprekin
gen gewijd. Of feitelijk gaat het minder over
het voorstel tot verlenging, want ieder is het
er wel «ver eens, dat, als geen verlenging
zou worden toegestaan en de bewoners dus
uit hunne woningen zouden worden gezet,
dit tot onmogelijke toestanden zou leiden;
de bewoners zelf zouden er het meest door
gedupeerd worden.
Het debat beweegt zich steeds om de
vraag of het gemeentebestuur wel voldoende
doet en heeft ged? om in het woningtekort
te voorzipn en gei nikte woongelegenheid te
verschaffen voor de huidige bewoners der
krotten.
Van zekere zijde wordt die vraag steeds
ontkennend
beantwoord en wordt met klem aangedron
gen op een vlugger tempo. Wij kunnen dat
van die zijde verstaan, althans in normale
tijden, maar het heeft ons wel lichtelijk ver
baasd, dat men in zorgelijke tijden, die we
tegemoet gaan, of heter, waar we reeds mid
den in zitten, durft aandringen op het bou
wen van een groot aantal arbeiderswonin
gen, met alle zorgen en lasten van ophoo-
gimg enz. welke daaraan dn Den Bosch ver
bonden zijn.
Aldus de Prov. N. Bralb. en s-Hertogen-
fbossche Crt., die vervolgt:
Ongetwijfeld is het noodig, dat aan slechte
woningtoestanden een einde wordt gemaakt;
maar de tijdsomstandigheden dwingen toch
wel tot matiging van het tempo. Trouwens,
wat Den Bosch in de laatste tien, twaalf
jaren op het! gebied van de verbetering der
volkshuisvesting gedaan heeft is niet weinig
Men mag verschillen in waardeering over
de wijze waarop dn de woningbehoefte is
voorzien, men kan ongelijk denken over de
toegepaste methode van woningbouw en
achteraf wel wat anders denken over de
voordeelen van de tewerkstelling van vele
ongeschoolde werkloozem bij dien bouw, ont- j
kend 'kan niet worden, dat er in die jaren
krachtig is aangepakt en zeer veel is gedaan
tot opheffing van verkeerde woningtoestan
den. En dit spreekt nog te sterker, als men
rekening houdt met de zooeven bedoelde
moeilijkheden, waarmee men in Den Bosch
te kampen heeft bij de oplossing van het
woningvraagstuk.
Veel overdrijving.
Men is, door het telkens terugkeerend ont
ruimingsdebat, langzamerhand onder den
indruk gekomen van de meèning, dat spe
ciaal in Den Bosch de woningtoestanden
zoo bijzonder slecht zijn. Hierin schuilit ech
ter veel overdrijving. Er zijn andere gemeen
ten, waar de toestanden in verhouding niet
beter, soms slechter zijn, ze spreken er ech
ter minder sterk, omdat daar de onbewoon
baarverklaring minder overvloedig Is toege
past; de toestanden! worden daardoor min
der geaccentueerd.
Men zal, door den druk der tijden gedwon
gen, in verschillende gemeenten voorloopig
wel moeten afzien van uitgebreide maatre
gelen in het belang der volkshuisvesting;
tenminste wanneer de bouw van groote wo
ningblokken gepaard gaat met het verleenen
van belangrijke bijdragen uit de gemeente
kassen. De daling der inkomens, de ver
meerdering der werkloosheid oefenen een
zeer ongunstigen invloed uit op de finan-
cieele exploitatie der woningen; dat zullen
de gemeenten ondervinden, die een groot
aantal huizen in bezit hebben of die finan
cieel betrokken zijn bij de exploitatie van
veel vereendginigswoningen. Het groote ver
schil tussdhen den huurprijs der oude hul
zen en de exploitatiekosten der nieuwe wo
ningen is oorzaak dat elke overgang naar
die niieuwe woningen zware financieele con
sequenties voor de overheid medebrengen.
Dan is er ook nog de vraag of het wel
verstandig ds, de nieuw gebouwde woningen
direct te geven aan de bewoners der krot
woningen. Wij meenen dat daarmee dikwijls
slechte ervaringen zijn opgedaan.
Waar mogelijk, verdient geleidelijke op
schuiving verre de voorkeur, wat te berei
ken is door het bouwen van goede huize*
voor beter gesitueerde arbeiders in voldoen
de mate. Hierdoor wordt het risico voor de
gemeente kleiner en ontstaat er beter ver
houding tusschen bewoner en woningtype.
Maar als er in een gemeente niet voldoende
verschot is van woningen van een tusschen-
gelegen type dan zal de opschuiving na
tuurlijk minder goed vlotten, en kan recht-
streeksche bouw voor krotbewoners wel
eens een noodzakelijkheid zijn.
In het reeds gemelde dfebat trof ons do
opmerking van een der wethouders, die
o.m. verklaarde: als de meerderheid van
den Raad de verlenging van den ontrui
mingstermijn niet zou willen toestaan, dan
zou een ihoogere instantie zoo'n besluit wel
eens, om de gevolgen daarvan kunnen ver
nietigen. Wij gelooven dat bedoelde wet
houder over 't hoofd ziet, dat vernietiging
hier weinig zou baten. Als de Raad inder
daad besluiten zou den ontruimingstermijn
niet te verlengen (een negatief besluit
dus), dan zou de vernietiging daarvan niet
tot gevolg hebben dat de termijn wel ver
lengd werd.
Maar er kwam bij ons, naar aanleiding
van deze telkens terugkeerende debatten,
een andere gdachte op.
De wet bepaalt dat de ontruimingstermijn
op ten hoogste zes maanden mag worden
gesteld, welke termijn telkens voor ten
hoogste zes maanden onder goedkeuring
van Ged. Staten, mag worden verlengd.
Maar die termijn geldt niet, als de wonin
gen behooren tot een door den gemeente
raad onder goedkeuring van Ged. Staten
vastgesteld plan, dat de geleidelijke ontrui
ming verzekert, binnen een bij dat plan be
paalden tijd, van de in de gemeente of in
een bepaald el ijlk aangewezien d-eel der ge
meente gelegen woningen, welke ongeschikt
ter bewoning zijn en niet door het aanbren
gen van verbeteringen in bewoonbaren
staat kunnen worden gebracht.
Naar onze gedachte zou men in Den
Bosch nog zoo'n plan kunnen opmaken en
daarin de krotwoningen in de binnenstad
kunnen opnemen; de verzekering van de
geleidelijke ontruiming in enkele jaren zou
daarin best te omschrijven zijn. Daarmee
zou een telkens om de zes maanden op
nieuw behandelen van deze ontruimings
kwestie van de baan zijn en aan periodiek
onvruchtbare en onnoodige debatten een
einde kunnen worden gemaakt.
G
ewapend-betonnen ovendek
met vuurvaste bekleeding
GewapemdJbetormen' overdekken geven
aanleiding tot bijzondere moeilijkheden,
daair de wapening ondier den invloed' van de
hooge temperaturen, die gedurende het be
drijf in het dek heerschen, vormverandering
ondergaat. Bij nieuwe in „Zement" be
schreven dekken wordt zulks vermeden door
het gewapend betomdek aan de vuurzijde
door vuurvaste steenen te beschermen. De
ze steenen isoleeren het beton tegen invloe
den van de temperatuur en het betonnen
dek dient alleen als draagliclhaam voor de
nhamotte-steenen. Deze zijn daarbij elk op
zichzelf beweegbaar opgehangen, zoodat be
weging der steenen, die onder den invloed
van warmtespanningen ontstaat, niet op het
betondek kan worden overgebracht. Bij de
eenvoudigste uitvoering bestaan de vuur
vaste steenen uit prismatische lichamen
van rechthoekige doorsnede en aanmerke
lijke hoogte. De steenen zijn in horizontale
richting van ronde gaten voorzien en
ronde staven geschoven. Voor het ophangen
dienen eveneens over de rondijzers gescho
ven hangstaven, die in de loodrechte uitspa
ringen der chamotte-steenen passen en in
de betonlaag zijn bevestigd. In den regel
ziin de hangstaven ook daar van gaten vo.oj>
zien, waardoor een wapenimgsstaaf wordt
gestoken, zoodat bij een gereed dek de cha
motte-steenen en het beton een laag slecht
warmtegeleidende stof, b.v. asbestcement aan
te brengen .Een dergelijke tusschenlaag
kan ook uit aan elkaar geregen holle stee
nen bestaan. De steenen loopen ook over de
zijwanden door en worden zoodanig gelegd,
dat er doorgaande luchtkamalen ontstaan,
waarin de lucht circuleert De hangsteenen
hebben bij deze uitvoering geen prismati-
edhen blokvorm, doch zijn naar boven toe
verjongd. De hangijzers worden door cen
traal in de steenen aangebrachte gaten tot
aan de dwarskanalen doorgevoerd en daar
door middel van een haak of een oog om de
draagstaven gelegd, waaraan de steenen
zijn geregen.
De door de verjonging tusschen de beide
bovenste steendeelcn gevormde vrije ruimte
ds met asbestmassa gevuld en beneden door
een asbestkoord, dat de naburige steenen
op een zekeren onderlingen afstand houdt
afgesloten. De bevestiging der hangijzers in
het betondek wijkt ail van de eerste uitvoe
ring. In de betonlaag zijn hole lichamen
van gebakken klei ingezet, die in verticale
richting een potvormige doorsnee hebben,
in lengte-doorsnede echter een doorloopend
kanaal vormen. Het open einde is naar be
neden gericht en ligt direct onder de holle
steenen. Op plaatsen, waar de hangijzers
door deze holle lichamen zijn gestoken, is
een cylindervormige holle ruimte in het be
ton gelaten, welke dient voor bet opnemen
van de moer der hangijzers.
Een andere methode wijkt van de hiervoor
beschrevene voornamelijk af door de wijze
van ophangen der steenen. In plaats van
doorgaande draagstaven of buizen worden
slechts korte einden gebruikt, die de dwars
kanalen der naburige steenen met elkaar
verbinden, waarbij de buisstukken voor het
hangijzer in de tusschen ruimte tusschen
twee naburige steenen worden gevat. Tot
bescherming der bouten tegen warme gas
sen. die in de spleten omhoog stijgen, zijn
onder de draagbuizen aöbestkoorden aange
bracht. De holle kanten der chamotte-stee
nen zijn met de holle ruimten van de pot-
lichamen verbonden, zoodat ook door de
hangsteenen koude ludht stroomen kan.
Natuurlijk is de tuschenruimte tusschen
de hangsteenen en den zijwand door asbest
massa elastisch gesloten. Ten slotte een be
tonnen dek, weer met toepassing van z.g,
schoudersteenen. Hierbij zijn de steenen om
den anderen opgehangen, terwijl de tu»-
schensteenen op sponningen der hangstee
nen rusten. Met deze constructiewijze wordt
natuurlijk de helft van het aantal hang
staven gespaard. Aan den anderen kant
neemt de belasting der hangijzers toe, daar
ze het gewicht der andere staven mede te
dragen hebben. Het met het ophangen van
a'll-e steenen nagestreefde voordeel om elke
andere belasting der steenen te vermijden
ten einde den weerstand der chamotte-stee
nen tegen de hooge temperaturen en vooral
tegen de wisseling van de temperatuur te
verhoogen, gaat bij deze bouwwijze ten
deele verloren.
Tegenover de lagere kosten staan techni
sche nadeelen, die in elk bijzonder geval
dienen te worden bekeken. Wil men waar
nemingsopeningen in het dek maken, dan
gebruikt men ter plaatse het best schouder
steenen, die verticale openingen hebben,
waarin de waarnemingsbuis wordt gestoken
Daar het betonnen dek den waarnemer vol
komen beveiligt, is hier een intensieve waar
neming van de ovenruimte van boven af mo
gelijk, hetgeen, zooals bekend is, bij aan
ijzeren liggers opgehangen dekken met moei
lijklheden gepaard gaat.
Hot hierboven beschreven dek is in ge
bruik bij de Fransche ceramiekindustrie;
zoo is er b.v. een sinds jaren in gebruik
hoven de ovens van dc Tuileries Modernes
de Ohampier in het departement Isère en
heeft daar, zooals wordt medegedeeld, tem
peraturen van meer dan 1000 gr. C. bij per
manent bedrijf doorstaan:
Rijkstaak
voor ons wegennet
Bij het ontwerpen van een snelverkeers-
wegennet zal men goed doen zooveel mo
gelijk het voorbeeld te volgen van de inge
nieurs, die omstreeks het midden van de
vorige eeuw het spoorwegnet moesten ont
werpen.
Beginnen wij dus met te onderstellen, dat
er in Nederland geen weg bestaat, geschikt
automobielen met grooter snelheid dan
50 KM. per uur toe te laten. Deze onder
stelling beteekent, dat er alleen een wegen-
s voor auto-buurtverkeer. Voor auto
verkeer op grootcn afstand moet dus een
nieuw net ontworpen worden.
Dit nieuwe net zal aan de volgende
eischen moeten voldoen:
le. Het zal de groote bevolkingscentra, de
industriegebieden en de groote havens langs
de kortst mogelijke wegen met elkander
moeten verbinden;
2e. het zal langs de kortst mogelijke wegen
toegang moeten geven tot de gebieden in
Duitschland en België, waarmede ons land
de meeste betrekkingen onderhoudt;
3e. ter beperking van de kosten zal de
totale lengte zoo klein mogelijk moeten zijn,
ieder geval aanzienlijk blijven beneden
de lengte van het huidige Rijkswegennet,
terwijl het aantal rivierovergangen zich tot
het strikt noodzakelijke moet bepalen;
4e. het auto-verkeer moet volkomen onbe
lemmerd over deze wegen kunnen plaats
vinden; voor fietsen, karren, paarden, ezels,
en kinderwagens is geen plaats. Het
zijn banen voor automobielen, niets meer en
niets minder.
De sub. 2e gestelde eisch zal het best
kunnen dienen als uitgangspunt voor het
op te zetten schema.
Het belangrijkste verkeer van ons land
met Duitschland en België gaat in vijf
richtingen, n l.
naar het Oosten, richting Hamburg;
naar het Oosten, richting Hannover—
Berlijn;
3e. naar het Zuid-Oosten, richting Ruhr-
gebied;
4e naar het Zuid-Zuid-Oosten, richtingen
bekken van Luik en Aken;
naar het Zuiden, richting Antwerpen
BrusselParijs.
Wanneer wij ons rekenschap willen geven
van de Rijkstaak voor de naaste toekomst,
dan zullen we moeten beginnen met het
einddoel scherp voor oogen te houden.
Dit einddoel is het verkrijgen van een
logisch getraceerd net van snelverkeers-
wegen voor het verkeer over groote af
standen, vrij van bebouwing, vrij van ge
mengd verkeer en de zekerheid verschaf
fende, dat ook in de verre tóekomst de ca
paciteit voldoende zal zijn. De mazen van
dit net worden gevuld door het tegenwoor
dige net van Rijks- en provinciale wegen,
welke wegen behoorlijk geschikt moeten
zijn voor automobielverkeer, in aanmerking
nemend, dat men hier zal aantreffen ge
mengd verkeer, fietsers, wandelaars enz.
De voornaamste van deze Rijks- en pro
vinciale wegen kan men noemen; wegen'
eerste klasse, de wat minder belangrijke
tweede klasse. Van de tertiaire wegen is
hier geen sprake-
Met het stelsel om Rijkswegen, welke»
nimmer zijn aangelegd als snelverkeers
wegen, ten koste van zeer groote financieele
offers, op te werken tot halve snel verkeers
wegen, dient
VOLKOMEN GEBROKEN
te worden, aldus ir. A. A. Mussext c. i.
Het denkbeeld, dat men een ezel door het
toedienen van groote porties uitstekende
haver in een paard kan veranderen, zal men
moeten loslaten. Men doet een ezel daar
mede geen onrecht en de haver zal beier
besteed kunnen worden.
In ons zoo dicht bevolkte land, zal men
eerder dan elders doelbewust de scheidings
lijn moeten trekken tusschen een snelver-
keersweg en een gewonen verkeersweg; In
een weinig bevolkt land kan iedere weg
voor gewoon verkeer, na voorzien te zijn
van een modern wegdek, in hooge mate de
eigenschappen van een snelverkeersweg be-
naderén. In 'n dichtbevolkte streek gaat; dat
niet; daar is op deze wijze alleen bereik
baar, dat men ontzaglijk veel geld gebruikt
om half werk te krijgen.
Om een voorbeeld te noemen: Aan den
weg van Haarlem naar den Haag kan men
het eene millioen na het andere besteden,
men kan breken, onteigenen, boomen vellen
bruggen verbreeden enz. tot in het oneindige,
maar men zal er nimmer een snelverkeers-
weg-van kunnen maken.
Wanneer men den weg van Utrecht over
Zeist, Doorn en Wageningen naar Arnhem
beziet, zal men moeten toegeven dat van
dien weg geen snelverkeersweg is te maken
ook niet als men de eene omlegging aa
andere rijt
De weg van Antwerpen naar Gorinche-n
is een parodie op een snelverkeersweg en
toont het buitenland op verschillende punten
Nederland op z'n armelijkst. Laat men toch
nooit beginnen geld te verkwisten aan po
gingen daarvan een snelverkeersweg te
maken. Ziet men daarentegen den weg Nij
megenMaastricht, dan kan men wel is
waar zeggen, dat hij geen snelverkeersweg
is, daarvoor heeft hij te veel zwakke
punten, maar anderzijds kan evenzeer
worden opgemerkt dat, na hetgeen ge
is, inet betrekkelijk weinig geld nog zooveel
bereikt kan worden, dat nog jaren deze
weg zonder te groote bezwaren dienst kan
doen als surrogaat-snelverkeersweg.
Hieruit volgt reeds, dat bij aanleg of
verbetering van een weg door het Rijk
voorop gesteld zal moeten worden de beant
woording van de vraag, welke taak de weg
te verrichten zal krijgen.
Zal hij de rol moeten vervullen van:
a. een snelverkeersweg;
b- een surrogaat-snelverkeersweg;
c. een verkeersweg 1ste klasse?.
Eerst als men zich van deze vragen reken
schap heeft gegeven, kan- aan de uitwerking
van het plan gedacht worden.
In een volgend artikel zullen we dit door
eenige voorbeelden duidelijk maken.
EERSTE NEDERLANDSCHE WOON-WOLKENKRABBER
Architectuur J. F. Staal, Amsterdam
■echnische Coöperatie
„ELECTRA"
Opgericht 1920
Nic. Beetsstraat 152
Tel.82890,Amsterdam
Na 6 uur 60213.
Instal ateur van de sterkstroom instal'atie
voor de 1e Nederl. Woon-Wolkenkrabber
te Amsteidam.
De Lood-, Zink-, Mastiek- en
Sanitaire werken voor de 1 e Ned.
Woon - Wolkenkrabber te Amster
dam worden uitgevoerd door de
Fa. Wed. C. KOOMEN Co.
Laurierstraat 41 Amsterdam
Telefoon 45662
Het benoodigde
Sanitair
voor dezen bouw wordt
geleverd door de firma
AMSTERDAM
i Magazijn Telef. 33788
De bouw van de eerste Ned. Woon- Wol
kenkrabber te Amsterdam, nadert zijn vol
tooiing. Dit imposante bouwwerk een ont
werp van den Amsterdamschen architect J.
F. Staal, is een gewichtige zaak voor
Amsterdam. Wie deze schepping zelfs
vanaf een foto uit de krant beziet moet
toegeven, dat het breed gedacht is. Deze
„reuzen" flat wordt het markante punt in
de omgeving van de Noorder- en Zuider
Amstellaan in de Hoofdstad en staa.t aan
het Dan. Willinkplein aldaar. De voltooiing
van deze woonflat is voor de ontwikkeling
onzer architectuur in vefband met de ont
wikkeling onzer constructie wijzen er
in verband met de evolutie der denkbeel
den omtrent de doelmatigste inrichting van
flatgebouwen van buitengewoon belang.
Tal van moeilijkheden zijn
moesten worden opgelost. Zoo moest reke
ning gehouden worden met de stedenbouw
kundige-, architectonische- en bouwtechni
sche eischen.
Wij hopen binnen afzienbaren tijd wan
neer deze woon- en wolkenkrabber geheel
zal zijn voltooid nader en uitvoeriger op dit
gebouw terug te komen.
Voor heden zij nog opgemerkt dat de ge-
heele electrische installatie werd uitgevoerd
door de Techn. Cop. „E 1 e c tra" te
Amsterdam. Dat ook bij dit onderdeel van
het werk heel wat moeilijkheden te over
winnen waren, behoeft wel geen betoog.
Het benoodige sanitaire werd geleverd
door de firma C. v. d. Broek, terwijl de
lood. zink. mastiek en sanitaire werken
werden uitgevoerd door de fa. Wed. C.
Koomen en Co. eveneens te Amsterdam.
Een bouwkundig novum
'Aan den zuidwal van Madoera, in Ned.-
Indië, is ten behoeve van het Departement
van Marine een aanlegsteiger gemaakt,
waarbij zich het bijzondere geval voordeed,
dat de draagvaste fundeeringsbodem eerst
op circa 40 meter onder den zeebodem werd
aangetroffen; de voor het bouwwerk toe te
passen betonpalen zouden dus van een for
midabele lengte moeten worden. In de tech
nische literatuur was omtrent dusdanige
lange en zware paalconstructies niets te
vinden. Van nadoen wat een ander reeds
had voorgedaan, kon dus geen sprake zijn.
Naar Ir. F r ij 1 i n g in een vergadering
van het Kon. Instituut van Ingenieurs me
dedeelde heeft men te New-York voor de
fundatie van een ventilatie-schacht voor
een der Hudsontunnels ijzeren hoorbuizen
in den bodem gebracht en deze over een
lengte van 43 meter met beton gevuld.
Eigenlijke betonpalen van die lengte wer
den feitelijk alleen toegepast door een Deen-
sclie firma, en wel voor den bouw der Li-
dingöbrug te Stockholm. Dit werk werd
echter een volledig fiasco. Later heeft de
firma Grün en Bilfinger, te Mann
heim, het werk voleindigd met toepassing
van zoogenaamde putten.
De maatschappij „Nedam", die het werk
op Madoera uitvoerde, was dus geheel op
zichzelf aangewezen. Het is haar gelukt,
een constructie te ontwerpen niet alleen,
maar ook uit te voeren, waarbij de paal,
welke aan zijn boveneind 1.20 X 0.60 m.
en aan zijn ondereind 0,60 m. achterkant
zwaar is, in zee wordt opgebpuwd. Elke
paal heeft kant en klaar, een gewicht van
circa 50.000 kilo.
De paal wordt in stukken en hol aange
voerd, waardoor het transport niet slechts
binnen de grenzen der mogelijkheid is ge
komen, dooh zelfs zeer gemakkelijk is ge
worden. Want elk hol stuk drijft. Het wordt
op wagentjes in zee gereden bij laag water
en drijft bij hoog water op. Met een drijven-
den bok worden de paalstukken tot een
geheel opgebouwd. Eerst wordt de z.g.. on-
derpaal ter lengte van liB/e meter geplaatst
Men hijscht hem eenvoudig op en laat
hem eerst door het water .daarna door de
zachte sliblaag zuiver verticaal (met behulp
van een schietlood) zakken, tot hij als het
ware in slib en water drijft.. Dan is hij na
tuurlijk nog niet diep genoeg. Om hem die
per te krijgen wordt hij met beton gevuld.
Op het onderstuk komt een middenstuk te
rusten, dat daaraan door een bijzondere
laschconstructie, die hier moeilijk kan wor
den omschreven, wordt gelascht. Ook dit
middenstuk wordt weer met beton gevuld
om het geheel dieper te doen doordringen.
Doch deze verzwaring is niet voldoende.
De kleef tosschen den paal en het slib-
bed, nrin hij rust. neemt toe en wordt
zoo groot, dat het enkele paalgewicht on
voldoende wordt om de kleef te overwinnen.
Dit laatste doet men door een bijzondere
spuitinstallatie .waarbij water onder hoogen
druk en met groote snelheid, met een bij
zonderen spuitkop, die onder in de paal
punt is gemonteerd van die paal punt naar
den paalkop tusschen paalwand en slib-
massa wordt gespoten. De kleef wordt hier
door opgeheven, waardoor de paal, gedre
ven door zijn gewicht weer dieper kan
vallen.
Zoo krijgt men den paal nadat er ook nog
een bovenstuk op is geplaatst, met zijn punt
tot ongeveer 36 meter onder den zeespiegel.
Nu gaat men hem .^drukken".
In beginsel is dit heel eenvoudig. Men
heeft twee gewapend beton-pontons ge
bouwd die leeg drijven, maar gevuld met
water naar den zeebodem zinken. Welnu,
deze twee pontons hangt men aan een paal.
De met water gevulde pontons drukken aan
den paal met een kracht van 110.000 kilo
verder het aardrijk in, tot de punt op den
draagvasten karangsteenbodem komt te
dragen.
Op de pontons zijn ijzeren torens gebouwd
en boven op die torens zijn de electromoto-
ren en pompen opgesteld. Dat hooge stand
punt moeten ze innemen ten einde bij het
zinken der pontons niet met het zeewa
ter in aanraking te komen.
Hiermede is in enkele trekken het bijzon
dere van het bouwwerk op Madoera aange
duid. Zoo simpel is het eigenlijk dat het
voor ieder te begrijpen is. Men laat een
paal „vallen" en zet dan een zwaar ge
wicht op z'n kop.
Maar zoo eenvoudig was het toch in de
practijk niet; want, behalve de technische
finesses, die hier uiteraard geen plaats kun
nen vinden was er nog storm, was er hoog
en laag water en dikwijls een vliegende
stroom. Het grootste deel van het t
geschiedde voorts des nachts.
En het omgaan met krachten tot 110.000
kilo is geen kleinigheid.
Een nieuw speciaal staal
In het Chemisch Weekblad wordt het
volgende over Sicromal, een nieuw speciaal
staal vermeld:
Sicromal is een warmtebestendige staal
soort, die boven de temperatuur van 550 gr.
bestendig blijft, terwijl ijzer boven die tem.
peratuur tegen de inwerking van lucht en
gassen niet meer bestand is.
Sicromalstaal 8 is daarentegen tot 800 gr.
bestendig en no. 12 zelfs tot 1200 gr G Het
is bovendien tegen lucht en zwaveldioxyde-
houdende gassen bestand. Door het in het
ferriet opgeloste aluminium is het ook be
stendig tegen reduceerende gassen. Bijzon
der goed leent het zich voor hydreer-
kraak-installaties voor oliën.
De bereiding heeft in den electrischen
oven plaats, waarbij het fosforgehalte zoo
laag mogelijk en het geheel vrij van zwavel
wordt gehouden. Een vervorming bij tem
peraturen tusschen 800—950 gr. C. verdient
de voorkeur, echter laten alle vier soorten
(sicromal 8, 9, 10 en 12), het walsen, smeden
persen, buigen en trekken tusschen 700—
1250 gr. C. toe, doch de koude vervorming
kan slechts met no. 8 geschieden.
N.V. FABRIEKEN „WADDINXVEEN"
V/h. A. KEMPKES A CO.
TEL.17 WADDINXVEEN
VOOR DE
TEGENWOORDIGE WONING
LEVERING DOOR OEN
HANDEL. TOONKAMERS
CRABETHSTRAAT57
GOU DA T.O. HET STATION
de nieuwe, duurzame wand- en plafond-
bekleeding, in div. kleuren verkrijgbaar, geeft
een artistiek idee aan Uw salons, winkels, enz.
Bemonsterde offerte op aanvraag verkrijgbaar:
A.HELMSTRIJD, Wagenstraat9, Maassluis
VILLA'S TE BILTHOVEN
Prachtige natuur - Modern comfort
I Centr. verw. en Warmw. voorz.
Prijzen met 1000 M2 grond j j| gQJJ
I GEMEUB. VILLA'S
1 Sept. f 150.-, of per jaar f1200,-
I Te bevr. „BILTHOVEN'S GRONDBEZIT",
I aldaar Telef. 28549, of Straatweg 41,
Hillegersberg, Telef. 40465 7
Een mooi hola. Rn goedkoop.
MOOIE"°HEERENHUIZEN
tuin. BevatL 3 kamera en eulte, keuken,
serre. 1ste Verdiep. 2 flinke frlssche slaap
kamers, groote zijkamer en badkamer. Bal
kon. Over het geheele huls een vliering,
l^a-ge belasting. Vlugge en geregelde ver
binding met Rotterdam.
Maatschappij tot Exploitatie van On
roerende Goederen „Scheepenwtjck" N.V.
PLAS LAAN 58 SCHIEBROEK
HANDEL MAATSCHAPPIJ N.V.
„HET BOUWBEDRIJF"
Handel in BOUWMATERIALEN
DRIJFSTEEN-BET0NBL0KJES
voor BETONWERKEN
Kantoor, Magazijnen en Industrie:
AELBRECHTSKADE 1 Tel. 30933
ROTTERDAM
of
TC 1/nnD ad.ROZENLAAN,
I L IxUUr HILLEGERSBERG
PANDEN
Indeeling reap. 3 kamers, 2 slaapkamer*,
keuken, badkamer, groote voor en achter
tuin. Bovenhuizen 2 kamers en suite,
3 slaapkamers, badkamer, zolder over het
geheele buis.
'Td. sundermeyer,
IJsclubstraat 68. Telefoon 13866
