Economische wereldproblemen
Christelijk Sociale Cursus
WOENSDAG 30 SEPTEMBER 1931
TWEEDE BLAD PAG. T
De toestand in Nederland wordt
bewolkter.
Disconto-verhoog ng der
Nederiandsche Bank.
zich met het gele metaal hebben vast
geroest, om dit beeld te gebruiken, niet
meer onbevangen kunnen oordeelen
over hetgeen in de veranderde omstan
digheden noodig is. Bovendien is het
nog altijd juist, dat „du choc des opi
nions jaillit la vérité" wij staan voor
te groote complicaties om a priori met
aplomb te durven zeggen„Wij moeten
den gouden standaard houden"of
„wij moeten zoo spoedig mogelijk los
van dit metaal".
Minister de Geer heeft eveneens aan
het Nederiandsche Correspondentie-
T-. i i t I koninkrijk Gods niet ligt
bureau voor Dagbladen een interview van onzg
toegestaan. Deze financieele autoriteit
zegt, dat er geen inflatie is van den gul
den en dat het wantrouwen van het
publiek in onze munt volkomen ongemo
tiveerd kan worden genoemd. Blijft de
gouden standaard over de geheele we
reld gehandhaafd,ja, dan bevatten
al deze mededeelingen de volle waar
heid. Onze gulden is ten opzichte van
het goud safe! Doch is dit ook 't geval
ten opzichte van de valuta's van andere
landen, wanneer het goud mocht wor
den verlaten?
Wij willen eindigen met in het licht
te stellen, dat wij geen „inflatie-theo
rie" erop nahouden. Er is een school,
die door „een beetje inflatie" het rader
werk der maatschappij op gang wil
brengen. Daarvan zijn wij geen voor
standers. Doch wij redeneeren anders:
„Er is o. i. reeds een weinig inflatie
onze gulden staat niet volkomen meer
op zijn volle waarde, doch dit is voor
ons bijzaak in vergelijking met het
groote probleem: „moeten wij den gou
den standaard verlaten, ja dan neen?"
Het gaat er voor ons om, het ingezon
ken bedrijfsleven in Nederland, dat
straks door de verscherpte concurrentie
van Engeland, gevoegd bij die uit
Duitschland, nog meer zal inzinken, op
te helpen heffen.
Het gaat er voor ons om, den uitvoer
onzer land- en tuinbouwproducten naar
feesttooi, om aan den nieuw-benoemden bur
gemeester, Mr. A. A. Gründemann, een
vrooliike ontvangst te bereiden.
Al lang van tevoren waren daartoe reeds
maatregelen getroffen. De Gemeenteraad
had een officieele commissie van ontvangst
benoemd, onder voorzitterschap van den
heer G. van der Lugt, en daarin had
den zitting genomen de heeren J. Beuke-
a, F. Burger en A. C. van Zwieten,
VI.*)
De toestand in Nederland eischt wel
alle aandacht.
De Nederiandsche Bank heeft haar
disconto van 2 op 3 verhoogd!
Wij hebben naar commentaren hierover
gezocht en wij vonden in de verschil
lende bladen slechts vermeld, dat de
Nederiandsche Bank daartoe overging
om zich beter bij de verhoudingen op
de openbare markt aan te passen. Er
is vraag naar buitenlandsche deviezen
de rente op de openbare markt
stijgt en wanneer de Nederiandsche
Bank haar tarieven daarmede niet in
overeenstemming had gebracht, dan zou
een deel der disconteeringen bij haar
worden ondergebracht. Het is typee
rend, dat zoowel landen, die bang zijn
voor goud-afvloeiing, hot disconto ver-
hoogen, als de landen met een zeer
groot surplus aan edel metaal.
Wij laten in het midden of de aan
passing aan het particuliere disconto
juist is of niet. Wij vragen ons echter
af, waarom groote vraag naar buiten
landsche deviezen bestaat. Want het is
niet te loochenen, dat de wisselkoersen
in Nederland stijgen, niet alleen die op
Londenhet is een feit, dat er
abnormale vraag naar crediet is, want
anders zouden de prolongatie-rente en
de disconto-rente niet zoo hoog staan
in vergelijking met enkele maanden
terug.
Onze industrie heeft het geld, helaas,
niet noodig. Integendeel, zij werkt op
een laagte-record. Scheepvaart kwijnt
en tal van schepen liggen op, zelfs van
onze Indische lijnen, die tot voor enkele
maanden niet té erg te klagen hebben
gehad. En toch is er vraag naar buiten
landsche deviezenvraag naar cre
diet
Dat vindt zijn oorzaak in het feit.
dat onze handelsbalans steeds 'passiever
wordtonze export stagneert, onze
invoer, voornamelijk uit Engeland, toe
gaat nemen. Doch waar haalt men de
deviezen vandaan, om dien invoer te
betalen? Nederland heeft die niet in
voldoende matede Nederiandsche
Bank staat geen ponden af anders dan
tegen de goud-pariteit, hetgeen dunkt
ons uit de verklaring van den President
is te lezen. Doch wie zal circa f 12.06
voor een Pond willen betalen, wanneer
de wereld-pariteit in de buurt van bijv.
9 of 10 gulden ligt? Deze pariteit is na
tuurlijk willekeurig genomen, omdat
het stabilisatie-niveau nog niet is be
reikt. Nederland moet dan trachten zoo
veel mogelijk Ponden elders te bemach
tigen of deze in Zweden, Noorwegen of
waar ook verkregen worden, doet niets
ter zake. Hierdoor stijgen de wissel
koersen op het buitenlanden stygt
ook het Pond. Deze stijging beteekent
per saldo waarde-acliteruitgang van den
gulden.
Het is een somber feit, dat onze han
dels-balans passiever wordt in het zicht
van steeds meer landen, die den band
met het goud zullen hebben verlaten.
Gold het goud nog algemeen, welnu, dan
zond men het edele metaal daarheen,
waar het moest toevloeien en dan zou
den de gewone verhoudingen voor nivel-
latie zorgen. Nu het goud daarentegen
door verschillende landen is verlaten,
wordt het sluitend maken der handels
balans buitengewoon moeilijk. Al mo
gen nog zooveel autoriteiten beweren,
dat er geen inflatie isdat onze gul
den safe isdat wij den gouden
standaard zullen handhaven dan nog
staan wij tegenover deze verklaringen
sceptisch. Maar ook nu staan wij tegen
over onze eigen meening nog als een
zoekende, die de waarheid nog niet
heeft gevonden. Eiken dag verandert de
toestand, eiken dag wijzigen zich de
omstandigheden. Doch al gevoelen wij
voor 't standpunt van Engeland en het
niet meer in het zog van Amerika en
Frankrijk blijven varen, wij geven gaar
ne toe dat wellicht omstandigheden
door ons over het hoofd worden gezien,
die ons bij nadere bestudeering een an
der inzicht zouden kunnen geven.
Vandaar dat het Spaansche voor
beeld ons zoo buitengewoon sympathiek
lijkt. In dat land heeft de Regeering een
commissie bijeengeroepen, die het mo
netaire vraagstuk zal gaan bestudeeren
en die de Regeering van advies zal die
nen omtrent den weg, welke zal moeten
worden ingeslagen. Een dergelijke com
missie mits samengesteld uit elementen, |H U1W
die deze vitale kwestie objectief kunnen j z'no tusschen en onder al die vlaggen door,
beoordeelen zou in Nederland eveneens i de straat-uiteinden zien, en de weiden daar-
van pas zijn mits men haa,-niet langer j «hto»
dan een week bijv. den tijd geelt om net Berkel en Rodenrijs gaan als tusschen
advies te formuleeren. Het bezwaar van een krans van schoorsteenen schuil. Ze
commissies is gewoonlijk het op de staan als het ware overal op uit het om-
i u „„i,,.;,,,OTt i,0f nndprwpm ringende land. Eerst denk je daarbij aan
lange baan schuit en va_n het ondei p fabrieksnijverheid, maar 't is natuurlijk de
harer bestudeering. Hiermede willen j fUjnbouw, die hier zoo hoog is opgeschoten
Wij niet zeggen, dat wij geen vertrou- Die karakteriseert de heele omgeving en
wen stellen in de kennis van de mannen.
tot zelfs in den vreemde.
De beide wethouders, de heer P. Schip
per (C.-H.), die tevens locoTmrgemeester
Is, en de heer C. L. Schinkel (R.-K)
hadden Burgemeester Mr. A. A. Gründe
mann uit 's-Gravenhage afgehaald en toen
zij met den nieuwen burgenader en diens
echtgenoote het Noordeinde bereikten, wer-
ZESDE WESTLANDSCHE
GEREF. JEUGDDAG
REFERAAT VAN Ds. A. DONDORP
Vandaag werd in de Geref. Kerk te Naald
wijk de zeste Westlandsche Geref. Jeugddag
gehouden.
De samenkomsten waren druk bezocht. De
Chr. Zangvereeniging „Hallelujaüi" van
Monster verleende medewerking.
Na een referaat van Mr. H. B ij 1 e v e 1 d,
van Amsterdam, hield Ds. A. Dondorp
van Heemstede, in de middagvergadering een
opwekkende rede over het onderwerp
„Onze actie en Gods Koninkrijk".
In de avondvergadering spraken Dr. J.
Hoek, van Den Haag, en Dr. W. S. Pon
tier, van Maasdijk.
Morgen hopen we op deze samerikomsten
nader terug te komen.
NIEUW AFFICHE FIRMA VAN NELLE
TOOGDAG A.R.J.A.
OP 17 OCT. IN DEN HAAG
De Anti-Rev. Jongeren Actie houdt haar
Toogdag 1931 op 17 Oct. in het gebouw
„Amicitia", Westeinde Den Haag. De mor
genvergadering vangt aan om half 11 en
VfjSS r7e„2 voorzitter, Dr.
doch bedroefd heen-
die hoopt te spreken
uvu „In Partijverband", volgen huishou-
gmg (jMattheus 16) laat ons zieni, hoe het delijke werkzaamheden, o.a. het jaarverslag
het verlengde van den secretaris, Dr. L. W. G. Schol-
ten, en dat van den penningmeester, den
gen
Tusschen Gods Koninkrijk en onze actiehéér J. C. .Ton gene" el Jr. Voorts be-
in, staat Jezus, de gekruisigde, die onze zon- stuursverkiezing en besprekingen over hei
den doorstreept, ja maar ook het keurige orgaan, studieschetsen, liet instellen van
schoonschrift van al onze actie's door- een insigne, enz.
streept. Voor de pauze houdt Dr. E. J. Beumer,
De Heiland keDt alleen maar arme zonda- lid der Tweede Kamer, dan nog een toe
ren, voor wie Hy in den meest uitsluiten- spraak, terwijl daarna de heer A. Jan
den zin, alles wil wezen. van Biggekerke, refereert over burgerlijke
Zal onze actie dus iets beteekenen in Gods of Kerkelijke Politiek"
koninkrijk, dan moeten we er mee naarHet slotwoord z-al gesproken worden door
Jezus, by Wiens kruis alle „zie-zoo-christen- Hs. H. Janssen, van Den Haag.
dom" wegvalt: waar geldt: Juicht bevend
(Psalm 2). Het Jaarverslag.
Wanneer onze actie zoo de critiek van hetAan het reeds verschenen jaarverslag ont-
kruis aanvaardt, heet ze terecht „christelijk" 'penen we het volgende:
En alleen dan komt er' (de onderstree- J Het aantal clubs steeg van 76 tot 94.
ping) opstandingskracht in, en als een Na langdurige voorbereidingen, waaraan
wonder, dat slechts geloofd kan worden, nok het hoofdbestuur der A.R.J.A. door in-
iets van Gods Koninkrijk. j diening van een enkel amendement deel-
De Gereformeerde jeugd heeft wellichtnam. werd in de Deputatenvergadering van
behoefte aan verdieping, dan aan op
wekking, daar de grondwet van Gods Ko
ninkrijk, de wet is van het tarwegraan
(geen succes, maar zegen).
Jezus, de gekruisigde, is onze Koning.
Daarom is alleen het kruis onze vlag.
Engeland en elders op peil te houden.
Het gaat er voor ons om, de groote
openbare lichamen te wijzen op hun
plicht hun huishouding op reëele basis
te stellen.
Het gaat btf ons in het algemeen om
de Nederiandsche welvaart, welke thans
zoo danig in het gedrang is gekomen en1
welke nog meer verward zal raken in
het labyrinth van internationale pro
blemen.
9 April j.l. het nieuwe Partijstatuut vastge
steld. In de artt. 4346 is thans het ver
band ook met. de Studieclubs geregeld. Door
of met goedvinden van de plaatselijke Kies-
vereenigingen kunnen Studieclubs worden
opgericht; geschillen hierover worden be
slist door het Centraal Comité.
Het Bestuur was aldus samengesteld: Dr.
Joh. H. Scheurer, voorzitter; S. Roosjen;
Dr. L. W. G. Scholten, secretaris; H. van
den Berg; J. C. Jongeneel. penningmeester,
T. de Boer; P. F. Oostgrhoff.
De samenwerking in Nederland en Oranje
gaf aan de A.R.J.A. weinig reden tot be
vrediging. Het aantal abonnementen be
droeg slechts de helft van de gewone op
laag der losse schetsen. Van tal van clubs
kwam het verzoek, om de oude wijze van
uitgeven weer toe te passen.
In een bijeenkomst der z.g. Contactcom
missie werd met ttwedcrzijdsch goedvinden
besloten voor te stellen deze samenwerking
voorloopig niet voort te zetten.
Een nieuwe affiche voor de firma Wed. J. van Nelle, vervaardigd door den bekenden
affiche-teekenaar Cassandre. De teekenaar heeft hier tot uiting willen brengen, dat het
uit hygiënisch oogpunt een vereisclite is, dat koffie gekocht wordt in een goed lucht
dicht gesloten pakje, vervaardigd in een moderne en goed ingerichte fabriek. Hij
laat dat, zooals de foto toont, uitkomen door een groote koffieboon in een transparant
pak af te beelden, waaimaast de naam „Van Nelle". Het geheele affiche draagt het
kenmerk van zindelijkheid en zorgvuldige fabneage. Wij gelooven, dat de heer
Cassandre met dit affiche zeer geslaagd is en het mede door zijn frissche kleuren wel
tot het publiek zal spreken.
Berkel en Rodenrijs in feesttooi
Inkomst van Burgemeester Gründemann
De Installatie. I den zij daar ontvangen door de commissie,
die haar woordvoerder had in den heer J.
Berkel en Rodenrijs waren gisteren in'Beukema, het hoofd der Geref. school.
Deze sprak een kort en hartelijk woord
van welkom, en toen werd de stoet gevormd,
in welks midden Burgemeester Gründe
mann het territoir van zijn gemeente zou
binnenrijden.
Vooruit gingen de twee herauten te paard,
voorzien van lange bazuinen, dan volgden
in bonte rij: muziekkorpsen, de cavalcade,
wel een dertigtal ruiters, alle op struischi
resp hoofd van de Gereformeerde, de Ned. paarden en in kleurige historische klee-
Herv. en de R.-K. School, benevens de hee- j ding. Vervolgens een auto met commissie-
ren C. A. van der Burg D. van der, leden, dan de auto waarin de burgemeester
Lugt P. W. Nederpelt en P. Roden- en zijn echtgenoote waren gezeten, de auto's
burg! van de overige commissie-leden en den Ge-
Verder was aan alle ingezetenen het ver- meenteraad, muziek en vereenigingen met
zoek gericht de vlag te willen uitsteken, en j haar vaandels en dan de schoolkinderen,
al dat nationale dundoek, vrijwel huis aan I naar schatting wel een 800, allen keurig op
Een foto van den nieuwen Burgemeester met zijn echtgenoote.
huis uitgehangen, gaf reeds aanstonds de
suggestie van opgewekte verwachting, die
je ook aanvoelt op den ochtend van Ko
ninginne-dag, nog eer de feestelijkheden
echt beginnen.
Berkel en Rodenrijs zijn nog typisch
dorpsch. De heele bouw van huizen en
6traten is er overzichtelijk, het hoogste ni
veau van al die vlaggen was het raamko
zijn van de eerste en eenige verdieping.
Maar ook de kerken, drie in tal, vlagden,
dat is waar, en dan de molen natuurlijk,
daar wapperde de vlag hoog van den kap. j
Als je zoo door deze straten loopt. hei
Is er niet makkelijk verdwalen, alles ziet
er ook zoo vertrouwelijk uit! dan kon je,
zijn Zondags uitgedoscht en rijkelijk voor
zien van oranje en vaantjes in de plaatse
lijke kleuren, rood en blauw.
Op het Raadhuisplein namen Burgemees
ter en Mevrouw Gründemann voor het
Raadhuis plaats, de kinderen werden tot
één groep vereenigd en zongen een wel
komstlied, dat door het Wilhelmus werd
gevolgd. De heer A. Jordaans, de beken-
dirigent, had hier een zware taak, te
meer daar de kinderen tegemmr de bege
leiding wat onwennig stonden. Maar alles
maakte een prettigen, enthousiasten indruk.
Het was daar voor het Gemeentehuis een
fleurig moment.
In het Raadhuis.
Do loco-burgemeester, wethouder P.
Schipper (C.-H.) las, nadat de burge
meester en mevrouw door den gemeente
secretaris M. A. Zoeten en den heer C.
Vonk waren binnengeleid, het koninklijk
benoemingsbesluit voor, waarna hij in een
korte toespraak de belangen van de ge
meente aan Burgemeester Gründemann op-
Nadat deze met den ambtsketen was om
hangen, hield hij een speech, welke niet ge
heel van humor was ontbloot, vooral toen
hij uit een oude historie-schrijver uitspra
ken omtrent zijn nieuwe standplaats aan
haalde.
Na hem werd nog het woord gevoerd door
het raadslid B. Vermeer, namens de
A-R. fractie, door den heer P. B. van den
Burg (R.-K.). door wethouder Schinkel
en door den Gemeente-secretaris.
Verscheidene sprekers roerden het we-
genvraagstuk aan en de werkloosheid,
waarop ook reeds door den nieuwen burge
meester was gedoeld.
De belangstelling van het publiek voor
deze officieele installatie was zóó groot, dat
het in de raadszaal ei-vol was.
Ook buiten bleef de drukte nog lang na-
duren.
Onder de officieele personen, welke van
hun belangstelling door tegenwoordigheid
blijk gaven, merkten wij o.m. op Jhr. Has
selt van Dinter, burgemeester van Pijnacker,
Mr. G. W. Kamp&ehöer, Tweede Kamerlid,
burgemeester van Monster, den burgemees
ter van Bergschenhoek, Ds. Koelewijn, pre
dikant der Geref. Kerk, Pastoor Vlek en
vele anderen.
De nieuwe burgemeester behoort tot de
R.-K. Staatspartij en was tot dusverre werk
zaam op de Secretarie der gemeente Mon
ster.
Toen wij tenslotte, staande in een over
volle autobus, naar liet station reden, kon
den wij met den toestand van den weg nog
even op overtuigende wijze kennis moker*
De wagen evolueerde op wonderlijke wijze
en soms gevaarlijk dicht langs Jen water
kant. Het eischte gymnastische vaardigheid
om in een veilige positie te blijven-
die in alle instantiën bezig zijn het on
derhavige probleem te bestudeeren!
Maar wij gelooven, dat mannen, die van
jongsaf in het „goud" zijn opgegroeid,
fan dag tot dag te zien zal zijn.
Voor het Gemeentehuis werd den nieuwen Burgemeester door de schooljeugd een
zanghuldc gebracht. Onze foto laat wel zien hoe groot de belangstelling der burgerij
hiervoor was.
DEZE WEEK TE LUNTEREN
Een discussie van ruim vier uren
Gisteravond had de discussie plaats over
de in den morgen gehouden referaten van
de heeren J. A. Schaafsma en J.
k e r, over de houding
arbeidersbeweging.
men oorzaak is van de salarisverlaging van
ambtenaren.
De productievermeerdering moest leiden
tot verhooging van het levenspeil maar deed
dit niet Al weet spr. niet hoe hierin ver
andering moet worden gebracht, toch is die
nood'ig. Komt er geen verbetering langs
evolutionairen weg, dan zal het gaan langs
revolutionairen weg, want de arbeidende
stand kan hiermee geen genoegen nemen.
Mr. Dr. A. A. v. Rh ij n van Den Haag
mo |B P 9PP merkte op dat voor een goede vergelijking
taak der Chr. noodig is naast elkaar te plaatsen het pro-
I ductievermogen in 1914 en in 1928. Dan
De heer C. Terwey van Amsterdam j 1bet verre. We hebben hieraan meer dan
(N.C.B.) vroeg naar welke norm de stabili-
seerende invloed der vakbeweging zou moe
ten geschieden en bracht naar voren het re
kening houden met het economisch mogelij
ke. De heer A. Meines van Leeuwarden
(P.C.B.) vroeg of de crisis niet moet worden
beschouwd als een fase in de ontwikkeling
tot herstel van het maatschappelijk leven.
De heer Joh. Visser van Haarlem (Chr.
Nat Werkmansbond) wilde de geestelijke
oorzaak der crisis meer benadrukken, 's
werelds afval van God, waarbij wij alle
schuldig zijn (drankmisbruik, improductie
ve uitgaven bijv. van genotmiddelen, ook in
arbeiderskringen
De heer J. Hermans Jr. van Amster
dam, (Patrimonium), wees er op', dat bij
het zoeken naar een oplossing der crisis
moet worden gerekend met het organisch
karakter der maatschappij. De heer A.
Stapelkamp van Den Haag (Chr. Fabr.
en Transp.arb.) zag een gevaar in het over
nemen van onze woordkeuze aan de over
zijde en wees op de reformeerende taak van
d<e Chr. vakbeweging. De heer J. Hofman
van Amsterdam (typografen) sprak uit dat
bij een conflict als vorig jaar door zijp or
ganisatie onder dezelfde omstandigheden
weer dezelfde houding zou worden aangeno-
Hij ontkende voorts de groote benadeeling
van het onbeschutte bedrijf door het be
schutte bedrijf. Wij zijn aldus spr., tot een
offer bereid, maar alleen wanneer dit ook
inderdaad het onbeschutte bedrijf te goede
komt. Wanneer voorts arbeiders tot herstel
van het bedrijf zich een offer getroostten
onder belofte, na het herstel in de verbe
terde toestand van het bedrijf te zullen
doelen, moet zulk een belofte worden nage
komen.
Het mag niet onchristelijk worden ge
noemd wanneer we onze steun niet willen
geven voor een maatregel, van welker nood
zakelijkheid we niet overtuigd zijn.
De heer Jansen van Groningen (Patr.)
vroeg of de speculatie moet worden be
schouwd als 'n uitwas van 't kapitalisme.
De heer C. S m e e n k van Arnhem, voorz.
van Patrimonium keerde zich tegen de be
wering van den heer Schaafsma, dat in ons
land de kapitaalvorming is vooruitgegaan.
"Na gewezen te hebben op de onmisbaarheid
van het reële en van het vlottende kapitaal,
gaf spr. aan dat bij de vergelijking van het
niet-reële kapitaal, uitgedrukt in de cijfers
van de vermogensbelasting (in 1914 eai 1 Mei
1928 resp. 7y2 en 15G/io milliard) gerekend
moet worden met verschillende factoren, als
tusschentijdsche wetswijzigingen (waardoor
bijv. de schatting plaats had niet naar be
lastbaren opbrengst maar naar de verkoop
waarde) wat ongeveer een 1% milliard ver
schil brengt, en met de verscherping dei-
fiscale controle naar schatting opleverend
minstens y2 milliard, welke facoren van veel
meer beteekenis zijn dan de daartegenover-
staande verhooging d"er belastinggrens. Re
kening houdend met de waarde van den
gulden en de bevolkingstoename, bedroeg
het nationaal vermogen per hoofd in 1914 en
1928 resp. ƒ2024— en 2000.welke achter
uitgang wordt gecompenseerd door de ka
pitaalvorming van d"e sociale verzekering
aan een vergelijking van cijfers der kapi
taalvorming. Voorts moet men speculatie
niet speciaal in ongunstigen zin nemen.
Wat betreft het opgemerkte over de sta
bilisatie meent spr. dat men die niet moet
zoeken in de richting van het overheidsbe
drijf, daar de golving in het economische
leven daarmee allerminst is buitengesloten
Spr. is van oordeel dat een verandering
an productie-orde zich in de toekomst kan
ontwikkelen, en dat de Christen ook daarbij
moet zijn het zout der aarde. Waarom zou-
e op de baisds van ons huidig product
tieproces bijv. niet kunnen komen tot een
planmatige productie in verband met de
verruiming van de grenzen der publieke
rechtsvorming.?
Voorts kan men eigenlijk niet spreken
van overproductie, maar wel van wanver
houding, mede tengevolge van politieke en
in zooverre dus niet van maatschappelijke
factoren.
Spr. betwijfelt verder of de geweldige uit-i
breiding van het productiemateriaal viel
werd gedekt door voldoende kapitaal. Hier
in ligt z. i. mede de oorzaak der crisis.
De heer P. Z. L. de Groot, van Rotters
dam (P. C. B.), meende o.m„ dat men voor
zichtig moet zijn met het vergelijken met
vorige crisissen.
De heer W. J. Bossenbroek, van Am
sterdam (Patrimonium) waarschuwde voor
stabilisatie door overheidsbemoeiing, die
licht neigt naar socialisatie, en merkte op,
dat we te weinig onze schuld zien en het
teveel zoeken in de stelsels. Kan voorts do
productie de winstprikkel wel missen? Spr.
waarschuwt verder voor critiek zonder wij
zen van den weg naar verbetering en acht
het gevaarlijk hardnekkig te beweren dat
het levenspeil niet naar beneden hoeft, wat
wel eens kan leiden tot teleurstelling. De
bestrijding van de werkloosheid door het in
het leven roepen van productieve bedrijven
heeft, volgens spr., een moeilijkheid en limiet
In het verschaffen van de daartoe noodige
gelden.
De referenten beantwoordden tenslotte
kort de gemaakte opmerkingen. Een en an
der nam de hr<gle avond in beslag, van 7 uur
tot ongeveer half twaalf.
De dag werd besloten met een oogenblik
van stille aandacht, waaraan Ds. W. A. B.
ten Kate. Ned. Herv. predikant te En
schedé. leiding gaf door een kort woord te
spreken over Matth. 6 31: „Zijt niet be
zorgd".
Dao/tia was de eerste volledige dag ton
einde en ging alls weer 'ter kooi naar de
smaakvolle gerestaureerde barakken; om in
te slapen, nog vaag droomend over crisis,
welvaartspeil, speculatie en stabilisatie cn
wat dies meer zij....
De stemming.
Hierbij moet men onderscheiden tusschen
de stemming die de plaats van vergaderen
als vanzelf meebrengt en die welke samen
hangt met de onderwerpen van den cursus.
De eerste is zeer goed. de ongedwongen con-
ferentietoon en conferentieomgang is do
entourage waarbinnen de zware econorni-
sche problemen worden besproken. De twee
de uitbreiding van bezit van de niet in de j de ..zet" zich uiteraard pas langzamerhand,
vermógensbelasting aangeslagen groepen. 1 Dat er belangrijke meeningsverschllen zou4
Aangaande de druk van het kapitaal op I rlcn z'in was van te voren bekend, maar
productie en bevolking wees spr. op het 1 deze behoeven natuurlijk allerminst een na-
voorbeeld van Duitschlland, waar de opgaan- deeligen invloed te hebben op de toon rirr
de tijd van 1900—1913 pl.m. 4y2 pCt. divi- Vï
dend te zien gaf, wat aan het bedrijfsleven
terugkomt in de vorm van spaarkapitaal,
zoodat de druk neerkomt op het verterings-
aadeel van slechts een zeer klein deel der
bevolking.
Aangaande het speculatieve karakter der
huid'ige maatschappelijke orde tegenover
stabilteit. sprak spr. uit dat stabiliteit
van productie, van loonen, van prijzen, van
werkgelegenheid, alleen mogelijk is bij een
steriele bevolking.
De heer F. W. Fuykschot (Chr. Kan
toor- en Handelsbedienden) achtte de oplos
sing van den heer Schaafsma, nl. uitbrei
ding van het kleinbedrijf, bij vele bedrijven
practisch onmogelijk. Voorts kan op de vrije
markt speculatie soms juist oorzaak zijn van
stabilisatie.
De heer H. Am el ink (C.N.V.) betoogde
dat de maatschappelijke rijkdom (datgene
wat noodig is voor de productie) sedert 1913
is toegenomen. Bij een bevolkingsaanwas
van 10 pCt. nam de productiemogelijkheid
toe met 25 pCt. Maar terwijl er voldoende
ls. ging toch het levenspeil naar heneden.
Dat is maatschappelijke wanorde, die zich
ook hieiui b.v. uit dat dp beurszwendel via
d> vermindering van het nationaal inko-
Een belangrijk moment.
Gisteren heeft na de middagtafel de heer
J. S. Ruppert Jr. onder ademlooze stilte een
woord' van hartelijk meeleven gesproken niet
Zr. S. G. Heidema vroeger vrijgestelde
van den Chr. Ambtenaarsbond. anders een
trouw bezoekster van den cursus, maar die
thans ernstig en pijnlijk ziek ligt, niet een
naar menschelijke berekening nabije r>v»d
voor oogen welke zij echter door genode
zonder vreezen tegemoet mag zien.
Een telegram van meeleven zou haar
worden toegezonden.
Dr H.NANNING'S
KINADRUPPELS
EETLU5T-0PWEKKEN0. /UOp R.
