I
Electr.Nleubel- en Timmerfabr. ELECTRA
Upiciis
(2 A Brenninkmeyer te Rotterdam
GEWAPEND BETON
BATAAFSCHE AANNEMING MIJ
's-GRAVENHAGE
CSE BR. GRAVESTEIÜN
N.V. „H. BERGER'S HOUTHANDEL"
MEUBELEN
BESCHERMT ALLE GEBOUWEN TEGEN
HITTE - KOUDE - VGCHI - LAWAAI
GRATIS DESKUNDIG ADVIES
N.V. Producten Grondstoffen Hm ij.
AMS1ERDAMSarphatikade - Tal. 34824 - 36824
ROTTERDAM: Stationsweg 370 - Telel. 11690
BOUWBLAD No. 121
eiken Maandag)
MAANDAG 21 SEPTEMBER 1931
r R I p LEX
Architectuur: li. S1CKLER, Amsterdam
In het aangezicht van het malaisespook
misschien, toch sterker verbeeld dan in wer
kelijkheid, is ook de voortvarendheid van
de winkeliers, een eerst zoo groote factor
ook bij de bouwnijverheid, d'anig aan het
afnemen.
Begrijpelijk dat waar niet verdiend wordt,
de aanleiding en de lust tot vergrooten en
veranderen van winkelruimten ontbreekt,
.waardoor de bouwvakken zich van een vrij
uitgebreid arbeidsterrein beroofd zien.
Het mag d'an ook als een gebeurtenis be-
aehouwd worden als een of andere firma
nog eens een groote nieuwbouw of verbou
wing aanpakt; vooral omdat van de nood
zaak tot vergrooting of uitbreiding in 't
algemeen -geen sprake is.
De meeste verbouwingen in onzen' tijd
zijn dan ook niet zoozeer bedoeld als ver
grooting dan wel om het bestaande aantrek
kelijker te maken.
Dit laatste om de te verkoopen artikelen
op de meest aanlokkelijke manier aan het
publiek te presenteeren, en daardoor een
voorsprong op de concurrenten te verkrijgen.
Het belangrijkste hulpmiddel hierbij is de
koopwaar te laten zien, een methode in de
groote warenhuizen toegepast waarvan ieder
een weet dat men „vrij" naar binnen kan
De zaken die deze verkoopstactiek niet toe
Willen of kunnen passen zijn dan van de
etalages afhankelijk omdat het publiek nu
eenmaal wil zien, voordat het door een ver-
kooper bewerkt wordt.
Scheen oorspronkelijk de beschikbare ge
velbreedte voldoende, zij het dan ook met
gebruikmaking van kastjes e.d. tegen steun
"punten, later ging men over tot het maken
Van portieken die"op hun beurt onvoldoende
bleken.
Totdat dan eindelijk de eiland-etalages
„uitgevonden" werden, waarin het publiek
vrij kan rondloopen om zoodoende een over
zicht te krijgen van de sorteeringen en
daardoor reeds buiten voor een groot percen
tage de keus te bepalen.
Door een dergelijke etalage-groep wordt
vanzelfsprekend een groot gedeelte aan de
begame-gronds gelegen verkoopruimte ont
trokken, waardoor die ruimte op\de verdie
pingen gezocht moet worden.
Eenmaal zoover, bleek hot ook geen be
Zwaar de geheele verkoop op de begane
CENTRALE
VERWARMING
NI
GOUDSCHESINGEL 223
ROTTERDAM
grond te laten vervallen, van welke radi
cale oplossing het confectiehuis van Van
den Werff, aan de Hoogstraat een zestal
jaren geleden van Rotterdam de primeur
De rustige, horizontale indeeling, afwis
selend mat glas en steenstrooken en de
forscho gevel beëindigingen maken het - ge
heel tot een kloek gebouw.
Mede door de toepassing van het geslepen
melkglas der verdiepingen draagt het geheel,
zelfs een vrij sterk Duitsch karakter. Dit
laatste wordt verhoogd door de wijze waar
op het interieur en speciaal het trappenhuis
is behandeld. De strakke rustige lijnen van
de betimmeringen in okoumé, de simpele
doelmatige verlichting en de snelle 16-per-
i sonenlift maken het geheel tot een uitge-
C. A. Brenninkmeyefs Dameszaak Ie Rotterdam
Van de dameszaak aan de Hoogstraat,
hoek Korte Hoogstraat-Sint Laurensstraat is
hoofdzakelijk de begane grond gewijzigd en
wel zoodanig, dat ook de verkoopruimten
beneden vervallen zijn en geheel voor een
groot etalage-complex vrijgekomen is.
Bij deze verbouwing heeft men de groote
moeilijkheid van het niveau-verschil Hoog
straatSint Laurensstraat, wat circa 3 M.
bedraagt op moeten lossen, met dien ver-
stando dat niettegenstaande de ongunstige
terreingesteldheid, evengoed drie toegangen
gemaakt zijn.
Het gevolg hiervan is gecompliceerd trap
pen en hellende vlakken systeem om de
parterre vloer te bereiken.
Even grillig als de vloer in horizontalen
zin, is de opbouw der eiland-etalages wel
ken merkwaardigen vorm een gevolg is van
het feit dat de bouwers het noodzakelijk
oordeelden dat elke doorkijk een gesloten
achtergrond had waardoor dus practisch
gesproken de beschikbare ruimte ten volle
is uitgenut en het wandelend publiek in
elke richting niets dan étalages met de
daarin uitgestalde kleedingstukken te zien
krijgt..
De verlichting, een afzonderlijk probleem
bij het hier toegepaste systeem n.l. het in
de liohtbron zien door het publiek te ver
mijden is op een nieuwe wijze dichter bij
de oplossing gebracht.
Dit is geprobeerd door tusschen de étalage
lampen melkglazen platen op te hangen,
waardoor elke reflector gesepareerd hangt
en zoodoende de uitstraling naar de ver
keerde zijde vermindert.
De beide bouwwerken zijn in resp. 4 en
5 maanden gereed gekomen en de opzichter
Jac. Heerings uit den Haag voor de Heeren
zaak en J. W. Onstenk uit Leiden voor de
Dameszaak hebben zorg gedragen dat alles
vlot verloopen is en er „kantjes" uitziet
Weliswaar stootte do winkelier hierbij op
de psychologische moeilijkheid, de schuch
terheid van de adspirant-kooper te overwin
nen en deze uit te noodigen tot het beklim
men van een trap of het stappen in een
lift. In de practijk schijnt dit echter, althans
voor een bepaald soort zaken geen bezwaar
te zijn, althans van de twee kwaden: weinig
etalage of de koppers een verdieping hooger
schijnt dit laatste het minst ernstige.
Ook de firma G. en A. Brenninkmeyer
heeft haar beide zaken op deze manier inge
richt.
De Heerenzaak aan het Moriaansplein
met een complete nieuwbouw, de Dames
zaak aan de Korte Hoogstraat met een
geheel stel nieuwe etalages en onderpuien.
De firma heeft met deze bouw tegelijker
tijd afstand gedaan van de bij haar zoo
geliefde Louis Seize motieven, vroeger zoo
gaarne toegepast als achterwand van eta
lages en binnenbetimmeringen.
De Heerenzaak, gevestigd in het vroegere
warenhuis, lieeft een algeheele wijziging
ondergaan, waarbij de begane grond geheel
door de etalages en ingang wordt ingenomen
De verschillende afdeelingen zijn over vier
verdiepingen verdeeld.
De buitenarchitectuur vertoont een be
langrijke afwijking van datgene wat we
tot op heden van de firma gewend zijn. Er
is hier sprake van een bepaalde vooruit
gang.
C. A. Brenninkmeyer's' Heerenzaak te Rotterdam
^nnexatie, streekplan
of communale samenwerking
Over de vraag: of in het bestuur van Den
Haag, dat zich op Rijswijiksch en Voor-
burgsoh gebied steeds verder uitbreidt, al
dan niet voldoende kan worden voorzien
door een intercommunale samenwerking of
een streekplan, heeft de heer de Cassë-
res, hoofd van Stadsuitbreiding en Streek
plan Eindho-ven in het Vad. zijn meendng
te kennen gegeven.
Aan zijn belangwekkend betoog veroor-
looven wij ons het volgende te ontleenen:
.Het Streekplan ingevolge de wet, aldus
de heer De Casseres, is geen enkel po
sitief hulpmiddel; het kan een kapstok wor
den voor bet ophangen van talrijke vraag
stukken, die oplossing behoeven, maar een
middel tot oplossing van problemen, ont
staan door het in elkaar groeien van ge
meenten, is het zeker niet.
In het Roergebied heeft de Siedlungs
verband Ruhrkohlehibezirk ,een soort Streek
plan-instantie, juist de noodzakelijkheid tot
rationaliseering der onlogisch getrokken ge
meentegrenzen, ook erkend en tot zeer in
grijpende wijzigingen en annexaties aan-
Bestaat er dan geen ander middel, be
halve dan annexatie, om aan de euvels van
verschillend bestuur van aangrenzende ge
meenten te ontkomen en de nadeelen van
gekunsteld geworden grenzen op te heffen?
Toen we ons die vraag voorlegden, dach
ten we aan Brussel, dat een samenstel is
van allerlei gemeenten met eigen bestuur
en eigen administratie, en dat nochtans als
conglomeraat den indruk maakt van een
groote, goed beheerde stad. We hebben
daarom onzen Brusselschen correspondent
gevraagd onzen lezers eens iets van de sa
menwerking dier Brusslesche gemeenten te
vertellen. Zonder eenig commentaar laten
wii hieronder volgen, wat hij ons schreef:
Sedert jaren, lang voor den oorlog reeds,
bestonden er annexatieplannen van heel de
Brusselsche agglomeratie bij de hoofdstad.
Na den wapenstilstand werden zelfs drie
wetsvoorstellen bij de Kamer van Volksver
tegenwoordigers ingediend, w.o. een door
burgemeester Max, dat de voorstoten een
voudig inlijfde onder zijn burgemeester-
echan. en een door den ondervooraitter van
de Kamer, tevens oud-gemeenteraadslid te
Brussel. Max H a 11 e t, dat de annexatie ge
paard liet gaan met een reeks maatregelen
van ndm in i strati even aard, nameliik de ver-
'deeling van het uitgestrekte grondgebied in
eemge wijken, naar het voorbeeld van Pa
rijs, doch met behoud van éen enkelen ge
meenteraad.
Va.n al deze tamelijk radicale pfanmen is
weinig tereriht gekomen in de praetiik. Niet
het minst door den tegenstand van alle hier
bij betrokken overheidspersonen b.i ambte
naren: vijftien burgemeesters van wie er
vijf of zes Kamerlid of Senator zijn ruim
driehonderd .vijftig raadsleden en een veer
tigtal wethouders! Zoodat men zich verge
noegd heeft met de opslorping, in 1921, door
Brussel, van één voorstal Laken, en een
paar buitengemeenten die eveneens langs
het zeekanaal van Willebroek gelegen zijn.
Toen door deze middelmatige oplossing
heel de rest althans voorloopig aan de ver-
brusseling ontsnapte, heeft men naar mid
delen uitgezien om de in het oog vallenae
voordeelen van de centralisatie te bereiken
zonder deze centralisatie zelf. Deels uit
schrik voor de mogelijke heropleving van ae
gevreesde annexatieplannen hebben al ae
betrokken gemeentebestuurders zich uiterst
inschikkelijk betoond. Daar was bovendien
de ervaring uit den bezettingstijd, toen de
Kommandantur haar bevelen steeds voor
heel Gross Brüssel uitvaardigde en er dus
vanzelf een zekere samenwerwg ontstaan
s, die tot enkele bijeenkomsten aanleiding
Zoodat thans een Conferentie van bur
gemeesters der Brusselsche agglomeratie m
den regel eiken tweeden Maandag van ae
maand vergadert, op het stadhuis van öe
hoofdstad, onder het voorzitterschap van
burgemeester Max. Tezamen vijftien hee-
ren, die zich eventueel door een van ht
wethouders laten vervangen.
Hoofdzaak is op deze conferenties de be
spreking van allerlei vraagstukken van ge
meenschappelijk belang. Een gemeenteraad,
een schepen college, een burgemeester mag
steeds vragen, dat een of ander punt op de
dagórde gebracht wordt. Zoo werden reeds
onder den oorlog vérschillende straten her
doopt, omdat er nagenoeg in elke Brussel
sche voorstal een Marktplein was, een Al-
bertlaan of een Leopoldstraat. Zoo wissel
den in de jongste vergaderingen onze vroede
gemeentevaderen van gedachten over de
éénmaking van het tarief der auto-taxi's,
over mogelijke maatregelen tegen radio
parasieten; over het herkenningsteeken
een vlaggetje of een witte stok dat de
blinden, de oorlogsblinden in het bijzonder,
voortaan zullen dragen; over de toelage, die
verleend zal worden aan deze of gene
sociale werken, of voor de oprichting van
een of ander gedenkteeken
Een voor allen bindende beslissing neemt
de Conferentie niet of hoogst zelden. Een
westelijk bestaan heeft zij evenmin; Doch
discussie werkt ophelderend. En in de mees
te gevallen mag er wel van eenig practisch
resultaat sprake zijn. Vooral waar het gaat
over zaken, die binnen de bevoegdheid van
den burgemeester of het college van wethou
ders vallen. Thuisgekomen op het gemeente
hnis, waar hij de baas blijft, vaardig* zoo'n
burgemeester dan meestal een politiehevel
uit (b.v. waar het gaat om werlerkperige
hulp van politiedienders op hot gebied van
een aanpalende gemeente, of over blinden
met een vlaggetje, die moeten geholpen
worden). Gaat het over belangrijker aangele
genheden, dan onderwerpt hjj die aan zijn
wethouders of aan den raad. Het spreekt
echter vanzelf, dat, waar de meerdeiheids-
groepoeringen dikwijls verschillen en het
gezag van de burgemeesters niet overal even
groot is, de besluiten van de Algemeene
Conferentie niet altijd ne varietur nageleefd!
worden. Maar een vingerwijzing zijn ze 'wel;
en in het algemeen mag men zebgen, dat,
door het geregeld persoonlijk contact,
d.oor de publiciteit, die de kranten aan de
getroffen beslissing geven, door den goeden
wil van de meeste gemeenteraden, die deze
voor ben niet bindende besüissingen
doorgaans bekrachtigen, reeds wekere resul
taten bereikt geworden zijn.
Meer dan een overgangsmaatregel tot een
verdere onafwendbare centralisatie is deze
werking van de Conferentie der Burgemees
ters evenwel niet. Waarlijk, groote proble
men van water-, gas- en electriciteitsvoor-
ziening ,van eenmaking der wedaen van ge
meente-ambtenaren en -onderwijzers en dgl.
heeft zij nog niet tot een goed einde ge
bracht, laat staan aangedurfd. Het vraag
stuk van de annexatie der voorsteden heeft
zij minder acuut helpen stellen. In een land
als België, waar men niet van extreme op
lossingen houdt, en waar zoogenaamd voor-
loopigo regelingen meestal lang van duur
zijn, durven wij de Brusselsche burgemees
tersconferentie nog een bestaan van jaren
voorspellen. Tenzij de in het vooruitzicht
gestelde Vlaamsch-Waalsche afrekening ons
voor een totaal gewijzigden toestand plaatst
Tot zoover de Belgische correspondent.
De heer De Casseres vervolgt:
„De voorstelling van het streekplan als
panacée voor alle kwalen moet als onjuist
worden beschouwd. Gelet op de geneigdheid
van velen, zonder nadere overweging en
zonder eenige ervaring, anderen na te pra
ten, bestaat de mogelijkheid, dat overal,
waar het annexatievraagstuk zich voordoet,
het streekplan wordt i n geschakeld om de
noodzakelijke vereeniging van gemeenten
uit te schakelen. Wanneer deze opvatting
veld wint, dreigt het gevaar, dat het streek
plan, inplaats van een maatschappelijk nut,
een kapstok wordt, waaraan men de rede
lijke ontwikkeling van een conglomeraat,
ophangt.
Zezer, het streekplan is een uitstekend
middel van samenwerking. Het is echter in
geen enkel opzicht identiek met een groot
uitbreidingsplan, zooals men zou kunnen
gaan meenen, na kennisneming van het
rapport van de hoogleeraren v. d. Grinten
en v. d. Pot. Het tegendeel is eerder waar.
Het streekplan grijpt ver over de eng-stede-
bomvkundige werkzaamheid heen.
Het hulpmiddel, dat niet altijd baat
brengt. De bevoegdbeden, welke m de nieil
we bepalingen van de Woningwet daaraan
zijn toegekend, zijn zoo uitermate beperkt,
en zoozeer in s'riid met de theoretische en
nractisehe ontwikkeling der regionale plano
logie. dot van toepassing van dit artike-
nauwelijks eenig nut te verwachten is. Bij
het streekplan werk in N. Brabant (het
streekplan voor het Z. O. deel van Noord-
Brant ls tot nu toe het eenige in werking
zijnde streekplan in ons land) hebben wij
aan deze wettelijke bepalingen weinig of
niets, ja erger: indien de voorschriften om
trent de inrichting voor streekplannen wor
den opgesteld zonder raadpleging der des
kundigen, (dat zijn menschen, die dit werk
verrichten), dan kan de wettelijke regeling
wel eens het einde van alle positieve werk
op dit gebied beteekemen, en 't streekplan
werlk tot 'n nieuw bureaucratisch element
worden, dat misschien enkele menschen 'n
bestaan geeft, maar waaraan de gemeen
schap niiets heeft. Het streekplan, ingevolge
-de wet is dus geen enkel positief hulpmid
del; het kan, zooals hierboven reeds gezegd,
een kapstok worden voor het ophangen van
talrijke vraagstukken, die oplossing behoe
ven, maar een middel tot oplossing van pro
blemen, ontstaan door bet in elkaar groeien
van gemeenten, is hét zeer zeker niet.
De opmerking, dat men er in het buiten
land niet aan denkt, den grooten gemeenten
steeds wijder grenzen te geven, is nadrukke
lijk Ln strijd met de feiten, en w moet hier
even nadrukkelijk op gewezen worden, dat
de zeer ingrijpende wijzigingen en annexa
ties in het Roergebied, juist door de streek
plan-instantie daar, het bekende Siedlungs-
veiband Ruhrkohlenbezirk, ten zeerste zijn
gestimuleerd! Het streekplanwerk heeft
daar juist de noodzakelijkheid tot rationali
seering der dikwijls in strijd met aille
zond verstand getrokken gemeentegrenzen
onthuld."
De heer Casseres onthoudt zich van het
uitspreken van een oordeel over de annexa
tie van Voorburg en Rijswijk, doch hij acht
het geenszins vastgesteld, dat bij andere
toestanden bijv. waar van ruimtelijk en
anthropogeographisch verschil geen sprake
meer' is, het streekplan een voldoende mid
del ls, om de kwalen van het verschillend
bestuur en de volstrekt kunstmatige gren
zen, op te heffen. Hij is op grond van zijn
ervaring geneigd te zeggen, dat zulks zeker
niet het geval is.
De Hengelosche Esch
Een nieuw terrein voor woningbouw
Van Hengelo in de richting Borne gaand»
treft men daar al spoedig ter rechterzijdi
van den straatweg een groote oppervlakke
bouwgrond aan. Dit terrein is zeer hoog
gelegen en van ouds bekend als „Henge
losche Esch".
Nadat men aan de westzijde in de on
middellijke nabijheid van Hengelo bij
uitgeput was met terreinen, welke geschikt
bleken te zijn voor woningbouw, viel het
oog van het Gemeentebestuur van Hengelo
op dezen „Hengelosrhen Esch", 'die
schitterende gelegenheid bood voor het aan
leggen van straten en het stichten van wo
ningen. E"n groot- en vrijgelegen complex,
dat gelegenheid bood voor een zich uit
breidende gemeente ep voor een vooruit
N.V. KON.
ROTTERDAMSCHE
IJZER
MAATSCHAPPIJ
BETON-
V.H. VAM WA NI MG Co.
ROTTERDAM
TELEF. 21094 (3 lijnen) FILIAAL ENSCHEDE
en bijkomende werken
van BOUW- en BETONWERKEN
voorheen Firma J.VAN DER WAL ZOON
Directie:
Ir. J. J.VAN DER WAL en Ir. G. JONKHEID. Civiel-lngenieurs
Buys Ballotstraat 1 Telefoon 335554
mm
De betimmeringen van den nieuwbouw
C. A. Brenninkmeijer werden uitgevoerd door:
WESSELSSTRAAT 21
DEN HAAG - TEL. 335965
.'UWJBBHnn
a ,h M n a a, Prima Belgische KLUITKALK
Aelbrechtskade 43 3
Telefoon 32246 GIPS en CEMENT
Rotterdam Scherp concurreerende prlfxen
SCHEEPMAKERSSTRAAT 55 - DEN HAAG - TELEF. 772240
BINNEN- EN BUITENLANDSCHE HOUTSOORTEN
IEPEN, BEUKEN, EIKEN, NOTEN, ENZ.
ziend gemeentebestuur, om daar een nieuwe
schepping te doen verrijzen. Het initiatief
daartoe werd genomen en men toog aan
den arbeid. Zooals meermalen het geval
is waren er enkelen die genegen bleken te
zijn, na onderling overleg, tegen den be
dongen prijs hun eigendom af te staan en
andere grondeigenaren, waarmede men
niet tot overeenstemming kon komen, met
het gevolg dat een lang onteigeningspro
ces volgde. Nadat hierover eindelijk het
laatste woord was gesproken, kon de Ge
meente Hengelo dit vele hectaren groote
terrein aanvaarden en werden al sproedig
verscheiden werkloozen aan het werk ge
zet voor het maken eener aarden baan, ten
dienste van een aantal aan te leggen stra
ten. De overtollige zwarte grond werd met
kipkarretjes vervoerd naar het terrein der
gemeente in de onmiddellijke nabijheid der
spoorbaan Hengelo-Bome, waar in de toe
komst het Hengelosche abattoir zal
worden gebouwd. Zoodoende is men thans
met dezen arbeid zoover gevorderd, dat
eenigszins een idee gevormd kan worden,
wat daar tot stand zal komen.
Tegenover den Weideweg aan de Bom-
sóhestraat is een ongeveer 20 mider breede
aardenbaan gemaakt, waarin tevens de rio-
leering is gelegd. Deze breede weg sluit
aan op den thans aan den Beukweg uit
komenden Hazelaarweg achter school I.
Verder is men op dit oogemblik bezig met
het maken van een aarden baan bestemd
voor een straat loopende van de Jozef
Israëlstrant in de richting van de Oude
Bomsoheweg.
Ongetwijfeld zullen nog wel eenige jaren
verloopen voor dit terrein geheel gereed
en bebouwd zal zijn.
Waar eens het koren golfde en de nijvere
landman met zijn ploeg of spade den ak-^
ker bebouwde, daar wordt zoo langzamer
hand een monument voltooid, dat getuigt
van den moed en het vaste vertrouwen in
d. toekomst van het reeds genoemde ge
meentebestuur.
N.V. FABRIEKEN „WADDINXVEEN"
v/h. a. KEMPKES Co.
TEL.17 WADDINXVEEN
VOOR DE
TEGENWOORDIGE WONING
LEVERING DOOR DEN
HANDEL. - TOONKAMERS
CRABETHSTRAAT57
GOU DA T.O. HET STATION
betreffende
Hinderwets-aan gelegen heden
Bureau van Ingen
Vlietstraat 8 b - Telefoon 11748
ROTTERDAM
Mooie HEERENHIJIZEN
TE KOOP, Belegen Francois Havarschmidtla.n
No. 4 2 tot 48 te SCHIEDAM, net ruim uitlicht
Bij Julianapark en Steirebosch. Bevalt: 2 Kamers
en suite, heuken. Zijkamer. Irissche groote Kelder.
Ie verdirplnc 2 Slaapkamers, gr ote Zijkamer
Badkamer, vlif Kasten, oveidekt Balcon, Zolder
met Slaapkamer, groote Voor- en Achtertuin.
Koopprijs: Hoekpand 16.500, Tusschenpanden
inlichtingen:
H. v. d. KRAAN
Vondellaan 50 SCHIEDAM
en oo het werk.
Dagelijks te bezichtigen behalve 's Zondags.
