Als Columbus er eens niet geweest was
Vertelling over de Freule van Houbaer
AMERSFOORTNUMMER DINSDAG 3 MAART 1931 PAG. 3
Feitelijk verdient Columbus, de ontdekker
van Amerika, een standbeeld, opgericht van
wege de sigarenfabrikanten. Want wannepr
Columbus in 1492 niet Amerika ontdekt had,
dan zouden wij heden ten dage waarschijn
lijk de kunst van het rooken nog niét heb
ben verstaan en was het onnoodig geweest,
dat de overheid strafbepalingen had ge
maakt tegen het rooken door kinderen be
lleden de zestien jaar, welke bepalingen er
Intusschen een bewijs van zijn, dat de trek
in een „trekje" er reeds vroeg inzit. Wie de
geschiedenis van de tabak bestudeert, komt
reeds spoedig tot de conclusie, dat we in dit
opzicht heel veel te danken hebben aan de
roodhuiden, die Amerika bevolkten ten tijde
van de ontdekking van dit wonderland,-
door Columbus. Aan hem komt volgens de
Encyclopaeclie de eer toe het rooken in
Europa te hebben ingevoerd.
Ten onrechte is aangenomen, dat de Chi-
neeizen reeds vóór de ontdekking van Ame
rika de tabak als genotmiddel zouden heb-
millioenen cigarlllos
levert ongetwijfeld dé N.V. Houbaer en Co.'s
cigarillos en sigarenfabriek te Amersfoort,
de meeste af. Deze fabrieken zijn meer be-
kend onder den naam van Sopla sigaren
fabrieken en er is geen enkele rooker die
nog nooit van Sopla gehoord heeft Daarvoor
heeft de intenkieve reclame-afdeeling van
deze fabrieken wel gezorgd .terwijl het pro
duct zelf zoo goed is, dat iemand, die ééns
Sopla rookte voortdurend afnemer blijft. Het
woord Sopla is gevormd uit de beginletters
van het slagwoord
En dat dit maar geen leuze, geen frase, is
daarvan hebben we ons kuninen overtuigen
bij ons bezoek aan de uitgebreide fabriek
aan de Van Ascli van Wijckstraat te Amers-
Het was ons een genoegen met deze groo-
te industrie kennis te ma' en en alles te
kunnen bezichtigen. Wij Nederlanders mo
gen er trotsch op zijn, dat de oud-vaderland-
sche geest van durf en doorzettingsvermogen,
van krachtsontwikkeling en ijver zich heeft
gehandhaafd de eeuwen door, en dat de oud-
Hollandsche koopmanschap niet is verdwe
nen, maar nog steeds voortleeft in een ge
slacht van nijvere werkers, die aan vele
ben aangewend. In Europa kwamen de eer
ste Iterichten omtrent de tabak door Co
lumbus en zijn reisgenöoten. De ontdekker
van Amerika had gezien, dat de inboorlingen
van Guanahani tabaksbladeren in een mais-
blad rolden en daarna rookten. In 1525 gaf
Gonzala Hernandez de Oviódo y
V a 1 d e z, stadhouder van St. Domingo, een
nauwkeurige beschrijving van de tabaks
plant Later werd zij door den Spaanschen
arts en plantkundige N i c J1 aas Menar-
dus in een boek over West-Indië (in 1571)
als een geneeskrachtige plant aanbevolen.
Jean Ni cot. Fransch gezant in Portugal,
zond in 1560 tabakszaad ..aar Parijs. De Ne-
derlandsche plantkundige Linnaeus
noemde het geheele geslacht naar hem.
De gewoonte van tabakrooken
werd door de Spaansche matrozen en Engel-
6che kolonisten naar Europa overgebracht
en wel door eerstgenoemdcn reeds in het
midden der 16e eeuw en door laatstgenoem
den in 1586 uit Virginia naar Engeland. In
het laatst der 16e eeuw was het rooken in
Spanje, Portugal, Engeland en Nederland
bekend. Wereldlijke en geestelijke machten
verzetten zi,ch tevergeefs tegen de uitbrei
ding. In 1616 werd de tabak voor 't eerst
in Europa, in Nederland, verbouwd. We kun
nen hierbij dus opmerken, dat ons land dus
in dezen vooraan stond, zooals het in
zooveel dingen voorgegaan is en neg steeds
vooraanstaat, zooals zal blijken uit de be
schrijving van één der grootste sigarenfa
brieken in ons land, welke hieronder volgt.
Iets later dan in ons land, werd ook in
Engeland tatak verbouwd.
De meeste staten trokken door
hooge belastingen
groote voordeel en van de tabak. Ook dit is
thans geen nieuwigheid. Iedere rooker weet
welk een last voor hem de banderolles vor
men. Maar niet alleen voor hem, doch veel
meer voor de fabrikanten; naar we straks
zien zullen Is er een geheel aparte bewer
king voor noodig. In Frankrijk voerde men
in 1674 het tahaksmonopolie in. Dit werd in
1790 opgeheven, maar in 1810 hersteld. In
Oostenrijk dagteekent het monopolie van
1670, het werd daar verpacht tot 1783 en
kwam daarna aan den staat
Snuiven en pruimen
zijn Europeesche uitvindingen. Daar het in
den beginne voor sommigen en schande,
voor anderen een gewetensbezwaar was om
openlijk te rooken, of, zooals men in ons
land zeide „tabak te drinken of te zuigen"
ontstonden in Frankrijk, in de eerste plaats
te Parijs, rooklokalen (tahagles). Tot aan
1S18 was bet rooken op straat in onder-
scheirinn landen van Europa verbaden.
Ih Nederland werd sedert het begin der I
17e eeuw tabak verbouwd. Men weet, dat1
in de omgeving van Amersfoort gedurende
lange jaren de tabaksteelt zeer bloeiende
was. Later werd de inheemsche tabak door
buitenlandsche soorten verdrongen.
Hoeveel er gerookt wordt
is niet bij benadcrh.g te zeggen. De wereld
productie van de tabak wordt op ruim 1000
millioen K.G. per jaar geschat. Nederland
neemt een zeer belangrijke p.aats tn, wat
het rooken betreft. In 1929 werden in totaal
verkocht 124 000 000 cigarillos k 2^ cent,
102 000.000 cigarillos k drie cent, 143.000.000
sigaren k vijf cent, en 286.000.000 sigaren
it zes cent. Uit deze cijfers blijkt ten duide
lijkste, dat er voor een aardig stuivertje door
de Hollanders per jaar de lucht in wordt
geblazen.
handen werk en daardoor brood verleenen.
En het is daarom met groote voldoening, dat
we schrijven over deze fabriek, die met
kracht gedreven wordt De Soplafabrieken
zijn, naar de Burgemeester in een redevoe
ring bij gelegenheid van het jubileum dezer
fabrieken en de .opening van het fraaie
nieuwe kantoorpand, waarvan we een af
beelding geven, zeide, de grootste werkgeef
ster van Amersfoort en heeft reeds daarom
recht op de belangstelling en den steun van
de plaatselijke overheid, welke dan ook,
naar wij van de firmanten vernamen, deze
steeds betoond heeft
We vingen onzen
rondgang door de fabrieken
aan bij de kelderruimten, waarin de groote
hoeveelheden tabak liggen opgestapeld. Wa
ren dit reeds groote partijen, onze geleider
deelde ons mee, dat het lang niet alles was,
maar men elders in de stad opslagruimte
had moeten huren om steeds verzekerd te
zijn van voldoende voorraad om te kunnen
voldoen aan de groote vraag naar cigarillos.
Want heel Nederland rookt cigarillos en 't
rookend publiek, dat niet weet hoeveel
moeite en zorg er noodig is om het steeds
aan zoekertjes" te helpen, zou zich geen
raad weten, wanneer het ook maar een
oogenblik zonder Sopla wezen moest. Maar
daarvoor is geen vrees; er wordt wel voor
enkele tonnen gouds steeds in voorraad ge
houden, opdat de vele nijvere handen en de
talrijke machines nooit stil behooven te zijn
wegens gebrek aan materiaal. Er worden uit
sluitend tabakken van overzeesche gewesten
aangewend: Sumatra, Brazilië en de Vor-
Onze ontdekkingsreis in Amersfoort
\/an Tabaksblad tot Sigaar en Cigarillo
stenlamden. De beste soorten tabak worden
in het product verwerkt en mep gebruikt
nimmer andere tabakken of surrogaten, geen
papier, geen bombardines, zooals soms wol
elders gebeurt, plleen onvervalschte ta
bakken.
Vlak,in de nabijheid, waar de tabakken
in de origineele verpakking in de rietmatten,
gestapeld liggen, vindt de eerste bewerking
plaats, namelijk het invochten. Dit is noo
dig omdat door het inpakken en het trans
port en het opslaan de tabaksblaren, die
stijf op elkaar geperst zitten, vrij bros zijn.
Het invochten voorkomt nu, dat de tabaks
blaren bij het bewerken zouden breken en
verpulveren. Er is een zeer fijne sproeier
aanwezig, die zorgvuldig afgesteld kan wor
den en waarmee de tabakken op het ver-
eischte vochtgehalte, dat ook weer niet te
groot mag zijn, worden gebracht Als dat
geschied is, dan volgt de tweede bewerking:
de bossen worden losgemaakt en met hét
zoogenaamde
strippen
d.w.z. het omtnerven van de tabaksbladeren
wordt aangevangen. De nerven, die in het
tabaksblad zitten, zijn taai en zouden aan
de tabak een bitteren, leelijken smaak geven,
vandaar dat deze er eerst uitgehaald dienen
te worden. Het strippen geschiedde vroeger
door jongens, z,g. strippers, maar gebeurt
tegenwoordig machinaal. Het blad, dat na
het strippen overblijft, is bestemd om als
dekblad te dienen. De z.g. stelen, d.w.z. de
nerven, die overblijven worden in de Sopla
fabrieken niet zelf gebruikt. Daar gebruikt
men, zooals we reeds zeiden, sleohts de su
perieure kwaliteiten tabak voor het product
Maar tegenwoordig is er weer veel vraag
van andere fabrieken, ook buitenlandsche,
naar de stelen, welke door (die fabrieken
dan weet in bepaalde soorten- rook- of
pruimtabak worden verwerkt
Nu moet natuurlijk volgen de
bewerking van het binnengoed.
Het dekblad hebben we zóo ongeveer ge
reed gezien, maar met een dekblad alleen
zou de sigarenmaker of de sigarenmaohine
er niet kunnen komen. Allereerste vereischte
is dus nu dat er binnengoed gemaakt wordt
en het is logisch, dat dit zich onmiddellijk
aansluit bij het strippen. We zien daartoe
opgesteld verschillende van de allernieuw
ste machines waarin de tabak voor de be
werking gereed gemaakt .wordt en van stof
en andore onreinheid wordt ontdaan.
Het wonder van Amerika.
Het door Columbus ontdekte werelddeel
heeft niet alleen gezorgd voor de machinale
sigarenfabricage. Er werd altijd gezegd, dat
de sigarenfabricage zoowat het eenige zou
zijn, wat niet door de machine zou kunnen
gebeuren, maar de uitvinders hebben zich
ook daar op toegespitst en zoo is de zoo
ingenieus uitgedachte machine er gekomen,
die de sigaren kant en klaar aflevert En
wel zoo dat de sigarenmakers van pro
fessie niet kunnen zeggen of een sigaar met
de hand of de machine gemaakt is. Na
tuurlijk heeft de energieke directie der
SoDlafabrieken er zorg voor gedragen, dat
zij een der eersten was die zich op d,e machi
nale fabricatie instelde. Wij kwamen in een
groote zaal. waar niet minder dan veertien
sigarenmachines waren opgesteld. Eén was
er keurig wit geschilderd, die den bijnaam
draagt van
de freule
en men mag volstrekt niet min over deze
dame denken, want zij heeft de aandacht
getrokken als een echte schoonheidsko
ningin. Duizenden oogen waren gedurende
veertien dagen op haar gericht toen zij op
gesteld stond op de Jaarbeurs nu eenige
jaren geleden, ter „illustratie" van de Kolo
niale Afdeeling. die deed zien de tabakscul
tüur in de tropen. Wij hebben toen zelf
geconstateerd de enorme volte in de kolo
niale afdeeling juist daar waar deze freule
van de Sopla fabrieken stond opgesteld, en
vol belangstelling waren de honderden bij
honderden bezoekers voor hetgeen de si ga
renmachine tot stand bracht En hetzelfde
geschiedde toen deze machine stond opge
steld, in een etalage van een perceel aan
het Damrak te Amsterdam. Van 's morgens
vroeg tot 's avonds stond een dichte menigte
sakmgepakt voor het breede raam om te
wal de machine ervan terecht bracht
Dat dit
een geweldige reclame
de SOPLA FABRIEKEN is kan ieder
begrijpen, maar dat bewijst juist, dat de
directie dezer fabrieken verstaat, dat ze met
haar tijd moet meegaan ook in dit opzicht,
dat men met zijn product voor den dag moet
komen. En dat bewijzen ook wel de ge
weldige oplbhriften welke men overal ziet.
niet het minst op het uitgebreide fabrieken-
complex in Amersfoort, waarin de SOPLA
sigaren worden aanbevolen.
Intusschen zijn we afgedwaald van onze
ertelling. Op de zaal dan waarin behalve
de freule, die zoo genoemd wordt ómdat zij
overal heen, wordt geëxposeerd, staan nog
dertien andere sigarenmachines minder mooi
van uiterlijk misschien, maar van niet
der capaciteit. En deze machines in vol be
drijf te. zien is
De regelmaat, de correctheid tie kalmte
waarmee gewerkt wordt, bewijzen, dat de
leiding van het bedrijf zorgvuldig geregeld
is. En zoo kunnen er per week niet minder
dan 280.000 sigaren gemaakt worden. En dat
is lang nog alles niet, naar we verder zullen
zien. Maar vooraf dienen we te vertellen,
wat er met deze bijna driehonderdduizend
sigaren geschiedt voor ze bij den afnemer
zijn. De machines maken de sigaren kant
en klaar. Het binnenwerk wordt erin gescho
ven, automatisch neemt de machine zooveel
binnengoed op, als noodig is voor één sigaar,
een der bedienende meisjes schuift een stuk
tabaksblad (omblad) in, dat door de machine
automatisch om het binnengoed gerold
wordt Eveneens rolt de machine een door
een derde meisje ingeschoven dekblad om
het binnengoed plus omblad (z.g. bosje)
heen waarna zij tenslotte nog op zeer ver
nuftige wijze de punt aan de sigaar maakt.
Ziezoo, gereed, in tijd van een ommezien.
Het proces is zoo eenvoudig, dat men zich
eigenlijk niet kan voorstellen, dat er ie
deze machine niet minder dan veertien pa
tenten zijn opgenomen, zooals onze geleider-
ons meedeelde
Als de sigaren gereed zijn, dan gaan ze
naar ëen zaal, waar
de sorteerders werken.
Dat is een karweitje, waarbij groote pre
ciesheid vereischt wordt. Want het publiek
staat erop een bepaalde sigaar te hebben
en gaat daarbij af op de kleur van het
dekblad. Een licht dekblad waarborgt dan
volgens de meening van het publiek een
lichte sigaar, terwijl een sigaar met een
donkerder dekblad persé zwaar moet zijn.
Hoewel dit lang niet altijd opgaat, omdat
het binnengoed daaraan zeer veel bijdraagt,
moet er toch rekening mee gehouden wórden
en nu moeten de sorteerders ervoor zorgen,
dat kleur bij kleur bij elkaar komt. Hot is
interessant, die in de SOPLA FABRIEKEN
gade te slaan. Verschil van vochtigheid
maakt de eene sigaar wel eens donkerder
dan de andere van dekblad, en nu worden
lichtere hij lichtere gevoegd en donkorder
bij donkerder. Hoeveel soorten bestaan er,
vroegen we, en het antwoord deed ons
duizelen. Sigaren kunnen worden gesorteerd
tot niet minder dan
hond3rd en vier kleuren.
En dan te zien hoe rap en gewiekst de
sorteerders bij hun taak tewerk gaan, wekt
bewondering. De sigaren worden gesorteerd
op amarillo's claro's en madoero's. „Men
rookt nu eenmaal met de oogen" is een
spreekwijze, die in de tabakswereld opgeld
doet en zoo moet men er rekening mee
houden om ook in dit opzicht het publiek
te bieden, wat het wenscht.
Nadat het sorteeren heeft plaatsgevonden,
worden de sigaren in blokken geplaatst en
geperst. Ze gaan daarna naar de droog-
-kamer, avaar ze langzaam gedroogd worden.
Daarna gaan ze nog een aantal weken naar
een ruimte waar ze kunnen besterven zooals
men dat noemt zoodat alle vochtdcelen voor-
zoover zulks noodig is, er uit gehaald wor
den en dan
dan naar het belastingkantoor
Ja, ja, de SOPLA FABRIEKEN hebben ook
een eigen ontvangerskantoor van de belas
tingen en een lieve juffrouw is daar de
ontvangeres. Maar het gaat vrij eenvoudig,
hoewel het wel kostbaar is. Nabij de droog-
kamer staat een banderolleermachine en met
deze machine worden de duizenden sigaren
in een ommezien gobanderolleerd. De
machine plakt niet minder dan 250.000 ban
derolles per week. Wanneer men bedenkt,
dat om een doosje cigarillos van tien stuks
een banderolle gaat dan kan men nagaan,
dat dit getal van 250.000 banderolles per
week niet slaat op het aantal producten dat
wekelijks wordt vervaardigd, dat loopt in de
honderdduizenden en nog eens honderd
duizenden. Bij het vernemen van zulke
cijfers begrijpt men wel, dat de SOPLA
FABRIEKEN heel wat aan tabaksbelasting
moeten betalen. Niet minder dan een twee
ton per jaar, ruw berekend, betaalt de N.V.
Houbaer en Co. aan deze belasting, die door
niet over schrijven, want aan deze machines
zijn veel fabrieksgeheimen verbonden, welke
de N.V. Houbaer en Co., niet prijs wil geven.
Op deze afdeeling staat dan ook; „Streng
verboden toegang".
Het is
als in de harem van een
Oostersch vorst
waar men een enkele maal werd toegelaten,
naar de reizigers van de Oriënt ons weten te
melden, maar waar ze eigenlijk niets moch
ten zien, althans niets moohten weten. Maar
terwijl de Oostersche vorsten despoten waren
is deze Amersfoortsche werkgeefster, de N.V.
Houbaer en Co. alles behalve despotisch,
maar is de zaak heel democratisch ingericht
en heeft het personeel het er uitmuntend.
En dat is ook een ding, dat de afnemers
waardeeren als ze weten, dat de industrie,
welker product ze betrekken, goed zorgt voor
het personeel, omdat in een bedrijf, waar
de rookers niet zeer geliefd Is. Maar door
de fabrikanten evenmin. Zal ze ooit worden
afgeschaft?
De expeditie
is weer een afdeeling apart. Daar staat weer
een staf van personeel gereed, die instaat is
om goed en snel te verzenden, datgene wat
in de fabriek goed en snel is gereed ge
maakt, En daarvoor komt nog heel wat
kijken. Want elke afnemer heeft aparte
wenschen. De één wil het zoo een ander wil
het weer zus en een industrie moet voldoen
aan de wenschen van haar afnemers wil ze
in bloeienden toestand blijven, zooals de
SOPLA FABRIEKEN thans zijn. We zagen
hoe alles gereed gemaakt wordt voor de
verzending, hoe de kistenmaker een eigen
afdeeling heeft, waar ook veel machinaal
gaat en uit het geheele bedrijf kregen we den
indruk dat er snel en accuraat gewerkt
wordt, in het voordeel van de afnemers.
De cigarillos.
De lezer en lezeres heeft gelijk als hij of
zij beweert, dat er niet zooveel verteld is
van de cigarillos. Dat is waar maar het
proces dat de cigarillos ondergaan is onge
veer gelijk aan dat van de sigaren. Alleen
maarwe mochten op de afdoeling waai
de cigarillos gemaakt worden wel kijken en
bewonderen daar de lange rijen machines,
waaraan tientallen meisjes met bewonde-
ringswaardige vingervlugheid het tempo van
I deze machines bijh >uden, waar duizenden
Ibij duizenden cigarillosper dag gemaakt
worden alleen maarwe mochten er
niet goed gezorgd wordt voor het personeel,
zich dit zal wreken door een minder goede
afwerking van 't product En men ziet dus,
dat alle factoren, economische zoowel als
sociale, bij de SOPLA FABRIEKEN ertoe
meewerken om het product uitnemend te
maken. Vandaar die duizenden bij duizen
den afnemers in heel het land en ver daar
buiten. Vandaar de bekende naam SOPLA,
die iedere rooker heeft vernomen.
Van de afdeeling waar de cigarillo® zijn
I gemaakt, worden zij op dezelfde manier be
handeld als de groote sigaren. Ook zij gaan
naar de droogkamer. maar daarna worden
ze naar de verpakkêrij gebracht, waar tien
tallen meisjes de cigarillos in doosjes ver
pakken. Dit werk wórdt per stuk betaald en
dc reusachtige handigheid, welke de meis
jes hebben gekregen in het verpakken van
de kleine rookertjes is merkwaardig om te
zien en we kunnen ons voorstellen, wat
onze geleider ons meedeelde dat er vele
meisjes zijn, die een zeer goed loon daarmee
behalen.
Wat ons getroffen heeft is de hygiëne in 't
geheele bedrijf en een voorbeeld daarvan
mogen we wel noemen. Er is een geheet
aparte vorbandkamer waar werknemers of
werkneemsters, als er een fubrieksongeval
mocht plaats vinden, geholpen en verbon
den kunnen worden zonder dat stof of vuil
daarin zouden hinderen. Drie leden van het
personeel hebben diploma eerste hulp bij
ongelukken, zoodat deskundige hulp aanwe
zig 1st En voorts trof ons niet minder
d® groote orde,
welke in heel het productieproces heerscht.
de soepelheid, waarmee al! s geschiedt,
allereerste voorwaarde voor 'n goed rendee-
rend bedrijf. En dat zijn do SOPLA FABRIE
KEN. Wo willen dit ten besluite alleen
demonstreeren door te noemen het aantal
cigarillos dat per week gemaakt wordt.
W elnu, niet minder dan anderhalf millioen
cigarillos per week worden vervaardigd. F.en
personeel van ruim vierhonderd personen,
mannen en vrouwen bij elkaar gerekend, is
eiken dag in de weer om Nederland vari het
beroemde procfuct te voorzien. Jin in
hot mooie nieuwe kantoorgebouw
zetelt de bedrijfsleiding. Daar vonden we den
heer W. M_ Vink, directeur der SOPLA
FABRIEKEN' en zijn mede-directeur, de heer
J. H. van Lonkhuvzon. Daar vonden we ook
den heer C. van Zweeden, procuratiehouder.
Deze mannen zinnen or altijd op om het
bedrijf nog intensiever te maken. Wie ziet
welke grooto uitbreiding do riek gekre
gen heeft, staat e.i-van versteld. Een nieuw
gebouw is aangekocht, maar met hijjrekkipg
daarvan aan het bestaande fabriekscomplex
wordt gewacht totdat de crisis welke thans
„woedt" teneinde is. Vol vertrouwen is de
directie van dit groote bedrijf en dut is waar
borg voor de stabiliteit van deze mooie
Amersfoortsche Industrie. Zij guut met haar
tijd mee, wat ook bewijst de invoering var»
geschenken. Tal van fraaie en nuttige ge-
schenken zijn tor beschikking van de ver
bruikers van de SOPLA producten en op
een puntenstclsel is dit gebaaeei>L Er zijn
ook mooie luxe verpakkingen voor verschil
lende producten, waarmoe moeder de vrouw
zoo ln haar schik is zooals de doos Meester
werk, en de doos Koppel poort, zwaar verzil
verde doozen. die, nadat dc rookertjes eruit
zijn voor de huisvrouw nog tot allerlei doel
einden kunnen dienen.
Het was ons een genoegen dit mooie be
drijf te bezichtigen en voor de gelegenheid,
welke de directie der SOPLA FABRIEKEN
ons hiertoe heeft willen schenken zeggen
jwe haar hartelijk dank.
