B B
1*ti&ceJIEX
A
rail's women
BOUWCREDIETEN
VOCE tl IS
ONtlIXB/IAfc
Schoonheid en weelde
<»^©E SIERT DE W0MIN6
DOOR
BOUWBLAD No ,92 fVerschynt
2 MAALT mi
0 Picus is „Waterproof*
i^PICÜl
^TRIPIEX!
Stedenverwarming te Utrecht toegepast
(Slot.) Het is duidelijk, dat verwarming door
I electriciteit of gas over verderen afstand
In totaal zijn thans in bedrijf: I kan geschieden dan verwarming door warm
dertien aansluitingen, aangebracht ten be-water of stoom. Voorloopig zal vijf of zes
hoeve van afnemers, die de warmte betrek- K.M. van de plaats waar de warmte wordt
i stoom,
dertig aansluitingen ten behoeve
van hen, die de warmte in den vorm van
warm water betrekken.
Bovendien zijn er nog drie aansluitingen,
voor warmtelevering door middel van warm
water waaromtrent met de afnemers wel
overeenstemming werd verkregen, maar
welke aansluitingen nog niet bedrijfsklaar
gijn afgewerkt
De totale ketelcapaciteit, nog in de Cen
trale Nicolaas Beetsstraat opgesteld, omvat
•en strooml'everend vermogen van 90.000
K.G. oververhitten stoom per uur. Het hui
dig verbruik aan stoom door het verwar
mingsbedrijf, is te stellen op hoogstens 15,000
K.K. stoom per uur. Deze laatste stoom is
lage druk stoom van ongeveer 1.5 K.G./cM.2.
overdruk en met nog ca. 50 graden .Celsiu6
oververhiting.
Van de bovengenoemde ketelcapaciteit is
•en stoomleverend vermogen van 44.000 K.G.
per uur beschikbaar als hooge-druk-stoom
van 22 K.G./cM.2 overdruk aan den ketel-
uitaal; het overige, dus 46.000 Kg. per uur
is beschikbaar als lagere drukstoom van 16
KgVcM.2 overdruk.
De 6toom uit de ketels wordt in een zoo
genaamde aftapturbine afgewerkt tot den
stoomdruk, geschikt voor het verwarmings-
bedrijf van ongeveer 1.5 Kg./cM.2 overdruk
jooals hierboven genoemd.
opgewekt wel het uiterste zijn, waartoe men
kan komen. Deze afstand zou echter prac-
tisch voldoende zijn om geheel Utrecht van
uit de Centrale aan de Nicolaas Beetsstraat
•arm te in den vorm van warm water
of stoom te voorzien.
Nu door de doortrekking van de leidin-
*n naar het Vredenburg de mogelijkheid
geopend is. dat tal van groote gebouwen
de stad kunnen verwarmd, behoeft het
geen twijfel te lijden of in de toekomst zal
de afname van warm water of stoom van
het Pcgus warmteleveringsbedrijf zich steeds
uitbreiden. Het nieuwe politiebureau aan het
Paardenveld, dat binnenkort in gebruik ge-
nomer> wordt, lewrt een aardige illustratie
op hoeveel makkelijker en economischer
het is, om aangesloten te zijn aan een warm-
tebedrijf dan zelf een verwarminginstallatie
te hebben. Bij het maken van het bouw
plan voor diit hoofdbureau was erop gere
kend, dat een centrale verwarmingsinstalla
tie zou worden aangebracht Dit is niet ge
schied, door de aansluiting aan de Pegus-
verwarming. De kelders, waar de kolen
moesten zijn opgeslagen en waar de ketel
zou zijn opgesteld, zijn nu keurig gewit en
kunnen nu diennen voor een geheel andere
bestemming. Men kan nu zien hoeveel
ruimte men bespaart door niet zelf cen
trale verwarmingsinstallatie te nemen.
Het Jaarbeursbestuur heeft in beginsel be
sloten tot aansluiting van alle Jaarbeurs
gebouwen aan de Pegusverwarming.
Eigenaardig is. dat onderhandelingen over
aansluiting gevoerd worden voor den ouden
Schouwburg aan het Vreeburg en voor het
nieuw te bouwen Centraal Th?ater op het
Leidsche Veer-terrein. Voorts is men in On
derhandeling voor aansluiting der Wester-
kerk aan de Rijnkade, den Keuringsdienst
voor Waren en de Steenkolenhandelsver-
eeniging op de Rijnkade, de laboratoria aan
het Sterrenbosch, de Rijksklinieken en tal
van particulieren aan de Rijnkade. Men
ziet. dat er wel animo voor de Pegusver
warming is.
De heer Ir. H. J. Boon, die ons de boven
weergegeven mededeolingen verstrekte, heeft
ons ook rondgeleid door de gebouwen van
het Pegusverwarmingsbedrijf, waardoor we
i een indruk kregen van de wijze waarop
stoom en warm water vanuit de centrale
j Nicolaas Beetsstraat de stad worden inge-
j leid. Uit bet jaarverslag over 1929 viel af te
leiden, dat in dat jaar reeds een winst was
I gemaakt van vijfduizend gulden. Een be-
I langrijke hoeveelheid electriciteit (in 1929
3.803.340 K.W.U. en in 1930 3.591.360 K.W.U.)
j wordt door de afdeeling Verwarmingsbedrijf
nog aan het P.E.G.U.S. afgeleverd en zoo
dient de centrale aan de Nicolaas Beetsstraat
I nog voor tweeërlei doel: voor het opwek
ken van warmte in den vorm van stoom en
warm water en voor het opwekken van
i electriciteit.
Het is een prettige gedachte, dat Utrecht
de eerste stad in Nederland is, waar het
beginsel van verwarming over afstand toe
passing heeft gevonden en dat dit met zoo
veel succes geschiedt. De indeeling der stad
evenals haar oppervlakte, maakt het voor
Utrecht misschien makkelijker dan voor de
j drie andere groote steden in ons land. Am
sterdam, Den Haag en Rotterdam, om ook
j een verwarmingsbedrijf te stichten, maar
het wil ons voorkomen, dat ook in die
plaatsen en in kleinere gemeenten, waar
men een electrisch bedrijf heeft, het ratio
neel zal zijn om eens na te gaan of men ook
een verwarmingsbedrijf kan stichten. Het is
tafel graag een kaplamp hangen, welke dan
ter wille van een algemeene verlichting
moet worden gemonteerd met een z.g. bo
venlicht, dat zelden een prettige lichtbron
is. De oplossing zal gezocht moeten worden
in een lamp boven de tafel, die het licht
zoowel naar beneden, op de tafel, als naar
boven, tegen het plafond kan stralen. Er
zijn pogingen in die richting gedaan, maar
de gevonden vorm zal misschien niet ieder
een nog kunnen bevredigen. (Leerdam
lamp, ontwerp Ornstein). Daar het geen wet
van Meden en Perzen is, dat de tafel in het
midden van de kamer moet staan, zullen
wij bij de meubileering gediend zijn met
een verlichting die niet boven de tafel
hangt en daardoor de tafel niet meer aan
een vaste plaats vindt. Te weinig zoeken
we een verlichting op de tafel zélf, b.v. door
middel van kleine lampen, die kunnen wot
den aangesloten op een stopcontact in den
loer onder de tafel, of in de tafel zelf, daar
anders een wirwar van snoeren ontstaat.
Dergelijke eettafellampjes mogen maar wei
nig plaats innemen en moeten toch een aan
gename beschutting dragon die de gloeilamp
omsluit, omdat het onaangenaam is aan
tafel in het lampeschijnsel tf kijken. Alleen
om deze reden zijn electrische lampen in den
i van een kaars al verwerpelijk.. Echte
kaarsen zijn nog steeds in staat een heel
bijzondere stemming te brengen het in
nige warme licht van die flakkerende vuur
glans jes vertelt, dat we den avond tot een
feest willen maken; geen tafelverlichting,
die zóó tot die stemming meewerkt.
gp UwiltwonenteVoorburg?
Ijs Wendt U tot
g Laan van Rusten urg 2, Voorburg
'm Telef. 778168
U Het geeft belanghebbenden inlich-
g= tingen omtrent alle te Voorburg
jj beschikbare huizen.
S Bemiddeling kosteloos.
Op deze foto Is duidelijk te zien, welke enorme werken in den firond moeten worden
uitgevoerd voor den aanleg der leidingen; één der gebouwde putten, waarvan in dit
artikel sprake is.
economisch voor de afnemers en het kan
ook een voordeel zijn voor het bedrijf.
Aan de directie van het Prov. en Gem
Utr. Stroomleveringsbochijf komt de eer toe
van Utrecht te hebben geholpen aan een
makkelijke en voordeelige wijze van ver
warming voor haar groote gebouwen en
woonhuizen, waarbij te allen tijde een vol
doende warmte verzekerd is!
H outh. v/hN.v.J. van Schijndel if Co. Hooi akant oor: Opstapplaatsen, /.agerg tn schaver
ANNO 1883 Oost-Admiraliteitskade47' Rotterdam Nasmuhaven - Boerenqat
£)e verlichting van ons huis
Licht en schaduw als stemmingsbeelden
Even als de primitieve mensch beschutting
zocht tegen koude en wind, zocht hij naar
een middel om te ontkomen aan de duister
nis. Het ontsteken van takkenbossen was
toen moeilijker dan tegenwoordig het om
draaien \an d*-n lichtscnakelaar, maai toen
js onze verlichting nog primitief in verge
lijking met de mogelijkheden, die vooi" on*-
open staan.
Als regel treffen we tegenwoordig in el kt
kamer een hanglamp aan, waarin een of
meer gloeilampjes bengelen; bovendien is
er dan ook nog wel eens ergens een stop
contact, maar daarmede houdt de kamer
verlichting dan gewoonlijk ook op. „Wat
hebben jullie het toch goed!" zegt dan nog
de vrouw uit een plaats, waar nog geen
electrisch net is. Alles is betrekkelijk, want
we konden het veel beter hebben.
Daarvoor is echter allereerst een beter be
grip noodig van electrische verlichting. Zoo n
enkel lampje in het midden van de k ai oer
dateert nog uit den tijd, toen het licht niet
verplaatsbaar was, dat i-—
toren moeten dagelijks van binnen worden
king maar een kleine keus was en een „kap
het begrip, dat al die keuzen samenvatte
Er zijn nrinschen, schrijft de H. P., die
meenen dat het hoogste ideaal bereikt is, als
de kamers Itot in alle hoeken en gaatjes in
hel licht staat en er zijn menschen die zwe
ren bij „schi meren"; de eene groep is vol
critiek op de andere en beide hebben ze ge
lijk. Elke kamer moet n.l. een verlichting be
zitten, die zooveel mogelijk de intensiteit (cu
de onopvallendheid!) van het daglicht bena
aeil maar bovendien moet ook de mogelijh
beid bestaan haar te hullen in intiem scht
mer-duister. Hoe eenvoudig is de opgave te
stellen, maar hoe moeilijk blijkt de ver
wezenlijking. Daar hangt ons armzalig licht
in het midden van de kamer en daar grijnst
het eenige stopcontact.... en met die twee
zouden we het kunnen klaar spelen? Hoe
krijgen we een afdoende „algemeene" vei
lichting, waarbij dus het dagiicht-effect ais
ideaal wordt nagestreefd? Het beste don
teruggekaatst licht, indirect licht dus, waar
bij de lichtbron aan h' t oog is onttrokken.
Hiervoor moeten we de beschikking hebben
over een plafond en over wanden die ook
in staat zijn licht terug te kaatsen, d.w.z
een wit effen plafond en nagenoeg witte bo
venranden langs de wanden. De lichtbron
kan, (als schaal bijv.) in het midden van de
kamer hangen; ook worden staande lampen
gemaakt met een kelk, de het licht tegen
het plafond straalt met voldoende capaciteit
«m de kamer geheel te verlichten. De refiec-
stofschoon gemaakt, daar anders de uit
straling wordt tegengehouden.
De lichtbron is met veel succes ook aan te
brengen langs de wanden (echter area 1.20
M. uit het plaiond en 40 c.M. uit den wand).
Hiervoor moet de verlichting gelegd worden
op de wandmeubelen of op e.n wandbetim-
mering, die hierop is berekend. Zeer goed en
veel eenvoudiger is ook een prettige alge
meene verlichting te maken zonder de licht
bron te laten verdwijnen uit het gezichts
veld. Een glad wit plafond en lichte wanden
kunnen echter ook hiervoor moeilijk worden
gemist Opaalglas heeft de eigenschap om
de lichtbundels uiteen te werpen haar alle
richtingen; opaalglas is dus het aangewezen
oer-element voor de algemeene verlichting.
Wie een z.g „ornament" gaat koopen (d-*
benaming dateert nog uit den tijd, dat we
elk ding zwaai* versierd wilden zien en ook
de „lamp" tot een ornament moest worden
verknoeid om een plaats in ons woonhuis
inzakelichtbedêk- [waardig te worden gekeurd) moet er op lette;
dat zoo'n lamp nagenoeg geen schaduw
werpt en de bundels zich zeer wijd uiteen
spreiden. De mooiste versiering is, wan
uit een lamp voor algemeene verlichting
overdaad van licht te voorschijn kan komen
zonder verblinding teweeg te brengen. De
algemeene verlichting kan dan rust
kalmte geven, kan ook van een kleine, lage
kamer de neerdrukkende benauwenis weg
nemen, vooral als we geen „kronen" kiezen
(die de reeds kleine ruimte onbescheiden
in beslag nemen) maar plafonnière of wand
lichten.
Een geheel ander effect moeten
ter trachten te bereiken met de tweede
soort verlichting, die we als regel „bij
lichting" noemen, hoewel deze geenszins
een „bijzaak" is! De algemeene verlichting
moet het mogelijk maken overal in de kamer
te kunnen werken zonder ergens of ooit last
te ondervinden van te weinig licht, de bij
verlichting moetjuist de waarde van
de schaduw begrijpen! Spaarzaam licht, ge
richt op de plek waar een fauteuil staat,
of waar het hoofdeinde is van een divan,
gericht op een tafel, maar daaromheen de
weldaad van een schaduw, de inéénvloeien-
de heelden van meubelen in half licht, een
kamer die om ons heen is als de zwijgzame
rust van een hond die aan onze voeten
slaapt Bij algemeene verlichting moet de
weerkaatsing van de omgeving gebruikt
worden, bij de kleine lampjes is echter de
aangename doorschijnendheid van het mate
riaal, dat de lichtbron omhult, van het
moeste belang. Bij algemeene verlichting
mag de uitstraling van de lichtbron niet
belemmerd worden en is glas dus het aan
gewezen materiaal, maar voor de bij
lichting is de keuze van materiaal grooter,
b.v. zijde (mits het niet te dicht op de lamp
wordt aangebracht en daardoor spoedig
gaat), perkament of de goedkoopste editie
hiervan: het lakpapier. Glas behoeft echter
niet geheel uitgeschakeld te worden, mits
net gekleurd zij, zoodat eveneens vage licht
glanzen vol stemming te bereiken zijn. Bij
zonder goed voldoen b.v. lange halve cylin
ders van zachtgoud gekleurd glas aan weers
zijden van een schoorsteenmantel of als
wandlicht elders. Ook kan men een fijne
lichtgroepeering scheppen door een wand-
nis of nisvormig gedeelte van een meubel
door middel van indirect lichtgevende buis
lampen uit het stemmig-donker van de ka
mer te laten treden. We moeten leeren het
licht te leiden als een decoratief nieuw
ment, we moeten het leeren gebruiken als
een uitdrukkingsmiddel, zoodat door schik
king der lampjes de huisvrouw stemming
kan wekken.
In de zitkamer zal dit het gemakkelijkst
zijn; de eetkamer, die tevens als woonkamer
dienst doet, stelt een eigenaardige moeilijk
heid, omdat we uit gewoonte boven de
y^lgem. Nederl.
Bouwarbeidersbond
De Algemeene Nederl. Bouwarbeidersbond
houdt dit jaar zijn algemeene vergadering
op 18, 19 en 20 Mei te Rotterdam.
Qebruikelijke provisie
Een architect, die de verbouwing voor een
winkelhuis te Zwickau in opdracht had,
vroeg aan een aannemerefirma offerte.
In de begrooting, die hem door deze firma
werd gezonden, was 5 pet. „gebruikelijke"
provisie opgenomen, „ter persoonlijke parti
culiere verrekening". De Vereeniging tegen
omkooperij heeft de aannemersfirma aange
klaagd met het gevolg, dat deze veroordeeld
is tot een boete van 150 Mark.
gtraatwanden
zonder ramen
In New Yersey is een nieuwe stad in aan
bouw. De huizen krijgen daarin van de
straatzijde geen ramen en wel om de stof-
plaag en het lawaai van de straat. Alle ra-
men zien uit op den achtertuin. De straten,
die uitsluitend voor automobielverkeer be
stemd zijn, krijgen talrijke ondertunnelin
gen voor het voetgangersverkeer. De stad zal
worden ingedeeld in blokken voor 3000 in
woners; deze vormen op zichzelf een afge
sloten geheel.
pen nieuwe stad
die verdwijnen moet?
Men houdt zich op 't oogenblik in Quebec
bezig met het vraagstuk of de nog jonge stad
Asbeston, die reeds een bevolking van meer
dan 5000 zeilen telt, weer zal moeten ver
dwijnen. Mijnbouwkundige ingenieurs heb
ben nL ontdekt, dat zich onder de stad rijke
asbest-voorraden bevinden en wel speciaal
onder de plaatsen, waar thans de hoofdstra
ten en pleinen van het stadje zijn aangelegd
pjubbele lift
voor torenhuizen
Snel- cn boemeldienst in één koker
De hooge torenhuizen in Amerika zijn niet
denkbaar zonder liften. Maar als twintig
diepingen bediend moeten worden, is er
N.V.KON.VEREENIGDE
TAPIJTFABRÏEKEN
ROTTERDAM
Mu. „NIEUW-EIGENHUIS" N.V.
J. Pzn.Coensfraat 21, 's-Gravenhage,Tel.773952
en
H. R. LAUWAARS ZONEN
Pijnackerplein 44. Rotterdam - MagazijnenSchommelstr. 8-30
WaalIJssel-, Kalkzandsteen
EIGEN
GROND
nine t. Poriieknn
TE KOOP I30CM'.. EC-
legen aan 26 M. breede vei-
keersw eg in Den Haag (West).
TE KOOP
nog slechts
Heerenhuizen
Rotterdamsche Boaz-Bank N.V.
Telefoon
1385-1386
Pompenburgsingel 13
ROTTERDAM
VRAAGT INLICHTINGEN EN CONDITIËN
Handel Maatschaipij HV. „HET BOUWBEDRIJF"
HANDEL IN BOUWMATERIALEN
Drijfstee -Betonblokjes voor B tonwerken
Kantoor, Magazijnen en Industrie:
AELBRECHTSKAD" 1 - TeleL 30933 - ROTTERDAM
ADVERTEERT
IN DIT BLAD*
Geldbelegging Bouwgrond
ZOEKT I) EEN BUIS
VOOR ZtLfBEVONINd
VOOR HELDBtLEGdlNü
KOM DAN PBATEN
ACMTEC ÖT: PILT ER 33. TCL*l332l
bouw00'* UTRECHT
&EDBYF &CEDEOO &EMW2T10T OOK UV&EUM6
meer dan één noodig en dat neemt weer te
veel plaats in. De Westinghouse Electric
Company heeft haar ingenieurs aan het
werk gezet om eens na te gaan of het mo
gelijk is in één liftkoker twee liften te laten
te loopen, één eneldiensl. naar de bo
venste verdiepingen, één boemel naar de be-
nedenétages- Ir. F. J. Sprague is daar in ge
slaagd.
De vinding is in bedrijf gesteld in hei
hoofdgebouw van de maatschappij te Oost
Pittsburgh. Pa. Dat gebouw heeft twintig
verdiepingen. De snellift verlaat de beneden
verdieping en loopt rechtstreeks naande lie
verdieping en gaat daar de 10 bovenverdie
pingen bedienen. Zoolang de snellift bene
den staat te laden, wacht de bootaellift in
den kelder, maar tegelijk met het vertrek
van de eerste lift, komt zij naar de beneden
verdieping om haar passagiers in te nemen.
De snellift kan tusschen 20 en 11 vrij ma
noeuvreeren gnaar zij kan niet lager komen
dan 11. wanneer de boemellift. onderweg is
Omgekeerd kan de boemellift den sneldienst
niet hinderen.
De snelheid van de liften is zoo afgeme
ten. dat beide diensten ongeveer gelijk op
het hoogste punt aankomen en dus ook kort
na elkaar beneden zijn.
Uit het Verre Oosten overgebracht op Westertchen bodem.
E HUUR of TE KOOP
voor ZELFBEWüNING o» GEL DB LEGGING
VRIJE BENEDEN- en BOVENHUIZEN
aan de VAN HOYTEMA- an WEISS-NBRUCHS1 R.
(bij Benoordenhoutschenweg) te DEN HAAi
Tevens 2 HEERENHUIZEN metGarages
en Kelder.
Bevragen op het werk en bi) GESTEL ANKUM.
Graaf Flariestraat 60a, Rotterdam, Telefoon 34132,
We willen hier niet weer herhalen de veel
zijdige bewerking die de wol. benoodigd voor
onze wereldvermaarde Deven ter-tapijten.
miTet ondergaan, alvorens op de spinmachi
nes te zijn gekomen-
In een uitvoerige artikelenreeks, geplaatst
In dit blad van December 1929, en volgende
maanden, hebben wij de verkregen inlichtin
gen van de directie der Koninklijke Vereenig
de Tapijtfabrieken verwerkt en voor belang
stellenden zijn nog eenige exemplaren van
die artikelen op aanvrage verkrijgbaar.
Maar wel over het daarna volgend uiterst
delicate, precieuze proces van het weven vol
len w^het deze maal hebben, want do wol is
niet alléén de materie, waarin de ontwer
pers, de teekenaars, de artisten als 't ware
moeten moeten denken, de geverfde wol
is ook het pallet bij de uitbeelding hunner
bonte droomen, hunner kleurige fantasieën-
En de kleuren van een tapijt, do kleurstel
ling, zijn er immers van ouds de innige be
koring van. Dat wisten reeds de oudste
volksstammen in het Oosten, waar de tapijt-
wevers onder 't werk van hun handen door
de kleuren schikten, de versieringen com
noneerden uit telkens weer anders getin'.e
knoopen van den inslag in de schering, zóó
goed, dat zij de recepten voor het weven
van hun wol, van hun kemelhaar, angstval-
j lig geheim hielden.
De kleur is in de tapijtweverij dan ook
I nog altijd de hoofdzaak. en evenzeer is
in de schering, zóó goed, dat zij de recepten
voor het verven van hun wol. van hun ke
melhaar, angstvallig geheim hielden.
IDe kleur is In de tapijtweverij dan ook
nog altijd de hoofdzaak, en evenzeer is
het, nu de chemische fabrieken de verfstof
fen hiervoor bereiden, toch immers f nog
altijd het geheim van den Westerscheu
kunstenaar, als toen de Arabieren, de Per
zen, en laier de 'lurken bun natuurlijke ver
ven uit boomen en planten verwierven,
om hun tinten in het eindelijk voltooide ta
pijt de illusies mee te geven van zonnig
heid, van bloemenweelde, van zonsonder
gangen, van rijke glinstering, van geheim
zinnig fonkelende ertsen en onderzeesehe
geheimenissen, van spectrale klaarheid, van
'i gloeien als in den lichtval door oude
kerkramen, van den warmen glans uit
dierenvaohten, den pronk van weelderige
vogelveren, van stille lente-ontroering, vuil
herfstpraal, van maanlicht, van bionzigo
heidevelden of hun purperen bloei, van
moerassen of woekerende gewassen, en
om soms maar zoo'n klein tapijtje te ma
ken tot een verrukking voor de oogen.
Die kleuren moeten dan vooral ook llcht-
echt zijn. en goed egaliseeren, zoodat zij een
gelijkmatige tint vormen, zonder wankleur.
„Prachtige kleuren'* is ook nu nog de uit
roep v*an menschen. welke Koninklijke
Smyrna karpetten bew .mieren en inder
daad: de kleurencombinaties van deze kar
petten zijn schilferend.
Het verven der Smyrna wol is dan ook
een van de meest minutieuse werkzaamhe
den in het wordingsproces der Koninklijke
Smyrna karjietten. De volmaaktheid der
moderne verftechniek in de weverijen der
K.V.T. op de juiste wijze toe-gepast, s'.elt
haar in staat de meest zuivere en €$:ale
kleurnuances te bereiken.
Deze zijn op Uchtechtheid getoetst, zoodat
versrhie'en niet zal vorkomen. Kon:"kliik«
Smyrna karpetten zijn door hun mooie
kleur een lust voor het oog en een waarde
volle aanwinst voor een interieur.
