INDHOVEN
HANDEL EN DNDyfTTDIlE
Wees een man,
rook 'n sigaar!
„KOSMOS"
^5RIRG
De Karei I
Sigarenfabrieken
Rechte de Karei I-fabrieken te Eindhoven, links de fabriek te Reusel.
FABRIKAAT VAN DER PUTT DE VLAM
Qomrns
de Sigaar voor U
„Wis ze kent
Rookt ze jaren
Gomarus Sigaren"
5~25 ets.
N.V. GOMARUS
SIGARENFABRIEK
i/h. II RBE.T VAK «EO
EINDHOVEN
OPGERICHT 1884
Let op deze 3 groote voordeelen
1. Zeer gemakkelijke betalingsconditie
2. Prima kwaliteiten
3. Lage prijzen
Groote keuze Meubelen, Bedden, Dekens,
Dames- Heeren- en Kinderkleeding enz. enz.
Goederenhandel JAN BURGER
Agent M. VAN NIMWEGEN,
Prins Hendrikstraat 22c, Eindhoven
E.H.W.O.
I Termijn
betaling
Levert contant en
WASCHMACHINES 1
WRINGERS
WASCHKF.TELS
WASCHFORNUIZEN
CUISINIERES
KACHELS
HAARDEN
KINDERWAGENS
RIJWIELEN-
NAAIMACHINES
afbetaling:
TAFELS
STOELEN
KASTEN
SPIEGELS
BUFFETTEN
DRESSOIRS
LEDIKANTEN
BBODBN
MATRASSEN
enz. enz.
Levering
met
garantla
E.H.W.O.
Geheim-
bonding
verzekerd
Een der rigartnmakertzalen in de Karei I-fabrieken te Eindhoven.
Emdkovennummer pag. IX.
BUREAU
Woensdag 99 October f990.
Interieur van een gedeelte der sigarenmakerszaal der N. V. Gomarus-
sigarenfabriek, Eindhoven..
Een der sigarenmakerszalen in de Karei I-fabriek te Reusel.
Als wij onder ons werk van allen dag, of
na min of meer, vaak min, soms meer, van
een copieus maal te hebben genoten, al
naar omstandigheden, ops. piet he krant en,
een afterdinner Karei I stil terugtrekken,
realiseeren we ons in den regel niet, welk
een zorg het eisclit de rookers tot klant te
krijgen en te houden. Karei I heeft dat vol
komen bereikt en de tienduizenden die hij
eiken dag van zijn heerlijke melanges laat
genieten in den vorm van zijn diverse
soorten sigaren, zijn er hem in de stilte
van 't heerlijke genot, dat het rooken van
een Karei I verschaft, steeds weer dank
baar voor. Het aantal Karei 1 rookers toch
neemt sprongsgewijze toe en de vraag naar
Karei I sigaren is door de productie niet
bij te houden, doordat de daarvoor noo-
dige sigarenmakers niet snel genoeg opge
kweekt kunnen worden.
Om jaloersch op te worden, zoudt u den
ken? Integendeel. De positie, waarin wij
verkeeren, aldus de directie, is in den re
gel weinig benijdenswaardig. Eiken dag 'n
stroom van bestellingen, die pas over eeni-
gen tijd en dan nog maar mondjesmaat,
kunnen worden uitgevoerd; dringende brie
ven en telegrammen, nog dringender telefoon
gesprekken van winkeliers, die zonder een
enkele Karei I zitten.
Dwaze toestand toch, nietwaar? Aan den
senen kant groote werkloosheid en aan de
andere zijde nijpend gebrek aan goede
.verkkrachten.
Maar we zijn ook wel erg snel gegroeid
en het voortdurend tekort aan ruimte en
werkkrachten dateert eigenlijk pas
van de laatste jaren, evenals het chronisch
geworden gebrek aan voldoenden maga
zijn voorraad, om geregeld voor tijdige af
levering van de bestellingen te kunnen
zorgen.
In 1900 werd door Henri van Abbe, den
tegenwoordigen directeur, te Amsterdam de
fabriek gesticht, met eenige tientallen werk
lieden. In 1908 werd de fabriek verplaatst
naar Gestel, toen nog een dorp in de nabij
heid van Eindhoven, doch sedert eenige
jaren opgenomen in de groote agglomeratie
Eindhoven. Eenige jaren daarna werd de
fabricatie der Karei I sigaren overgebracht
naar het gebouw, dat thans nog de kern
uitraaafkt van de huidige fabriek, waar tel
kens op, aan en bijgebouwd is.
In 1925 waren reeds 1000 arbeiders in
dienst der fabriek, in 1926 steeg dit aantal
tot 1200, in 1927 tot 1500, in 1929 tot 2000.
Nu op 't oogeniblik tot pl.m. 2500, verdeeld
'er Eindhoven, Reusel en Maastricht.
Per arbeider worden 1000 sigar?n per
week' gemaakt, natuurlijk met de noodza
kelijke hulp van anderen, als daar zijn
strippers, ringsters, sorteerders, embaliage-
afdeeling, expeditie, magazijn en kantoor.
Dc lezer kan nu zelf nagaan wat een om
vangrijke productie bereikt is.
Momenteel zijn we wel een beetje uitge
bouwd en toch komen we eigenlijk al weer
ruimte te kort.
De groote vraag naar Zandblad heeft na
tuurlijk dé zeer hooge prijzen, die er voor
besteed moeten worden, tot gevolg. Voor de
wereldconsumptie is de aanvoer van Suma-
tra-zandblad bepaald te gering. Dit zand
blad dient alleen voor dekblad en de mooi
ste partijen uit den aanvoer zijn haast haór
gewicht in goud waard. En wij betalen het
er ook voor, ten gerieve van de Karei I
rookers.
Behalve het Deli-zandblad gebruiken wij
natuurlijk verschillende andere soorten ta-I
bak als binnengoed, Braziel, Havana, Ma-'
nilla, Java Sumatra en Amerikaansche ta
bakken. En nu is het juist de kunst om
uit de verschillende soorten de melanges
samen te stellen, die Karei I rookers Kwee-
ken. Daarbij moet niet vergeten worden,
dat de oogsten en de kwaliteiten varieeren
en waar Karei I een eigen naam voor siga
ren is geworden, hebben wij steeds nauw
keurig in 't oog te houden, dat wij het peil
onzer kwaliteiten handhaven. En de na
tuur is ons daarbij niet altijd even behulp
zaam, integendeel.
De gekociite tabak wordt hier in 't ma
gazijn opgeslagen en naar behoefte in be
werking genomen. De bewerking is in grove
trekken ais volgt.
Eerst wordt de tabak gevocht, het dek
blad gaat daarna naar de sorteerkamer.
Het omblad, dit is het blad dat om het
binnengoed komt, vóór het dekblad wordt
aangebracht, gaat naar de respectieve af-
deeliiïgen om daar verwerkt te worden.
De tabak, die voor binnengoed bestemd
is, wordt gestript en daarna gemeleerd
voor de diverse soorten sigaren.
Het dekblad wordt opengehaald en ge
sorteerd en wordt bij kleine hoeveelheden
verstrekt aan eiken sigarenmaker. Op de
aan de sigarenmakers uitgegeven tabak is
een nauwkeurige controle, opdat zij uit de
hun verstrekte tabak het aantal daarvoor
gestelde sigaren ook inderdaad afleveren.
Omblad en dekblad worden met stengels
verschaft aan de sigarenmakers, die ze er
zelf moeten uithalen. Nadat de sigaren ge
reed zijn, komen ze op de sorteer-afdeeling,
waar ze op kleur worden gekeurd, kleur
bij kleur. Als men nu weet, dat wij 104
kleuren onderscheiden, is het te begrijpen,
dat het sorteeren dient om in elk kistje
sigaren van gelijke kleur te verpakken,
omdat niet alleen de geur, doch ook de
kleur een factor is, waarmee gerekend moet
worden. Het oog wil ook wat!
Na gesorteerd te zijn komen de sigaren
in de z.g. Schieberpersen, waarvan wij een
batterij van 22 stuks hebben staan.
Daarna worden de sigaren geringd en
gaan in de kistjes naar de droogkamers
Hebben de sigaren ook 7>it proces doorge
maakt, dan komen ze via het fabrieksma-
gazijn en de expeditie in circulatie, om ten
J_eis
over de Kosmos Sigarenfabrieken te Eindhoven
De negen en zeventig sigarenfabrieken,:
die in Eindhoven gevestigd zijn, kan men in
verschillende categorieën onderbrengen. Er
zijn kleine, middelmatige en groote bedrij
ven, eir zijn er, die zlah speoiaal toeleggen
op duur fabrikaat en d«ie zioh tevreden steil
ten met het maken van de allergoedkoopste
soorten.
Er is echter ook nog 'n andere onder
scheiding te maken, n.l. tussohen oude en
nieuwe.
De nieuwe dat zijn due fabrieken, die zich
eenst na den oorlog hebben ontwikkeld, en
de oude, dat zijn zij, wier trots het i6 op 'n
oude, eerbare traditie te kunnen bogen en
die van vader op zoon In meerdere geslach
ten zijn overgegaan.
Een dier veteranen is de N.V.
Van der ruif en de Vlam's
sigarenfabrieken.
Wij mochten tot ons- genoegen de bevin
ding smaken, dat de ouderdom geen af
breuk gedaan heeft aan de levenskrachten.
Immens in 1868 opgericht is deze zaak nog
steeds één der belangrijkste' sigarenfabrie
ken te Eindhoven.
Fabriceerde zij vóór den oorlog in hoofd
zaak goedkoopere sigaren waar ie de tijd
dat we vijf Kosmos kochten voor één dub
beltje? in de latere jaren heeft ztj haar
kracht gezocht in het middel- en beter gonre
Men vindt er een groote verscheidenheid
van merken van 6 tot 20 cent detailprijs,
welke 't meest verpakt worden onder het
wolbekende Kosmos etiket; echter ook de
Maróohal Nial sigaren worden doox Van der
Putt en d'e Vlam gefabriceerd.
Bijgaande afbeelding toont voldoende dat
da zaak zioh tot een groot bedrijf heeft ont
wikkeld.
De directeuren wezen met groote voldoe
ning op hun grooten voorraad oude Vorsten
landen en Sumatra tabak, een kostbaar be
zit, nu de oogst zoo slecht is uitgevallen.
Bij de fabricage wordt van de nieuwste
vindingen gebruik gemaakt, alleen de Ame
rikaansche sigaren machine vindt er even
min als op de meeste groote Hoilandsche fa
brieken, merkwaardig genoeg, geen genade.
De Kosmos-fabriek beeft steeds de leiders
geleverd aan de vereenigingen van werk
gevers, maar zelfs ook in de reclame weet
zij het algemeen vakbelang te dienen.
De N.V. Van der Putt cn de Vlam heeft
n.l. tot „leit.motiiv" van haar reclame geko
zen de leuze:
„Wees een man, rook 'n sigaar!"
Overtuigd als zij is dat 'n sigaar beter past
bij den degelijken Hollander dan een siga
ret.
Ofschoon in de laatste jaren, als gevolg
van hooge invoerrechten in het buitenland
haar export geweldig is geslonken
Scandinavische landen wa'ren vroeger gro
afnemers i6 de N.V. Van der Putt en
Vlam er toch in geslaagd om haar geheele
productie niet minder dan 350.000 siga
ren per week! onder te brengen in Ne
derland en koloiriön.
Voorwaar geen geringe prestatie, en die
zeker onmogelijk geweest zou zijn, wanneer
de ICosm os-sigaren niet bijzonder gewild
waren.
slotte tot genot van de tallooze Karei I roo
kers in rook te vervliegen.
Als de Karei I sigaren onze fabrieksma-
gazijnen hebben verlaten en bij de winke
liers zijn gekomen, verliezen wij zetoch
pas uit het oog als ze zijn gerookt. Door
ons controle-systeem kunnen wij van elke
Karei I sigaar nagaan langs welke kana
len zij den rooker bereikt Deze controle
is noodzakelijk om eventueele fouten in de
organisatie van den verkoop, die overigens
zeer zelden voorkomen, te kunnen achter
halen.
Bij het bouwen en de uitbreiding van de
fabrieken door architect Beltman, is steeds
rekening gehouden met 3 primaire eischen:
hygiëne, licht en lucht
De mannen en vrouwen werken allen in
ruime, goed verwarmde en geventileerde
zalen, terwijl reinheid en netheid overal
gebiedende eischen zijn. B.v. tweemaal per
dag, om 12 uur en voor de sluiting 's avonds
moeten de vloeren worden geveegd. Ter ver
mijding van stof wordt daarbij het voch
tige tabakszand gebruikt Dit veegsel wordt
niet meer gebruikt, doch wordt als afval
verkocht
In enkele jaren hebben de Karei I siga
ren een zich nog immer uitbreidende kring
van rookers gevonden en het is ongetwij
feld de speciale Karei I kwaliteit die dat
op haar credit kaïn boeken. Het streven om
den smaak van den rooker te treffen heeft
dit bereikt naast doelbewuste energieke lei
ding, die als haar hoogste ideaal steeds
voor oogen heeft gehouden het beste te
maken -onder de gunstigste omstandighe
den, tot heil van consument en producent
beiden, zoowel als van allen die direct en
indirect werk en brood vinden in dit
bloeiende bedrijf, welks toekomst stellig
nog groote mogelijkheden biedt.
De Klein-indmtrie
Spreekt men over da Sigarenindustrie van
Nederland, (ja zelfs van Mid-Europa) dan
denkt men vanzelf ook aan Eindhoven.
Het centrale punt voor de Smgaremmdus-
trie strekt ricih uit eenerzijd6 tot Vaikens-
waard, anderzijds tot Reusel (grens) en
Noordwaarts tot voorbij Boxtel.
Terwijl de geboortewi >g der Nederiand-
ecbe eigarenindustrie te Amsterdam en ver
der in het Noorden had gestaan, trokken 50
A 60 jaar geleden eenige fabrikanten,
waarsoliijndijk om de lager gestelde loonrn
naar Brabant en vestigden zich te Eind
hoven.
Heel oude sigarenmakers daar weten zich
nog te herinneren hoe de eenste vijf Amster-
damsohe collega's in Eindhoven begonnen
zijn en kennen nog hun namen. Zij werkten
er op een fabriekje, terwijl daarnaast de
huisindustrie zidh tierig begon te ontwik
kelen.
Ook Bélgi&dbe sigarenfabrikanten kwaimen
zich in Eindhoven en Valkenswaard vesti
gen.
Door de Iagero loonen in het Zuiden, kon
den de Zuid-Nederlandsche fabrikanten
meer ten koste leggen aan de kwaliteit van
hun product, dat langzamerhand de markt
veroverde.
Had Eindhoven in de 18e en 19e eeuw, de
naam vam: de stad der bierbrouwerijen en
linnenimduetrie, op het eind der 19e eeuw
domtmeerden voornamelijk de sigarenfa
brieken, later door Philips overvleugeld.
Er is enkele jaren geleden een periode ge
weest, dat Eindhoven 96 groote en kleinere
6igarenfabriekon telde.
De banderolle-belasting roeide ten dl tte
de huisindustrie uit, waardoor de groot- en
middenindustrie ten zeerste gediend werden
Het onhygiënische en oncontroleerbare dezer
huisindustrie wettigden dezen maatregel ten
volste.
Onder groot-industrie moet men verstaan
fabrieken met een productie boven de
duizend sigaren per week; met midden-
industrie bedoelen we fabrieken met een
wekelijkeohen omzet van 50.000 tot 200.000
sigaren.
Tot vóór den oorlog legden deze laat sten
zich vooral op den export toe, die echter na
den oorlog door de hooge invoerrechten lam
geslagen werd.
Zij h'eeft alle fazen der ontwikkeling
kend, de up6 en downs, hoogconjunctuur
en malaise on werd overgeleverd aan don
stroom van den wereldhandel, aan de wdB
selingen d es tij dis, welke zij niet zooals de
groot-industrie door een beheereohende re
dame forceeren kon. Maar zij hield koppig
etend en varschait nog aan duizenden brood
wmÊmKmÊÊHÊÊÈÊÊÊÊÊKÊÊÊÊM
ODnniDiniiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiin
Gevestigd te Eindhoven, Reusel en Maastricht.
