INDHOV
EM DMOOJISTl^D
Eindhovcns groei
7, I)e Commissaris der Koningin
in Noord-Brabant
Atgemeene Inleiding
RÖTTERDAMSCHE
BANKVEREENIGING
Alle Bankzaken
Deposito's
Ulg VvtAuVen-
JZindhovennummer pag. I.
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
■■■III*
Woensdag S9 OcM
llllllllllllllllllllllllllM
door A. VERDIJK, Burgemeester der Gemeente Eindhoven.
lliiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Taalt
van de bevolking eischte voorts het stichten
van nieuwe scholen. Op 1 Januari 1920 had.
Eindhoven 29 scholen voor lager onderwijs
van het
Gemeentebestuur
delen om noodzakelijk qebleken voorzieningen
te treffen.
Vertrouwen op de toekomst
Aan Uw verzoek om een inleidend artikel
voor Uw Eindhoven-nummer meen ik niet
beter te kunnen voldoen dan door met
eenige trekken te schetsen den groei van
Eindhoven als industriestad en de daaruit
voortspruitende taak van het Gemeente
bestuur.
Met ingang van 1 Januari 1920 werd Eind
hoven, een stadje van 6000 inwoners, ver
groot het grondgebied van de gemeenten
Stratum. Strijp, Gestel en Blaarthem, Ton-
gelre en Woensel. Door deze annexatie zag
Eindhoven zijn aantal inwoners stijgen tot
ruim 45000. Door dit feit werd het gemeente-
bestuur voor de taak gesteld de verschillen-1 me' '056 leerlingen, op 1 April 1929 48 scho-
de gemeentelijke diensten zoo snel en zoo'en "iet 12864 leerlingen. Middelbaar en voor
1 het Gemeentelijk Lyceum, het Gymnasium
Augustinianum, het Lorentzlyceum, het St.
Catharinalyceum en het St. Joriscollege.
Belangrijke werken werden de laatste ja
ren tot stand gebracht, zooals het nieuwe
hoofdbureau van politie, een modern slacht
huis en de sinds eenige dagen in werking
gestelde mijnhegassing, waarbij Eindhoven
van de staatsmijnen in Limburg het zooge
naamde „Ferngas" betrekt Op het oogenhlik
zijn nog in uitvoering de aanleg
scheepvaart en afwateringskanaal van Eind
hoven naar het Wilhelminakanaal,
dicale ombouw van het oude op de Zuid
Willemsvaart nabij Helmond aansluiti
gevende Eindhovensche Kanaal en de houw
van een naar de eischen des tijds ingerichi
ziekenhuis. Ook daarna blijven brandend
vraagstukken als „hoogspoor", stadhuisbouw
I concertgebouw vraagstuk,, alsmede verschil
lende belangrijke verkeersproblemen (auto
busstation, doorbraken, ringbanen e.d.) de
aandacht van het Gemeentebestuur vragen
De tegenwoordige, laat 't hopelijk zijn
tijdelijke, inzinking in het economische
leven heeft de bestaande moeilijkheden onge
l twijfeld vergroot. Moge de oogenblikkelijke
toestand twijfel doen rijzen aan de verwezen
j lijking van groote plannen, de arbeidzame
bevolking, waaraan Eindhoven zijn welvaar'
heeft te danken, zal ook thans den moed
niet verliezen, doch vertrouwend op de toe
komst, uitzien naar middelen om noodzake
lijk gebleken voorzieningen te treffen.
Burgemeester A. Verdijk.
goed mogelijk aan het nieuve bestand van
zaken te doen aanpassen en de voormalige
dorpgemeenten met de oude stad tot
geheel te doen samengroeien, 't Was er
ter verre van, dat men, vrij van andere
zorgen, zich rustig aan deze taak kon wij,
den. De reeds spoedig begonnen bevolkings
aanwas nam steeds grootere afmetingen aan.
Op 1 October jl. telde Eindhoven 94350 inwo
ners. Het gemeentebestuur werd hierdoor
voor nieuwe problemen geplaatst, van groot
belang en dikwijls van groote urgentie,
waarvoor een oplossing moest worden ge
zocht. Allereerst diende gezorgd te worden
voor huisvesting van de tallooze arbeids
krachten met hun gezinnen, die aangetrok
ken door den bloeicnden toestand van ver
schillende industrieën, vooral van dc Fhi
lips' fabrieken, in deze gemeente werk zocli
ten en vonden. Door de gemeente, de Phi-
lipsindustrie, woningbouwvereenigingen en
particulieren is zeer veel gebouwd. Het ge j
tal woningen van 7780 op 1 Januari 1920
was tien jaren later gestegen lot 15628.
Rioleering en stratenaanleg hebben hier
mede gelijken tred gehouden. De toeneming
bereidend hooger onderwijs wordt gegeven in I
iiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
De Commissaris der Koningin m I bleek te zyn
Noord-Brabant, hoezeer ook sympathi-Vooral op' 't terrein der buitenland
Pi n d ho Verschynmg v?n dit politiek en met name wat de Vol
E n d h O V e n n u m m e r, omdat hU kenhond betreft, werd hij zeer spoedt
deze snelgroeiende stad liefheeft en met als een gezaghebbend spreker erkend
bnzondere zorg gadeslaat, kon tot /.ün' p eiKena
spüt geen tijd vinden om een inleidend
artikel te schrijven.
Wij echter mo-
I)e Millioenen-nota
Eenige korte beschouwingen.
Dank zij de vriendelijkheid van Burge
meester Verdijk kwamen wij m liet bezit
van een statistisch overzicht van gegevens
die ons eeuig üegld hebben gegeven van dei
ontwikkelingsgang der Eiminoveiische ge
meenschap gedurende het tijdvak 1920-
1929 en in het bijzonder in het algeloopei
jaar. En dan rijst onwillekeurig de vraag
is er gedaan en bereikt, wat redelijkerwijze
mocht worden verwacht?
Naast een Keuringsdienst voor War
er een slachthuis gekomen, dat aa
hoogste eischen van hygiene en comfort
voldoet en wordt geprezen als een model.
Van groot belang is de verharding en ri
leering van wegen en het aanleggen vu
trottoirs. Voor dat doel is in t verloop 1920
1930 uitgegeven l 6.188.000,—. Daarnaast
werd voor den aanleg van nieuwe
f 2.177,000.— besteed.
In hetzelfde tijdvak zijn in Eindhoven 800
woningen per jaar gebouwd. De voors
ten verleend aan woningbuuwvereenigin-
gen, gelden dus waarvoor de gemeente «ie
verantwoordelijkheid draagt, bedroegen
maar even f 9.65U.000. Bovendien werd door
de Gemeente hypotheek verstrekt in eigen
bouw tot een bedrag van f 1.400.000. In
totaal heeft de Gemeente over de laatste 10
jaren zich bij den woningbouw geïnteres
seerd voor f 18.400,000.
Hoe is het met de financiën van Eind
hoven gesteld? De schuld van 5 millioeu
gulden in 1920 is gestegen tot rond 25 nul-
li.cn in 1930. Volgens de nieuwjaarsrede
van den burgemeester is deze groei geons
zins verontrustend, inuners, de improduc
tieve schuld, dat is hier de schuld voor
werken waartegenover geen bepaald aange
wezen inkomsten staan, is van rond twee
millioen in 1920 geslegen tot slechts
1 3.300.000.— bij den aanvang van 1930 Bij
een aanwas van de bevolking met 100 pCt
is dit slechts een stijging mei 65pCt Deze
schuld is daardoor van f 44.— per inwrner
gedaald tot f 37.—. Ook in anderen zin is
deze stijging niet verontrustend, omdat de
directe belasting aanzienlijk lager is dan
vóór en bij de annexatie werd verwacht en
lager ook dan in de eerste 20er jaren blij
kens de gedane heffing noodzakelijk werd
geacht
In bedoelde nieuwjaarsrede sprak de bur
gemeester de wensch uit. dat 1930 uiteinde
lijk moge brengen de oplossing van het
gr otste der bestaande problemen, dat der
overwegen Helaas lijkt het er op dit ongen-
blik niet op. Toch vpreischt deze toestand
een dringende opl«»s«ïng. hetgeen overdui
delijk hl'ikt uit een artikel van den hper
ir G C. Kools, elders in dit numir A opgr
gen niet nalaten
een korte beschou
wing te wijden
aan den vertegen
woordiger van hel
hoogste gezag :-r
deze provincie, den
nog jeugdigen et.
pas sedert enkele
jaren opgetreden
Commissaris, die
echter reeds nu de Mr. a. B. G. M.
sporen verdiend Rijckevorsel
heeft.
Mr. van Ryckevorsel is gedurende
een twaalftal jaren, van 1916 af, "id
der Tweede Kamer geweest en nam
daarin al spoedig een beteekenisvolle
plaats in. Misschien hebben belangstel
lenden zich wel eens afgevraagd, waar
om vooraanstaande kamerleden zoovee)
waarde hechtten aan de meening van
het nog jonge medelid, want aanvanke
lijk schenen zijn betoogen niet buiten
gewoon klemmend.
Doch, al spoedig veranderde dit. De
heer Van Ryckevorsel sprak niet vaak.
doch als hij het woord voerde, deed hij
de economische ontwikkeling.
Het is dan ook merkwaardig, dat de
Commissaris zooveel belang toont vooi
Eindhoven, de stad der onbegrens
de mogelijkheden: eenerzyds de maat
schappelijke groei zoovee) mogelijk be
vordert, anderzijds zorgvuldig waakt,
dat economische overmacht niet mis
bruikt wordt ten koste van de zedelijke
ontwikkeling.
Het eerste blijkt uit het feit, dat aan
Gemeentewerken van Eindhoven is op
gedragen om een streekplan voor
niet minder dan 36 gemeenten te ont
werpen, waarnaar de toekomstige uit
breidingsplannen zich richten kunnen
anderzijds komt het meer op waak
zaamheid dan op voorschriften en be
slissingen aan en aan die waakzaam
heid voor het zedelijk welwezen der be
volking twijfelt niemand.
Is het wonder, dat de jonge commis
saris, jeugdig van leeftijd en moed.
maar ook jong in kwaliteit, het hart der
nevolking had gewonnen vóór men er
misschien zelf erg in had en dat nie
mand de keuze der Kroon betreurt?
Is het wonder, dat de Commissaris
het jonge en zich steeds vernieuwende
Eindhoven, waar het leven bruist
als nergens anders in ons land, met by
zondere sympathie en belangstelling
gade slaat, en de ontwikkelingsmoge
lijkheden zooveel het kan en mag be-
ordert
En, is het wonder, dat het Gemeente
bestuur van Eindhoven, het college van
Burgemeester en Wethouders niet het
minst, dankbaar is voor de geboden
steun en sympathie en den Commissa
ris een warm hart toedraagt?
In zulke gevallen is er altijd wissel
werking.
En de Commissaris der Koningin in
Noord-Brabant moge dan lid zijn derj
Rijkscommissie voor de m o n u -
men ten-zorg; dit belet hem geens
zins om volle aandacht te schenken aau
de sociale en economische vooruitgang
van eer. gemeentt met zooveel expansie
mogelijkheden als Eindhoven blijkt
ie zjjn.
Eindhoven is, voorzoover wij weten,
niet rijk aan monumenten, welke van
merkwaardige oudheid en historische
ixilangrijkheid getuigen; doch de histo
ne van eiken dag sticht er monument?:
van ondernemingsenergie, van techni
sche wonderwerken, die even roemruch- j
tig zjjn als welke geschiedkundige fei
AMSTERDAMSCHE BANK N.V.
AMSTERDAM
Kap'taal f 55.000:000.-
Reserve f 46.000.000.-
BI)KANTOOR EINDHOVEN
Voorschotten in Rekening-Courant
Effecten - Coupons - Safe-Inrichting
NEDERLANDSCHE LANDBOUWBANK N.V.
Eindhoven doorgebracht
tot hel verleden
deze enorme industri.
ook door hen, die politiek gesproken
zijn tegenstanders zijn.
Hier was het de juiste gang van za
ken. Geen entree met groote luidruch
tigheid om spoedig af te dalen tot een
Kamerlid van de derde of vierde rang;
doch precies omgekeerd: eerst beschei
den en voorzichtig; wel beslist, doch
ook behoedzaam; daarna een steeds
rijper en degelijker oordeel: gezag en
invloed.
Ware Mr. van Ryckevorsel niet vnoi |).)n(, hj(Jr |eU
twee, doch, zeg, voor acht jaren geroe- stao lc vertellen, kan niet ander, dan on
pen om hoofd van het provinciaal be-1 volledig zijn. Eindhoven toch heeft zulk
stuur te wordenmen zou het een ge-1SM»®,
hare geschiedenis in een paar woorden
of zelfs in een afzonderlijke editie same')
te vatten. In het volgende zullen dus zn.
die eenigszins met hare historie bekend
zijn, veel missen wal zij hoopten te \inden.
Ook zullen er zijn die meenen dat uy
verschillende zaken op Eindhoven betrek
king hebbende nu wel eens „recht zullen
zetten" en ons in zullen laten inet zuiver
plaatselijke aangelegenheden cn dit nog wel
van zeer internen aard. Ook hen zullen we
moeten teteurstcllen. Waarom? Het ani
woord kan men vinden bij den profeet
Samuel: Het is niet gelijk de mensch ziet;
ten ook.
En. Eindhoven heeft daarbij 't voor-
recht, dat provinciaal en gemeentelijk
bestuur in sympathie en belangstelling
voor de zich immer uitbreidende ge
meente, met elkaar wedijveren om de
meeste, dat is, om de b e s t e te zijn.
waagde regeer ingsdaad hebben
noemdthans echter vond de benoe
ming instemming en waardeering.
Slechts één opmerking werd gemaakt
Commissaris der Koningin pleegt men
meestal op eenigszins gevorderden
leeftijd te wordende Commissaris
van Noord-Brabant is 10 Febr. 1882 ge
boren, en was dus nog enkele jaren be
neden de vijftigdoch dit gebrtk
wordt nu wezenlijk met den dag beter.
En jeugdigheid is toch geen be
zwaar, wanneer de bekwaamheid aan
wezig is! Waarljjk. Noord-Brabant, de
snel-wassende en sprookjesachtig-
groeiende provincie hééft
een jonge,
- i fnssche kracht noodig, zal het provin
het over onderwerpen, welke hy meester ciaal bestuur gelijke tred houden met
want de mensch ziet aan wat
Maar de Heere ziet het Imrt
Wij zijn de eerste dagen van ons hezoe*
aan de „lichtstad" in heel wat persoon
lijke zaken gemoeid, maar na kalm een ei.
ander overwogen te hebben kunnen wi|
hier niet anders dan onze groote bewond-
ring uitspreken v -or het gezonde optimis-
Gemeenteliestuui
hetwelk steeds het
van Eindhoven heeft gekenmerkt. Zeker
zijn fouten gemaakt, er waren bezwanw
van de zijde der burgerij, doch wij vragen
aan welken vorm van overheidsbemoeiing
zitten deze niet vast? Zoo bezien is er
""oven in meerder opzicht winst
b"ck,\" pewecsl. Dan maB ,le ullvoerin»
van werken die in het JoniMle verleden als
logisch gegolden heelt, worden aangemerkt
als een daad van
ongebreidelde
KAPITAAL f50000.000 RESERVE f20.000000
voor he' veilig onbergen van contracten
po issen. effecten en andere voorwerpen var
waarde, aan spaarders met een tegoed v>n
!j!nl1sie 1 2s' in onze brand- en
inbraakvri e kluis.
LIPS KLUISLOKETTEN
tegen ten huut van f 4.— per jaar.
marktstraat 1
gezond bestuursbeU id.
Al zijn de tijden duister, er zal binnen
afzicnl.aren tijd een nieuwe periode aan
breken, waarin positieve v\ elvaartspolitiek
weer tot de mogelijkheden zal behooren
In de natuur, >ok in liet economische te
ven, nee.i.t men waar. dat ieder verschij
sel «Ie kiem var zijn eigen vernietiging
mee ter wereld brengt Overmatige wt
orry gevolgd door een reactie i
een depressie. De tijd d<
oorlogswinsten is gevolg 1
van schier ongekende om
vang en. scherpte. Op deze periode volgde
spoedig pen tijdvak van relatieven bloei en
nn Hi« --""leuhlik kunnen wij weer een tijd
inzinking in het economische !e
„.nemen. Dan is het heel lut-rijpe
lijk maar daarom n >g niet te verdedigen
dat men eenigszins ju tevreden wordt on
als het wnre o. elke slak zout gaat leggen
We geven liet toe er zit een onzeker, zoo
men wil pen speculatief, element in een
plan de campagne opgezet en gedeeltelijk
uitgevoerd in een tijd van hoog conjum
tuur; ook is er een finaneiee. risico aan
wezig, maar hoi wij de enorme ui thru
ding van Eindhoven ink bekijken, de schaal
blijf; voor »ns toch altijd naar de zijde van
de daad overstaan Dat dankt men aan een
vooruitziende blik van een voorzichtig go
meentehestuur
De Gemeentelijke Overheid van Eindh
ven draagt een groote verantwoordelijkheid:
zij heefi te overwogen op welke wijze en
met welke mi kleien zij hei volksbestaan
zoo ongerepi mogi lijk voor het nngeslarM
kan behouden Eer. rustige pogirtg in <ii°
richting wordt o.i ondernomen Maar daar
naast is hei de plicht van dp F.indhnveu
sche t urgerij om afgezien van «Ie «ïl ot nte"
iu'ste poli .ek ciie momenteel gevoerd'
wordt en waarover wij niet ineer van
zins zijn te schrijven het gemeentel».*
stuur met rae cn daad terzijde te staar.
Men kan de meening zijn toegedaan
n dit is ons h- rl nnidel- k geh l'ken - dal
Ie "n-'-n voort vloeiende uit de vle wer
ken in dp laatste iarer. tot stand gekomen
m nog in uitvoering, te zwaar zullen inik
ken op liet komende geslacht, wij deelen
iet standpunt, dat de moeilijkheden van
ten tii1 dooi het >p dat nogenHik levend
-oslacht op zooni.n ge wijze moeten wor
ten overwonnen dat de toekomst zoc wei-
ig moge lijk wordt bezwaard. En dan I.»
ns hij onderzoek gebleken dat de belas
in gei in soortgelijke gemeenten, maar
nnr prnr'isch uiets is uitgcvoeid, niet he
mgrijk lager zijn.
De geschiedenis van de gemeente Eind
Och, wat welen wij nog betrekkelijk we?
nig van ons vaderland, laat staan van Eind
hoven. dat in 1920 nauwelijks 48000 inwo
ners telde en tien jaren later de 90 000 reeds
is gepasseerd, waardoor deze industriestad
tot de 7e gemeente, van ons land is opge
klommen.
Het is dus meer ons doel in dit nummer
u iets van Eindhoven te vertellen; we zulten
trachten een zoo volledig mogelijk overzicht
te geven van wat Eindhoven is en wat het
in de naaste toekomst belooft te w -rdeii.
We zullen daarbij een ruime plaats inrui
men voor het heden, omdat wij meenen
daardoor bij den niet Eindhovenaar de over
tuiging te kunnen wekken, dat Rin«lhoven
thans ook als plaats van vestiging talion^e
vonrdeelen biedt.
Maar bovenal vertrouwen wij. dat dezo
editie een voldoende indruk zal maken ven
Ie beteekenis van Eindhoven op vers lul
lend gebied, en dat atlen. Regeering. V. tks-
vertegenwoordiging en de Nederland*.-he
Spoorwegen incluis, kortom, die over het
vel en wee van Eindhoven zullen hehl»e'. te
leslissen, er uit zullen kunnen leien, dat al
leen met vereende krachten iets valt tc be-
eiken, ook hetgeen schier onoplosbaar of on
betaalbaar blijkt
Moge daarbij de burgerij heseffpn dat de
•mhtonaron niet enkel het vertrouwen moe
'en hebben van de OverhPid, doeh evenzeer
•pgrepen en gewaardeerd moeten worden
toor de bevolkingook in Eindhoven.
entohestuur en wat -%«•
n een betrekkelijk korten tijd persoonlijk
ebben gezien, heeft ons een duidelijk he«"d
nn den kolossalcn groei dezer gemeente ge-
Dan mogen we in de eerste plaats met
lankbare erkentelijkheid noemen den hutge-
icester dezer gemeente, den heei A Ver-
lijk. die ons niet alleen gaarne in verband
net deze uitgave heeft willen ontvangen,
naar zelfs bereid bleek een korte inleiding
oor ons blad te schrijven, hetwelk we ten
•ok op de voorpagina hebben afgedrukt.
Vanneer binnen afzienharen tijd verschil-
•nde factoren zullen leiden tot n.»g gr.M»fo-
■en bloei van Eindhoven, dan is dat voor
•en groot deel te danken aan hu'gomee.-ter
v'erdijk, onder wiens bestuur tal van vooriie-
eidingen getroffen, tal van maatregelen gc-
ininen zijn, die den grnndslng vormen van
lie ontwikkeling in de toekomst. In zijn loe-
•emming. ons persoonlijk op de hnogl*
ellen van alles wat er leeft en beweeg' in
jn gem«-enie liever dan ons door zitn oril
laten zien. bemerken we met vreugde een
iwijs. dat ook de burgemeester allfón
aarde hecht aan oen ohjectief oordeel.
Naast den burgemeester hrengen wij "ank
an den lieer M. van der Woerden gein. n-
archivaris van Eindhoven, die ons wetwi».
'end alle gewonsrljte inlichtingen verstn-k'»*
•n ons een schal vafllhistorisrhe beschut-
vingen en hoeken in ik leen gal: aan den
beer Ir. Kools, Directeur van Gemeentewei*
ken, zeer in het bijzonder
vannip hij rns met inlirhtln
'oto's en kaarten voor het sar
leze uitgave behulpzaam i
'ijde heeft gestaan.
wijle
t geweest en ter-
Helaas hebben wij onzen tocht per tul ni
ter het voortreffelijke geleide van Ir K.».*s
tchter den rug. Wie eigenlijk een overweldi
genden indruk van groeiend Rindlmven »d
•ntvangen, ga er heen Al moet lui de tel-
linn van Ir K...I, ml-..,,
IS - toch blijft er \«.|d«»ende rfen«»t over
oor hef opvolg, n van onzen rand
Ten slotte nzeu denk nan allen die op
•enigerlei wijze aun deze uitgave hH
nedege werkt
V. II.
