DE HERDENKING
VAN LEIDENS ONTZET
dert-
ZATERDAG 4 OCTOBER 1930 TWEEDE BLAD PAG. 6
EEN WELGESLAAGDE DAG
FEEST VAN ZON EN BLOEMEN
EN KLATEREND JOLIJT
De dag van den derden October is klaar
opengebroken boven de Sleutelstad als een
roos met de gouden tinten van den herfst»
Een aarzelend blauwe hemel verhief zich
boven de oude veste toen de dageraad
kwam, een blauwe hemel met witte wolken
strepen, waarlangs de zon .gtyi triumftotht
begon. Langzaam smolt de klare kou van
den herfstnacht weg in de milde zonne
stralen, die de stad tot volkomen ontwaken
riepen.
Vroolijk klonken de morgengroeten door
de nog pas zoo stille' straten. Overal in de
straten gingen de deuren open en kwamen
de menschen naar buiten om den dag te
begroeten. Hot feest was begonnen met vele
beloften van welslagen.
Zoo was het in den morgen van den 3den
October, maar zoover zijn we nog niet met
ons verslag, want reeds aan den vooravond
is het feest begonnen met een
groote taptoe,
die een groote massa menschen op de been
bracht en die als inlui van het feest uit
nemend is geslaagd. Op de Kaasmarkt
stelde zich de lang, lange stoet op. Een zeer
waren oóTc Hit 'jaar weer heel wat
straatmuzikanten op de been.
grool aantal vereenigingen had zich voor
deelname opgegeven, die met fakkels en
bengaalsch vuur vergezeld van een viertal
muziekcorpsen door de stad trokken. Ook
het gemeentebestuur, curatoren van de
Leidsche Universiteit en de senaat van het
Deidsch Studentencorps liepen mee in de
stoet die overal groote belangstelling onder
,vond en deze belangstelling dan ook ten
(volle waard was. Het doel van de taptoe
was een hulde aan Pieter Adriaanz. v. d.
!Werf bij diens standbeeld in het v. d. Werf
park. Dit standbeeld en de omgeving ervan
was verlicht door schijnwerpers waardoor
jeen fraai effect werd verkregen. Toen de
.vereenigingen zich om het standbeeld had
den geschaard meit hun vaandels een groet
brengend, terwijl rondom' overal bengaalsch
.vuur was aangestoken, legde de heer van
der Laan, voorz. van de 3-Octobervereeni
ging een krans voor het standbeeld neer.
Daarna sloegen de mannen van „Werk
man s Wilskracht" de trommels en staken
Zij de bazuinen, waarna het Leidsche Po-
litiemuziekgezelschap twee coupletten van
bet Wilhelmus speelde. Het was een in
drukwekkende plechtigheid, die een waar-
Idige inlui vormde van den eigenlijken dag.
De stoet zette öarana z:,'i weg door de
ttad voort om tenslotte op de Kaasmarkt
ie worden ontbonden.
WiJdingsZangdienst „Ex Animo".
'Aan ïïen vooravond van den grooten dag
van 3 October werd ook, zooals reeds enkele
jaren gebruikelijk is een wijdings-zang-
dienst gehouden door het kerkkoor „Ex
Animo". De dienst sto"nd onder leiding van
Ds. D. Kuilman;
Het koor, bijgestaan of afgewisseld door
het kinderkoor, bracht op fraaie wijze, een
groote verscheidenheid van oud-vaderland-
sche liederen ten gehoorc onder de voor
treffelijke leiding van zijn directeur, den
heer TI. W. de Wolff van Rotterdam. Dg,
heer L. Kooien, organist der Hoogl. Kerk
gaf enkele nummers ten gehoore op het
kerkorgel.
Ds. Kuilman sprak een kort woord. Spr.
begon zijn rede met de opmerking dat de
gewoonte van Ex Animo om aan den voor
avond van 3 October een wijdingsdienst te
beleggen door de groote opkomst blijkt ten
zeerste te worden gewaardeerd.
Vraagt men waarom deze avonden wor
den georganiseerd dan moet het antwoord
luiden dat dit niet in de eerste plaats is
gedaan om de menschen van de straat te
houden, noch om door een avond van hoo-
ger kunstgenot de menschen af te houden
van ds lagere wijze van feestvieren, maar
wij willen voelen de groote moeilijkheden
waarin onze vaderen verkeerden, de heer
lijke verlossing die zij ondervonden en de
groote dankbaarheid die zij en wij met hen
Gode verschuldigd zijn. Spreker ging
volgens in groote trekken de historie
de viering van het 3 Octoberfeest na.
Reeds direct na 1574 is men begonnen
3 October als een algemeene bid- en dank
dag te vieren. Dit is echter langzamerhand
afgezakt zibdat zelfs in 1674 de predikan
ten het besluit namen de feestelijke her
denking af te schaffen. Eerst in 1829 is
men weer met de viering begonnen. De
studenten hebben hier de stoot toe gegeven,
de burgerij is langzamerhand gevolgd met
als resultaat dat de rechtgeaarde Leide-
naar de 3 October nu niet meer wil
sen. Evenwel moet spr. constateeren dat de
herdenking van Leidens ontzet niet altijd
•gepaard gaat met gevoelens van diepe eer
bied en hoogachting voor het lijden en
strijden van onze vaderen. Zoolang er in
Leiden nog 113 vergunningen zijn om al
coholische dranken te schenken, zoolang
zal Leidens Ontzet nooit door de geheele
bevolking op de juiste wijze worden ge
vierd, ondanks alle pogingen om het peil
der feestviering ho,og te houden. Dit is jam
mer. Er is in 1574 zoo kranig werk ver
richt Wat er van 26 Mei3 October 1574
door onze vaderen is geleden, gestreden
en gebeden, kan eerst bij een diepe inle
ving in deze historie worden verstaan. Wan
neer we dit bedenken moeten we erkennen
dat elk ordinair herdenken van den 3 Oct.
dag onwaardig is. Wij willen ons in Leiden
niet meer schuldig maken aan het leelijk
vergeten, maar de Vaderlandsliefde, de vol
hardende heldenmoed en het sterk Gods
vertrouwen van onze vaderen waardig blij
ven gedenken en er naar streven deze deug
den steeds meer tot de onze te maken.
Spr. eindigde met de bekende strophe uit
het „Wilt heden nu treden":
Bid, waket end, maket. dat g' in
[bekoring
End' 't quade met schade toch niet
[en valt.
U vroomheijt brengt de vijant tot
[verstoring,
Al waer sijn rijck noch eens soo sterk
[bewalt.
DE EIGENLIJKE DAG
De feestdag zelf begon zooals altijd met
een reveille door het Leidsche Politiemuziek
gezelschap, ditmaal voor de tweede keer van
af het balcon van de Stadsgehoorzaal. Het
is jammer dat hiervoor niet een meer his
torisch punt in de stad kan worden ge
kozen, maar dit gaat nu eenmaal moeilijk.
Sedert het stadhuis is afgebrand moet men
het hiermee doen. D,e plaats biedt vele voor-
deelen.
Er bestond reeds veel belangstelling voor
deze reveille. De politiemannen, die het ver
dere van den dag moeilijk aan de feeste
lijkheden zullen kunnen meedoen, omdat
er handen te kort komen om het feest or
delijk te doen verloopen, bliezen een mooi
programma van wijdingsmuziek.
Ook in ander opzicht staat dat begin van
den dag steeds in het teeken van wijding.
Het koraalmuzlek
tocfi, 'die onder leiding van den heer Leo
Mens in het van der Werfpark wordt ge
geven is nog steeds een van de mooiste
momenten van den geheclen dag. Op dit
moment heeft het feest nog zoo echt het
karakter van de herdenking. De oude liede
ren uit Valerius Gedenckklank door hon
derden stemmen aangeheven brengen ont
roering in de harten van de duizenden luis
teraars en van harte, eerst wat aarzelend,
maar dan uit voile borst zing dan tenslotte
de geheele menigte het geloofslied van
Oranje: Wilhelmus van Nassonwe.
Evenals verleden jaar hechtte ook dit
maal de burgemeester, Mr. A. van de Sande
Bakhuyzen na afloop van de zang een
krans aan het standbeeld van v. d. Werf.
Toen verspreidde de menigte zich weer.
e groote stroom begaf zich naar de om
geving van de Waag, waar reeds een aan
vang was gemaakt met de uitdeeling van
Haring en Wittebrood,
de traditioneele feestgave, waarvoor zich dit
jaar niet minder dan 2772 personen hadden
laten inschrijven. In het Waaggebouw
heerschte een drukte van belang van ko
mende en gaande menschen die hun feest
gave kwamen halen. De firma van Nelle
deed er weer een pakje koffie en tabak
gratis bij. Een vroolijke gezelligheid
heerschte op het plein voor de Waag, waar
de persfotografen onophoudelijk de lenzen
richtten op een of ander aardig object, ter
wijl de Leidsche vrouwtjes zich verheugd
met hun mandje haring huiswaarts spoed
den, om daar het smakelijke zeebanket
door de huisgenooten te doen verorberen.
Voor de groote schare belangstellenden,
die zich op het .Waaghoofd hadden opgc-
r.j.viiicnc4 'to
Vltdeeling van haring en wittebrood.
steld werd Japansch dagvuurwerk afgesto
ken, dat het tegen de blauwe lucht uitne
mend deed en veel vroolijkheid te weeg
bracht.
Tegelijkertijd gaf de Harmonievereen.
„T. en D."- onder leiding van den heer J.
Noordanus een populair concert dat de
stemming er goed inhield.
Intusschen werd op de Jan van Houtkade
een wedstrijd op
Vliegende Hollanders
gehouden voor kinderen van 6—9 en 19—13
jaar. 134 jongens en meisjes namen aan
deze wedstrijden deel. Aangespoord door
het succes van het vorige jaar meende men
voort te moeten gaan met op deze wijze de
kinderen bij de feestviering te betrekken.
Dat is een sympathieke gedachte die slechts
toegejuicht kan worden. De wedstrijden
zijn ook ditmaal weer uitnemend geslaagd.
Alle kinderen ontvingen een prijs of her
innering.
De uitslag is als volgt:
Meisjes van 69 jaar. 1. Martina Re-
mindt; 2. Banny de Koning; 3. Cornelia
Abspoel; 4. Greetje Luyckx.
Meisjes van 1013 jaar. 1. Abrandse
Verboog; 2. Douwina Krop; 3. Corry Krot;
4. Tootje Laman; 5 en 6. Annie Leemans
en Anna van Kooten.
Jongens van 69 jaar. 1. Jan Delfos; 2.
Wouter van Schaick; 3. Wim Hüner; 4. Jac.
v. d. Vooren; 5. Henk Koppier; 6. Jan
Teeuwen; 7. Paul Blangé; 8. Joop van Wijk.
Jongens van 1013 jaar. 1. Piet Re-
mondt; 2. Jan Meerburg; 3. Gerard Delfos;
4. Gerard Brinks; 5- Koppier; 6. Van Oort
7. Kouprie; 8. W. v. d. Heyden.
Godsdienstoefeningen.
In de verschillende kerken werden in de
morgenuren godsdienstoefenigen gehouden
om Leidens Ontzet met dank aan God te
herdeüken.
In de Pieterskerk werd de dienst geleid
door Ds. van Apeldoorn, die een predikatie
hield over Ps. 48 10: „O, God! wij geden
ken Uwer weldadigheid in het midden
Uws Tempels". In de Geref. Kerk trad als
voorganger op Ds. W. Bouwman, die sprak
over Ps. 9 2: „Ik zal den Heere loven met
mijn gansche hart. ik zal al Uwe wonderen
vertellen". In de Chr. Geref. Kerk hield Ds.
Jansen een predikatie over Ps. 18 20a:
,En Hij voerde mij uit in de ruimte". In de
Geref. Gem. trad als voorganger op Ds. W.
C. Lamain, die des ochtends en des avonds
sprak over Ps. 106 8 „Doch Hij verloste
ze om Zijns Naams wil, opdat Hij Zijn mo
gendheid bekend maakte".
Andere feestelijkheden.
De 'drukte begon zich thans door de ge
heele stad te verspreiden. De straat
kunstenaars begonnen hun triumphen te
vieren met hun onmogelijke toeren, met de
toetakeling van hun gezichten, met alle
mogelijke muziekinstrumenten en allerlei
andere extra-ordinariteiten.
Van 10 tot 11 uur had op de Vischmarkt
tot groot vermaak van de jeugd, het tradi
tioneel springen van de fontein plaats, wat
zeer de aandacht trok.
Te half twaalf trok het muziekcorps Har-
onie Vereeniging „R. E. T." uit Rotter
dam de stad binnen om zich naar den
Hoogen Rijndijk te begeven, onderweg lus
tig blazende en overal met groote belang
stelling begroet.
Ook de volksvermakelijkheden op het
Schuttersveld hadden een aanvang genomen
en velen gingen rlaar vast een voorproefje
nemen van de jolijt,die ieder uur aangroei
de en die vooral tegen den avond zijn hoog
tepunt zou bereiken.
De hongerige maag van uw verslaggever
begint echter zeer naar de geurige goud
gekleurde lekkernij, de hutspot met klap
stuk te verlangen en hij verzoekt u thans
oogenblik geduld te hebben tot
het Middagfeest
verslagen kan worden.
Het middagfeest. Behaaglijk gestemd,
in de wetenschap een goede portie van bo
vengenoemd goedje in de maag mee te dra
gen en met de zekrheid dat men er nu weer
even tegen kon, liepen thans de Leidenaars
uit om getuige te zijn van
het bloemencorso,
de clou, de Hoofdschotel (om deze woorden
maar weer eens te gebruiken, o, afgesleten
heid) van de feestelijkheden.
Wat was de hemel blauw en wat straalde
de zon koesterend op onze goede stad neer.
Wat een weer! zeiden de menschen tegen
elkaar, en nog eens weer: Wat een weer!
Dat zouden ze ook gezegd hebben als het
regende. Maar nu streelden ze die woorden
met een bijzondere vroolijke klank in hun
Reeds om half twaalf heerschte er op den
Hoogen Rijndijk een groote drukte in de
buurt van de Burggravenlaan waar de be
oordeeling plaats had en de opstelling. Hier
zwaaide de heer B. de Koning, de hoofd
leider van de optocht zijn schepter met
kracht, zoodat alles een goed verloop kon
hebben. De jury had druk werk met de be
oordeeling en we kunnen ons voorstellen
voor welk een buitengewone moeilijkheden
zij zich geplaatst zag. Er viel zooveel te
prijzen en zoo weinig te laken dat het zeer
moeilijk was de prijzen toe ta kennen.
Want dit moet reeds dadelijk gezegd wor
den, dat het bloemencorso in alle opzichten
schitterend geslaagd is. Er was buitenge
woon veel werk gemaakt van de wagens, de
auto's en groepen. De versieringen stonden
aesthetisch zeer hoog en het publiek heeft
zich dan ook de oogen uitkeken naar deze
keurige fleurige, fraaie, elegante stoet, waar
aan geen kosten waren gespaard en waar
van ook de opstelling uitnemend was.
We zullen de optocht niet in de finesses
gaan beschrijven. Dat zou ons te ver voe
ren. Uit de bekroningen zal blijken wie het
allerbest in de bloemvergiering zijn ge
slaagd.
Voorop ging een rijtuig met den cony
missaris en den hoofdinspecteur van poli
tie. Daarachter volgden vier bazuinblazers
te paard, de Leidscfie en de nationale vlag
en de vaandelwacht met het vaandel van
de 3-Octobervereeniging, het bestuur van de
3-Octobervereeniging en de jury in rijtuigen.
De optocht zelf was onderverdeeld in zei
afdeelingen, buiten de fraaie propaganda
wagen van de 3-Octobervereeniging. De
eerste afdeeling bestond uit luxe automo
bielen ran particulieren en firma's een
keur van de nieuwste modellen, smaakvol
en elegant versierd. Daarna volgde ee
deeling rijtuigen eveneeps van particulieren
en firma's, waaronder een Friesche sjees
en voorts wagens met fraai bespanning en
niet minder mooie versieringen. De derde
afdeeling bestond uit vrachtauto's, transport
en bestelwagens, akelig nuchtere woorden,
als men ze zoo hoort, maar die door de ver
schillende firma's tot sprookjes waren om
gevormd. Deze afdeeling was uiteraard
meer pompeus, weelderig dan elegant maar
desniettemin uit een aesthetisch oogpunt
zeer geslaagd.
De vierde afdeeling werd gevormd door
verschillende vereenigingen en ook van de
ze groepen hebben we de hoogste lof. Elke
verejniging vormde een geheel, dat af was.
De gymnastiekvereenigingen droegen ver
sierde turntoestellen mee. „Nut en Ver
maak" had een praalwagen gemaakt met
een symbolische voorstelling van Melpho-
mene'Thalia en Euterpe. De Christelijke
gymnastiek- en schermvereeniging „Jahn"
had een praalwagen gemaakt waarvan va
der Jahn het middelpunt was, terwijl de
Leidsche padvinders yLeeuwkentroep" mee
reden met een praalwagen, symbolisch
voorstellende de Volkenbond, hulde bren
gend aan de Internationale Broederschap
van padvinders, die de wereldvrede bevor-
Ter opluistering reed tusschen de afdeelm
gen i en 5 een met vier paarden bespan
nen Mailcoach, dicLzeer veel belangstelling
trok.
Daarna volgde een groep rijwielen, waar
in ook zeer origin eele ideêen waren ver
werkt, zooals de hutspotketel en verschil
lende allegorische voorstellingen.
De zesde afdeeling bestond uit praalwa
gens van bloemisten, bloemkweekers- en
tuiniers/vereenigingen, een waardig besluit
van de stoet. Vier muziekcorpsen te voet en
twee te paard reden in de optocht mee.
Wij beseffen, dat deze opsomming zeer
onvolkomen is. We gaven echter reeds onze
algemeene indruk hierboven weer en we
kunnen slechts besluiten met nogmaals als
onze meening te zeggen, dat deze optocht
de glorie van den dag is geworden.
Het publiek was opgetogen en dat wil
wat zeggen bij de verwende Leidenaars.
De politie had uitgebreide ordemaatrege
len genomen en over 't algemeen kon de
optocht overal vlug passeeren, hoewel op
sommige punten men over de hoofden der
belangstellenden kon loopen.
Rest ons nog mededeeling te 'doen van
de bekroningen. Hier volgen ze:
Bekroningen van de optocht
Afd. I A. Automobielen. Particulieren
le prijs Mevr. Verffrey v. Wijik; 3e pr. »de
heer J. Pauw; 3e pr. Dr. A. J. Kons; 4e pr
de heeren W. Boekee en Kamsteeg; 5e p,r
NV. Boek- en Steendrukkerij Eduaird IJdo
B. Firma's Frans Straatsburg, le pr.
Foto Pander, 2e pr.; G. Hosman3e pr.; Tfli.
d. Meer, 4e pr.; N. A. v. Wijk, 5e prijs.
Afd. II. Rijtuigen: Wed. Corn. D'ieben en
Zn., le pr.; Fa. P. die Jong, 2e pr.; Erven
v. Vliet, 3e pr.; extra bestuu-eprije Y. Roo-
rtenihuis (Friesche sjees).
Afd. III. Vrachtauto's etc. C. Kuperus.
le pr.; Firma B. de Koning, 2e pr.; N.V.
R. IT. W. Limonadefaibriek, 3e pr.; A. J.
Stallinga, 3e pr.; N.V. Int. Handie!-Mij.
.Imenexco", 4e pr.; Fa. Kinkier en Zn., 5e pr
Afd. IV. Vereeniigingen. Ren -en Toe-
ristenvereen. Swift", le pr.; D.O.S.", 2e
pr.; „Nieuw Brunhilde", 3e pr.; „Jahn", 4e
pr.; „Nut en Vermaak", 5e prijs.
Afd. V, Rijwielen. G. v. d. Reyden, le
pr.; Henk Steeke, 2e pr.; Annde, Mientje er
Agatha Bremmer, 3e pr.; C. Dreef, 4e pr.
Willy Soniu6, 5e pr. Alle anderen troostprijs
Afd. VI. Praalwagens Bloemisten, etc.
Jan Kriest, le pr.; afd. Leiden oud-leerl.
Tuinhouwcursussen, 2e pr.; „Door Een
dracht Verbonden", 2e pa-.; afd. Oegetgeest
Alg. Ver. BloemboQloncultuur, troostprijs.
Afd. Rijwielen. le Beetuursprijzen:
Veldlhuyzen, C. H. Burgerhout., II. de Ru,
Miep Goslinga, Joh. CorneiMesen; 2e Be
etuursprijzen: F. v. d. Mark, C. v. Gorkum,
Jan van Rijnlbadh, Eduard Kelder, Truus
Snoek er.
Langs de straat.
Uw verslaggever heeft zich thans neder
gezet op een plaatsje waarop hij onopge
merkt de drukte op straat kan bezien, waar
bij hij zijn best, doet alles zeer filosofisch
op te nemen. Het is op 't oogenblik nogal
kalm, met hier en daar samenscholingen
op die plaatsen waar de straat kunstenaars
hun tenten hebben opgeslagen en voor een
bepaald aantal centen op het kleedje of
goedhartig vertrouwend op de goedgunstig
heid van het publiek zonder hun honora
rium van te voren te bepalen, hun potsen
verrichten.
Muziek! Wat is er in Leiden op den
3-Octoberdag geweldig veel muziek. Het is
een afdalende reeks van fraaie draaiorgels
die hun leuke moppen' de lucht inslingeren
tot den man die op een blikken zeepbus
een niet al te zuivere roffel slaat. Daartus-
schen zijn zoo oneindig veel variaties, dat
wij ons niet aan een beschrijving durven
wagen. En dan is daar nog de muziek die
de menschen of liever hun kroost zelf
maakt: de toeters en fluiten en de leeg-
stroomende veelkleurige worsten. En door
dit alles heen klinkt het eentonig ge
schreeuw van de kooplieden van alle mo
gelijke eetwaren of wat zij daarvoor hou
den en niet te vergeten van de feeststok-
ken. Er zijn ongeveer 70.000 inwoners in
Leiden en deze menschen hebben zeker sa
men 70.000 feeststokken gekocht. Ik ben
werkelijk benieuwd hoeveel geld er van
avond uit Leiden met de trein mee zal
gaan. Het móet een respectabel bedrag
zijn.
De menschen trekken thans allemaal een
gezicht of ze naar huis toe gaan om een
beetje hutspot te verorberen en zich ge
reed te maken voor de veelbewogenheid
van het avondfeest.
Uw verslaggever gaat hetzelfde doen.
Het avondfeest.
Toen de avond gekomen was laaide
eerst recht het jolijt op en zette de stad in
vuur en vlam. De treinen en trams voer
den honderden vreemdelingen de stad bin
nen behalve degenen, die op eigen gelegen
heid waren gekomen en deze stortten zich
dadelijk uit op het Schuttersveld, waar de
volksvermakelijkheden goede zaken maak
ten. In de omgeving van den Stationsweg
vooral heerschte een enorme drukte en de
genen die niet hosten op de vermaarde
hosvlonder waar het Stedelijk Muziekkorps
een populair concert ten gehoore- bracht en
daarmede groote invloed op de geaardheid
van de beenen uitoefende, beoefenden deze
kunst op straat in groote menschenketens.
In de Stadsgehoorzaal werd een cabaret
avond gegeven onder leiding van het
theater-bureau Max van Gelder. Het pro
gramma was zeer goed verzorgd.
In het gebouw Prediker gaf de
Leidsche Chr. Oranjevereeniging
een feestavond onder leiding van Ds. H.
Thomas. Als declamator trad in deze bij
eenkomst de heer Feyten uit Utrecht op,
terwijl de avond verder werd opgeluisterd
door zang en muziek.
Als feestredenaar trad op Dr. J. Riemeffij,
Ned. Herv. predikant alhier.
Sprëker begint met te zeggen dat hij niet
zonder aarzeling deze taak op zich geno
men heeft Omdat niemand zijns inziens
op een avond als deze zoo goed kan zeg
gen waar het om gaat als zijn collega Ds.
Thomas, dien hij verleden jaar bij een der
gelijke plechtigheid hoorde, Intusschen Is
De Leidsche Burgemeester legt een krans
aan den voet van het Van der Werf-
monument.
het inlet moeilijk het verband te vinden
tusschen de Oranjevereeniging en de feest
viering van 3 October, want de bevrijding
van Leiden in 1574 staat in nauw verband
met het Oranjehuis. Achter de blijde druk
te van het ontzette Leiden zien we de stille
figuur van Prins Willem, toeluisterende
de prediking in de Waalsche kerk te Delft
als de blijde tijding hem bereikt.
Spreker schetst daarna in den breede
Willem de Zwijger als den strijder op hope
tegen hope, met nauwelijks één machtige
bondgenoot onder de menschen tegen Span-
je's veel sterkere overmacht en schildert
deze nobele persoonlijkheid ten voete uit
Ten onrechte heeft men van hem een re-
volutionnair gemaakt Er schuilt waarheid
in Marnix' woord „Den koning van Hispan-
je heb ik altijd geeerd". Prins Willem heeft
geheel dan weg bewandeld dien de groote
reformator Calvijn had aangegeven als i"
eenig mogelijke.
Wanneer een koning of keizer een tiraiï
is inplaats van een herder ,dan hebben de
vorston die direct na liem deifigeermacht
van God ontvangen hebben, de roeping het
volk te redden. Zij moeten trachten het
betere ik van den Koning te handhaven te
genover hemzelven in zijn verbastering.
Prins Willem heeft twee dingen van ons
gered cn bevestigd, die een volk zoo ,ont-
zagelijk noodig heeft: vrijheid en orde. In
denkbeelden van cpnsciëntievrijheid we
Zwijger ver zijn tijd vooruit, ook vele
Geuzen van zijn tijd; en de orde heeft hij
uit den chaos van Spanje's overheersching
teruggeroepen, niet slechts door justitie en
politie, maar. ook door het eeren van
wetenschap (Leidens Academie). Maar bo
ven alles eerde hij Gods ordinantie. Niet
door krijgsbravoure, al was hij een dapper
man, maar door standvastigheid en Chris
tendeugd is het Huis van Oranje Souverein
geworden. Leidens ontzet was geenkrijgs-
overwinning, maar ging daar verre boven
uit. Het geloof erkent hier: Dit is Gods
vinger. Spreker haalt uit een oud geschrift
een en ander aan. waaruit blijkt dat i
het algemeen in die dagen dit heeft
beseft»
Gods vinger!Maar 'dan ook een Godde
lijke vingerwijzing dat eLiden, dat Holland
aan het edele huis van Willem den Zwijger
verbonden zou zijn tot in verre geslachten.
Samen doorgemaakt verdriet hecht men
schen nauwer samen dan wat ook. Zoö
zijn Nederland en Oranje door Gods bestuu?
aaneen verbonden.
Ook In volgende eeuwen ÏS Het "zoo'
bleven. Als Oranje weg was kwamen vrij*
heidsberooving en wanorde onze landpaleni
binnen, Het laatste heeft ons ïolfc dat aani
