D<
i
OGARNË
11
Nieuwe Groen van
Prinsfererschool le R'dam
D. KLAASSEN - AANNEMER
Chr. G. SGhouten Zn.
Schilders
Eischen van winkelarchitectuur
BELDEN beschikbaar
Bouwsteenen
IDEAALWONEN IN
'LAND8 CENTRUM
BILTHOVEN E I UTRECHT
J. R. C, SONNEVELD
Uw IDEAAI
VOLLEDIG INGERICHTE BADKAMER!
N.V. Administratie Mij AMSTERDAM
mm
TE KOOP of TE HUUR:
TE HUUR Schiedamscheweg 95
Benedenhuis met bel-étage en eerste étage, voor alle
doeleinden geschikt, thans in gebruik door een dokter.
Het huis bestaat uit 11 kamers, badkamer, twee keukens
zolderruimte en grooten tuin. Huur f 145p. mnd.
Te betrekken op 1 November a.s.
Te bevragen:
G. VERWAAL, Havenstr. 126
BOTJWBLAT) No. 65, Pag. 4
MAANDAG 25 AUGUSTUS 1930
Rotterdam
Tel. 34585
Mij.
NIEUW-EIGENHUIS" N.V.
11 J. Pzn. Coenstraat 21, 's-Gravenhage.
Voor alle plaatsen des lands gelden beschikbaar voor
le Hypotheek. Rente voor Landerijen vanaf 4H
en voor Hu zen vanaf 4h
2c Hvpo'heek tn Bouwcndiet vanaf 6J4
Inlichtingen en opname der onderpanden gratis.
Aan de Rösener Mansstraat hoek Taanderstraat is de Nieuwe Groen
van Prinstererschool der Vereeniginq voor L. O. op Ger. Grondslag te
Rotytrdani voormaliq Delfshaven) gereedgekomen.
ARCHITECTUUR: Jos. de Jonge, Architect B. N. A. te Rotterdam.
zien geeft. Recht vooruit is de gang met rui
me kleednissen. Aan deze gang liggen de
drie benedenlokalen.
De trap voert naar de bovenlokalen, waar
op het eerste verdiepingslokaal uitkomt.,
terwijl de drie volgende lokalen weder
vanuit de gang bereikbaar zijn. Vanuit de
bovenhal voert een afgesloten trap naar een
ruime leermiddelenbergplaats op de boven
ste verdieping, die boven deze hal en het
eerste leslokaal is gelegen en op de afbeel
ding als verhoogd gedeelte goed te zien is.
Zoowel binnen als buiten is deze school
Een paar jaar geleden bleek dat in het
volkrijke Tusschendijken te Rotterdam nog
tenminste één Gcref. school noodig was.
Om nog een bouwterrein te vinden in deze
volgebouwde omgeving, bleek niet gemakke
lijk, doch met medewerking van den be
trokken wethouders kon de Vereen, de be
schikking verkrijgen over een terrein op den
hoek van de Rösener Manz- en de Taanders-
straat, grenzend aan een terrein, dat reeds
met een dubbele gemeenteschool was be
bouwd.
Deze omstandigheid was zeker voor het
ontwerp van belang, doch vormde geen
bezwaar. Wat wel hot geval was met het
transformatorenhuisje dat op den hoek van
het verkregen terrein tegen don voortuin
van de gemeentescholen gelegen, reeds aan
wezig was.
De gewenschte ligging der lokalen op hel
Oosten maakte n.m.l. het# projecteeren van
het gebouw zoover mogelijk achter op het
terrein noodzakelijk. Hierdoor kwam dit
transformatorenhuisje geheel vrij voor de
schoolgebouwen te liggen, wat uiteraard
geen gunstige situatie opleverde.
Voor den heer Jos de Jonge, architect B.
N. A. die ook deze school voor de Vcreeni-
ging bouwde, gaf dit een moeilijk vraag
stuk, dat thans naar het ons voorkomt tot
een zeer bevredigende oplossing is gebracht.
Het gebouw zelf sluit aan bij de gemeen
tescholen en is ook in hoofdzaak van de
zelfde materialen en in hetzelfde karakter
gebouwd. Tegen de ingangszijde aan de
Rösener Manzgtraat is een gedeeltelijk over
dekt terras aangebracht waarin het trans
formatorenhuisje is opgenomen, zoodat dit
ongunstig gelegen bouwsel thans in den
greep van de architectuur der beide scholen
Vooraanzicht van dc nieuwe Groen van Prinstererschool der Vereeniging i
L. O. op Ger. Grondslag te Rotterdam voormalig Delfshaven) op den hoek i
de Rösener Manz- cn de Taanderstraat.
is opgevangen.
Het overdekte terras is fietsenbergplaats
het niet overdekte gedeelte leidt naar den
ingang van het gebouw en geeft ook (zij
waarts) toegang tot dc op den hoek gelegen
speelplaats. De open grAd, vóór de lokalen,
langs de Taandersstraat wordt voor school
tuintjes ingericht.
Achter de vestibule is een ruime hal, die
rechts toegang geeft tot een gezellig gemeu
bileerde kamer voor het hoofd der school en
een leermiddelenkamer en links den aanzet
van de monumentale granieten trappen te
Protestantsche Kerkenbouw in Nederland
Men heeft de Amsterdaniscbe Noorder-
kerk het Protestantsche kerktype bij uitne
mendheid genoemd. Toch is zij meer te be
schouwen als een der voornaamste uitgings
punten voor onzen Protest antechon k?ik-
bouw don als het voorbeeld, waarna men
zich i.i allen deele heeft gericht
Haar veelgeroemde plattegrond bleek voor
een Protestantsche preekkerk tenslotte
geenszins de ideale.
In navolging van de Noorderkerk werd,
de wat zijn omgeving aangaat ecnigszins
traditioneele, kerk van
MAASSLUIS
begonnen. Reeds hier treft men zoowel in
als uitwendig de soberder behandeling, ai
is deze misschien ten deele op rekening te
stellen der geringere in dit visschersdorp
beschikbare middelen. Dahr het muurwerk
hier door beeren wordt ondersteund, heeft
men inwendige tr&kbalkcn kunnen missen,
waardoor de ruimtewerking der kerk rusti-
^Deln 1G41 gedeeltelijk voltooide of althans
begonnen, zeer sobere kerk van
KOEVORDEN
is in plattegrond een dergelijke kruiskerk.
Zij heeft eveneens diepe kruisarmen ver
bondon door afgesneden gedeelte, waarte
gen hier geen aanbouwen geplaatst zijn. De
preekstoel staat ook ditmaal tegen een der
vieringspijlers. Hel belangrijke verschil is
evenwel, dat men inwendig een sterker con
centratie der ruimte heeft trachten te be
reiken door de viering niet een achtkanten
koepel, de Kruisvleugels met vlakke zolde
ringen te dekken.
Te Amsterdam, evenals te Maassluis en
Koevorden, had de preekstoel zijn plaats ge
vonden tegen een der vieringspij Iers. Dit le
vert echter het bezwaar op, dat de predi
kant slechts bij redht-voor-zirh-mtspreken
door alle gemeenteleden verstaanbaar is,
terwijl ook de afstand van den prediker
tot een deel der gemeente vrij groot is. Nu
had men den kansel in een der kruisarmen
kunnen stellen, doch dan zou deze vleugel
grootcndeels als zitplaatscnruimte verloren
gegaan zijn. Immers bij een kruiskerk met
7.00 diepe kruisarmen kan men het spreek
gestoelte niet op tc grooten afstand uit dc
viering in een der vleugels plaatsen, op
straffe van onzichtbaarheid.
Op verschillende wijzen is aan dit be-
zwanr tegemoet te komen De eenvoudigste
is wel die, welke men te Emden toegepast
heeft: den vierden kruisarm te schrappen
waardoor de kerk een T-vomi tot platte
grond kreeg. Door preekstoel cn doophek
voor het midden van den aldus ontstanen
langen wand op te stellen en in dc drie
vleugels, alsmede in de geheel bij dc kerk
getrokken ruimten tusschcn hen een galerij
aan te brengen, heeft men een uitermate
regelmatig en voor den dienst geschikt
bnnkenplan kunnen verkrijgen.
Een andere mogelijkheid tot verbetering
van den plattegrond der Noorderkerk was
de kruisvleugels minder diep te maken, in
zijn eenvoudigsten vorm is deze oplossing
toegepast bij de achtticndc-ceuwschc kerk
van
OOSTWOLDE
In Groningen. Doch ook de nog geen twin
tig jaar na de Noorderkerk voltooide ker
ken van Renswoudc en Hoogc 7. w a-
1 ii w e vertoonen een plattegrond, welke be
staat uit een door kruisvleugels van om
streeks een derde zijner diepte omgeven
vierkant Naast bovenal architeetonischo re
denen hebben hier waarschijnlijk de prak
tische eischen van den eeredienst geleid tot
een sterke concentratie in den opbouw.
Dc kerk van
HOOGE ZWALUWE
is zeer eenvoudig gehouden. Het midden-
vierkant is hooger opgetrokken dan de. la
gere kruisvleugels, die met lesser
daartegen oploopen, en wordt
door een afgeknot pyramidaal dak met
open torentje.
De opzet der gelijktijdige kerk (1639—
16il) niet overeenkomstig plan tc Rens
woudc is minder door zakelijke overwegin
gen bepaald. Boven do viering, die door
Ionische zuilen van de kruisvleugels ge
scheiden wordt, welft zich hier een op hoo-
gen trommel rustende koepel.
enzoo is hij de door Jacob van Carn-
pen gebouwde Nieuwe St. Anna te
HAARLEM
ondanks door de omstandigheden opgedron-
eenvoud wel vooral de „architectuur"
der kerk, mede in verband met die harer
omgeving, de hoofdzaak geweest. Gelijk tc
Renswoude vóelen wij, hoezeer de aandacht
dezer bouwmeesters op Italië is toege
spitst De ver doorgevoerde symmetrie en
gebondenheid van den plattegrond en van
het door de kerk heheerschtc stratenplan
vragen onze aandacht.
Die plattegrond is nl. welhaast een sa
menstel van quadraten: binnen het vier
kant van den omtrek vormen vier pijlers
een concentrisch vierkant, zóódanig, dat
ook de tusschcn de diagonaalvierkantcn
overblijvende traveeën den quadraatvorm
naderen. Het gebouw schijnt uitwendig een
zaalkerk. Inwendig vertoont het echter den
aanleg van een kruiskerk met tongewelven,
waarbij de door lagere cassetten-zolderingen
overdekte diagonaaltraveeën zijn aange
trokken.
weer uitstekend verzorgd, terwijl ditmaal
een behoorlijke bouwtijd, een zorgvuldige
afwerking mogelijk maakte.
De leslokalen worden verlicht door drie
grootc ramen, die elk bestaan uit lage hou-
hoven stalen ramen die een groote hoeveel-'
heid licht in de lokalen brengen.
Met de breede hardstecnen vensterbanken
met hier en daar bloemen cn planten zijn
deze ramen geschikt om voor een overvloe
dige verlichting te zorgen en tegelijkertijd
een gezellige sfeer in het leslokaal te bren
gen.
De boven het artikel genoemde Vereeni
ging beheert thans 7 scholen voor L. O.
waaronder één dubbele, een dubbele U.L.O.
school en een drietal bewaarscholen.
Dc architectuur van deze Gereformeerde
school voor L. O. werd weder aan dc ver
trouwde handen van den architect Jos de
Jonge toevertrouwd, bijgestaan door den
heer A. Verhage als hoofdopzichter; terwijl
het bouwwerk werd uitgevoerd door
heer D. Klaassen, aannemer te Rotterdam.
De bekende N. V. Meubelindustrie Mak
van Engers leverde weder de schoolmeube-
len, die door zorgvuldige afwerking uit
munten, terwijl de N. V. Meubileeringsmij.
v.h. M. H. Gogarn voor de verdere meubi-
leeringsstukken zorg droeg, die gemaakt op
speciale opdracht van den architect keurig
verzorgd er uit zagen, eenvoudig waren en
aangenaam aandeden.
Het schilder- en stukadoorswerk was
pectievelijk verzorgd door de fa.'s Clu
Schouten en Zn. en M. Poortvliet, beiden
te Rotterdam.
De electrische installatie werd op
bekende zorgvuldige wijze aangebracht door
de 'N.V. Hoos en Co's Electricitcits Mij. te
Rotterdam.
In het algemeen worden glazen bouw-!
stcenen steeds meer toegepast, zoo ook hier
zagen wij deze steenen van de N. V. Han-
delsvereeniging v. h. Henri Huinck en Alex
Imhofe te Rotterdam.
Naar het ons voorkomt is het gelukt een
bouwwerk tot stand te brengen, dat uitmunt
door eenvoud en soliditeit, doch dat daaren
boven ons in een aangename sfeer brengt,
terwijl het op ongezochte wijze zich aanpast
BERGSINGEL 212 TEL. 42372
ROTTERDAM
Oogericht 1901
Willebrordusstraat 111
Telef. 43634 - Rotterdam
II. V. Meubelindustrie MAK VAN ENGERS
Schoutenstraat I59 - ROTTERDAM Telef. I0705
Inrichten van Scholen, Kerken,
Kantoren en Winkels
M. POORTVLIET, Mr. Stucadoor
g NOZEMANSTRAAT 53
1 ROTTERDAM, TELEF. 31723
NVMEUBIÜEEPINGMy
Uf ESTNIEUIPLAND13
i BETIMMERINGEN]
rotterdam.tel:5I774
ten opendraaiende benedenramen met daar-1 aan de reeds bestaande school
Deze aanleg werd het uitgangspunt voor currentie zu'ks èischte, doch dat de beschik-
een reeks van kerken, v.aarvan die van I bare ruimte geen gunstige verbouwing toe
Oudshoorn (16631005), de Oösterkerk té j liet.
Op z'n zachtst uitgedrukt betwijfelen we
daken i Amsterdam (16691G71) en de kerk
fgesloten I Emmerik (1697—1713) dc belangrijkste zijn
is een aanloop t t beide eerstgenoemde ge
bouwen valt voorts de kerk van 's-Graven-
Iana (1637—165S) te noemen.
Al deze kerken hebben tot plattegrond een
vierkant, waarbinnen fier pijlers een con
centrisch kleiner vierkant vormen. Dit laat
ste is steeds naar verhouding grooter ge
nomen dan te llaarlom, vermoedelijk wel
met het oog op de belangen van den dienst.
Immers, door de kruisarmen
ONDIEPER
te maken verhoogt men de bruikbaarheid
van den plattegrond, terwijl aldus tevens
de diagonaal-traveeën kleiner worden, wel
ke door de het gezicht belemmerende vie
ringspijlers ten deele moeilijk als toehoor
dersruimte. zijn te gebruiken. Met uitzonde
ring van de Oosterkerk tc Rotterdam (16S1)
is voorts uitwendig de kruisvorm van het
plan tot uiting gebracht
Deze latere kerkgebouwen missen die
bijna picturale gevoeligheid, welke met
name het inwendige der kerken van Rens
woude en Haarlem karakteriseert.
De tot dusverre opgesomde kruiskerken
waren niet slechts op zich zelve, doch ook
als schakels in den keten der ontwikkeling
van groot belang.
Grepen uit: „De Protestantsche Kerken
bouw in Nederland", door Dr. M. D. Ozinga.
Inkoopen doet men bij voorkeur in zaken, die door hun uiterlijke
verschijning, onze belangstelling boeien. Een belangrijk vraagstuk.
De handeldrijvende middenstand gaat het
den laatsten tijd niet naar den vJeeze, het
geen vooral sterk tot uitdrukking komt in
de verschillende vergaderingen van winke-
liersverecnigingen. Ook wij kennen den nood
der tijden en al kunnen wij daarin geen
Verandering ten goede brengen, toch wil het
ons voorkomen dat liet vraagstuk der winkel
architectuur voldoende de moeite waard is
oui daarbij eenigen tijd stil te staan.
Wanneer voorheen een of ander artikel
gekochtmoest worden, waren daar vaste
adressen voor: de winkelier kende zijn
klanten, maakte een genoeglijk praatje
hen en er bestond ecnigszins een direct
band tusschen kooper en verkooper. Wij her-
hinneron ons nog uit onze prille jeugd hoe
de plattelandsbevolking van onze Noordelijke
provinciën eens per week naar Groningen
placht te komen en daar door dc winke
liers met koffie Groninger koek werd
ontvangen; ja, het zetten van gelagen was
geenszins een uitzondering. Do winkelier,
dio het grootste „kommekc koffie" en her
dikste stuk koek gaf, of de grootste „borrel'
schonk, was d c man.
Toen kwam het er minder op aan hoe'
geëtaleerd werd, hoe het aspect van gevel
en interieur was.
Hoe geheel anders is dat nu geworden.
Gcheele stadswijken zijn er, waar winkel
naast winkel staat, concurrent naast
current. ij kunnen nu bij tientallen adres
sen terecht en we doen hij voorkeur onze
inkoopen in die zaken, welke meer door hur
UITERLIJKE VERSCHIJNING
en hun inrichting onze belangstelling wetei
te hooien. Is dan ook het directe verband
van vroeger tusschen kooper en verkoopi
zoo coed als verloren gegaan, een andere
factor is hier voor in dc plaats gekomen, n.l
de aantrekkingskracht, welke van den win
kel uitcaat.
In dit opzicht is er dus wel degelijk ver
schil tusschen zaken doen van nu en vroeger.
I)o eischen van winkelarchitectuur wo
daardoor tot een belangrijk vraagstuk
alleen voor den tegenwoordigen architec
maakt, maar ook vóór den geheelen
denstand.
Zoo dikwijls hoorden wij de verzuchting
slaken, dat men toch zoo noodzakelijk
bouwen moest, omdat de steeds stijgende
dit zeer. Uit onze praktijk kunnen
menig staaltje laten zien, dat duidelijk aan
toont. dat zelfs onder de meest ongunstige
omstandigheden nog zeer gelukkige oplos
singen te verkrijgen zijn. Het cenige wai
tc doen heeft is een terzake kundig
architect in het vertrouwen te nemen.
Zooals gezegd, het vraagstuk is ze<
langrijk; wij vinden het zelfs zoo urgent, dat
we besloten om de winkelarchitectuur en
inrichtingen der verschillende bedrijfstak
ken successievelijk in deze kolommen te
behandelen.
Wellicht dat menig winkelier daarmede
:ijn voordeel kan doen.
BOUWMEESTER.
houtindustrie in Estland
Op het gebied der houtindustrie arbeidden
I November 1929 50 groote en 63 middel-
grootc ondernemingen met in totaal 3700
werkkrachten. Tegen het einde van het jaar
erminderde dit laatste aantal met 20 pCt.
als gevolg van de slechte conjunctuur op de
houtmarkt. De export van gezaagde waren
bedroeg in 1929 60.929 standaards tegen
79.426 standaards in 1928; de waarde van
dezen export toont een nog sterkere vermin
dering, te weten van 16.754 op 12.309 kronen.
Naar Nederland werd in het geheel 30.345
ton hout (bewerkt en onbewerkt) geëxpor
teerd t.w.v. 2.22.9651 kronen tegen in 192S:
53.870 ton.
De achteruitgang der prijzen op de we
reldmarkt heeft zijn invloed ook gehad op
de productiecijfers der fineerindustric. De
uitvoer van fineerplatcn is weliswaar van
14.452 ton in 1928 op 17.663 ton in 1929 ge
stegen, doch in waarde is hij achteruit ge
gaan van 3831 op 3674 duizend kronen. Fi-
neerstoelzittingen werden tot een hoeveel
heid van 2315 ton uitgevoerd ter >vaarde
van 1184 duizend kronen (3032 ton t.w.v.
1722 duizend kronen in 1928). De mcubel-
fabricage bleef weinig afzet vertoonen.
ELECTRISCHE INSTALLATIES
H VOOR LICHT KRACHT RADIO TELEFOON
N.V. W. N. HOOS Co's ELECTRICITEITS-MIJ.
DELFTSCHEVAART 32 - TEL. 04858-05859 - ROTTERDAM
VOLGENS KUURK00PSYSTEEM
TE KOOP
SCKIEBRQEK
N estihnle. Trappen-
tcacialiin. Kt„
Inlichtingen F. VAR BOVEN
ie Hypotheken. Rente huizen
5°/o, landerijen Ah
8ouwcre«lieten - Finenciesring-
Voorscho ten.
b. sevinga Co.
Essenburgstraat 71a - Tel. 36566
ROTTERDAM
Voor Triplexplaten
j Een goed adres:
Jac.P.v.d.Berg s
FIJNHOUTHANDEL
Ridderstraat 9-15
Weenuplein 7-8
Telefoon 41490
I ROTTERDAM
In de bouwkunst is de schoonheid slechts
één van meerdere onmisbare factoren, di,
evenwel ten nauwste met elkaar samen
hangen. Het gebouw dient bepaalde prak
tische behoeften en het vereischt een be
paalde techniek: het bouwen, d.i. het op
standvastige, tegen natuur en gebruik weer
stand biedende wijze aaneenvoegen van
materialen tot een ruimte-overspannen-i
samenspel.
Daarom vereischt beoefening van bouw
kunst niet slechts scholing van smaak en
oefening van scheppend kunstvermogen,
doch zeker in niet mindere mate inzicht in
de eischen door de bestemming van het ge
bouw medegebracht en constructieve kennis.
PROF. WATTJES.
Schitterende villa's en boschterrein
tegen zeer lage prijzen. Vraagt inl.
STRAATW.41,HILLEG RSBERG.T.40465
BILTHOVEIT GRONDBEZIT
'Hiinniiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii iniiHiiiiiiiiiwnira
LOOD- en ZINKWERKER
Aanleg van Gas- en Waterleldlnj
BADEN BADKACHEI
MASTIEK-DAKBEDEKKING
ROTTERDAM
Woonhuis: Willem Buytswachsiraat 193a
Werkplaats: St. Laurensstraat 15
TELEFOON 10414
Ino
u
Bouwgrond Te Koop
in de randgemeenten van Rotterdam, o.a.
IJsselmonde, T erbregge, Capelle a.d. IJssel,
Hillegersberg, van f 4.- tot f 25.- per M'.
Te bevragen:
G. VERWAAL, Havenstraat 126
Rotterdam Telef. 34585
|U een WONING met
Hf Kom nu deze week eens kijken
Ij aan de
GOEVERNEURLAAN en
VAN ZEGGELENLAAN
ji te 's-Gravenhage met zijn moderne
jg Winkel- en Woonhuizen (4 of 6 jj|
HJ kamers, met volledig ingerichte
jgj badkamer). Maximum comfort
GOEVERNEURLAAN 626 TELEFOON 19118
JÉ 's-GRAVENHAGE
OOK IN VERSCHILLENDE STADSDEELEN
WONINGEN TE HUUR
NBMBHBH
Vrije Boven- en Benedenhuizen
bevattende:
beneden: VOOR-, TUSSCHEN- en ACHTERKAMER, KEUKEN ul»
den Gang, KELDER en TUIN;
boven: 2 KAMERS, en SUITE, KEUKEN uit den Gang,
WARANDA en 2 groote ZOLDERKAMERS
Te zien SCHOOLSTRAAT, OVERSCHIE.
Te bevragen J. D. KROON, BERKELSCHELAAN 25a. ROTTERDAM.
