ouwcredieten en Hypotheken
A
atgebouw „OLDENHOVE"
te Den Haag
„COMFORT" Schakelaars
SELOEN beschikbaar
TE KOOP
BILIHOVEH au UTRECHT
TE HUUR
J. ROZESTRATEN
VOLLEDIG INGERICHTE BADKAMER!
N.V. Administratie Mij AMSTERDAM
J. HOOGEVEEN &Co., DEN HAAG
ARCHITECTUUR: F .'A. WARNER' ARCHITECT B.N.A., AMSTERDAM
UITVOERING: N.V. AANNEMING MIJ VJH. J. ROZESTRATENAMSTERDAM
BOUWBLAD No. 63, PAG. 9
MAANDAG 11 AUGUSTUS 1930
BILLIJKE VOORWAARDEN.
Te bevragen DUSSEL Zonen, Bazar-
straat 27, Telefoon 15154, Den Haag.
ETÏFI
r dagen is de schutting voor het per-
lan van Meerdervoort 52 te Den Haag
enen. Op de plaats van de eertijds
Iken Hagenaar zoo bekende stallen
firma van der Kuijlen, is thans een
flatgebouw naar ontwerp van den
damsohen architect, den heer F. A.
Is paraat onze lezers zoo goed moge-
de hoogte te houden met hetgeen in
id geschiedt zijn wij eens op verdere
i&tie uit geweest, en vonden den hoofd
eer, den heer K. Möllenlkamp, die met
roering van deze bouw belast is, be
ns in het gebouw rond te leiden,
iet binnentreden van het gebouw komt
Uereerat in een zeer ruim gehouden
entree. Een lage breede trap leidt
e entresol waar een corridor 'die ach-
ahowroom gedegen is ~'4 beide trap
en en liften verbind*. Elk trnppen-
üft bedient eledhte één helft van de
3dat hierdoor het vefkeer in het ge-
rerdeeld wordt en het voor de &.B. be-
zoo hinderlijk overbelasten yan één
t voorkomt.
rappen komen op elke verdieping uit
centrale hall, alwaar de toegangen
e verschillende flats zijn geprojec-
trappen, centrale halls en hóófde-
wórden geheel van marmer en eiken
betimmering voorzien, waardoor
lij het binnentreden van het gebouw
torna/me indruk wordt gevestigd,
jlats zelf zijn allen zeer ruim en naar
is voorkomt ook zeer geriefelijk. Daar
ere typen zijn gemaakt zou een ver
spreking der flats one, met het oog
ptsruimte te ver voeren. Alleen zij nog
jerkt dat alfle woningen van minimum
[groote vertrekken zijn voorzien.
ntrale Verwarmings
industrie
)irecteur van de Nederlandsche Ver-
voor Centrale Verwarmingsindu-
benoemd Jhr. Ir. E. A. J. N. van,
civiel ingenieur.
ïkking Bouwvergunning
aad 1
Krommenie besloot tot in-
;n bouwvergunning, door BL
verleend aan „Patrimonium" voor
«uw van 48 woningen, die een 14
tevoren afgetreden bestuurder liet
•en. De raad aanvaardde met
luit alle consequenties, uit de beslis-
oortvloeiend, daar reeds met den
regonnen was.
Iverkaveling ten behoeve
van de Stadsuitbreiding
verschillende, gezaghebbende zijden
rordt de Regeering gewezen op rlc
?s in het ontwerp-wijziging van de
crw.'t.
eer De Casseres meent echter dat
int tot nu toe de aandacht ontsnapt
de ruilverkaveling ten behoeve van
Isuitbreiding. De bestaande Ruilver-
igwet van 31 October 1924 is alleen
landbouw bestemd.
stedebouwkundige werkzaam-
wordt het ontbreken van de moge
tot ruilverkaveling als een ernstig
gevoeld. Deze ruilverkaveling zal in
ivallen belangrijk voordeel beteeke-
or de bij een bepaald plan betrokken
irs, terwijl zij de gemeente in staat
i uitbreidingsplannen door te voeren
vergaande onteigeningen en daar-
[erbonden langdurige procedures. Het
van een artikel, de ruilverkave-
n behoeve van den stedebouw rege-
en groote aanwinst beteekenen.
Instituut voor Volkshuisvesting en
duw wijst in verband hiermede op
t dat het Instituut in een gevraagd
over het voor-ontwerp tot herziening
oningwet, op de wenschelijkheid van
geling, als boven bedoeld, heeft ge
en zijn leedwezen er over heeft uit
jen dat zij in het ontwerp geen
had gevonden.
r, merkt de schrijver op, het is een
als men meent dat men er met het
en van een artikel zal komen. De ma-
i ingewikkeld en eischt uitvoeriger
iriften dan in één zulk een artikel
men te vatten. De wet van 1902 op de
kaveling .speciaal voor Frankfurt be-
artikelen; in het Pruisisch wetsont-
>p de stedebouw zijn 31 artikelen aan
derwerp gewijd.
merkt wordt nog dat de commissie
ttelijke regeling van den Stedebouw,
'ld door Stedebouwkundigen Raad en
iging van Nederlandsche gemeenten,
bcommissie heeft ingesteld tot bestu-
g van deze aangelegenheid.
Ook aan de afwerking is de uiterste zorg
besteed en zijn kosten nodh moeiten ge
spaard om het geheel een prettig en voor
naam aanzien te geven. Zoo zijn o.a. yoor
het hang- en sluitwerk geheel nieuwe mo
dellen van witmetaal door de firma A. J.
Hoogeveen, den Haag, ontworpen en ge-
De geheele parterre is bestemd voor auto
showroom.
Verder 16 het gebouw soundproof en
alle moderne gemakken voorzien, als cen
trale verwarming, warm water, boodschap-
penliften, enz.
Dit flatgebouw, waarvan nevenstaande
foto een beeld geeft, werd gebouwd in op
dracht van dc Am6terdamsclie maatschappij
tot exploitatie van étagewoningen, door le
N.V. Aanneming-Maatschappij v.h. J. Roze-
straten, te Amsterdam, Schilderwerk door
de firma Letterie, Sanitaire installatie door
de firma Stokkers, beiden te den Ilaag en
de centra/Ie verwarming door de firma Braat
Delft.
Het mooie smeedwerk is van K. J. van
der Mijl's Fabriek van Hek- en Construct
werken te Den Haag, terwijl Waterreus en
Oyen aJ het stukadoorswerk verzorgde.
Het flatgebouw CHdenhove"in dc Laan van Meerdervoort te s-Gravenhageopgetrokken
op de plaats waar vroeger de bekende stallen van v. d. Euylon stonden.
|~^e Aesthetica der Architectuur
en de Kunst der Modernen
Rede uitgesproken door Prof. C. P. Wolff Schoemakcr in de Aula
der Technische Hoogeschool te Bandoeng ter gelegenheid van den
tienden verjaardag der Hoogeschool.
De architectuur .krijgt als technische
kunstvorm voor den intelligenten beschou
wer beteekenis als hij de werken niet alleen
bekijkt uit een oogpunt van kun6t of tech
niek, maar daarin weet te zien de karakte
riseering van de mentaliteit ecner samen
leving in haar historische evolutie.
Niet alleen voor den historicus of kunst
minnaar, maar ook voor den ingenieur als
beschaafd mensch, is het van belang de
waarde van de aestheUsc/he beginselen te
leeren kennen. De toekomstige ingenieur
moet daarom behalve de techniek van het
bouwvak en de exacte hulpwetenschappen
ook bestudeeren de ontwikkeling der histo
rische en moderne archiitectuurtypen, de bij
zondere constructie-methoden en de eigenaar
diigheid van haar vormen.
Hot geven van een definitie van architec
tuur gaat in den regel mank aan eenzijdig
heid. Een poging daartoe werd al gedaan
door den bouwmeester Vitruvius, architect
ven Augustus in het begin van onze jaar
telling.
Architeotuur is missohien te beschouwen
als de kunst om doelmatig, hecht en
mooi te bouwen. Maar wat is mooi? De
v orwaardon doelmatig en hecht zijn
een ieder duidelijk.
Van architectuur kan eigenlijk pas gespro
ken worden als het gebouw de gedachte
suggereert van een sterken kunstwil, of een
geestelijke idee, zoodanig belichaamd in
kunstvollen vorm, dat het doel van de sa
menstelling daarmede verband houdt, daar
in als het ware is opgenomen.
Bouwkunst is in oorsprong de kunst van
construeeren; dot is hat bewerken en samen
stellen van materialen teneinde te voldoen
aan practische behoeften.
De natuurlijke drang of het instinct van
den mensch om den geest tc bevredigen of
om indruk te maken door het (ot stand
brengen van een in haar soort treffende ver
6chijning bracht hem tot toepassing van bij
zondere vormen of versieringen.
Op den duur bracht dit 6treven den
schoonheidszin tot bewustzijn en zoo ont
stond allengs de hoogere vorm van bouw
kunst, dien wij architectuur noemen.
Als voortbrengsel van het mensohelijk
vernuft en den menschelijken geest bestaat
een innige betrekking tussohen den mensch
en zijn bouwkunst Verandering van de om
etandigheden waaronder de mensch leeft
gaat altijd gepaard met de gedaan te-ver-*
anderimg van zijn architectuur. Daardoor
geeft de architectuur een duidelijke weer
spiegeling van den vorm der samenleving
te midden waarvan haar werken ontston
den en karakteriseert zij in haar verechil-
lende typen de verschillende soorten van
beschaving.
De onophoudelijke gedaanteverandering
der bouwkunstige verschijningsvormen is te
beschouwen als een eindeloos proces, dat
alleen in technisch opzicht een evolutie is.
Aesthétisch beschouwd bestaat eigenlijk
geen ontwikkeling in den zin van vooruit-
gong of beter worden, maar kan alleen ge
dacht worden aan variabiliteit van opvat
ting. Deze gedaanteverandering is in de
kunst van alle be6Chafade volken w tar te
nemen en is meer opvallend en frequent
naarmate de geest levendiger, de daadkracht
grooter en de scheppingsdrang actiever is-
Zoo i6 een historische ontwiikikelinge-j mg
waarneembaar, die wordt ingedeeld In kunst
perioden of „stijlen."
Een arCbitectuurstijl wordt gekenmerkt
door zijn eigenaardige eonstruétic-methode,
zijn vorm-tendenzen en de wijze, waarop de
structuur van de bouwwerken geleid en
door lijstwerk en ornamentatie betoond
wordt.
De architectuur symboliseert aldus door
haar etijl de cultuur en den kunstwil van
een volk i-n ecq bepaalde tijdruimte; zij is
daarvan de lapidaire neerslag.
Als een cultuur-gemeenschap gedifferen
tieerd is in verschillende ras- en geestver
wante groepen, zal de gemeenzame archi
tect uurstijl door elke groep op eigen wijze
geïnterpreteerd worden en niet zelden mor-
phologjsche vereohillen vertoonen, zonder
dat principieel verschil bestaat in het vorm-
eysteem of in de psychologische uitdruk
kingsmiddelen. In het wezen blijft de stijl
daardoor typeerend, wajit in geest gelijk
over heel het samonhangend kunstgebied.
Omgekeerd kan door vorm-ontleening
morphologische verwantschap ontstaan tus
schen de architectuur van weinig verwante
cultuur-gemeenschappen, zonder dat stijl
verwantschap daaruit spreekt.
Elke stijl heeft een grondtoon, een atmos
feer, waarin de spanningstoestand van den
mensohedijken geest zich manifesteert
Wij onderkennen in de verschillende stij
len een psychischen grondtoon, die niet af
hankelijk is van vormtraditie, maar geheel
wordt beheerscht door de geestesgesteldheid
yen het scheppend milieu.
Zoo is de barok-kunst nader verwant aan
de Gothiek en aan de kunst der Indiërs, dan
aan de Grieksch-Romeineche vormen-1'
reld, waaraan haar motieven in oorsprong
zijn ontleend.
Zoo is het te verklaren, dat de moderne
bouwkunst ondanks geheel andere vormen
en constructies herinnert aan den geest der
MiddeJeeuw6Che kathedralen, maar ook aan
dien van den Egyptischen ma6©aalbouw.
Iloe ontstaat nu door vorm en samen
stelling der materie een bepaalde stijl in
bouwkunst, gebonden als ze is aan doel en
techniek?
De eigenaardige vormgeving, die een be
paalde stijl formeel kenmerkt, is afhanke
lijk van minstens drie verantwoordelijke
factoren: Ver6 tand, techniek en
ge est Deze zijn weer afhankelijk van aller
lei invloeden, zooals: de geografische ge
6teldheid van het land, het klimaat, de gods
dienst, de stand der wetenschappen, de so
ciale, politieke en economische toestanden,
de volksaard, de tradittie.
Een interessant versohijnsel is het bewust
zijn in kunst, dat naar den schoonen vorm
zoekt, en daardoor het in werkelijkheid
scheppende onder-bewustzijn tracht te eteu-
Zoodra de mensch zich bewust werd
het begrip „Schoon" heeft hij getracht dit te
doorgronden en te verklaren.
In de bouwkunst zal op analoge wijze een
of andere versiering of vorm ons gauw ver
velen als de teekening al te duidelijk of be
kend is dóór veelvuldige waarneming. Wij
verlangen iets, waarvan de samenstelling
niet met één opslag te onderkennen ie, maar
dat tegelijk den indruk maakt van een
kare stelselmatigheid. Stelselloosheid of 1
warrende willekeur daarentegen wekt weer
zin.
En hierin ligt het verschil tusschen het
moderne werk van talentvolle meesters en
de probeersels van middelmatige volgelin
gen, die meenet dat het tegenwoordig gaat
om verwringing en quasi naïeve vermin
king van vormen, wil men een „sterk" werk
tot stand brengen.
Maar ook de kunstcritici, goed beschouwd
op kunstgebied in den regel volslagen leek.
gelooven daarin en propegeeren deze mis
vatting, zonder het ondersoheid op te mer
ken tusschen methode en kunst.
Het piet begrijpen van een vreemdsoorti-
gen vorm kan ook daarom een schoonheids-
sensatie teweegbrengen wijl door de eigen
aardige vormgeving het vermoeden wordt
opgewekt van een duistere beteekenis of in
diepzinnige gedachte. Onbeholpenheid wekt
daarbij den schijn van een vormveronacht-
enden zieltoestand van den artiest ten
gevolge van geestelijke verdieping.
Getuige-de bewondering voor de somtijds
bizarre gedrochten van de moderne kunst.
(Wordt vervolgd).
UITSLAG
AANBESTEDINGEN
AALSMEER. JJe arch. C. G. Luik: dc bon'
ïetselwerk P. Terrr
- Luik. -
Uiten
f 2398: schildei
Jiar. f418.
AMERSFOORT. De arch. G. v. Hoogevest- het
inbouwen van een vleugel aan het al» zieken
huis in te richten gebouw „Dc Lichtenberg",
aan den Utrechtsebenweg. Laagste lnachr. H.
Barteo. aldaar, f 50.716.
AMSTERDAM. Het Gem.best.: het verbrecden
in den wegbaan Valkenburgerstraat. Laagste
Inschr. W. Koningen en J. P. Dijkman, f24.660.
AMSTERDAM. Het Gem.best.: het ricleeren
in wegbanen tusschen de Azaleaatr. en de Ber-
rate lnachr. S. Duurland en A.
DORDRECHT. Het Gem. Elee.bedrljf alhier
et maken van lichtinstallaties In 2«0 wonln
en. Laagste inschr.: Gebr. v. Dijk f 6691.
EINDHOVEN. De bouwk. Th. Corneliasen: hei
ichr.: F. Segers, Tongelre.
terweg. Laagste Inschr. P. Min. Eindhoven,
3-GRAVBNHAGE. Het Gem.beat.: het verrlch-
van bulten- en blnnenverfwerken aan en ln
schillende Gemeentegebouwen. LAagstt
aldaar, f214.
MONSTER. De arch. C. J. IJsebrands: het bou
ten van eei> woonhuis te Monster, voor rek. van
.Brederóo'. Laagste Inschr. fa, Hanegraaf en
'Verkerk f7500.
OLDENZAAU De arch. Clemen» Hardeman? a.
het bouwen van een woonhuis aan de Wllhel-
b. het glas- #d verfwerk. Laagste
OUD-BEÏJERLAND. Het Gem.best.: I. het Uit
baggeren van de geheele haven: 3. het leveren
n slaan van eiken vlocdpalen: 3. het herstellen
•»n het havenhoofd long? de rivier het 8pul
Dclfkens. Dordrecht, f 2627.
i Mom
rinkelhuls met vrije bo
en woning. Laagste Inschr. fa. De Wolf en Co..
Lonster. f 10.100
POELDIJK. (Onderh.). Gebr. A.
leer: het bouwen van een woo
ischr. G. F. Torn. Wateringen.
Laagst
en Water-
t bljk. werken. Langst»
Zn.. Ridderkerk, f 2848
ROTTERDAM. Ilet Gem.beat.- het bouwen van
Ier scholen voor G L O. ann de Moerkerks- en
e MlUInxatraat. Laagste inschr J. C. v. d. Vorm
Idaar. f 203.900.
ROTTERDAM. Het Gem.best.: het maken van
ngeveer 403 M. caissonkademuur voor 10 M
'aterdlcpto bij L .Walsmede het maken van
ngeveer 1248 M. caissonkademuur bij 8 M. wa-
r Hopt* bM L W :n .1- M r«--< •- r. ?-• Tb"- r-
am. Laagste Inschr. H. Roelof Rcineveld, Den
laag, f 1.747.000.
SCHIEDAM. De arch. A. Stahlle, namens hel
•stuur van de Vereen tot Bevordering van Chr
nderwljs: het uitbreiden met 3 lokalen van een
UTRECHT. De Genie: bestek no. 147: het ver
eteren van do kaserneerlng van het korps
jchtdoel-artlllerle en van het militair hospitaal
- v-- -'lOOW tot hot
mu»;
UTRECHT. De Dir. der N. S het afbreken
an de houten dubb. wachterswoning no 14 na
il den overweg Zwarte weg te Goud*. C. Bui
tenhuis to Apeldoorn betaalt f 126.50 bU.
Gebruikt btj Uw* ElectrlscEe Installatie* uitsluitend I
Zij waarborgen absolute veiligheid,
comfort en vele andere voordeden
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
N.V. MAATSCHAPPIJ TOT EXPLOITATIE VAN
ELECTRISCHE APPARATEN „COMFORT"
ALBERTINESTRAAT 28. VGRAVENBAGE TEL. 70901
fCcop ett,'Verkoop, Huur en Verhuur ran
Onroerende Goederen, Etages, Kamers, em
GLAS IN LOOD S3
ma GEËTST GLAS
N.V. I. GRDERE 8 ZOHEH's Clasinduslria
OIIKITIMI115-117 -lil - RW - TEL SM
mmmnmimmiTTinmifTniimmiïïini ANNO 1896
le Hypotheken. Rente huizen
5 o/o, landerijen 4?J "/o.
Bouwcredieten -Finencieering-
Voorscholten.
B. SEVINGA Co.
Essenburgstraat 71a - Tel. 36566
ROTTERDAM
F 7.50 PCR WEEK_
VOLGENS HUURKOOPSYSTEEM
TE KOOP
SCHItBROEX
\esuhule. Trappen-
Icacialaaiu SJÜ,
r. 98a-c, Bottertsro.Tel.l i
HEERENHUIZEN
aan de
Laan v. Leeuwensteijn
no. 34-40 te Voorburg
16.500; met centr. ver
warming ƒ17.500.
Te bevragen bij J. J.
VERSTEEGH, Noorder-
burglaan 54, Voorburg.
Tel. 78197.
Voor Triplexpiaten
Een goed adres:
Jac. P.v.d.Serg s
FIJNHOUTHANDEL
Ridderstraat 9-15
Weenaplein 7-8
Telefoon 41490
ROTTERDAM
EDEAAL WONEN IN
LAND'CENTRUM
Gezond kilt
Comfort el:
Leg» belaitlnj, F
PrachHge natuur.
Schitterende villa's en boschterrein
tegen zeer lage prijzen. Vraagt inl.
SRAATW.4I, HILLEQcSBERQ.T.40465
BILTUOVEN's GRONDBEZIT.
WATERREUS en VAN OYEN
STUKADOORS
k! copernicusstraat 204 den haag
PORTIEKWONINGEN
1 TE KOOP aan de Soestdijksche Kade te Den Hnn
een COMPLEX onder architectuur gebouwde PORTIEJ
WONINGEN. Prima bouw en afwerking.
aan de CA AN VAN NECK LA AN,
A fe RIJSWIJK (Z.-H.)
NOS EEN PAAR
EERSTE EN TWEEDE PORTIEK ETAGES
Schitterend afgewerkt Badkamer met
Bad Groote Slaapkamer Ruime kasten
VOOR GELDBELEGGING TEVENS TE KOOP
Inl.: Bouwbureau Gebrs. VAN DER L00
Henn. Costeiatr. 328, Telef. 36795, DEN HAAG
N.V. Aanneming Mij. v.h.
Konijnenstraat 16 4.
Hoofdaanneemster
AMSTERDAM
DEN HAAG
ismfiiinit»MBHi«i6 m r:>wai
Uw IDEAAI
een WONING met
jp Kom nu deze week eens kyken
aan de
GOEVERNEURLAAN
VAN ZEGGELENLAAN
te 's-Gravenhage met zijn moderne
Winkel- en Woonhuizen (4 of 6
kamers, met volledig ingerichte
badkamer). Maximum comfort
I GOEVERNEURLAAN 626 TELEFOON 19118
VGRAVENHAGE
t-~: aurannniBuiuiiiii::ir niWMHiuuiiimuinnmnHnnnninnni iHiaHRimfflninimi
- OOK IN VERSCHILLENDE STADSDEELEN
s WONINGEN TE HOUR
K. J. van der MIJL's Fabriek voor Hek- en Constructiewerken
H Be Riemerslraal 40-42 DEN HAAG. Tel. 33560, Giro 39697
vervaardigde het Smeedwerk voor het Flatgebouw OLDENHOVE"
DE WITMETALEH KRUKKEN. GREPEN, ESPAGNDLETTEN. SCHUIEDEURKOMMEN EII.
h°e°? Flatgebouw „OLDENHOVE"
ZIJN GELEVERD DOOR
SPECIALITEIT FIJNE B O U W ARTIKELEN
N.V. HOUTHANDEL Firma J. G. ALBLAS
WADDINXVEEN TELEFOON No. 6
OPSLAGPLAATS ROTTERDAM
aan dan Zwaanshals No. 203-205 Telefoon No. 40891
