HHGIENE
INTERNATIONALE
HYGIÈNE -TENTOONSTELLING
fi DliSBiW
Bouwcredieten ei Hypotheken
D
GQEVERNEORLAAK
DRESDEN"193E
N.V. HOUTHANDEL v/« Firma J. G. ALBLAS
Een ideale
woning!
jHAGEE-camera's
8 Heer">nhuizen
Het Doel Bereikt
IHAGEE-
Palen! - Klap - Relle
TE KOOP voor Geldbelegging
BOUWBLAD No. 53, PAG, 4
MAANDAG 2 JUNI 1930
RUSTIG WONEN te OVERSCHIE
gj TE KOOP aan deTH. JACOBALAAN. Mooie
VIJE HUIZEN met tuin. Zeer goede verbinding met
In Rotterdam—Centrum, f 9000.- en t 9500.—.
Te bevrae™ w>: C. NOlZHAUER. Roti Rijweg 131, Overschie
Tel. 42467 en op het werk.
BILLIJKE VOORWAARDEN.
Te bevragen DUSSEL Zonen, Bazar,
straat 27, Telefoon 15154, Den Haag.
Internationale Hygiène-Tentoonstelling
te Dresden
Deze is geopend op 16 Mei j.l. en zal tot i
najaar toegankelijk blijven voor bezoekers.
het aanstaande
(Van onzen Duitschen correspondent).
Het vele, dat in deze elegante, haast on-
duitsche stad, u boeit en bekoort, hangt eng
samen met August den Sterke, wiens
geniale geest ook in onzen tijd in de gewe
zen residentie van het Saksische vorstendom
.Wettin den toon aangeeft.
Wat Frederik do Groote beteekende voor
Potsdam, dat was August de Sterke voor
Dresden. Ook hem stond een architect van
meer dan middelmatige beteekenis bij de
ontwikkeling zijner grootsohe plannen
trouw ter zijde: Matthtjs Daniel Pöppelman.
Om de attractie zijner residentie voor den
vreemdeling te verhoogen, liet de vorst den
wereldberoemden Zwinger bouwen en deze
elegante promenade komt pas ten volle tot
haar recht, nu een radicale restauratie alles
.weer in vroegeren vorm heeft weergegeven.
De fonteinen doen aan Schloss Hellbrunu
bij Salzburg denken en de gast, die tijdens
zijn oponthoud alhier de Gemalde-Galerie
gaat bezoeken, blijft verrast en betooverd
stilstaan, als hij door de poort naar den
Zwinger wordt'gelokt. Ik begrijpen ij n Dres
dener vrienden volkomen die bij mijn aan
komst het gesprek niet direct over de hy-
giène-tentoonstelling, maar over den Zwinger
beginnen.
Maar au fond ben ik voor de wereldten
toonstelling hierheen gekomen en wordt het
dus hoog tijd, dat ik mij in die richting
beweeg. Ge hebt hier uw opmerkzaamheid
te verdoelen over verschillende gebouwen.
Van blij venden aard is het hygicne-museum
dat twee etages omvat en beschouwd kan
worden als de kroon op het werk van Ling-
ncr, die reeds voor den oorlog het pian
zulk een museum of instituut ontwierp. Als
tweede afdeeling wordt uw interesse opgu-
eischt door de vakgroepen in de verschillen
de hallen. Het meest zult ge, naar ik aan
neem, geooeid worden door de tentoonstel
ling der verschillende naties, waarbij ook
ons land een eervolle plaats inneemt. Hebt
ge dan nog courage, zoo geef uw laatste uur
aan de mdustrie-tenitoonstcllini'.
Mij trok de tentoonstelling der velschil
lende landen het meest aan. Hier leert ge
het resultaat der hygiënische opvattingen en
uitvindingen kennen van Amerika, Argen
tinië Chili, Denemarken, de, vrije stad Dan
zig. Engeland, Japan Jugoslavia, Littauen
Mexico, N e d e r 1 a n d, Noorwegen, Oosten
rijk, Roemenie, Zweden, Zwitserland. Tsj«-
cho-Slowakije, Turkije, U.SiJ.R. (Sovjet-
Rusland). Van de internationale organisaties
in deze afdeeling noem ik de Deutsche
Evangelische arzliche Mission",'de I-Iygiene-
Organisatie van den Volkenbond, Het Inter
nationale Roode Kruis, de Katholieke Missie,
De Kerk Jesu Christi der Heiligen der Laat
ste dagen (Mormonen) en de Joodsche Oso-
Cesellschaft. Men kan hieruit afleiden, hoe
veel landen en vreemde organisaties tot her
uitgesproken internationaal karakter dezes
tentoonstelling het hunne hebben bijge
dragen.
Helaas waren bij mijn eerste bezoek meer
'dere afdeelingen nog lang niet gereed, kon
ik dus niet vaststellen, wat de volkenbond
eigenlijk met hygiëne heeft uit te staan oi
wat de bolsjewiki op dit gebied aandurven
In tegenstelling tot de meeste andere af
deelingen was die van ons land geheel ge
reed en kan ik dus een totaalindruk opdoen.
Veel tijd werd me hiertoe niet gegund, want
Fraulein dr. Fraenckel, die haar gastei,
rondleidde, wilde in samenwerking en over
leg met dr. Vogel graag, dat we een totaa»
ganisatie en vtihoogmg der algemeene
■aart kunnen al deze ziekten bestreden en
beperkt v-oiden. Men krijgt hier een uiterst
leerzaam overzicht van het leven op de over-
zcesche bezittingen. Waar speciaal Duitsch-
land veel voelt voor kolonisceren ik wees
herhaaldelijk op de voordrachten welke on
der leiding van den vroegeren gouverneur
Schnce in Berlijn worden gehouden daar
ben ik overtuigd, dat de Nederlandsche af
deeling in breeden kring dè aandacht zal
trekken.
De gelegenheid werd mij geboden, om ook
het oordeel van Dresden's eersten burge
meester, dr. Blüher, hieromtrent te verne-
Het op 16 Mei j.l. Ie Dresden qeopendc Duitsclie Hijqiène-Muscum, qcbouwd naar
ontwerp van Prof. Dr. Kreis.
indruk mee naar huis zouden nemen. Dal
is heel vriendelijk gedacht, maar wanneer
een expositie zoovele landen en organisaties
op sterk uiteenloopend levensterrein on
is een totaal indruk vrijwel ondenkbaar. Ik
gaf me wat meer tijd voor onze Nederland
sche afdeeling en vond deze aandacht vól
komen bevredigd. Ik' herinner me menige
tentoonstelling in het buitenland, waa
over onze representatie verre van ingeno
was, dóslemeer genoegen doet het mij dit
maal zonder reserve te kunnen prijzen.
Het is niet zoozeer een Nederlandsche. als
wel een Nedcrlandsch-Indische afdeeling.
Het instituut voor tropische hygiëne is een
afdeeling van het Koninklijk Koloniaal In
stituut uit Amsterdam. De belangrijkste tro
pische ziekten worden hier behandeld en
beeld weergegeven. Men logt er den nadr
op, dat geheel ten oprechte door velen het
klimaat als de oorzaak van het verloop dei-
ziekte wordt aangezien. I-Iet sterftecijfer is
er al even weinig afhankelijk van.
In het midden dezer expositie vind ge een
statistiek van arbeiders op een tabak-planta
ge, de „Senembah-Maatschappij". Hier vindt
ge het aantal dooden per jaar en per dui
zend berekend van 1890 tot 1920. Een verbe
tering van den algemcenen toestand werd
bereikt door algemcene maatregelen van
hygiénischen aard, lichamelijk onderzoek,
gecentraliseerde sanitaire dienst, zorg voor
het eten en drinken, woning en ziekenver
pleging. Voorts door bijzondere maatregelen
ten opzichte van 'besmettelijke ziekten n;s
pokken, cholera, beriberi, malaria e.a.
De meeste Oost-Indische ziekten worden
men. Dr. Blüher beschouwde het als zijn
WADDINXVEEN
TELEFOON No. 6
OPSLAGPLAATS ROTTERDAM
aan den Zwaanshals No. 203-205 - Telefoon No. 40891
Aan den grootsten verkeersweg v.h. DHffliiiBnniniiininHniiniiifliüaiiiiiniipjnniiiiiHiiMniuiiiiniiniHiiiiiiiKiDiiiaiiMiiiinnflBniininnniinnn
uitbreidingsplan-Zuid te Rotterdam JE KOOP V00f Geldbelegging
(eventueel TE HUUR)
1 Groote moderne Benedenhuizen en Etage's
J! (met slaapétages en badkamers), aan den Pleinweg te Rotterdam,
Hg nabij het Karei de Stouteplein.
jjf Inlichtingen dagelijks op het werk en bij
OH WMTER era BEEKSVIAIU
Greet 129 - Rotterdam - Tel. 53756
i i
aan de
N.V. Administratie lij. „AMSTERDAM", Gouverneurlaan 626, i
Voldoende woningruimte. Dat is
tegenwoordig een factor van be
teekenis. Het woningtype in Den
Haag voor iets grootere gezinnen
is over het algemeen te klein.
Kom daarom deze week eens kijken
aan de
Goeverneurlaan en
Van Zeggelenlaan
te 's-GRAVENHAGE, met zijn
moderne WINKEL- en WOON
HUIZEN (4 of 6 Kamers met
volledig ingerichte Badkamer).
Maximum comfort.
ideaal de voltooiing van het Llngncr'sche
werk nog tijdens ziju burgemeesterschap mee
te maken. Hij deed, wat binnen zijn ambte
lijk vermogen lag, om de voltooiing van mu
seum en tentoonstelling te bevorderen .Toen
ik hem gelukwenschte met het eindresultaat
van al dat werk en van de vele moeilijk
heden welke hierbij eerst overwonnen moes
ten worden, antwoordde dr. Blüher:
menschelijke gezondheid en haar verzorging
is niet zaak van particulieren, maar van
algemeenen aard. Het is een volksaangele
genheid, even oud als onze menschelijke
samenleving. Treedt een volk in het licht der
geschiedenis dan zien we het in het bezit
van hygiënische voorschriften. Bij het
volk zijn die gekleed in religieus gewaad,
bij de Indiërs en de Egyptenaren, Israëlieten
en Arabieren, waarschijnlijk, omdat het
volk zich nog niet rijp achtte voor hygiëni
sche verzorging van het lichaam. Bij Grie
ken en Romeinen namen ze reeds vroeg den
vorm van burgerlijke plichten aan. Het reii
houden van lichaam, kleeding woning, spq:
en drank is dus niets nieuws".
Natuurlijk vertelde dr. Blüher ook een en
ander over den historischen „Werdegang
van zijn eigen stad op hygiënisch gebied.
Reeds 1291 wordt voor het eerst in een oor
konde van 'n geneeskundige gemeld. Van'n
bezoldigden stadsphysicus hoort men pas
1510.
Met de bescheidenheid die hem eigen is,
vertelt dr. Blüher niets van het vele, dat de
stad- Dresden aan zijn voortreffelijk bewind
heeft toe te schrijven. Hij maakte den tijo
der omwenteling mede, had voortdurend
met de opstandigheid der communisten rc
kening te houden, kent het Saksische voli
al even goed als wijlen Stresemann, die er
als syndicus werkzaam was. Tegenover zijn
buitenlandsche gasten wijst hij
lijk op den vooruitgang van de stad,
hem na aan het hart ligt en wij verheugen
ons allen met hem over het feit, dat de be
teekenis van Dresden belangrijk wordt ver
hoogd door de aanwinst van de hygiene-
museum en een tentoonstelling, welke men
zonder eenige overdrijving „einzigartig" kan
(Van onzen Duitschen correspondent).
Bevind ik mij in mijn lievelingssiad Dres
den, clan spreekt 't vanzelf, dat ik een bezoek
afleg bij onzen Nederlandschen consul, den
heer Steenbergen. Voor een vast vereeni-
gingslevcn is het aantal landgenooten, dat
hier woont-, niet groot genoeg, maar zoo -pu
cn dan wordt er een Ilallan-dische avond ge
organiseerd, geeft men elkander op een be
paald uur reconlre en wordt er dapper Hol-
land-soli gepraat. De heer Steenbergen keirl
Dresden door en door, want hij woont er se
dert 1911. In 't jaar 1912 begon hij hier een
bescheiden bedrijf met behulp van een werk
meester, een paar leerjongens en een twin
tigtal arbeiders. Hij richtte een Industrie-
nnd II an de leges e Llsoha f t op, waaruit later
de saamvoegende naam Ihagee is ontstaan.
Men fabriceerde oorspronkelijk kleine en
vooral goedkoope foto-toestellen. Toen in
1914 de oorlog uitbrak, werd de boel stop
gezet en de heer Steenbergen vertrok naar
Nederland. Met 7 vaklui werd 1918 opnieuw
begonnen en wanneer men thans, ruim tien
jaar later, door het bedrijf wordt rondgeleid,,
ilan kunt ge hier ruiim 501) arbeiders gade
slaan. Men kan hieruit afleiden, hoe de on
dernoming in omvang en beteekenis is t«-
genomen.
Deze vergrooting van het bedrijf hir.g sa
men met de intrede der firma Emil/Englisch
en de camera-specialisten, die toen over
gingen naar het bedrijf van den heer Steen
bergen, werken er nog steeds. Oorspronke
lijk lag de kleine fabriek in de Gottfried
Ketlerstrasse, maar door de toenemende
vergrooting verhuisde men naar de Schan-
dauerstrasse, in de onmiddellijke nabijheid
van andere, soortgelijke ondernemingen, o.a.
Zeiss-Ikon. Naast het bedrijf in Dresden on
derhoudt de firma Steenbergen nog een fi
liaal in ons land.
Men fabriceert hoofdzakelijk amateur
kamera's, waaronder speciale toestellen,
voor de tropen bestemd. Het fabrieksterrein,
door. drie straten begrensd, beslaat een op
pervlakte van 5000 M.2 en het hoofdgebouw
met 6 werkzailcn boven elkaar maakt een
Lmposanten indruk. Ik bezichtigde de ver
schillende afdeelingen der fabriek en we be
gonnen onze rondwandeling bij de opslag
plaats van het hout. De Ihagee hecht bij
zonder veel waarde aan de kwaliteit vaoi
het hout en gebruikt uitsluitond boutsoor
ten, welke men voor de verwerking meer
dere jaren aan de lucht laat drogen. Hierna
gaat het hout naar de droogkamer, die
kunstmatig op een gelijkmatig temperatuur
van 00 graad celsiu6 wordt gehouden, waar
door liet laatste vochtgehalte verdwijnt cn
nu pas kan het hout in de macbinozaal be
werkt worden.
Opvallend is, dat in deze groote machine
zaal geen enkele drijfriem te zien valt, want
alles wordt hier onderaards aangedreven.
Doordat elke machine ecu afzuiginrichting
heeft, waarin direct zaagsel en houtspanen
worden opgezogen, blijft de zaal geheel stof
vrij. Het hout wordt door lint- en cirkelzaag-
machines op lengte gesneden en door
schaaf- en fraisbankon op de vereischte
dikte gebracht, waarbij het tot op onderdee-
len van m.M. nauwkeurig gefralsd wordt
De deelen, die reeds na deze bewerking zui
ver passen, worden dan naar de lijmafdee-
ling gebracht en daar saamgovoegd. Daar
het hout de eigenschap bezit vocht aan te
trekken, dus steeds zal gaan werken, indien
geen bijzondere maatregelen hiertegen ge
nomen worden, moeten de vezels in verschil
lende richting op elkaar liggen cn door lijm
worden velbanden. Een nog zorgvuldiger
bewerking andergaan hieibij de camera's,
welke voor de tropen bestemd zijn. Ze wor
den van teak-hout vervaardigd en zijn uit
vele kleine deelen met verschillende vezel-
richting saamgesteld, welke door ingelegde
messing-hoeken met elkaar worden verbon
den. Hiertoe is een langdurige bewerking
moodig.
Van de lijmafdeotiing gaan de onderdeelen
weer naar verschillende andere bewerkings-
machines voor 't boren van gaten of fraisen
van sleuven en daarna naar de slijp inrich
ting, waar alle oneffenheden worden wegge
nomen, zoodat het hout gepolijst kan
worden.
De gepolijste deelen worden aan de werk
lieden gegeven, waarbij ieder zijn specialen
arbeid verricht, zoodat dezen dus steeds met
hetzelfde werk belast zijn, waardoor op den
duur groote handigheid bereikt wordL Hier
op berust trouwens de organisatie dei* gan-
sche fabriek.
De zoo vervaardigde halffabrikaten gaan
nu naar het fabrieksmagazijn. In de mem al
be werkingsafdeeling laat ïk mij vertellen
dat voor de Ihagee-cameia's alleen messing
en alluminium gebruikt worden. Ik let erup
boe kleine messing- en allumlmum-onder-
deelen van de grilligste vormen door
slechts een hefboomdruk der persmachines
ontstaan. De ponswerktuigen ter vervaardi
ging van de verschil lende onderdeelen, wor
den alle in eigen werkplaatsen "vervaardigd
Dit is op zichzelf een belangrijke afdeeling
der fabriek, waar veel vakkennis vereisoht
wordt, want deze werktuigen zijn het uit
gangspunt van de gansche metaalbewer
king. Letterlijk alle onderdeelen der Ihagee-
apparaten worden In de fabriek vervaardigd
en na geslepen en gepolijst te zijn, deels
vernikkeld, deels geëmailleerd. Deze bewer
kingen vinden in een 'tweede fabrieksge
bouw plaats, hetwelk eveneens hyper-mo
dern is ingerioht, zoodat ook hier de voor de
gezondheid schadelijke dampen worden
KARL 'AUGUST LIGNER
Wirkl. Geh. Dr. honoris causa.
weggezogen. In de monitage-afdeeliimg wor
den deze onderdeelen tot camerabodems en
objectief dragers samengesteld.
De onderdeelen en halffabrikaten onder
gaan later in een afzonderlijke afdeeling
nogmaals een scherpe controle als afgewerkt
materiaal, om dan pas hun plaats in het
magazijn te vinden Voordat ze de wereld
ingaan als camera's vindt een slotcontrole
in de expeditie-afdeeliing plaats.
Daan; de concurrentie op dit gebied zeer
groot is, wordt ernaar gestreefd, alle moge
lijke verbeteringen aan te brengen, waartoe
een aparte afdeeling werd ingericht, In dit
construotie-bureau kunt ge ervaren technici
gadeslaan, die nieuwe modellen uitwerken,
waartoe veel vakkennis en geduld vereischt
wordt. Hier worden de meest uiteenloopende
proeven genomen en bet duurt soms jaren,
eer men een nieuw mod-el gaat invoeren bij
't publiek.
Volgens vast systeem worden terzelfder
lijd 5001000 camera's van hetzelfde model
geconstrueerd en zoo its het te verklaren,
dat de Ihagee met andere ondernemingen
kan concurreeren in prijs en kwaliteit. Waar
goeddeels de wereldmarkt beheerschen, daar
op optii9ch gebied de Duitsche constructies
deed hot mij bijzonder goed, dat hier een
Xedeiiandvsche onderneming zetelt, welke in
elk opzioht als .ykonkurenzfabig" erkend,
moet worden1 J
KARL AUGUST
LINGNER
Het jaar 1930 staat voor de
stad Dresden in het teeken
der Hygiëne. Op den 16en Mei
werd liet Duitsche museum
voor hygiëne geopend en het
lag voor de hand, dat hier
aan tegelijk een internatio
nale hygiëne-tentoonstelling
aan verbonden zou zijn. He
laas heeft de vader van dit
plan niet meer aanwezig kun
nen zijn. Des te meel wordt
in deze dagen de naam van
den man genoemd en gehul
digd, de man, die 'voor een
gezonde levenswijze van het
heele volk zoo heel veel over
had, Karei August Lingner
was 't d'n reeds 19 jaren ge
leden in Dresden de eerste
hygiëne-tentoonstelling moge
lijk maakte cn het resultaat
daarvan bracht hem op de
gedachte van een blijvend
museum voor Hygiëne.
Helaas brak in 1914 de groo
te oorlog uit cn het bleef bij
de gedachte alleen.
Men bleef er echter aan
vasthouden en hoewel de al
te vroeg gestorven schepper
van deze gedachte, n.l. Ling
ner, niet meer de leiding op
zich kon nemen, het- groot
sche plan is in de verloopcn
jaren met groote trouw en
energie uitgewerkt. Groote
moeilijkheden gingen hier
mede gepaard, alvorens de
groote gedachte van Lingner
met hulp van het Rijk en van
dc Saksische Staat en de stad
Dresden tot stand kwam. Het
mooie gebouw naar het ont
werp van prof. dr. Wilhelm
Kreis omvat 9000 M2 bebouw
de oppervlakte.
Lingner zag met scherpen
blik dc nadoelen en gevaren
op het gebied der gezoiidheid.
Bij intensieve arbeid gelukte
het hem zich de middelen
voor zijn levenswerk te ver
schaffen. In enkele tientallen
jaren kon Karl August Ling
ner tot de groote industrieelen
gerekend worden.
De naam en persoon van
dezen veelzijdig begaafden
man is in Holland minder be
kend dan het door hem op
de markt gebrachte, algemeen
gebruikte cn gewaardeerde
Odol! De flesch, waarin de
Odol in den haudel werd ge
bracht, kreeg een nieuwe ori-
gineele vorm, die heel prac-
tisch bleek te zijn. Bijzondere
verzorging eischte de sluiting,
zoodat de flesch gemakkelijk
op reis moe te nemen zou zijn
Na lange zware proeven werd
de thans nog gebruikte slui
ting gevonden, die den uit
stekenden indruk van het ge
heel vervolmaakt. Deze slui
ting bestaat geheel uit metaal
Door een logisch en practisch
gevoerde propaganda werden
de Lingner-fabrieken in be
trekkelijk korten tijd vanuit
Dresden over geheei Duitscl»
land bekend en vanuit
Duitschland spoedig over de
geheele wereld.
De bewering, dat reclame
het artikel duurder maakt,
vindt al lang geen geloof
meer.
Het koopend publiek is in
den samenhang dieper ge
drongen dan menig handelaar
gelooft
Het ziet in een voortduren
de propaganda een overtui
gende garantie voor de kwa
liteit van een artikel.
Tot 1901 beperkte Lingner
de fabricatie in zijn laborato
rium tot OdoL Toen het
succes hiervan voldoende ver
zekerd was, begoq hij ook
andere middelen toe te pas
sen. Zoo ontstonden Formatl,
Pittylen, Pitral, alsmede luxe
en zachte zeepen voor ver
schillende doeleinden.
Pixavon, een vloeibare
haar-waschzeep, is het twee
de groote succes van de Ling
ner-Werke geworden. Zijn
verkwikkende werking komt
voornamelijk de tegenwoor
dige bobby-koppen ten goede.
Zonder twijfel eischt de mo
derne haardracht een zorg
vuldige haarverzorging welke
door het gebruik van Pixavon
vergemakkelijkt wordt.
Tot de vele stichtingen
waarmede deze groote man
de stad Dresden verblijdde,
behooren 'n Openbare Lees
zaal en een Schooltandheel-
kliniek. Gedurende den oorlog
maakte een zwaar lijden een
'einde aan het leven van Ling
ner en nu veertien jaren na
zijn dood zal men vol bewon
dering erkennen: „Wie den
mensch begrijpt, begrijpt zijn
werk".
INTERNAT10N A - li 'f
T E M T O O NSTELLINfi
TE KOOP
aan de Aa nat, Den Haag
Koopsom j f 7500.
Vaste erfpacht f 125.
Te bevragen: Bouwbureau
JOH. W. E. B. OLIVIER
De Mient 3, DEN HAAG, Tel. 33135
Sneller dan alle andere is
UI
Met één greep wordt het objectief op me
eindig" gesteld en de spiegel in een hoek' mi:
45° gebracht daarbij biedt de Ihagee i ger
volledige weerspiegeling van het gezichtsvt aii<
Kleiner van afmeting, Lichter van gewit !011
Stabieler in de constructie is de Ihagee
KONINGIN onder de reflex-camera's en
zij ook U volkomen tevreden stellen.
Prijs van f 234.— af.
Verlang ons speciaal prospectus:
„DE ZIENDE CAMERA"
in verschillende deelen van DEN HAAG
Porliekhuizen, Onder- e
Bovenhuizen op eigen grond e
erfpachtgrond, alles goed verhuurd en o
goeden stand. lliii*
Brieven onder No. 1003, Bureau v. d. Blad, Afd. „De Bouwwereld
