SS!wsemm:
DE INDISCHE
OMROEP
Land- en Tuinbouw.
ZATERDAG 19 APRIL 1930
TWEEDE BLAD PAG. 5
DE ONMACHT DER REGEERING
IN DE RADIO-KWESTIE
GEMANIFESTEERD
5 BAUD TUSSCHEN MOEDERLAND
EN KOLONIËN
In ons blad van Donderdag hamen wij
liet bericht op, dat het Bestuur van
philips-Oraroep HollandIndië besloten
beeft, de proefuitzendingen naar Indiö te
slaken, zulks in verband met het feit, dal
reeds jaren aanéén tevergeefs naar con-
..-iie voor den Omroep van de zijde der
pgeefing wordt uitgezien.
Dit eenvoudige berichtje geeft ons aanlei
ding het treurspel van dezen omroep nog
eens uitvoeriger na te gaan en te bespreken.
Een grcotsch plan,
Ongeveer, vier jaren is het geleden, dat de
geheele pmroep-wereld in beroering werd
gebracht door het bericht, dat het aan de
technici van het Philips-concern gelukt was
telefonisch verbinding te krijgen met Ne-
derlandSch-In'dië en met telefonie-stations
ji Zuid-.Amerika. Met veel handige reclame
werct deze uitvinding uitgebuit Allerwegen
lerschenen over deze zaak berichten in de
lèkpers en in de gewone bladen. De recla-
ne bereikte haar hoogtepunt, toen iï. M. de
Koningin en Prinses Juliana door middel
van den zender te Eindhoven, de Overzee-
fthe Gewesten toespraken en toen de Mi
nisters van Koloniën en van Waterstaat het
nieuwe instituut met hun tegenwoordigheid
«roerden.
Binnen korten tijd was een Naamlooze
i-ennoot.schap gesticht, met een kapitaal
tan één millioen gulden en waren van da
irootc cultuurmaatschappijen voldoende bij
lragen ontvangen om een cultureelen om-
oep naar Indië tenminste de éérste twee
aren te kunnen drijven. Met spoed werd
tan den bouw van een grooten, machtigen
ortegolfzender gewerkt. Een terrein werd
ehuurd van Stad en Lande van Gooiland
n op de Meent bij Huizen verrees weldra
et moderne zendstation, geflankeerd door
e groote •welbekende ijzeren masten.
Intusschen was aan de regeering zenrl-
ergunning aangevraagd. Met spoed werd
ewerkt om een en ander in exploitatie tè
rengen.
Einde 1928 was alles gereed. Een omroep-
rkest was gevormd, een omroeper benoemd,
en studio gekocht en ingericht. De „Tele-
raaf' deelde reeds mede, diat op 18 Jan.
de zender officieel door den Minister
m Koloniën zou worden geopend.
In 1928 was echter ook door de Christe-
ijke groepen, de Ned. Chr. Radiowereem-
cn de Katli. Radio-omroep en daarna
de socialistische V. A. R. A. en den
Vrijzinnig-Protestantschen Radio-Omroep een
laavrage tot het bouwen van een Indischen
*nder ingediend. Pogingen om tot een com-
imatie te komen, faalden door de houding
\an liet bestuur van den Philips-Omroep,
Vflk bestuur slechts enkele uren per week
m de andere groepen iwenschte af te
;iüan en dat van zijn monopolie geen af-
ikuid wenschte te doen.
Bi] dc behandeling van de Radiowet in de
treede Kamer werd vastgesteld, dat de be
hikbare zendtijd, óók naar Indië, naar
llijkheid moest worden verdeeld. In die
elfde Radiowet stond, dat reeds voor het
ouwen van een zender toestemming van
Minister van Waterstaat noodzakelijk
Hoewel op de aanvrage om eend-vergun
ing nog niet was beslist, bouiwden de hec-
m van het Philips-concern rustig aan hun
ender te Huizen voort, vermoedelijk aan-
emend©, dat de Minister van Waterstaat
iet den moed zou hebben een dergelijke
ure installatie, welke bovendien van al-
emeen belang mocht worden geacht, een
Qudig renteloos te laten staan, en er dus
p vertrouwende, dat de zendvergunning
iel zou afkomen. Op welke wijze óf het
oofdbestuur der Posterijen óf de toenma-
ge Minister van Waterstaat officieus
«stemming voor dien bouw hebben gege-
valt voor een buitenstaander moeilijk
- te gaan.
Toen gepubliceerd werd, dat de zender in
anuari 1929 officieel zou worden geopend,
itvviijl daarvoor toch geen zendvergunning
anwezig was, stelde de heer S u u r i n g,
d.van de Tweede Kamer, een aantal vra-
en aan den Minister van Waterstaat, in
fejke vragen op het onwettige van dit op
VEREENIGING VAN LEERAREN BIJ HET CHRISTELIJK MIDDELBAAR ONDERWIJS
treden van het Philips-concern werd gewe
zen en gevraagd werd, welke maatregelen
de regeering daartegen dacht te nemen.
Het onmidde lijke gevolg van die vragen
was, dat de officieele opening van den zen
der te Huizen in het -water viel en dat van
de zijde van het Hoofdbestuur nauwkeurig
op de proefuitzendingen van den Phohi-
zender werd toegezien, opdat deze niet in
een werkclijken omroep zouden kunnen
ontaarden.
Bij den Radioraad
Intusschen was op voordracht van den
Minister van Waterstaat de Radioraad be
noemd en één van de eerste onderwerpen,
welke die Radioraad in studie nam, was de
regeling van den omroep naar Indië, een
omroep die met zooveel ophef was aange
kondigd, waarvoor zulke aanmerkelijke be
dragen door het vrije initiatief waren bij
eengebracht, een omroep, die onzen roem
als technische pioniers over de geheele we
reld zou uitdragen.
Do Radioraad heel't eerst door middel van
de daartoe expresselijk benoemde sub-com
missie en later in pleno over dezen Indi
sohen zender nu reeds eenige jaren om
standig gedelibereerd en vergaderd. I-Iet
vraagstuk is van alle kanten bezien en .be
oordeeld, doch tot een advies heeft men het
tot nu toe niet kunnen brengen. Alle be
zoeken, welke vanwege het Philips-concern
bij de autoriteiten werden uitgebracht, lie
pen steeds vast op het feit, dat volgens de
wet over detze zaak het advies van den Ra
dioraad noodzakelijk is. Aan de eene zijde
willen, wat begrijpelijk is, de heeren van
het Philips-concern niet gaarne de socialis
tische V. A. R. A. op hun zelfgebouwden
zender toelaten. Aan de andere zijde schriki
men er bij de regeering voor Terug, de socia
listen met opzet uit te sluiten. Beide
stroomingen vindt men in den Radioraad
terug. Beide standpunten staan blijkbaar
onverzoenlijk tegenover elkander.
En zoo gaan -de weken en maanden
maar steeds ongebruikt voorbij, totdat ten
slotte de energieke ondernemers van dit ge
doe genoeg krijgen, totdat hun energie tegen
den ambtelijken bureaucratischen muur is
vastgeloopen, totdat, om het eenvoudig te
zeggen, hun aardigheid er af is.
Het spreekt vanzelf, dat het Philipscon
cern hier niet vrij uitgaat. De wet bepaalt
nu éénmaal, dat voor de exploitatie van
een zendvergunning een machtiging der re
geering noodzakelijk is en de heeren heb
ben het aan zichizelf te wijten, dat zij
zich boven die wet verheven hebben geacht
en hun vaderlandslievende doel zoo hoog
hebben gesteld, dat naar hun meening wei
gering van een zendvergunning tot de on
mogelijkheden behoorde. Dit gemis aan po
litiek inzicht komt den heeren van het
Philipsconcern wel duur te staan.
De onmacht der regeering.
Aan den anderen kant manifesteert dezo
geschiedenis wel zeer scherp de houding
o n im acht, welke de regeering in het
algemeen hij de radio-kwestie heeft aange
nomen. Van leiding geven is geen sprake
De regeering is de laatste vier, vijf jaren
op dit terrein eenvoudig geleid door de ver
schillende groepen, welke zich in het maat
schappelijk leven zeil' voordeden. De regco
ring trad zelf niet op, doch liep achter i
de feiten aan.
Het is toch, op welk standpunt men zich
ook kan stellen, eenvoudig een hoon vour
ons vaderland, indien straks de met zooveel
moeite en geld geibouvvde zender te H u i
zen zonder meer wordt dichtgedaan en deze
ongebruikt en renteloos blijft, alleen omdal
de regeering in al die jaren geen kans heeft
gezien deze kwestie naar behooren te rege
len. Evenals bij den Nederlandschen om
roep de voortdurende ruzie en kwesties
nooit zouden zijn voorgekomen, indien do
vorige Minister van Waterstaat cnet een
koel hoofd en een warm hart de leiding
had genomen, en deze zaak in orde had go
bracht, evenzeer had deze bewindsman ju-
ren geleden, toen nog niets was geordend
met vooruitzienden blik zijn standpunt in
zake den Indischen omroep kunnen ons-
schrijven.
Het is te hopen, dat dc tegenwoordige
Minister van Waterstaat eens aan dc bel znl
trekken bij den Radioraad en eens zal in-
formecren, of na al die jaren het -vraagstuk
van den Indischen omroep reeds voldoende
door de heeren van dien raad is bestudeerd
en besproken. Niemand zal den Radioraad,
die twee vol le jaren over deze zaak
vergaderde, nog gemis aan ernst en kalme
bezinning bij bet thans uitbrengen van zijn
rapport kunnen verwijten. Misschien stelt
Zijne Excellentie dan dien Raad wel een
termijn voor hot uitbrengen van zijn rap
port, een wijze van doen, clie bij den Radio
raad reeds éérder is voorgekomen; en wan
neer de Minister dan inziet, dat bet met
deze instelling, waarop wij als Nederlanders
allen trotsch mogen zijn, dat hel met den
Phohi-ouiroep onherroepelijk misgaat
misschien dat dan de vrees voor de public
ke opinie heen er toe zal brengen deze zaak
nu eindelijk in. de een of andere richting
tot oplossing te brengen, opdat ook dete
nieuwe zender niet uitsluitend worde cc-
steld in dienst van de 'vrijzinnigheid; maar
als drager van onze nationale cultuur
het contact tusschen moederland en kolo
niën moge versterken en overal in de we
reld, waar Nederlandsch wordt 'gehoord en
gesproken, waar broeders van den Neder
landschen starn wonen en wei-ken, ook d-i
Nederlandsche taal worde gehoord en het
Nederlandsche volksbewustzijn worde be
vorderd.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
HEDEN IS DE ARTS
AAN HET WOORD.
Hij zegt:
Voor het leger van menschen, die vatbaar
zijn voor hart- en zenuwaandoeningen, is
Koffie Hag van onschatbare waarde, Diëet-
voorschriften zijn steeds onaangenaam,
en hoe vaak moet niet juist de in thee en
koffie aanwezige coffeïne worden verboden!
In Koffie Hag, gegarandeerd coffeïnevrij
overeenkomstig de voorschriften van de
Nederlandsche Warenwet, hebben wij een
veredelde boonenkof fie, die volkomen on
schadelijk is en hetzelfde genot verschaft
als coffeïne-bevattende soorten. Menschen
met een jachtigen werkkring, sportbe
oefenaars, hart-, nier- en zenuwpatiënten
kunnen thans gelukkig hun kopje troost
onverminderd blijven genieten.
Van het toenemend gebruik van Koffie
Hag moet op den duur een groote invloed
ten goede uitgaan op den algemeenen ge
zondheidstoestand van ons volk.
Ja, het is Inderdaad zoo; meer genot en
betere gezondheid door Koffie Hag.
DE RIJKSMIDDELEN
OVERZICHT OVER DE MAAND
MAART
De schatkist heeft ook in de maand Maart
niet slecht geboerd. Over de ontvan
der Rijksmiddelen kunnen we tevreden zijn.
In totaal werd ontvangen f 40.8 millioen
of ruim 4 ton meer dan geraamd was en
ruim f2-4 millioen meer dan in Maart 1929.
Over het eerste kwartaal werd f3.9 mil
lioen meer ontvangen dan de raming be
droeg en een gelijk bedrag meer dan de ont
vangst'over liet le kwartaal van 1929 beliep.
Hieruit volgt dat de raming, wat dit kwar
taal betreft, gelijk is aan de opbrengst in
1929. De totale opbrengst over 1929 bedroeg
evenwel f 511.2 millioen, daarentegen dc ra
ming over 1930 f,4S4.6 millioen.
Blijft deze gang èr in, dan zal ook 1930
een aardig surplus opleveren.
De Inkomstenbelasting leverde het groot
ste aandeel in de opbrengst, 't Vorig jaar
was het f6.5 millioen, in deze maand f7.7
millioen tegen f7.4 millioen in Februari jl.
Over de eerste drie maanden is thans f23.6
millioen aan inkomstenbelasting ingekomen
of f 1.5 millioen meer dan in 't eerste kwar
taal van 1929.
Gelet op de toeneming der bevolking, is
dit een normale ivas.
Een groote sprong deed ook de Grondbe
lasting. Deze steeg van bijna f859.000 tot
over de f. 1.442.000; waarbij echter aan vlug
ger heffing gedacht moet worden; want de
opbrengst bleef 3 ton beneden de raming.
De optimisten mogen ook bedenken, dat
do wisselvallige successierechten 5 millioen
opbrachten tegen 3-5 millioen in Maart 1929.
Het handelsverkeer, vooral dat over zee,
leeft blijkbaar op, want het is opvallend,
dat de Invoerrechten met f.0.4 millioen bijna
één millioen boven de raming uitkwamen
en bijna f V- millioen boven de opbrengst
in Maart 1029. De Statistiokrechlen bicven
daargr. tegen. ongeveer f 4609 beneden dc ra
ming,-De Loodsgelden overtroffen met een
opbrengst van bijna f446.000 dc raming met
bijna f 30.000.
Tegenover veel licht in de opbrengst
der middelen staat echter de schaduw in
het economische leven; en dat is zeer be
denkelijk.
Niet de inkomstenbelasting, maar Divi
dend-, en Tantième en Beursbelasting weer
spiegelen onmiddellijk de ongunstige con
junctuur. En de eerstgenoemde belastingen
brachten nog geen 7 ton op, bijna een mil
lioen minder dan in Maart 1929 en even
veel minder dan geraamd was. Ook de beurs
belasting bleef met een opbrengst van lri(
millioen meer dan een millioen bij 't vorig
jaar ten achter.
Vorder bleven beneden de raming de Zegel
rechten met ruim f 0.2 millioen. het accijns
np bier met ruim f0.2 millioen, dat op ge
distilleerd met ruim f 1.6 ton, cn ten slotte
met ongeveer fV-> ton dat op bet geslacht
en de Staatsloterij.
Tenslotte zij nog opgemerkt, dat het
Lecningsfonds f7.03 millioen kon incasseercn
tegen f 6.27 millioen in een vorig jaar.
Met dc ontvangst der middelen staat
het af met al dus nog niet slecht, maar
het économisch perspectief is minder gunstig.
PAASCHCONGRES S.D.A.P.
OPENINGSREDE J. OUDEGEEST
Economische crisis en politieke
vooruitgang
In dc Groote zaal van de „Harmonie" te
Groningen werd heden het Paaschcongres
der S.D.A.P. geopend.
De partijvoorzitter, de heer J, Oud c
geest, opende liet Congres en herdacht de
twee partijgenooten, die reeds geruimen tijd
aan het ziekbed gebonden ziin, de heeren
Troelstra en K1 e e r e k op e r.
Dit Congres was in Groningen belegd o:n
een bewijs van medeleven te geven aan de
zwaarbeproefde bevolking der Groningscho
en I-'riesche landbouwstreken, die zoo sterk
onder de heerschende landbouwcrisis te
lijden hebben en voorts om de vele kleino
en hardwerkende afdeelingen in het Noor
den, die soms zoo moeilijk de congressen
kunnen bezoeken, nieuwen moed te geven
bij de propaganda. Hoewel dit Congres in
een tijd van economischen crisis valt, ver
klaarde Spr. zich verheugd over den gang
van zaken in de arbeidersbeweging. De
S. D. A. P. was in den laatsten tijd zoo sterk
gegroeid als nog bijna nimmer te voren. In
de laatste twee jaar steeg haar ledental met
rond 15.000 en op het oogenblik bedraagt
het 66.082. De heer Oudegeest achtte het
echter noodzakelijk dat men in den komen
den tijd streng zal letten op het behoud
dezer leden, want hij achtte de vrees niet
ongewettigd, dat wij eenige jaren van eco
nomische inzinking tegemoet gaan, in wel
ken tijd het dubbel noociig is op liet behoud
der leden te letten.
Na gesproken te hebben over dc schrifte
lijke propaganda kwam Spr. tot don finan
cicelen toestand dor partij, die hij, in ver
band met de contributie-verlaging van 1928
zoodanig oordeelde, dat tot gi-ooto voorzich
tigheid op financieel gebied diende te wor
den aangespoord. Om de gevolgen der con-
tributie-'verlaging te boven te komen, moet
het ledental nog in den loop van dit jaar
tot 70.000 worden opgevoerd. Van belang
achtte Spr. het groote aantal vrouwen, dat
in de laatste jaren tot de partij is toegetro-
den.
De Arbeiderspers.
Uitvoerig ging de heer Oudegeest in
op den toestand van de sociaal-domocrati-
schc pers en releveerde de totstandkoming,
in samenwerking met het N. V. V., van de
nieuwe N.Y. „De Arbeiderspers", opgericht
op 21 Mei 1929. Een plan voor uitbreiding
van de sociaal-democratische dagbladen cn
wckélijksche ei maandelijksche periodieken
is vastgesteld, dat eenige jaren zal vragen
om geheel tot uitvoering te worden gebracht.
Tc Amsterdam zal een groot modern ge
bouw worden gebouwd en <fe drukkenj
.Voorwaarts" te Rotterdam zal moeten wor
den uitgebreid. Echter zullen in een aantal
plaatsen in het land eveneens drukkerijen
gevestigd worden, terwijl in een vijftal
plaatsen, buiten Noord- en Zuid-IIolland ge
legen, kleine drukkerijen in werking zullen
worden gesteld, waaraan redacties voor dc
gewestelijke pers zullen zijn verbonden.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
MIJN HAR DTS's
Hoofdpijn-Tabletten 60cl-
Laxeer-Tabletten 60 cl-
Zenuw-Tabletten 75 cl-
Staal-Tabletten 90 cl'
Maag-Tabletten 75 ct
Bij Apoth. en Drogisten
N. V. V. en andere organisatie*.
Ten aanzien van de samenwerking tus
schen S. D. A. P. en N. V. V. achtte de heer
Oudegeest den thans gevonden vorm
van een Algemeenen Raad uitstekend 1e
voldoen. Ten aanzien van het Instituut voor
Arbeidersontwikkeling deed z;ch in den
loop van dit jaar een verschil van tneening
voor tusschen N. V .V. en de Partij over
den organisatievorm.
Ter gelegenheid van den 70sten verjaar
dag van Troelstra, dien deze onopgemerkt
voorbij wil laten gaan. heeft „De Centrale
Verzekering-Mij", behalve de honderddui
zend gulden, die zij voor de scholing der
arbeiders heeft geschonken, thans in samen
werking met het bestuur van liet Troelstra-
oord besloten den bouw te bekostigen, als
mede de inrichting van een dei- nieuwe
vleugels aan het Troelstra-oord, waarin do
aula voor de kaderschool zal worden geves
tigd. „De Centrale" heeft daarvoor eca
voorloopig crediet van f S0.000 ter beschik
king gesteld.
De verschillende deelen der beweging ba
vinden zich in bloeienden toestand Dil
geldt ook voor de Jeugdorganisatie van pai-
tij en vakbeweging, de A. J. C. De jongste,
organisatie der Arbeidersbeweging, dc V.A.
R.A. is in het afgeloopen jaar wonderlijk
blijven gx-oeien, dank zij den grooten ijver
en kunde van de leidende personen, doch
wellicht ook door den tegenstand, welko do
V.A.R.A. van hoogerhand ondervindt.
Was Spr. al vei-heugd over den vooruit
gang en de verdieping der beweging, ook
op cultureel gebied, op economisch gebied
was hij niet geheel gerust en sprak hij do
meening uit, dat men in dalende lijn
ging. Er is op het oogenblik een crisis iri
den landbouw en er is een crisis aanstaan
de, ook in industrie en handel. Spr. vTees-
de voor toeneming der werkloosheid met al
le gevolgen daarvan voor de arbeidersklas
se en de arbeidersbeweging.
Ook ten aanzien van de International»
ontwikkeling voelde Spr. zich niet gerust.
De beweging teh voordeelc van den volke-
renvi-ede, die kort na den oorlog zoo sterk
was, begint te verslappen. Spr. doet daarom
een oproep tot allen, die zullen kunnen
medewerken voor den volkerenvrede, die
naar zijn meening in hoofdzaak zal moeten
worden gedragen door de arbeidersklasse.
Na de hoop te hebben uitgesproken, dat de
besprekingen van de komende dagen dit
resultaat zullen afwerpen, verklaarde de
heer Oudegeest het Congres geopend.
Het bestuur van de Coöp. Roermondsohe
eiermijn heeft zioli met een schrijven tot den
Ministerraad gewend, waax-in bij de regee
ring aangedx-ongen wordt op spoedige maat
regelen tot afweer van de gevaren, die de
cierhalloods en den kleinen boerenstand
speciaal van Duitsche zijde bedreigen.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
Jit het volle leven
RANDSCHILDEREN VAN GLAS
EEN BEZOEK BIJ EEN
OUDERWETSCH GLASBRANDER
TE DORDT
Onder allé takken van schilderkunst is er
in, die wel dc algemeene belangstelling
naar toch voor de meesten onzer met
!Q geheimzinnig waas omhangen blijft.
Het is de kunst van het brandschilderen
Sn glas. Dit komt doordat men zoo moeilijk
ch een voorstelling kan vormen van de
chniek van deze kunst.
Het glas zelf is al een materiaal, dat met
iheimzinnighcid omgeven is: histox-isch
lowel als technisch.
De legende van de Phoeniciers, die het
levallig uitvonden is al lang verbleekt, nu
e weten, dat de Egyptenarcn tientallen
luwen vóór Christus' geboorte al over gla-
n kralen, verglaasd aax-dewerk, ja glazen
latwerk beschikten en dat zij omstreeks
iOO voor Christus dit laatste zelfs al met
gelegde randen van andex-e kleuren ver-
ertlen, terwijl de Romeinen iu den eersten
eifcertijd het glasblazen al kenden, bene
fits alle wijzen van versieren van glas, die
ik tegenwoordig nog in zwang zijn, uitgc-
ihdcrd het etsen.
Maar al hebben we dit alles en nog veel
eer pas in een cncyclopaedie nagelezen,
zekere geheimzinnigheid
ijft voor oi-"-' om de techniek van het glas-
laken hangen. Onze bewondering voor een
of niet gebogen spiegelniit van vele vier-
inte meters oppervlakte, zooals we ze bij
lizenden in onze steden zien en voor een in
kleuren en subtiele lijnen als een
oem pronkend vaasje van Copier, verschilt
10 oppervlakkig slechts gradueel, omdat we
is allereerst voelen staan voor het feit.
t dit thans harde en brooze maaksel tot
n volmaakten vorm is gekomen in wit-
Jeienden toestand.
Onze bewonderende houding tegenover het
glas is eigenlijk in de eerste plaats een be
wondering van vakbekwaamheid.
Van alle bewex-king, die het glas zich ge
willig onderwerpt, is die van het brandschil
deren er evenwel een, die het meest tot de
verbeelding spreekt Het is dan ook niet
vi'cemd, dat, nu deze kunst in onze dagen
weer in eere gekomen is en op een nieuw
hoogetepunt schijnt te komen, dat de herin
nering aan de bijna legendarische gebx-oe-
ders Crabeth, de scheppers van de bei'ocmde
Goudsche kerlci-amen weer doet herleven, do
beste hedendaagsche schildei's zich op deze
prachtige kunst wei'pen.
Wij behoeven slechts namen als Thorn,
Prikker, Dér Kinderen en Toorop te noemen
om een keur van gebx-andschildei-de ramen
uit den jongsteu tijd voo den geest te ïoepen.
Een aparte en geheel eigen plaats
neemt op dit gebied de Rottei'damsche
kunstschilder Marius Richters in.
Veelzijdig man als hij is: landschapschilder,
portretschildei*, houtsnijder, etsen en teeke
naar. kon het brandschilderen wel niet bui
ten zijn veld van belangstelling blijven en'
het kon wel niet andei's of hij heeft ook op
dit gebied merkwaardige dingen voortge
bracht Di'ic gi'oote ramen van zijn hand,
met volkomen origineele vooi'stcllingen uit
de Heilige Schrift strekken de Zuiderkei'k
aan de Gloshaven in de stad van zijn ge
boorte cn werkzaamheid tot duurzaam sie
raad en, zooals wc onlangs nog hebben ge
schreven, is hij alweer druk in dc weer om
ook dc vier „hoek-kapellen" van die kerk
van beschildei'dc glazen te voorzien.
Wij stelden liet op hoogen prijs, toen we
dezer dagen door den sympathieken schilder
werden uitgenoodigd eens een kijkje te gaan
nemen in het eenvoudige atelier, waar zijn
glazen ontstaan.
Het is bij H. C. v a n L a m o e n, Kromhout
2. te Dordrecht.
De ourlerwctschc kunst van het glasbran-
den is hier
van vader op zoon overgegaan
en liet behoort heelemaal bij de persoonlijk-
hcid van Richters, dat hij hier, in deze een
voudige, bijna beki'ompen werkplaats, maar
waarin de oude geest van ambachtskunst
vaardigheid, zoo schaarsch in dezen moder
nen tijd. nog overheerschend is, met zooveel
vicugdc en toewijding werkt.
De jonge Lamoen is een man, die zijn
oude mooie vak lief heeft. Hij doet er niet J binnenkant!
geheimzinnig over. maar laat u met gulhei Met zichtbaar genoegen haalt hij ziin in
„het naadje van de kous' zien. F.n dal niet I den toep der tijden uitgebreid: vc.errr-i!
alleen aun den buiten- maar ook aan den i bandgegoten glas overhoop om 't u door de
lens van zijn eigen kennei-soog te laten zien.
Dat is „ons glaspalet"
zegt Richters, die hier den hcelen winter
hard maar prettig gewerkt heeft, samen met
Lamoen, die heru, met vriendelijkheid en
voorkomendheid maar ook met volledig vak-
begrip terzijde staat.
Ja, dat „glaspalet" is een voox-naam ver-
eischte, maar het is niét de hoofdzaak. Er
zijn schilders genoeg, die met een veel uit
gebreider „glaspalet" veel minder uitrichten
dan Richters met dat van onzen Dordtenaar
weet te bereiken
Ilier komt de bekwaamheid en het inzicht
van den kunstenaar aan het woord. Hij moet
op zijn tcekening-op-wai'e-gi'ootte van het te
vervaardigen raam de grondkleuren van hot
glas aangegeven. Deze teckcning wordt ver
volgens in stukken geknipt, dio dienen als
.„mallen" voor den glassnijder.
In elkander gepast op de „lichtbak", onder
gaan ze dan de bewerking van
het beschilderen
met grauwe waterverf, samengesteld met
ijzoroxyde, zwai't of bruin naar gelang do
kleur van het glas dit vereischt of toelaat,
hetzelfde procodé, dat b.v. vóór eeuwen bij
de beroemde Goudsche glazen is toegepast.
Als deze wutei-verf gedroogd is, komt ile
vakman er weer aan te nas. n.l. voor het in
branden van de grauwe ijzervei'f in liet ge
kleurde glas. waardoor definitief de bedoe
ling van don schilder daarin wordt vastge
legd. Met zorg wordt liet beschilderde glas
in den primitieven oven
van Lamoen opgestapeld; tusschen lagen
kurkdroog krijt, niet het oog op liet gevaar
van saamsmolton en gescheiden door giet
ijzeren pinten. Aan twee kanten wordt dan
de aldus geladen oven op volle hitte gestookt
zoodat het-glas een temperatuur van onge-
800 gr. C. krijgt, voldoende om liet
°s voltooien. In den regel krijgt liet
aldus behandelde gins nog meer „g|o<^ddan
liet reeds had en voor een deel moet dit ook
danken zijn aan de oudenvetsrlie ma
nier van branden. Het komt wel voor, dat
.,'n belangrijk stuk uit het geheel teveel
hitte krijgt en dan gaat „doorloopen" of on-
ri?\\ erisrhte blazen kriitrl. Het eenige u.
dftn op i$ dil .-tuk opnieyw to .u.ikou
Het spreekt vanzelf, dat u heelw over
leg voor noodig is om, nadut de oven is af
gekoeld en het glas dus zonder gevaar voor
springen er weer uitgenomen kan worden,
de legkaart weer in elkaar
te pussen teneinde deze in het lood te zet
ten. Ten slotte wordt het lood op de snij
punten gesoldeerd en later van steunstaven
voorzien, die natuurlijk liet beloop vun de
lijnen moeten volgen. Het einde van de be
handeling is liet opstoppen van alle naden
uiet dunne stopverf, waardoor inwatcring
voorkomen wordt.
Vier van de zes „apostelramen", die Rich
ters nagenoeg gereed heeft, hebben wc in bet
atelier van Lamoen, voor zoover de ruinua
het toeliet, in combinaties bezien: Petrus, do
beide Jacobussen cn Thaddeus.
Het was nu reeds te zien, dat ook dezo ra
men onzen Hottenlnmschcn schilder veel eer
zullen aandoen. Hij is er uitnemend in ge«
slaagd do bij elkaar behooiendc pareu elk:
in zijn eigen kleurengamma te houden cn
toch een levendig geheel te scheppen. Elk
uor ramen beeft zijn verband met dezen
tijd, niet alleen in de vooretellingen naast
cn onder de blanke, zeer realistische en ka
rakteristieke apostelfiguren maar ook in de
kleurencombinatie waarin dc ornamentiek
is gehouden.
Bijzoader geslaagd
is b.v. dc grauw grijze fal»rieks;.fvJPom een
der figuren en hot grijs-groene gamma om
een der andere apostelen. Nergens stoot rucn
op schelle tinten en er i* een buitengewoon
aangenaam aandoend stemmig geheel ver-
kirgen.
Dc Zuiderkcrk tc Rotterdam zal weer ten
zeerste verrijkt worden niet deze ramen cn
liet is nu maar, niet alleen in het belang
van den schilder, die in dci;en een levens
taak op zirh voolt rusten, maar ook zeer
zeker in liet algemeen rultuurbelang. to ho
pen, dat de aanvankelijk reeds toegevloeide
giften voor dit doel spoedig zóó sullen ver-
meerderen, dat de zes ramen uit het atelier
van den Üordtschen glasbrander Lamoen
kunnen verhuizen naar de plaats waarvoor
zij bestemd zijn: de gnanderij-Jtapel" tus»
schen hot orgel en het Umstusraam y&a iia
genoemde kerk.
