J^teutof ïeftscfic Courant Rebouwing Oosterpark, Bilthoven 'entoonstelling beeldhouwkunst Fa. LH. Aardbeistraat VILLA's in Aanbouw B OUWKUNDIG BUREAU Ontwerpen op systeem BOUWBLAD No 45 MAANDAG 14 APRIL 1.930 VOOR VOORBURO ALLEEN WONINGBUREAU „VRONESTEYN" Zuid-Holl. Electr. Spoorweg Mij. lllllllllllllllllllllilll ARCHITECTUUR: ADR. C. LENGREEK Wzn., H1LLEGERSBERG UITVOERING: N.V. „BILTHOVEN SCH GRONDBEZIT' DEN HAAG Bilthoven als plaats van vestiging! 1 Vooral voor hen, die na een welbesteed le ven van zorg voor staat of bedrijf liet ideaal van buitengewonen ziet naderen biedt Bilt hoven tallooze voordeelcn, die in de toe komst steeds grooter zullen worden. Gelegen in het centrum van ons land, op slechts enkele kilometers afstand van Utrecht, heeft Bilthoven in de laatste jaren een uitbreiding ondergaan, die schier aan het ongeloofelijke grenst. Vooral het Oosterpark staat in het teeken cller belangstelling. De eigenaresse van dit prachtig beboschte terrein, met alle soorten loof- en naaldhout en eeuwen oude boomen, is de „N.V. Bilthovensch Grond bezit" gevestigd te 's-Gravenhage. voor wel ke maatschappij wij reeds in ons Bouwblad van 23 December j.l. Uwe aandacht vroegen. We zijn een dag de gast geweest van de. Directie der „N.V. Bilthovensch Grondbe- en wat we in een betrekkelijk korten tijd persoonlijk hebben gezien, heeft ons een duidelijk beeld van den gestadigen groei van het Oosterpark gegeven. Wanneer binnen afzienbaren tijd verschil lende factoren zullen leiden tot grooteren bloei van Bilthoven, dan is dat voor een groot deel te danken aan genoemde N.V. In haar toestemming ons persoonlijk op de hoogte te stellen van alles wat er leen en beweegt in het Oosterpark. liever dan ons door haar bril te laten zien, constateeren we met vreugde een bewijs, dat de „N.V. Bilthovensch Grondbezit" alleen waarde hecht aan een objectief oordeel. Naast de directie der N.V. brengen wij vooral een woord van dank aan den archi tect, den heer A d r. C. Lengkeek, archi tect B.N.A. te Hillegersberg, wien de archi tectonische verzorging van het Oosterpark is toevertrouwd alsmede aan den heer Leng keek Jr., zeer in het hijzonder voor de wijze, waarop zij ons met inlichtingen, gegevens, kaarten enz. behulpzaam zijn geweest en ter zijde hebben gestaan. Helaas hebben wij onzen tocht per auto onder het voortreffelijk geleide van de hoe ren Lengkeek, achter den rug. Wie eigen 1 een overweldigenden indruk van groeiend Bilthoven wil ontvangen, ga er heen. Al moet hij de leiding van bovengenoemde hee- ren missen een groot gemis toch blijft er voldoende genot over voor het opvolgen van onzen raad. In ieder geval treft men al le werkdagen aan den uitvoerder van de bouwwerken aan de Sweelincklaan aldaar. Uwe kinderen nog inrichtin- We schreven juist van een OVERWELDIGENDEN INDRUK Eigenlijk is onze pen niet in staat om te beschrijven wat we in het Oosterpark heb ben gezien en beleefd. Ondanks den snellen groei van Bilthoven heeft deze plaats de laatste jaren weinig van zijn natuurschoon móeten inboeten. Wat het Oosterpark bc- Ircft: hier is de natuur ongerept gebleven, slechts een enkele boom- zal mdcr de bijl slagen van den houthakker moeten vallen Dit park, dat op het oogenblik nog ont bladerde boomen heeft, is in den zomer een klein paradijsje. Men wandelt er op hel oogenblik nog door een dik tapijt van ver dorde bladeren, het staat nog in zijn winter- kleed, maar hier en daar komen al kleine groene knopjes aan de takken en het voor jaar is bezig overal nieuw leven te wekken. Af en toe waant men zich in een bergland gen van Onderwijs moeten bezoeken en U wilt toch niet in de groote stad wonen: we! dan is Bilthoven een ideale plaats. Lokaal- trein en autobus brengen hen in een mini mum van tijd in Utrecht, een wetenschappe lijk centrum. Hoevele steden zijn er niet waar dikwijls een kwartier en langer in de tram of bus moet worden gereden, alvorens de school is bereikt? En waar ligt nu het Oosterpark? zult ge vragen. Een situatieteekening laat. U dit dui delijk zien. Maar laat U niet uitsluitend door de krant oriönteeren. Veel en veel beter doet ge door een kijkje te gaan nemer we zi]n overtuigd dat ook gij na een bezoek zult zeggen: mijn stoutste verwachtingen zijn verre, verre overtroffen. In een volgend artikel zullen we den villa- bouw bespreken. BOUWMEESTER Hoilfh. c/h N. V. J. van Schi/ndel &'Co. Hoonkeiuor: 'oftstagplaiusenl Zager:/ ai Schaver' ANNO 1S53 Oost-Admiraliteitslcade47 Rotterdam Nasmuhavm - Boerenga' Ingenieurs naar indië Bij den Dienst der Staatsspoor- en Tram wegen in Ned.-Indië kunnen in vasten dienst dan wel met tijdelijk verband (5 ja ren) worden geplaatst eenige aan de Tech nische Hoogeschool te Delft afgestudeerde werktuigkundige ingenieurs. Ook zij, die binnenkort het ingenieursdiploma hopen te halen, kunnen mededingen. Nadere bijzonderheden bevat de Ned. Staatscourant van 7 April 1930 No. 68. Sollicitaties (ongezegeld) zoo spoedig mo gelijk inzenden aan het Commissariaat bo venvermeld (afd. B, eerste bureau), alwaar ook inlichtingen zijn te bekomen. J-jet wegencongres te Washington In de Residentie heeft Albert Plasschaert een tentoonstelling van beeldhouwkunst bij Klei/kamp geopend met de volgende woorden: Ook Nederlandsche gedelegeerden. In de maand October van dit jaar zal to Washington het 6e Internationale Wegen congres plaats hebben, onder eere-voorzitter schap van president Hoover. Er zullen twee secties zijn: één voor aan leg en onderhoud, waarbij onder meer, de nieuwere procedé's voor cement- en asfalt wegen zullen worden behandeld en één voor verheer en exploitatie. Met het oog op de verkeerstoestanden in do Verecnigde Staten zal vooral deze sectie van groot blang zijn. Waar in elke sectie drie onderwerpen aan de orde worden ge steld, zullen bij de tweede sectie o.~ den behandel^! de financiering van gen vraagstuk en het verkeers- en parkec- rin«vraagstuk in groote steden. Men stelt zich ginds verder voor om de Europeesche wegen- en verkeersdeskundigen na afloop tesres ESS II j± tös SSÏÏS tot wolke bezwaren het intense verkeer gindi Wanneer wij begrijpen to* wat de beeld houwer in staat is, en wat hij kan bijdra gen tot den tooi van ons huis, en wanneer ik dan zie hoe weinig hij tot nu toe bij draagt tot de versiering van uw huis, dan zult u mij moeten toestaan te spreken over u en over uwe tekortkomingen jegens dien beeldhouwer, zij 't ook slechts met enkele woorden en ih een ongewone mildheid. Ik wil toch aannemen, dat het u niet" duidelijk is, wat hij alles kan doen, en dat door uw soms onbetamelijk geloof, of bijgeloof in schilderijen gij niet gevoelt, dat gij u hier schuldig maakt aan een zorgeloosheid je gens den geest! Want. gij vergeet dat ook door het materiaal, steen, metaal en brons en hout, deze beeldhouwer grooter mooglijk- heên bezit u door schoonheid te dienen en te verrukken dan de schilder van het schil derij! De beeldhouwkunst is in Holland de stiefzuster onder de kunsten, cn dat is, ze ker nu, een onrechtvaardigheid. En dat is een onrechtvaardigheid, die te verminderen, in uw macht staat; die onrechtvaardigheid is een zorgeloosheid tegen den geest ge richt, die u noch voegt, noch past. Want waarom kan de beeldhouwer en de maker van bronzen u toch minder scheien dan de schilder der schilderijen? Gij kunt zijn hulp immers hebben bij elk geval. Ge hebt de vrije en de dienende beeldhouwkunst; de beeldhouwer kan uw hulè versieren door toegepast werk, en door de vrije beelden. Hij kan de architectuur van uw woning evenaren of overtreffen, wanneer hij, zóó- genaamd, den bouwmeester dient, en hij kan op uw schouw, in den tuin, op uw kast, u beelden maken, waar in weinig brons, in weinig marmer of in weinig pu eren steen een wezen in leeft, dat van de schoonheid de edele ordonnantie en van de ontroering het altijd wellend stroomen beeft. Hij kan heelt geleid en op welke wijze men die tracht op te heffen. Waar het verkeer in de steden en op de wegen in Europa, hoewel zeer snel toenemend, toch nog achterstaat bij lat in Amerika, zal voor do belangheb- hen ten uit Europa veel zijn te leeren, waar- men hier dan later tijdig zijn voordeel kan doen. De transatlantische stoomvaartlijnen vcr- leenen, in verband met het belang van dit congres voor het verkeer in het algemeen, voor de Europeesche deelnemers een belang rijk reductie op de passage-prijzen. De Nederlandsche regeering beeft bereids tot hare gedelegeerden op dit congres aange wezen de heeren Ir. W. G. C. Gelinck, te Haarlem, hoofd-ingenieur-directeur van den Rijkswaterstaat, lid van de Internationale commissie en Ir. G. J. van den Broek te Den die de bronzen, de zilveren, de gouden herinnering is van dat feest; hij kan de ge liefde u modelleeren, zooals zij zich tot u wendt, wanneer het uur diep is èn eenzaam èn ggnsch volkomen; hij kar. den hartstocht van den vader en zijn toorn vereenen met diens toegeeflijkheid op één brons; of de zinnende zorg en de natuurlijke liefde van de moeder; hij kan uw kinderen, ten voeten Uitbreidingsplan rijswijk De eenige appellant tegen het besluit van Ged. Staten van Zuid-Holland, waarbij bet op 14 Juli 192S vastgesteld nieuw nitbrei- - - dingsplan der gemeente Rijswij'k (Z.-H.) is Haag hoofdingenieur-directeur in de directie goedgekeurd, is bij Kon. besluit niet ont- We *cn verbetering" die daartoe medio Sep- vankelijk verklaard in zijn bèroep, zoodat tem er a.s. naar Washington zullen vertrek- bedoeld uitbreidingsplan rc htskracht heeft ken. herkregen, uit, voor u doen staan toen hun leden jonk waren; hun handen graag; hun oogen be- geerig en open hij kan dat. Maar gij koopt een schilderij! Ik zeg u niet, dat gij geen schilderij zult koopen (deze stompe zin is mij vreemd!) maar waadom koopt gij geen beeld, dat is duur zaam, en eeen penning ook die duurt! Gij gunt, en dat is uw fout, den beeldhouwer niets. Gij gunt hem den voet en den stan daard niet van uw lamp, niet de schaal voor uw vruchten, met uw lichtkroon, niet de koperen kast, waar het uur zich in bergt, niet een eed' e bel, niet de groote lantaarn voor uw licht gij gunt hem geen portret, niet het beeld in uw tuin dat den vijver tot een spiegel maakt, niet uw deur knop, met uw fontein. Gij meent misschien, dat hij alleen op pleinen thuis is, de beeld houwer. maar hij is, gema. kelij'.:, de ver sierder van uw huis, met kleinigheden nut tig en ed 1, met grooter voorwerp, schoon, en een verrukking. En opnieuw, gij gunt hem niets, gij geeft hem geen kans, en toch. gij meent, nu gij, zeldzaamheid in dit land, de beeldhouwers hebt, zonder schuld te zijn tegen hen, tegen uw land, tegen den geest? Ik zeg u: schuldig staat gij tegenover deze drietegenover de beeldhouwers, uw land, en den geest van Nieuw-Den Haag schap; de vogels, die hier honderden nesten F hebben, zingen reeds hun levens-triomphlied T TifKrpjHino- Ptl ^rVinnnVlPir Hier en daar steken in de verte de daken I jUUIClUlIlg ClI OLIlUUIlllCIL van enkele door de heeren Lengkeek ont- a.7t_T"\~„ u worpen villas' naar boven. Men kan in deze ongerepte natuur naar hartelust ronddwalen en de bewoners der groote steden kunnen hier de rust vinden, die zij zoo gaarne be- Een Villa-plaats in den waren zin des woords mag Bilthoven dan ook genoemd worden, gelegen in een gezond klimaat en begiftigd met een prachtige natuur. In slechts 10 minuten bereikt men Utrecht en heeft men van daaruit verbinding met alle hoofdplaatsen van ons land. Niet minder dan 90 treinen stoppen dagelijks te Bilt- hovci Een gemeentelijke commissie? Het bericht omtrent de bespreking, welke onder voorzitterschap van Wethouder Vrij enhoek ten stadhuize heeft plaats gehad, leelen wij het volgende mede: Aan de bespreking hebben nl. de Schoon heidscommissie en de Dienst der Stadsont wikkeling en Volkshuisvesting niet deelge nomen. Het was zuiver een bespreking van particulieren, resp. hun organisaties, die bij den opbouw der stad op eenigerlei wijze be trokken zijn. Vertegenwoordigd waren de Bond van Nederlandsche Architecten (door zijn voor zitter ir. de Bie Leuvelingk Tjeenk en den heer Westerhout, secretaris van den Hang- schen Kring van Architecten), de R.K. Ar- chitecten-vereeniging fdoor de heeren Krop holler en Koldewey), het Nederlandsche In stituut van Architecten (door prof. Wattjes en den heer Warners), de Bouwkundige Vereeniging Onderneming en Vrijheid (door de heeren van Kesteren en van Don gen) en de Vereeniging van Huis- en Grond eigenaren (door den heer A. Henkemans). De wethouder heeft de bespreking inge leid met een rede in welke hij een overzicht heeft gegeven van de maatregelen, welk? gemeente heeft getroffen om een aesthe- tischen opbouw van de stad te bevorderen. Aan particuliere architecten heeft de ge meente'opdracht gegeven voor het maken van ontwerpen van scholen en sehoolcom plexen. Op deze wijze hebben particuliere archi facten gelegenheid gekregen mede te wer ken aan z.g. monumentaalbouw. In de lijn van dit stelsel is later eveneens aan parti culiere architecten meermalen opdracht ge geven voor schetsontwerpen voor den bouw van nieuwe stadswijken. Overigens wordt het stelsel van den aest- hetischen adviseur voor een geheel com- nle\' tegenwoordig stellig op het voor beeld van de gemeente ook door particu liere ondernemers toegepast. Zoo heeft de Maatschappij Nationaal Grondbezit het stratenplan-Molensloot den architect van Eesteren als aesthetisch adviseur aan gesteld, is voor het plan-De la Reykadc Ir. Roosenburg als adviseur opgetreden en werkt voor de maatschappij Duinzicht di heer Zanen, vror de bebouwing van dei grond rondom het terrein der H.V.V., sa men met den architect C. Brandes. Met betrekking tot de critiek van hei Bouwkundig Weekblad „Arch i tectum" merkte de wethouder op, dat nagenoeg al!" gebouwen, van welke dit weekblad afbe-d dingen heeft gepubliceerd als voorheeldf-n van afkeurenswaardige architectuur do >r de Schoonheidscommissie zijn goedgekeurd. Na de inleiding van den wethouder ont spon zich een gedachtenwisseling, ir welke al spoedig de wenseh tot uitin; kwam het overleg te consolideeren in e?r commissie, die B. en W. van advies zoi kunnen dienen, over maatregelen ter be vordering van een aesthetischen opbouv der stad. Omtrent hetgeen hieronder moet worden verstaan bleek, leest men i N.R.Ct., in h"t hijzonder tusschen di ren van den Bond van Nederlandsche architecten en het meerendeel andere aanwezigen verschil van te bestaan. Tn tegenstelling met het in Bouwkundig Weekblad verkondigde zicht, was m?n in meerderheid van mee ning, dat lage bouw de aangewezen, en met den wenscb der bevolking stronkende bouworde voor Den Haag is, en dat men daartegen niet met succes kan ingaan. Tegen de instelling van de bovenbedoel de commissie, bleek men van de zijde van den B.N.A. vooralsnog bezwaar te hebb- tenminste verklaarden de vertegenwoor gers van den B.N.A. zich op het oogenblik nog niet van zins, aan overleg deel te nemen. De 8.1. i BROERf 8 ZDKEN's Eiasinduslrie lllKlTlitli MFI1J fi'OAM TEL.52704 HdlDUIIimiIlO A N N O' 18 9 6 GEWAPEND BETON /.WHANSHAU 26. R'DAM IEL. 42821 LOODGIETERS- EN SANITA1REWERKEN J. F. GALL Jr. ROTTE RDAM™"™™*""" 00STEIN0E 96 - TELEFOON 55180 TE HUUR: MSTERDAM-C. SARPH ATI KADE 1, TEL. 34824-36824 ROTTERDAM. STATIONSWEG 37 O TEL U690 'SOLEERT BESPAART BRANDSTOF WEERT VOCHT DEMPT GELUID K. J. BOS ZOON VUREN GRENEN HOUTLAAN 19 GEZAAGD TELEF. 1302-1303 HOUTHANDEL ROTTERDAM Den Haag Van de 10 gebouwde kleine Heerenhuizen aan de Aa'dbeistraat te Den Haag is nog slechts één te koop voor f7250, badkamer, 2 W.C 's, keuken, ek aanwezig. Te bevragen bij": N.V BOUW- EN EXPLOITATIE MU „GERJOH" Directeur G. VERSCHUT. Zuiderparklaan 192, Den Haag. Telefoon 30460. VILLA-BOUW vanaf 'rtï.OOo"-. Groote^ i»ds met 2 tot 7000 M2 i Bilthoven s Grondbezit In het met prachtige dennen beplante Oosterpark te BILTHOVEN, zijn( onder leiding van architect, bevattende: 7 Kamers, Kelder, Keuken. Zolder en Garage, voorzien van alle comfort, als: centrale verwarming, vaste waschtafels met koud en warm water, gas en electriciteit. Dicht bij bus. Treinaan- sluitingen bijna 100per dag. -Prachti e grondpercealen TE KOOP voor hen, die zelf willen gaan bouwen, in prijzen van 11.50 tot f3.50 per M'. Te zien en te bevragen alle werkdagen tot 4 30 n.m. bij den uit voerder van de touwwerken aan de SWEELINCKLAAN te BILTHOVEN en op het kantoor der N.V.: Straatweg 41, Hillegersberg. - Telefoon 40466. 's-GRAVENHAGE voor het maken van plannen en uitvoering van werken, zoowel nieuwbouw als verbouw. Adviezen Hinderwet Taxatie en Administratie voor Huizen, enz. Accurate en spoedige uitvoering. G. FLES Copernicusstraat 255. Architect. haar meening wezigen waren het er echter een gemeentelijke co een rapport aan B. e uitspreekt, de eenige lijk opbouwend werk te doe'n. Tot een con clusie in dezen of genen zin is men niet gekomen. Getracht zal worden alsnog de medewerking van den B.N.A. te verkrijgen. j.l. dat een doorgevoerd ontwerpt systeem niet alleen is het maken van een of andere compositie op een systeem van hulp lijnen, doch dat hieronder veel meer moet worden volstaan. Het systeem moet n.l. verband houden met het geheel en van de onderdeelen moet weer een systematisch en organisch verband be staan. Een voorbeeld moge dit verduide lijken. Bij alle artisticiteit kan althans bij ge- N.V. KON.VEREENIGCE T API BRIEKEN ROTE-nOAM I N.V. Rotterdam.sche Fijnhouthandel I LINKER R0TTEKADE 101-102, ROTTERDAM - TEL 12474-40358 1 Coromandel Coromandelfineer GLAS fN LOOD GEBRAND GLAS 1 J. A. HAGG, Eschdoornstr. 74-80 TELEFOON 37050 - DEN HAAG IN.V. MEUBILEERINGMY aUlESTNIEUUILAND IS I"betTmivieringên ROTTERDAM.TEL:5l7f4 ee,n:Ü' da! I fiemethoden finaal terzijde te zetten. Daar deze constructie-methoden bovendien van zeer overwegenden invloed waren op de vormgeving, behoeft het geen uitvoerig be toog, dat nieuwe materialen, met eigenschap pen, die de bezwaren aan de oudere mate rialen verbonden opheffen, tot \eel meer vrijheid in do vormgeving aanleiding geven. Men denke hierbij slechts aan de tegenstel ling tusschen raamhout met paneel en tri plex of tusschen metselverband en beton. Vooral de veelheid der materialen cn de doeltreffendheid der machines in de houtbe werking-industrie, maken langzamerhand den vorm vrij van de constnictie, wat vooral voor de doorvoering van 't ontwerpen op systeem op dit gebied van groot belang ge acht kan worden. Men zegge nu niet, dat de logica, welke aan het werk van Berlage voor eon 25-tal jaren geleden onafscheidelijk verbonden was, nu leelijk op den achtergrond is ge- •ant ten eerste moet het strc\on Berlage in den aanvang beschouwd wor den als een reactie op het toen heerscbende kunstvcrval en bij rcactiec vervalt men licht in uitersten; vervolgens stonden toen niet die materialen ter beschikking, welke wc nu Hl i w ir v, uo »c „,u- kennen, waarvan toepassing van convcn- bachtsschool te Amsterdam gemaakt onder constructies een gevolg was. ii Wij schreven in ons Bouwblad van 7 April bruiksvoorwerpen de logica niet gemist ■orden. Moet dus b.v. een meubel ontworj den, dan dient uitgegaan te worden der hoofdafmetingen welke door het gebruik j toch bepaald worden. Bij een dressoir of tafel drongen, gaat men dus uit van de bladhoogte, bij een zitmeubel van de zittinghoogte. De aanleiding om over het ontwerpen op systeem te schrijven was voor den heer v. Blitterswijk Jr. in Onze Gids, een ten toonstelling van teekenwerk op de le Am- leiding van den heer Vermeulen, zoo systematisch mogelijk doorvoeren van het ontwerpen op systeem wordt toegepast. I)e leerlingen van deze school worden van meet af voor het feit gesteld, dat zij zelf vor men moeten bedenken nateekenen is uit gesloten. Een natuurlijk gevolg hiervan is een enorme verscheidenheid van vormen en kleu ren, waarvan deze tentoonstelling dan ook een duidelijk beeld gaf. De resultaten van dit onderwijs staan op zulk een hoog peil, dat van den leeraar een meer dan gewone stimulans op de leerlingen moet uitgaan. Ook van den directeur gaat een niet min der stuwende kracht uit om dit principe te propageeren, waardoor bereikt is, dpt het ook voor het onderwijs in dc andere vakken gevolgd wordt. Intussc-hcn levert het ontwerpen op systeem bij het vakteekencn ontegenzeggelijk meer moeilijkheden op dan bij het handteekonen en deze zijn wel hierin gelogen, dat bij het vaktcokenon, behalve aan den vorm, niet minder aandacht aan de constructie moet worden gewijd en dat de constructie vaak den vorm beiieerscht de constructie toch houdt verband met materiaal cn doolmatig- heid. Nu staat hier wel tegenover, dat vooral in den laatsten tijd zoowel in het bouw- als in het meubelbedrijf den ontwerper een steeds grooter wordende verscheidenheid van ma tcrialcn ter beschikking staat en dat dit juist materialen zijn, welke zeer afwijkende eigenschappen vertooncn, waardoor het mo gelijk is om eeuwen lang gevolgde construe Werd toen b.v. belijmen als een misdaad beschouwd, regelrecht in strijd met de be grippon der logica, zeer onlogisch zon het nu gevonden worden om de schat decoratieve houtsoortent die alleen als fineer in den handel kwam, ter zijde te stellen, omdat daarmede belijmd moest worden, en nog on logischer zou het zijn, om deze kostbare houtsoorten massief te verwerken, gesteld al dat het mogelijk zou zijn. (Wordt vervolgd.) T"Ne Overheid eiccht gratis bouwplannen In vervolg op hetgeen wij verleden week schreven, bericht men ons, dat ook het hoofd bestuur van den Bond van Nederlandsche Architecten aan den Minister van Arbeid een telegram gezonden heeft om te protes teeren tegen de opdracht van den Baad van Arbeid te Amersfoort tot het kosteloos doen vervaardigen van plannen voor een nieuw gebouw door een zijner medeleden. De Baad van Arbeid heeft niet In studie willen ne men de reeds in 1019 door eenige Hilver- xumsche architecten ingediende plannen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1930 | | pagina 9