,27%
Godesia
Geysers
„TIMEROID'
„TlMEROID" Dakbedekking
lELDEN beschikbaai
Prachtige Showrooms-
DAKBEDEKKING.
N.V. „ERDO" - Rotterdam
KRALINGEN ('s-Gravenhof)
De woonwijk vooi de goed gesitueerden van Rotterdam
Aan den LAMBERTWEG hoek VAN SOMERENWEG
VILLAS en HEERENHUIZEN
in prijzen vanaf ff 24.500.
Inlichtingen: S. J. MOOK, Telefoon 32518 en 32732
BOUWBLAD No. 45, PAG S
MAANDAG 14 APRIL 1930
DP3<? BK) BSSTBOOBtPE?
r gebouwde HEEREN "U1ZEN
i Schellinglaan, hoek van Deventerlaan
te Voorburg. Te bevragen op het werk en bij
Erlll. DEN DODEN, Prins Htilriklun I, Eigsljigsi. Til Kfl
staatstoezicht op Rioleeringr-
werken gewenscht?
Oud-Minister Van IJsselstein contra den heer Schut. Er bestaat
geen enkele aanleiding om aan de rioleeringswetemchap minder
aandacht te besteden dan aan de overige onderdcelen van de tech
nische wetenschap.
Zooals reeds werd opgemerkt1) heeft de
uiteenzetting van den heer Schut, Directeur
van Gemeente Werken te Groningen, met
betrekking lot de wenschelijkheid van
Staatstoezicht op rioleeringswerken, in bree-
den kring de aandacht getrokken.
Ook het Centraal blad der Bouwbedrijven
hoeft zich met deze materie bezig gehouden
en merkt op, dat de heer Schut het aanwij
zen van de wondeplek over het algemeen op
een voo." de betrokkenen zeer verschoonen
de wijze heeft gedaan, hetgeen des te meer
te waardceren valt, daar de schrijver zie
het desbetreffende artikel in „de Bouwwe
reld" van 7 April door de Rijksdeskundi
gen niet altijd op de prettigste wijze is be
handeld.
Het kalme en rustige betoog, dat in alle
opzichten den indruk maakt van wel door
dacht te zijn, zal aan de volksvertegen
woordiging dan ook wel de overtuiging
schenken, dat er „Something rotten" is.
Dit is geen verrassing; immers, de tech
nici. die van rioleeringsaangelegenheden op
de hoogte zijn, zijn niet gezaaid, met als ge
volg, dat in tal van gevallen de ondeskun
digheid op rioleeringsgebied hoogtij viert.
De redactie hoopt, dat het door den heer
Schut bedoelde Rijksbureau spoedig tot stand
zal komen. Terecht merkt zij op, dat het
hoog tijd wordt, dat men aan de onderwijs
inrichtingen zoowel die van het middel
bare als van het hoogere technische onder
wijs de rioleerings-wetenschap eens wat
beter verzorgt. Er bestaat toch geen
enkele aanleiding, om hieraan
- minder aandacht te besteden dan
r- ian de overige onderdeelen van
de technische wetenschap.
CRITIEK.
Inmiddels Is op vriendelijke wijze critiek
geleverd op het artikel van den heer Schut
en wel door den Oud-Minister H. A. van
IJsselsteyn, den Directeur van Gemeente
werken te Hilversum, Ir. J. F. Groote, idem
van Rotterdam, den heer P. Wirtz en den
Directeur van het Openbaar Slachthuis te
Apeldoorn, den heer W. Scheuter.
Oud-Minister H. A. van IJsselsteyn begint
met de mededeeling, dat hij op het artikel
m den heer Schut een ander licht wenscht
li werpen, niet. om diens denkbeelden te be-
/i/éiten of te bestrijden, doch omdat, deze di
recte en zijdelingsche aanvallen richt op het
Rijksinstituut tot zuivering van afvalwater,
met welk instituut hij (de heer v. IJssel
steyn) zich op verschillende wijzen verbon
den acht.2)
Voorts merkt hij op, dat hij de meeste in
stallaties, die door het R.I.Z.A. zijn ontwor
pen heeft bezocht en dat hij nooit eenige
aanmerking heeft gehoord over de voorlich
ting zijner technici, doch dat hij integendeel
zoo goed als altijd, ook ongevraagd, warme
betuiging van ingenomenheid ontvangt over
de wijze, waarop deze hun taak vervullen.
Ook uit het buitenland zijn, naar hij mede
deelt, herhaalde malen bewijzen van groote
waardeering ontvangen omtrent hetgeen hier
v^iaK met geringe middelen, is tot stand ge
bracht.
Vervolgens neemt hij de Zuiveringsinrich
ting bij het slachthuis in Apeldoorn in be
scherming, waarbij hij zegt, dat men bij de
opmerkingen, die de Directeur van het
slachthuis in zijn verslag omtrent de zuive
ringsinrichting maakt, niet uit het oog moet
verliezen, dat er wel geen werktuiglijke in
richting bestaat, die niet eenige kinderziekte
moet doormaken.
Daarna merkt hij ta.v. de reinigings-in-
richting te Rijswijk op, dat de hoeveelheid
te loozen afvalwater grooter is, dan door den
heeC Schut was aangenomen en dat de voor
waarden, die Delfland stelde voor de lossing
op zijn boezem, hoogst bezwarend waren,
waardoor de ontwerper van de Zuiverings
inrichting genoodzaakt werd de afmetingen
op te voeren, hetgeen invloed op den prijs
heeft gehad.
Ten. slotte zegt de heer v. IJsselsteyn, dat
hem nog een opmerking van het hart moet
over hetgeen aan het slot van het schrijven
van den heer Schut staat, n.l. dit:
„Teneinde allen schijn te vermijden,
zal aan het personeel van het genoem
de Rijksbureau opgelegd kunnen
worden, dat in reinigingsprocedé's wen-
soheJij'k gebleken veranderingen niet
mogen worden gepatenteerd en dat
hieruit geen voordeel mag
worden getrokken" (spatieering
van den heer v. IJsselsteyn).
De heer v. IJ. vindt het niet noodig, hier
op verder in te gaan. daar alle voordeelen,
die kunnen worden genoten uit patenten, ver
en door het personeel van het R.I.Z.A.
voor zooverre zij de zuivering van afvalwa-
-.r betreffen, ten goede komen aan
e Staatskas.
REPLIEK VAN DEN HEER SCHUT.
Het moet wol aanstonds opvallen, aldus de
hee.r Schut:
le dat de heer v. IJ. niet in bescherming
neemt hei door het Rijk gevolgde en door
mii aangevallen systeem, hoewel hij zich
hiervoor verantwoordelijk stelt, en
-2e. dat de heer v. IJ. wel het R.I.Z.A. in
bescherming neemt tegen vermeende directe
of zijdelingsche aanvallen, welke door mij
in werkelijkheid geenszins op dat instituut
tiln gericht.
Het schriftuur van den heer v. IJ. gaat
dan ook geheel langs het betoog van den
schrijver heen.
Eerst verduidelijkt de heer Schut zijn be
wering inzake reiniging van het afvalwater
door dn slad Groningen of wegpersen naar
;e.
De feiten zijn als volgt: In een vergade
ring van het Kon. Inst, van Ingenieurs is
den Directeur van het R.I.Z.A. gezegd,
r de gemeente Groningen reiniging
10 goedkooper zou zijn dan het onder
plan van wegpersing naar zee. Zulks
zou Mijnen indien overeenkomstig de door
hem gereleveerde officieele Engelsche gege
vens verstrekt door het iMnistry of Health,
wordt aangenomen als stiohtingskosten
800.000 en als jaarlijksohe bedrijfskosten
f 30.000 f 37.000.
Deze door den heer Kessener (Dir. R.I.Z.A)
zelve als vergelijkingsobject aangegeven of
ficieele 'grens heeft de heer Schut later ver
werkt met officieele gegevens verstrekt door
tie Gem. Waterleiding en door de Afd Be
volking.
Deze verwerking van de aldus vaststaan
de gegevens heeft plaats gehad met een
overzichtelijke rekenwijze, die de heer Kes
sener later ook zelf toepast (is het dan ook
met andere eenheidscijf-ers!
ilet resultaat was, dat reiniging, in tegen
stelling met de uitspraak van den heer Kes
sener, 17,8 pCt. duurder is dan wegpersing
beer v. IJ. merkt de schrijver op. dat het
aan de kas van den Staat der Nederlanden
ten goede kwam alle voordcelen, die kun
nen worden genoten uit patenten, verworven
dcor het personeel van het R.I.Z.A. Zulks
toch wil in rond Hollandsch zeggen, dat de
gene die zijn rioleeringstoestanden door rei
niging met een patent, verworven door per
soneel an het R.I.Z.A., wil verbeteren, sinds
üe oprichting van dat instituut bij den Staat
over de brug moet komen. Dat deze politiek
alles behalve stimuleerend werkt, doch in
tegendeel van ons doel tot verbetering van
de hygiënische toestanden (voor zoo weinig
mogelijk geld) afvoert, is duidelijk.
Voor de toekomst wachten wij thans nog
op een wettelijke regeling o.a. ten einde beter
dan thans te kunnen optreden tegen ontoe
laatbare vervuiling van het openbare water
door Gemeenten en groot industrieën. Voor
hit systeem van wetgeving zou naar de mee
ning van den heer S. op goede gronden kun
nen worden bepleit subsidieverstrekking
ocor het Rijk, gelijk bij een sociale wet als
de Woningwet het geval is. I n stede van
subsidie te verleenen, he ft de
S t a a t a. h. w. „b e I a s t i n g" van de
genen, die den goeden weg op
willen en dit is toch wel wat al te
har.
DE MEUBELTENTOONSTELLING TE BERLIJN
Aannemingsbedrijf vh.ZWOLSMAN
Het door de N.V. Aannemingsbedrijf v. h.
Zwolsman te Den Haag uit te keeren divi
dend over het afgeloopen boekjaar is vast
gesteld op 10 (v. j. 20) pCt.
pxcursie naar Denemarken
en Zweden
Het Civiel- en Bouwkundig Studenten Ge
zelschap Practische Studie te Delft, organi
seert een excursie naar Denemarken en
Zweden van 5 Juli tot 22 Juli 1930.
In Denemarken zullen o.a. de vermaarde
kasteelen worden bezocht, welke aldaar on
der den invloed van de Nederlandsche
Renaissance zijn gebouwd.
In Zweden is het hoofddoel der excursie
het bezoek aan de Tentoitistelling op ge
bied van Bouwkunst en kunstnijverheid te
Stockholm.
De leiding zal zijn in handen van prof.
dr. ir. D. F. Slothouwer. Het voorloopig pro
gramma luidt: 5 Juli: Hamburg; de nieuwe
gebouwen. Ontvangst door B.D.A.; 6 Juli reis
naar Kopenhagen; 711 Juli: Kopenhagen
en omgeving; 12 Juli reis naar Stockholm;
1116 Juli: Stockholm. Bezoek stadhuis,
enzi Bezoek ateliers en tuinen Carl Milles.
1718 Juli: Tocht langs de kasteelen van
het Mélar-Meér. 19 Juli: Reis via Trelle-
borg Sassnitz naar Lübeck. Ontvangst B.D.
A. 21 Juli: Terugreis, eventueel met opont
houd te Bremen.
Op deze belangwekkende tentoonstelling kan men historisch juiste woninginrich
tingen bestudeeren van vroeger tijden. Hierboven een Neurenberger kamer van
omstreeks 1500, met een verrassende overeenkomst wat betreft de eenvoudig
moderne lijnen en zakelijkheid van tegenwoordig
De heer K. laat dan zijn eigen (d.i. de of
ficieele Engelsche!) eenheidscij fers geheel
los, gaat dit stilzwijgend voorbij en zegt niet,
dat hij zich met zijn uitspraak in het K.
Inst van Ingenieurs heeft vergist.
Indien zoo de voor een ieder te controlee
ren feiten zijn, dan kan hetgeen de heer
Schut schreef toch niet als te scherp worden
gekenschetst?
Is het dan niet een (hoogst ernstige)
b-.i schuldiging, indien van een
ingenieur wordt gezegd, dat hij
een werk f 1,000.000 goedkooperhad
kunnen doen uitvoeren?
Wat het geval Rijswijk betreft merkt de
heer Schut op, dat al hetgeen de heer v. IJ.
omtrent deze installatie aanvoert, juist re
denen zijn, waarom een dergelijk onderzoek
bad moeten plaats vinden. Hoe bezwaren
der Delfland's eischen. hoe zuiverder het te
loozen water moet zijn, hoe strenger boete
kan worden geheven, hoe strenger de bepa
lingen zijn voor de intrekking van een ver
gunning, hoehoe hooger de installatie
kosten en hoe meer reden er was te onder
zoeken of reiniging wel het eenig zaligma-
k. nde middel was.
Ten aanzien van de slotopmerking van den
A'gemeene Vergadering E. N. C. I.
In de gehouden algemeene vergadering
van aandeelhouders van de N.V. Eerste Ne-
derlandsche Cement-Industrie te Maastricht
is besloten over het eerste bedrijfsjaar geen
dividend uit te keeren, maar het winstsaldo
van 489.161 voor afschrijvingen te bestem
men.
Huizen op turf gebouwd
Geen navolgenswaard voorbeeld.
Hoewel geen navolgenswaardig voorbeeld,
willen wij toch niet nalaten, onzen lezers
mededeeling te doen van een merkwaardige
fundeeringsmethode, die ons dezer dagen
van bevriende zijde ter oore kwam, aldus le
zen we in Centraal Blad der Bouwbedrijven.
Het geval deed zich voor in het Gooi, in de
buurt van de Loosdrechtsche plassen. In
vroeger tijd werd daar n.l. bij het bouwen
van een huis het daartoe bestemde terrein
een meter afgegraven en dan stapelde men
van korte harde turven een fundeering op
staal met een aanlegbreedte van 1 M., en
geleidelijk minder wordend tot pl.m. 40 cM.,
dus op dezelfde wijze als een gewone fun
deering van steenen op staal tot stand komt.
Op die turf werd dan direct begonnen nv
het metselen van een steenen muur. De
draagkracht van zulk een verbreed funda
ment werd steeds grooter door het aan
groeien van de veenlaag, zoodat het huis na
verloop van tijd als het ware op één plaat
turf kwam te rusten.
De gevolgen van deze bouwwijze, die men
in die streek ook heden nog vaak terugvindt
doet zich echter op onaangename wijze ken
nen in vochtigheid, natte muren, beschim
melde kasten, enz.
Zie ..de Bouwwereld" van 7 April j.l.
3). De heer van IJsselsteyn heeft als Mi
nister van L. N. en H. in 1920 het R.I.Z.A.
opgericht en is sinds twee jaar voorzitter
van de commissie van toezicht op dit insti
tuut.
Examen Bouwk. Opzichter B.N. A
In aansluiting met ons bericht deelen wij
mede, dat de afneming van het mondeling
gedeelte van het definitieve examen aan
vangt op 29 April en ongeveer 4 dagen duurt
In de examen-commissie hebben o.a. zit
ting de heeren G. Versteeg, arch. B.N.A.,
voorzitter; Ir. W. de Vrind Jr., b.i. arch.
B.N.A., vice-voorzitter; H. J. de Groot, in
specteur-generaal bij het Nijverheidsonder
wijs, te Den Haag, vertegenwoordiger van
den Minister van Onderwijs; Prof. Ir. G.
Diehl, hoogleeraar aan de Technische Hooge-
school, vertegenwoordiger van het bestuur
van den B.N.A.
De Commissie voor de eindbeoordeeling
bestaat uit de heeren G. Versteeg, voorzitter;
Ir. W. de Vrind Jr., vice-voorzitter; J. Bou-
H. B. Broekhuizen, Ir. J. Emmen, T. P.
Mieras, Maurits Plate, Ir. W. K. de Wijs, J.
Zietsma. leden van de Commissie van On
derwijs; II. J. de Groot, Ir. G. Diehl, verte
genwoordiger van het bestuur van den B.N.A
A. Baart, K. van Geijn, Ir. Jos Klynen, Alb.
Kool, J. P. Logeman, Ir. H. Thunissen. B. de
Wilde en Ir. H. T. Zwiers, leden van de
examen-commissie. C. B.
Importrice voor Nederland en Koloniën: N.V. ErdoEerste Hol-
terdamsche Dakbedekking Onderneming. Directeur: de heer J. C.
J. van 't Hoff.
tn de laatste jaren treedt 't airtikei Time-
raid Dakbedekking meer en meer op den
voorgrond. Verder deelde men ons het vol-
izende mede:
Talrijke bouwwerken zijn of worden hier
mede afgedekt.
Het materiaal leent zich zoowel voor hel
lende daken, als voor geheel platte daken,
zelfs voor terrassen.
Het is een lichte bedekking en laat door
de geringe kapbelasting groote overspan
ningen toe.
Timeroid Dankbedekking bevat geen teer
of papier en heeft, wegens het niet gelei
dend zijn der grondstoffen, een groot iso
leerend vermogen.
0.a. werd het welbekende Circusgebouw
aan het Gevers Deynootplein te Sohevemin-
gen in den loop van den vorigen zomer van
een Timerroiid Dakbedekking voorzien; de
totale oppervlakte hiervan bedraagt pkn.
2500 M2.
De oplevering geschiedde in roode kleur
en trekt zeer de aandacht in de bouwwereld
door de keurige afwerking en de strakke
logging.
Talrijke bekende en belangrijke bouwwer
ken werden eveneens van Tlmeroid
Lakbedekking voorzien, o.a. paste de
Rijksgebouwendienst Timaroid Dakbedek
king toe op 3 stuks zendgebouwen te radi-
Kootwijk; op de Rijks Universiteitsbiblio
theek te Leiden, op de vakschool te Schoon
hoven enz.
Voorts werd het materiaal toegepast voor
afdekking van alle platte daken van het
nieuwe abattoir te Breda; de bedekte opper
vlakte bedroeg hier pl.m. 2500 M.2.
Vrijwel alle daken van de vuilverbran-
ddngsinrichting te dezer stede werden voor
zien van Timeroid Dakbedekking.
Niet onbelangrijk achten wij het mede te
deelen, dat momenteel o.a. het nieuwe ketel
huis en de machinehal der Provinciale
Noord-B ra ba n tsr h e El ectric i tei ts-Maa tsch a p-
V>ij te Geertruidenberg, tot een gezamenlijke
oppervlakte van ruim 3200 M2., eveneens
met deze dakbedekking worden bedekt.
Zooals reeds eerder vermeld leent deze
dakbedekking zich. zoowel voor afdekking
hellende als voor geheel platte daken:
in het eerste geval kan worden volstaan
met een enkele laag, ih één der vier dikten,
zijnde Timeroid dakbedekking No. 1/1 Ply)
No. 2 2 Ply), No. 3 (3 Ply), No. 4 (4
Ply) en kunnen deze bedekkingen worden
geleverd en gelegd in verschilende kleuren.
Als afdekking van platte daken wordt
steeds een bedekking van minstens 2 lagen
Timeroid toegepast, onderling verbonden
met warme Beton-Kleefstof en eveneens
met deze kleefstof afgestreken, het geheel
wordt daarna voorzien van een laag grint
Deze warme Beton-Kleefstof heeft de ei
genschap onder elke woersomstandigheid de
zelfde te blijven, en wordt nooit vloeibaear,
zelfs niet b ijde felste zonnehitte en breekt
niet, ook niet bij een Siberische koude.
Neuslijsten van goten, onderkanten van
dakdelen en dergelijke worden met een kraal
beklecding van Timeroid bewerkt, zonder
dat hiervoor zink noodig is.
Een artikel, hetwelk in den laatsten tijd
zeer veel opgang maakt, is Timeroid
Weefsel; een zeer elastisch product, het
welk o-a. voetlood vervangt en veel billij
ker in prijs is dan lood.
Het kan worden gehecht op alle mogelijk
materialen, zooals op steen, ijzer, beton
glas. enz.
Uit een rapport van onderzoek, ingestelu
naar de samenstelling en hoedanigheid van
deze dakbedekking door het chemisch-tech-
nisch laboratorium onder leiding van Dr.
lx>bry de Bruyn te Amsterdam, treedt de
prima hoedanigheid van het artikel zeer
duidelijk naar voren.
De conclusie van dit rapport luidt dan
ook als volgt:
Timeroid is een dakbedekkingsrciatcriaal
samengesteld uit vilt met ruim 75 pet mi
neraal-bi turnen, oppervlakkig met talkpoe
der bedekt; mechanische eigenschappen van
het dakbedekknigsmateriaal zijn goed, het
resultaat der buigproeven zeer goed. Het
materiaal is goed bestand tegen water en
verhoogde temperatuur. Wij verwachten dat
het product zeer goed zal voldoen.
Amsterdam, 14 Januari 1929.
(w. g.) Chemisch Techn. Laboratorium
Dr. L. DE BRUYN.
De waterdichtheid van het materiaal blijkt
ook duidelijk uit dit rapport, waar bij een
waterdruk van 30, resp. 60 c.M. en beproe
ving gedurende 6 X 24 uur het Timeroid
absoluut geen water doorliet
Een hernieuwd onderzoek, eveneens in
gesteld door het zelfde laboratorium, bracht
voor alle dikten hetzelfde resultaat
Importeur van het artikel Is de N.V. „Er-
do", Admiraliteitskade 80b, Rotterdam, di
recteur de heer J. C. J. van 't Hoff, welke
op het gebied van dergelijke bedekkingen
een zevenentwintige jarige ervaring heeft.
illinium
Bouwkundig Bureau
J. C, Henri van Ingen
Rotieruam. Vlieisir.8b. lel.11748
Verzorging van in- en Exterieur
Hinderwei, Drankwet enz.
-Alles 'O» hei vak behoorena-
leHypotheien. Rente huizen
5 o/n, landerijen
Bouwcredieten - Finsncieering -
Voorschotten.
B. SE VING A Co.
Essenburgsirasl 71a - Tal. 36566
ROTTERDAM.
Koopt nevenstaande ar
tikelen bij het vakkundig
Installatiebureau
S.C.DE HAAN
Rotterdam, Taborstr. 26
Telefoon 13237.
VERLAGING
LAAT UW WONING BOUWEN
TE APELDOORN AAN DE
Van Haersma de Wittlaan Mr. Van Hasselt
laan en Prinsenlaan
mat het prachtig uitzicht tn het Prinsenpark
Bouwterrein te koop van 300
tot ÏOOO NI*. Meerdere terreinen
tegelijk tegen zeer billijken prijs.
Te bevragen bij den eigenaar P. VL1ETSTRA, Teunisbloemlaan 1
te 's-Gravenhage en bij den architect G- W. V. D. BE LD,
Van Swietenlaan 6 te Apeldoorn.
Wijd open da kroon, Godesio Gay-
tars hebban aan groote-copocitei»
Op onza «noniferzolen zijn ra in
werking fa zien. moor aan brochur.
- d>e wij U groog zenden - brengt
U ook volkomen op de hoogt;
ndelmo
R. S. STOKVIS Z?
te koop of te huuri
Bijzonder geschikt voor AUTO- en WINKELBEDRIJF. Centrale Verw. Afwerking kan met
huurder of eventueele kooper nog geregeld worden. - Inlichtingen op het werk. Tel. 37928.
Zie geïllustreerde beschouwing in dit blad d.d. 7 October. Op aanvrage gratis verkrijgbaar b(j
TH.J.W. HAGERAATS, Monsterschestr.200
- THHSarOTIL
PER t MEI A.S. RUIME WINKELS
MET WONING. FLATWONINGEN.
BEVATTENDE 4 OF 5 KAMERS,1
BADKAMER. HALL. KEUKEN
MET BERGING. VAN ALLE
MODERNE GEMAKKEN VOORZIEN
'Jtiü kü Z-
üGeschikt voor alle dakvormenü
Monsters, beschrijving en prijsopgave zendt gaarne tranco op aanvrag*
Admiraliteitskade 80", Tel. 50343 T .lof "41754)
