I
Bouwkunst
in Nederland
fOGARN§
PERZISCHE TAPIJTEN
19750,
ÜODESIA
EYSERS
!s
BOUWBLAD No. 41
ütmtoe ILetlröcïje Courant
MAANDAG 17 MAART 1.930
VOOR VOORBURG
ALLEEN
WONINGBUREAU
„VRONESTEYN"
Park Vronesteyn öl Tel. 78222
bij eindhalte bl. tram en station
Zuld-Holl. Electr. Spoorweg Mij.
-MSTERDAM-C SARPHATIKADE 1, TEL. 34824-36824
ROTTERDAM. STATIONSWEG 37 0 'EL. 11680
ISOLEER I
BESPAART BRANDSTOF
WEERT VOCHT
DEMPT GELUID
liilllliilllililBlllI
^oderne
Lezing gehouden door Ir. Jan Gratama op de Internationale'Ten
toonstelling van Gemeentelijke Openbare Vlerken te Utrecht
(1. T. O. W. U.) op 14 Maart j:t, Van Réalisme tot Kubisme.
De moderne bouwkunst begint bij het
realisme, dat een reactie was op de histori
sche romantiek, welke bouwde in histori
sche stijl-namaak. Het realisme beteekende:
het weder zakelijk aanvaarden van de wer
kelijkheid, van het eigen leven, zonder het
sentimenteele verlangen naar vroegere cul
tuur-schoonheden. In de bouwkunst leidrl
dit tot het vóórop-stellen der doelmatigheid,
een der groote eeuwige waarden van de
architectonische schoonheid. Logische platte
gronden en constructies waren het begin en
eigenlijk ook het einde van het doel. Ber-
lage, met zijn Rationalisme, is de groote
voorganger; zijn Beurs was de monumentale
daad.
Materiaal en constructie werden eerlijk en
demonstratief getoond; zie o.a. de ijzeren
kap op de Goederen zaal. Maar kunst is een
uiting van de roerselen der ziel. Bij eerlijk
heid alleen kan zij niet leven. De mystische
elementen der werkelijkheid werden nu ge
zocht Typeerend voor dezen zin naar het
diepere is de huidige vóórkeur voor Rem
brandt, voor de Oost-Aziatische en Egypti
sche kunst, voor de schilderijen der Primitie
ven enz.
Het Expressionisme zoekt het mystische Ih
het verdiept-persoonlijke en de directe ver
tolking van hetgeen beleefd of visioenair ge
zien was.
De hyper-individueele schilderkunst en
bouwkunst ontstond. Hier moet genoemd
worden de zeer begaafde, helaas vroeg ge
storven Architect M. de Klerk, die wel de.
beJangrijkste uitingen in dezen geest heeft
gegeven Zie zijn woningcomplexen aan het
Spaarndammerplantsoen te A'dam. In deze
architectuur niet meer de aanvankelijke,
eenvoudige, practische werkelijkheid, maai
de, uit de werkelijkheid zoo hoog gestegen
persoonlijke illusie en vervoering, dat de
werkelijkheid nog maar nauwelijks te zien
is, en het opgetogen, scheppende gemoed
hoofdzaak wordt.
Het gevaar van het Expressionisme is, dat
het te persoonlijk dus onbegrijpelijk, en te
los van de zakelijkheid, dus onbruikbaar kan
worden.
Een tweede inzicht erkende, als het belang
rijkste in de werkelijkheid; de actie,-het mo
torische. Marinette met zijn Futuristische
schilders was het begin.
Be Architectuur werd van statisch dyna
misch. Architectuur van gestolde beweging;
bouwmassa's, die opschieten, terugvallen,
overgrijpen, ombuigen, uitschieten, vóörc
Eén derde uiting is het kubisme; ten
reactie tegen de Romantiek van het Expres
sionisme. Niet hot persoonlijke, het alge-
meene, het eeuwige werd getracht te he
reiken door do absolute vormen, de zui
vere meetkundige vormen te gebruiken, ja
te verheerlijken. Bol en rechthoek zijn
hoofdzaak. Een typisch modern, namelijk
intellectueel streven, met de koele schoon
Leid van de eeuwige meetkundige vormen.
De architecten Oud, Dudok, Wils, e^u. zijn
hier te noemen. Uit dit kubisme ont
stond in den laatsten tijd een gewijzigde
opvatting, wel eens genoemd: de nieuwe za
kelijkheid, waarbij de waarde niet in de
meetkundige vormen, maar in de juiste
gebruikswaarde vertolkt in meetkundige
vormen, wordt gezocht,, zoodat het zuiver
zakelijk door het raffinement der vormge
ving tot kunst wordt. Daarbij een afkeer
van alle oude vormen en een bepaald ver
langen naar nieuwe abstracte schoonheid
Bijvoet en Duiker, Buys en andere archi1
tecten zijn hier te noemen. Ook deze uiting
is eenzijdig door1 hare sterk intellectueelo
óverheersching.
De ware bouwkunst is schoone doelmatig-,
heid. Zij is daarom, gelijk het complete
leven zelf, realistisch, expressionistisch, fu
turistisch. kubistisch, d.w.z. doel, bezieling
actie en eeuwig algemeen, en dit alles in
een volledige dus menschelijke harmonie.
De tijden worden gezonder; ook de bouw
kunst in Nederland wordt normaler en har
monischer.-Wel mist zii daardoor de felle
acccenten van'hartstocht der bovengenoem
de uitingen, maar zij kan nu rustiger zich
ontwikkelen, in aansluiting bij goede tra
ditie.
De bebouwing in Amsterdam-Zuid is
een der voorbeelden, die aantoonen, hoever
het algemeen architectonisch kunnen heden
in Nederland reikt.
f[man Ullah, ex-Khan van Afghanistan,
als Bouwspeculant
Nieuwbouw in een dervolkrijkste wijken van Rome. De reclameborden
prijken met heti opschrift: Eigenaar Zijne Majesteit 'Aman Ullah". Inderdaad
de vroegere koning van .Afghanistan is een modern vorst.
Mouth, v/h n.v.J. van Schijndel §Co. Hooiakantoor. Opslagplaatsen, Zagerti en 6chaver;,
ANNO 1853 Oost-AAmiraliteüskade47' Rotterdam Nassauhavm - Boerenqa
Het Brongebouwte Haarlem
B. en W. vam Haarlem stellen den Raad
voor het Brongebouw met dr'mkhal van de
Mij. tot Expl. van Sta al waterbronnen voor
de som van f 65000 te koopen.
Het voornemen Is voorloopig In het ge
bouw onder te brengen enkele afdeelhigen
van de gemeentesecretarie en van Openbare
Werken.
'Nviel- en Bouwkundig
y Sludenten-Gezelschap
Het bestuur van de Bouwkundige Afdee
ling van het Civiel- en Bouwkundig Stu
denten Gezelschap Practische Studie te Delft
heeft zich samengesteld als volgt: K. P. A
Hadinegoro president; J. W. C. Boks, secre
taris; E. J. S. G. Boissevain, penningmeester
ontwikkeling der Glasindustrie
Huis Lambert van Meerten; een .lezing ge
houden over de ontwikkeling der .'glasschil
derkunst, ,i
Spr. begon met er zijn yoldoeping over
uit'te spreken, dat het mus'ëüm'fc Delft de
primeur geniet van de tentoonstelling van
glasschilderkunst Voor dc pauze sprak hij
over de Oude Schoonheid, Verval, Nieuwe,
mogelijkheden en vervullingen,.' -Spr. be-,
schouwde eerste de Oude Schoonheid in liet
glas, die van het jaar 1000 af in midden-
Europa vooral zich' ontwikkelde: Dé aanlei
ding en de voorbereidingentót een her
nieuwden bloei werden genoemd: de prae-
rafaëllieten in Engeland met -hun opvol
gers: Ruskin, Morris en Walter Crane de
romantische Nazareners in .Duitsc.hland, dc
Zuid-Duitsche school van Beuron met Pe
ter Lenz en den geheel geïsoleerd staanden
Franschman Puvis de Chavannes.
Spr. wees er op, dat zoo de kunstenaren
trouw willen zijn tegenover hun eigentijd,
zij op andere wijze hebben' te scheppen dan
de kunstenaars uit vroeger tijden. Tegen
over het hecht verband der kunst met het
N.V. KON. VEREEN IG DE
'APIJTFABRIEKEN
OOTTE7DAM
GLAS IN LOOD
GEBRAND GLAS
J. A. HAGG, Eschdoornstr. 74-80
TELEFOON 37050 DEN HAAG
VH^NVMEUEi'.EERINGMy
0 EHHIUJESTNIEUWÜANDI3
I BETIMMERINGEN
RÜ7TERDAM.TEL:SI774
OEN HAAG, Noordeinde 138
ROTTERDAM, Groote Markt 12
i in vroeger tijd staat ons XlXe eeuw-
sch.e „Part pour 1'art" met alscenig moger
consekwentie: de doelloosheid dér
kunst. Het tegenwoordige geslacht denkt
daar anders over in welk 'verband Karl
Schef.fl er werd geciteerd „Aus dei- Lehre.
das Ëndziel der Kürièt sei dié Schönheit,
Jiat sich folgerichtig die Verkündigung
ein.es Tdeals ergoben". Ook Diepenbroekj
uitneniend artikel in 1896 geschreven over
de Wandschilderingen wan Dcrkindere,n
werd ter staving van de onhoudbaarheid
Van'liet'individualistische1'art poür 1'art
aangehaald.
De verheerlijking van het aesthetische In,
Otreck- en uitbreid.ngsplan voor
den Geldcrschen Achterhoek
Onder voorzitterschap van den Commis
saris der Koningin in Gelderland is te Arn
hem een vergadering gehouden van burge
meesters in den Gelderschen Achterhoek
ter bespreking van het opmaken van een
gemeenschappelijk Streek-uitbreidingsplan.
•Er is een Commissie benoemd die deze zaak
ter hand zal nemen, waarin zijn benoemd
de burgemeesters van Zutphen, Winters
wijk, Gendrin-gen, Vorden en Angerlo. mei
den heer Keursohot lid vain Ged. Staten als
voorzitter.
Het architectenbureau Schaap te Arnhem
werd met het maken van een-plan belast.
De commissie is gemachtigd zich deskundi
ge leden te assureeren.
GLAS IN LOODm
IIIIH GEËTST GLAS
1.1.1. BROIRE 8 EQNEN's Glasinduslne
BIIKSTMI4S-IIT lïï k'lAM TEL. 52704
;i:| III ANNO 1896
kunst en leven zijn wij te boven gekomen,
wat spr. in 't algemeen bevestigd vond in
den keergang van impressionisme tot ver
diepte beschouwelijkheid in de kunst van
dezen tijd.
Spr. kwam nu tot het eigenlijk hisetorisch
proces. Het raam is volgens B e r 1 a g e
de synthese voor de Westersche, de
zuil die voor de Oostersche bouw
kunst. In de Middeleeuwen krijgt het een
ontzaglijke beteekenis in de ruimtewerking
der architectuur, maar steeds1 zag men het
1 i c h t d o o r 1 at e n d e voortzet
ting i
i den
De oudste vormen der kerkramen werden
genoemd: het glastapijt.
Bloeitijd van het glas-in-lood valt globaal
gezien in de XHIe eeuw. Het ontstaan zeker
beïnvloed door het Oosten Kruistochten
ei d. De Christelijke symboliek laat ons voor
een groot deel terugvoeren tot Oostersche
motieven.
Het werken met emailleverf in de XVIe
en XVIIe eeuw leidde tot het verval.
De strekking van het middèleeuwsche
raam is vóór alles didactisch, noodzakelijk
voor 't onontwikkelde volk.
De XlVe-eeuwsche glazenkunst mist on
danks dc opvoering der techniek en de
meerdere toepassing der figuren de rijkheid
van de voorafgaande periode. Eind XVe
eeuw dringt hoe langer hoe meer het natu
ralisme binnen. De structurale beteekenis
van het lood gaat verloren. De eerste symp
tomen van het latere misverstand, dat het
lood slechts als een noodzakelijk kwaad
aanvaardt, 16-eeuwsche ramen komen on
der invloed van de kunst der Romanisten.
De schilders gaan ontwerpen teekenen,
evenals ze dat deden voor de gobelins. De
genialiteit was er nog, doch het vast ritueel
verband ontbrak reeds. De 17e eeuw bracht
een soort-cabinet-schilderkunst op glas met
voorliefde vóór de heraldiek. Na dien tijd
komt hoe langer hoe grooter verval, welke
duurt tot het eind van de 19e eeuw.
..be bèW'egïpg in. de. b'eèlifehde kunst ,.tus:.
Schen 1880. en '90. was vooral èeii aestftëtT-
sche omwenteling, met een streven naar
'z.g. gemeenschapskunst, die dóéxdoor het
groeiproces der kunst in al zijn vertakkin
gen en in zijn diepste potenties niet ralcen
kon.
Maar het was belangrijk als fundament,
Zoo hebben we ook vooral de hernieuwde
beoefening der techniek te zien.
De omstreeks 1900 geproclameerde nie
we stijl liet op zich wachten. Oogenschij
lijk is zelfs de verwarring in dezen tijd
grooter dan ooit, waar alles door elkander
aan de markt wordt gebracht en hei pu
bliek de kluts kwijt is
Het werk der pioniers werd uitvoerig be
sproken, ook de belangrijkheid van het pro-
pageeren der ambtelijke tradities door de
werkplaats van ir. Schouten te Delft, Der
kinderen met zijn ideaal van een herleving
der gilden Diepenbroek als belangrijker
schrijver Toorop, Thom Prikker, Roland
Holst zoowel schrijver als beeldend kunstc
naar, er werd uitvoerig bij allen stilge-
'staan. Over het werk der jongeren viel het
moeilijk tot duurzame formuleeringen
komen. Spr. besloot dit eerste deelvan
lozing met een citaat van Diepenbroek: „Zoo
ooit latere tijden weer «tot een monumentdie
homophone vise des levens zullen terugge
keerd zijn rij zullen met vreemde bewon
dcring terugzien op dezen tijd vol koortsig-
gloeiende schoonheid en kracht
f-ferziening van ons Hypotheekrecht
Het recht van hypotheek, aldus Mr. A. S.
in „Ons Eigendom", is een zakelijk recht op
eens anders daartoe uitdrukkelijk verbon
den onroerende zaak, strekkende om daar
op de voldoening eener schuld bij voorrang
te verhalen. Geen wonder dus, dat zich
ontwikkeld heeft deze vorm van crediet,
n.l. het leenen van geld met als zekerheid
een hypotheek op een onroerende zaak, en
zoo hebben wij gezien een geweldige groei
en bloei van bankinstellingen, die hun be
drijf er van maken geld uit te leenen met
als zakelijk onderpand hypotheek. Door de
actie van dergelijke bankinstellingen, d'p
hypotheekbanken, komt men er nu toe om
'een begin te maken met het herstellen van
benige leemten in de bestaande Wetgeving
omtrent de hypotheek, welke behoudens
twee-wijzigingen .va-u het jaar 1878, dateert
van achttienhonderd acht en dertig, 't Is dus
wel een stokoude dame, die aan den voor
avond van een verjongingskuur staat. En
toch die oude tante heeft het niet slecht er
afgebracht. Want, indien onze wetgeving
omtrent het recht van hypotheek of, zoo
als het zuivercler Hollandsch klinkt, on
derzetting gebrekkig, stuntelig of slecht
ware geweest, dan zou het hypotheekbank-
bedrijf en in het .algemeen het afsluiten van
geldlceningen met hypotheek nooit zoo'n
groote vlucht hebben genomen, als waartoe
wij dit de laatste tiental jaren hebben zien
komen.
Het voorloopig wetsontwerp - 't is nog
geen Regeeringsvoorstel, maar bet zal er
wel van komend heeft ten doel de be
staande wet voor de hypotheekhouders
gunstiger te maken on wel. op een drietal
punten, le. de te gelde making van het on
derpand, "2e. de regeling van de zuivering
d.i. de handeling waardoor na verkoon d-1
bezwaarde onroerende zaak hypotheek vrij
wordt; 3e. de bescherming van den hypo-
Wanneer de debiteur in zijn verplich
tingen te kort schiet, dan zal in den regel
de crediteur het recht hebben om zijn
dering op te eischen. Een verstandig schuld-
eiScher maakt bij de overeenkomst omtrent
de opeischbaarheid nauwkeurige afspra
ken en laat van die afspraken dan ook blij
ken uit het schriftelijk bewijsstuk, dat hij
van de, overeenkomst met zijnen dehitcu
opmaakt Nu is het een groot geluk, dat
hypotheek alleen bij notarieele acte
worden verleend en dat ook de volmacht tol
het verleenen van hypotheek bij notarieele
acte moet geschieden, zoodat hier het pu
bliek tegen zich zelf beschermd wordt. Ware
dit niet Zoo, dan zou men uit bekrompen
zui-rliffhei'dslust er toe komen allerlei onge
lukkige stumperige afspraken te maken.
Nu echter kan men, dank zij ons kundig
notariaat, er op rekenen, dat in het alge
meen de wederzijdsche rechten en verplich
tingen best omschreven en geregeld wor
den. v
Aldus zal, indien de hypotheek ver
leend is als zekerheid voor de nakoming
van de verplichtingen, voortspruitende uit
een geldleening, bedongen rijn. dat de vor
dering dos schuldei'scher's opeischbaar
wordt bij wanbetaling van de bedongen
intrest, of bij beslag door een derde op hel
verbonden goed. Wanneer de crediteur he
recht heeft zijn vordering op te eischen en
hij dit doet en gedaan heeft, dan moet hij
zijn duiten zien binnen te krijgen, en dien
volgens dient hij er toe over te gaan to
een executie van de goederen, welke aan
zijn debiteur toebehooren.
Een executie is een zeer omslachtig iets,
en eischt tal van formaliteiten. Daar de hy
pothecaire crediteur bevoorrecht is op het
LOODGIETERS- EN
SANITAIREWERKEN
J. p. GALL Jr.
ROTTE ROAM
00STEINDE 96 - TELEFOON 59160
MAAKI CLlCHE's VOOR
ALLE DOELEINDEN
TEGEN BILLIJKEN PRIJS
F 7.50 PER WEEK
VOLGENS HUURKOOPSYSltElw
TE K00H
SCHIEBROEK
Vestiiuile, Trappen-
taenia* SSL
Uw besluit is gemaakt!
- oorlaan voor zaken in den
Haag, dan lunchen, dineeren
en logeeren in
Hotel - Café - Restaurant
KUYS WITSENBURG
Haagweg 86 - Rijswijk (Z.H.
min. v. belde Stations in den Haap
Koopt nevenstaande ar
tikelen bij het vakkundig
Installaliebureau
S.C.DEHAAN
Rotterdam, Tafcjorstr. 26
Telefoon 13237.
K. J. BOS ZGOftS
,,IIDCM HOUTHANDEL
UR GRENEN ROTTERDAM
HOUTLAAN 19 GEZAAGD
TELEF. 1302-1303 GESCHAAFD
liaiiiBiiiiiiii»^
ipilllllllllllllllllllllllliilllllllüllllllltll):
llI'lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllUlllllllllllllllllllllüilO
S€(HjiWlM<GiilM°
vanaf
Tusschen nel Belgische Park
Scheveningsche Boschjes,
middellijke nabijheid van
WESTBROEKPARK
hei
RIANTE VILLA'S TE KOOP
OP EIGEN GROND
Hoekpanden mei garage. Inlichtingen
N.V. BOUW- tN EXPLOITATIE MAATSCHAPPIt
„DE ACHT" - SCHEVENINGEN
HELMSIRAAI Zt - IELEIOON Hos S3621 - S3G2S ü.g.g. L422G
Wijd open de kroonGodesio Gey.
«ers hebben een groote'Copocitei't.
Op onze monsterzalen zijn ze m
werking te zien. maar een brochure
- die wij U graag zenden - brengt
U ook volkomen op de hoogte
N.V Handelmaatschappij
R. S. STOKVIS Vt
Rotterdam Westzeedijk 507
Amsterdam Keizersgracht 313
Oen Hoog Alejionderstrao» 8
Groningen Hoornschedijk 3 I
M. V&N RE! JN A.Pz„ Rotterdam
Electro-Technisch Bureau - Loodgieter Gasfitter
beveelt zich bcleeld aan vooi de evermp en piaatsinp van
Waschtafels, Baden, Geijsers, Douches,
Koud. en Warm waterleidingen.
Hugo de Grootstraat 85 van Cittersstraat 9-11
TELEFOON &7052 TELEFOON 34470
verbonden goed en in het algemeen hij wel
verstandig genoeg geweest zal zijn om te
zorgen, dat zijne vordering blijft beneden
de waarde van het onderpand, heeft hij be
hoefte aan een eenvoudige executie. Het
eenvoudigst zou natuurlijk wezen, dat hij
zich het verbonden goetl zou kunnen toe-
eigenen, maar zulks verbiedt de wet en ook
in het nieuwe ontwerp is van zulk een ont
eigening door den crediteur geen sprake.
Een betrekkelijk eenvoudige wij-zo van te
gelde making van het verbonden goed kan
de schuldeiScher bereiken door bij de over
eenkomst te maken het gebruikelijk beding
vaai.art. 1223 tweede lid Burgerlijk Wetboek.
De eerste hypotheekhouder, maar alleen
de eerste, kan bij het vestigen van de hypo
theek bodingen, dat bij gebreke van behoor-
lijke voldoening van hoofdsom of rente hij
onherroepelijk gemachtigd zal zijn het ver
bonden goed in het openbaar te doen verkoo-
pen en uit.de opbrengst hoofdsom, renten en
kosten te verhalen.
De strc-kking van dit beding is dus een'
betrekkelijk eenvoudig dwangmiddel. Het
reohtskaraktcr en de gevolgen van het be
ding zullen wij in een vervolgartikel nader
bezien, waarna de nieuw voorgestelde rege
ling beschrijving vindt.
chadevergoeding vóór Aannemers
In de Memorie van Antwoord inzake do
aanvullingsbegrooting van Waterstaat voor
1929 zegt de minister dat hij gaarne zal
medewerken om het lijden van schade door
aannemers te beperken. Bij nota van wijzi
ging wordt alsnog 6S0.000 gevraagd voor
schadevergoeding wegené de buitengewone
tijdsomstandigheden aan den aannemer der
werken tot aanleg van gedeelten \au het
Wilhelminakanaal.
Dit bedrag was, bereids, toegestaan op de
begrooting voor 1927, doch in de uitbetaling
was vertraging ontstaan, aangezien tot voor
korten tijd door den aannemer geen over
eenstemming was bereikt met de medebe
langhebbenden. Thans is die overeenstem
ming verkregen, doch de begroeting voor
1927 afgesloten.
Het nieuwe U-boot-monument aan de haven van Kiel. In de haven ziet men de kruiser
«..i i—„Köln", het nieuwe Duitsche oorlogschip, i.i
