ENQI CEMENT
w* niet adverteert
D
27%
U bespaart
Leipziger
Voorjaarsmes
1930
Stoelen, enz.
BOUWBLAD Ko 37. PAG. 3
JfA»KDAG 17 FEBRUARI 1930
wordt vergeten.
j^e Residentie met leelijkheid
en karakterloosheid bedreigd?
Open brief van .Archttectura" aan den Raad en het College
van B. en W. te s-GravenhageDe welstandseisch moet niet
alleen voor den voorgevel gelden.
De Redactie van het „Bouwkundig VVeek-
b'oH ..Arofcitectura" heeft een
aan Burgemeester en Wethouders en de le
den van den Raad der gemeente Don Haag
gericht, welke we gaarne in zijn geheel
opzet niet anders dan een zeer ondergeschik
te functie kunnen vervullen.
Zoo vormt de opeenvolging van Chrysant
plein. Sportterrein. H.B.S.. en Ericalaan
in grondplan schijnbaar belangrijke as
grootsch bedoelde ruimtelijke monumentali
teit, die echter in het stadsbeeld geen andere
nplpftkfnia hoof» vla»,
wouden overnemen, maar plaatsgebrek j hdeekenis heeft dan die van een of meer
dwingt ons alleen enkele markante pun
ten over te nemen.
De redactie tegtint met haar waardee
ring uit te spreken over de zorgvuldige
wijze, waarop dc voorbereiding der Muse-
umplapnen en de omvangrijke Situatie
studies voor dc Stadhuisbouw tot stand
rijn gekomen. Zij is echter overtuigd dat
het karakter van een stad bepaald wordt
door het algemeene peil van de gewone be
bouwingen, de gewone straten, wegen, wa
terwerken en beplantingen.
In een stad als Den Haag zijn het ton
slotte de woonhuizen en de woonstra
ten, die, tezamen met de in het stadsplan
aanwezige of kunstmatige natuurelementen,
het beeld van de stad bepalen.
De redactie wijst dan op het gevaar dat
het nieuwe 's Gravenhage dreigt in den
vorm van truosteiooze leelijkheid en karak
terloosheid en noemt dan een aantal be
zwaren. waarvan de voornaamste de vol
gende zijn.
Plan West 1927.
Het stadsbeeld van het nieuwere 's-Gra-
"Venhage verschilt In vele opzichten van dat
van andere steden. Het stelt daardoor ech
ter zeer bijzondere en dikwijls zeer hoogo
eischen aan stadsplan en aan bebouwing
en beplantingen en wel:
1. Buitengewone uitgestrektheid bij, voor
een módern-Weetersohe stad van dezen
omvang, teer geringe bevolkingsdichtheid
per oppervlakte-eenheid.
2. Natuurschoon in de onmiddellijke om
geving en in de grootste verscheidenheid
die ons lage land kan geven: zee, duinter
rein, bosch. weide.
3. Overheerschend karakter van woon
stad. waarbij duidelijke preferentie van al
le maatschappelijke standen voor het vrije
uerrrezinshuis subs, de etagewoning met
Vrije eigen opgang (portiekwoning), in het
algemeen voor lage bebouwing.
Deze drie factoren stellen eischen, die ver
boven een gemiddelde norm uitgaan.
Het plan West 1927 laat vele punten on
aangeroerd, ondanks het feit, dat het uiter
ste deel van dit plan c.a. 7 K.M. hemels
breed en ca. 10 K.M. langs de korste ver
toevallige willekeurige onderbreking van
Laan van Meerdervoort en Segbroeklaan.
Wegen en straten.
Hoe weinig verband tusschen planopzet en
werkelijkheid in veel gevallen aanwezig is
bewijst de latere bestemming tot verkeers
weg van oorspronkelijk blijkbaar niet ais
zoodanig bedoelde straten en het daarvoor
zelfs in nieuwe stadsgedeelten noodig ge
bleken sloopen van reeds aangelegde
plantingen.
In een ander opzicht blijkt een ruime
monumentaal opgezette aanleg evenmin tot
een fraai stadsbeeld te kunnen leiden. Dat
met redelijken grond eenig resultaat ver
wacht mag worden wanneer straatbreedten
van 50 tot 70 meter met nauwelijks 6 meter
hooge bebouwing worden geprojecteerd, mag
in vele gevallen betwijfeld worden.
Met voorbeelden wordt dit uitvoerig aan
getoond.
Bedreigd natuurschoon.
Noch het zg. Houtrustpark, noch de „tuin
stad" Segbroek hebben het karakter van
natuurpark ook maar in het minst kunnen
handhaven, terwijl de duinstrook en het
duinlandschap als zoodanig allerminst on
aangetast zijn gebleven.
Immers, mag men reeds in den grond be
twijfelen of inderdaad zoodanige „ruime en
verspreide bebouwing" het „karakter als
duinpark" onaangetast kin laten, zeker zal
dit niet mogelijk zijn, wanneer do bebouwing
niet meer ruim en niet meer verspreid gaat
worden, zooals b.v. in het Houtrustpark het
ival is.
Ook in de verdere uitbreidingen van de
z.g. open bebouwing naar het Zuiden toe, zijn
de onderlinge afstanden der woningen zoo
gering, dat daar tusschen nauwoiijks meer
sprake van natuurlijke beplantingen kan
zyn. Allerminst bevorderlijk voor het aan
brengen van dergelijke beplantingen zijn
ook de zeer geringe bouwblokdiepten dezer
„open" bebouwingen, zoodat evenmin ver
wacht mag worden, dat tuinbeplantingpn
van eenige beteekenis ooit zullen kunn. n
medewerken om de meestal weinig fraaie
MAASTRICHT
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
bcv. 5 Kamers, Badk., 'i W.Cs, Keuken luime Zoldei. Hypotheek
aanwezig. Inlichtingen bij
N.V. Bouw en Exp'oilitn Mij. „GERJ0H' Oirec'em G. VERSCHUT
ZUIDERPARKLAAN «92 DEN HAAG. TELEFOON 30400
e Duitsche Verlichtingsartikelen-Industrie
op de Leipziger Messe
door Adolf Stein, voorzitter van de groepscommissii
van de verlichilngsmdustrie.
Het mag van algemeene bekendheid heeten
dat bovengenoemde Duitsche industrie vóór
den oorlog de belangrijkste leverancier voor
het geheele buitenland geweest is. Door de
economische belemmeringen gedurende den
oorlog en daarna, gepaard aan het feit, dat
verschillende landen dc vervaardiging dezer
artikelen zelf ter hand genomen hadden, is
het voor de Duitsche verlichtingsJndustrie
zeer moeilijk geweest, de vroegere positie te
herwinnen. Toch is men er weder in geslaagd
op nagenoeg alle markten vasten voet te ver
krijgen. Dit is gelukt door een tot het uiterste
opgevoerde rationaliseering en door een se-
rie-fabricage van alle verlichtingsartikelen,
zoowel van de goedkoope als de betere soor
A VAN WIINGAARnFN A 7HNFN OMCHtsiwui i2b - ROTTERDAM t™ ai»»* aanpassing aan den voor
nununnnuu» VS. C.WI1LI1 telefoon 00650 en 00651 j de architectuur en de meubolon in zwang ge
komen modernen, zakelijken stijl. De voor
enkele landen reeds van vroeger gangbare
speciale modellen worden nu eveneens in se
ries vervaardigd, zoodat de Duitsche fabrie
ken ook dit jaar niet slechts in staat zijn te
in doorsnee genomen,
Vertegenwooroigers voor MIIVC ft Pi, AELBRECHTSKA9E 147b
ROTTERDAM en OMSTREKEN: M. IVIUTO Cl üU. TELEFOON 30404-30233
tijd, moeite en geld,
wanneer U op de
koopt hetgeen U aan
noodig hebt.
De Voorlaarsmesse begint op
8 Maart en stelt U in kennis met een uniek
aanbod van 10.000 exposanten (waaronder de
voornaamste firma's van Uw branche) uit 21 landen,
op een plaats vereenigd. Alle inlichtingen op
aanvraag verkrijgbaar bij:
den honorairen Vertegenwoordiger van het
Leipziger Messamt:
H. J, VAN DER BORG
Singel 116 Amsterdam Tel. 42365
en den Secretaris voor Nederland:
L. H. BRAUN
Schlekade 181 - Rotterdam - Tel. 11466.
zelfs niet de moeite wordt genomen in d<
hoekpanden te profitoeren van de vrije lig
ging door het maken van een beter en aan
trekkelijker indeeling.
Tegelijk met het woonhuis dreigt ook
voor het stadsbeeld het gevaar uitsluitend
handelsobject te worden. Overigons zelfs
redelijke, althans aanvaardbare architec
tuur is leverbaar, niet alleen met en zondei
vaste waschtafels en centrale verwarming
maar ook ten koste van hot straatbeeld
met en zonder dak naar believen.
De gordel van natuur aan den voet der
duinen, gevormd door de Boschjes van Poot
de Boschjes van Pex en Meer en Bosch, en
de geheele duinweide daartusschen, staan
op het punt geheel vernietigd te worden.
Dringend dient men zich af te vragen of
de weinig bemoedigende tot-nu-toe bereikte
resultaten dit offer ook maar in het minst
rechtvaardigen.
Er is in deze resultaten maar één licht
zijde: de mogelijkheid het plan-West alsnog
een grondige herziening te doen ondergaan
en te besluiten de verdere vernieling stop te
zetten om maatregelen te beramen die door
beteren planopzet en hoogere eischon van
bebouwing zullen kunnen redden wat nu
nog gered kan worden.
Betere ."oorbeelden van open bebouwing
vindt men b.v. in het park Zorgvliet. Daar
bij dient echter in aanmerking genomen, dat
een groot deel van het resultaat te danken
is aan de individueele keuze der architecten
door hun particuliere opdrachtgevers. Ook
hier vindt men echter nog rijp en groen,
aanpassing aan natuur en pretentieuse ver
achting daarvan naast elkaar.
Het aantrekkelijker karakter van Zorg
vliet wordt voorts zeker bevorderd, doordat
minder oppervlakte besteed is aan wegen
aanleg ten koste van bestaand natuur
schoon terwijl ook veel meer gewas ge
spaard bleef of kon worden aangebracht
door de werkelijke ruimere bebouvvings-
wijze.
Het villapark Marlot heeft minder het
karakter van open bebouwing, is daaren
tegen door grootere eenheid, door overwogen
verkaveling en ruimtelijke indeeling even
eens aantrekkelijker geworden dan de open
bebouwingen in de omgeving Houtrust
Sportlaan-Segbroeklaan, mede ook door de
wijze waarop aanwezig natuurlijk schoon is
verwerkt.
Ook in andere nieuwere stadsgedeelten
zijn ernstige bezwaren aan te voeren tegen
de grondslagen der plan-indeeling en ver
kaveling en tegen de wijze waarop de straat
profielen ontworpen zijn.
Betreffende straatverhoudingen, profiel-
indeeling, architectuur, e.d. worden nog
enkele opmerkingen gemaakt, waarbij tevens
de gesloten bebouwingen nader zijn be
schouwd, waarop we de volgende week na
der terugkomen.
Aanstaande
Aanbestedingen
met pakhuis, aan de Bomerbroel
i Almelo, voor rek. van den neer
glas- en verfwerk blijft bulten
N.V. NIEUW KRANENBURG
In de jaarlijksche algemeene vergadering
an aandeelhouders der N. V. Mij. tot Ex
ploitatie van onroerende goederen „Nieuw
.Cranenburg" welke te 's-Gravenhage werd
gehouden, werd het dividend vastgesteld op
30 De winst bedroeg f 35.537.—. De heer waarden kunnen leveren.
A. Verwey word als Commissaris herkozen.
binding gemeten, verwijderd is van de beide
spoorwegstations; ondanks ook het feit, dat
aan- en afvoer naar en van hei stadscen
trum in hoofdzaak aangewezen blijft op de
Laan van Meerdervoort, die naar de binner
stad toe steeds versmalt
Bovendien zal voor dit plan weer een be
langrijke hoeveelheid natuurschoon geofferd
moeten worden.
Tegenover deee principieele bezwaren
hebben overwegingen dat „zooveel mogelijk
Is getracht In het plan verschillende punten
van stedebouwkundige beteekenis te schep
pen, zoowel door de groepeering van school
gebouwen tot complexen, als door het pro
jecteeren van afgesloten stadsbeelden met
als hoofdmoment een openbaar gebouw",
weinig meer dan academische waarde.
Vooral wanneer dergelijke *.g. punten van
stadebnuwkundige beteekenis ten slotte op
zoo weinig organische wijze in het stadsplan
zijn opgenomen, dat zij in het stadsbeeld
ondanks de schijnbare monumentaliteit van
Ltipzttjer .iesse.
WOENSDAG 1» EBBKUARI.
ALMELO. 8 nam, De aren. .V
L Vlxeboxe. In café „De Itoc
perc. Noe. 12 en 14; bestek e
teek ad f 4 voor a en f 3 voor l
rest. f2. verkrljgb. ten nan*oi
BERKEL EN RODENRIJS. 1
ra. De bouwk. Ant. H. Hangei
Veenestr. 29. Leldschendam, 1
hotel Vermeulen, aldaar, namer
het bestuur van den polder Bei
aan de sluis of het v
J de watermolens
thwatering onder de
tel en Rodenrijs, best'
ad f 1.13 fr. p. p. verk
room. bouwkundige.
JNACKER, 10.30 sm.
Snijders en v. d. Vlis.
;r. 1. Vlaardlnger-A
SASSENHEIM. 2 n
een Tol Jr.. te Li
ruïne Paard- te
f7.60 verkrljgb. aa:
van voorn, architec
UTRECHT, 11.30
i bij de hofstede
e Kerkt
teek. a
«rkrljgb. bij
VRIJDAG 21 FEBRUARI.
ALMELO. 4 nam Het nrcl
■ur. en bouwbedrijf fa. M.
i Schie
Ncfordwej.
en teek. ad f 6 r.
krljgb. ten kante
ïclpaal ln
9 Pijn&cï
estedlng:
GOOR.
gSSS&SKs&U Architecten!
Her
t café B. Lentelink. Her
9t werkplaats, op een terrelr
inngwerk voor dezen bouw;
jen ln voorn, café ter Inzage
f 2.60. verkrljgb. ten
reldore
volger
3DRECHT. De bouwk. A. W
endljke, namens den heer G. I
scht: het bouwen van een wooi
luwschuur en bljk. werken, op
In de Prins Hendrikpolder, ge
i: bestek en teek. ad f 3 verk
bouwkundige.
L. Het bestuur van de bouwvc
i", ln het St Josephgebouw
s Tiel: he-
aan en nabij ae
ad f 1.50 vekrljgb.
Klootedstd. E 1
Hooi
24 FEBRUARI.
AMSTERDAM, 11 tm. De Dlr
aadhufsThe*™tvt
ter verbetering van den Armt
bij de viaduct van de Rlngbn'
der Publ.
Lamer 200 van het
verschillende werken
het aVn Oldenbarnev
GORINCHEM. Het
Zljpp, Molenetr. 51 t<
„Centraal Proef
Omstr.: het bouw
gebouwde schuur
Raadhuis:
In de ache
eldtpleln r
achtergevels met waschlijnen, erfscheidin-
gen, schuurtjes e.d. aan het oog te onttrek
ken.
Zoo zal zelfs bij goede en meer zorgvul
dige architectonische verzorging het gestelde
hoofddoel: behoud van natuur- en typisch
landschapsschoon onbereikbaar blijken.
Wanneer daarbij de bebouwing dan bo
vendien nog zonder eenigen samenhang en
voor het overgroote deel architectonisch be
paald slecht verzorgd is, kan zelfs geen re
delijk resultaat meer worden verwacht.
Hoe weinig begrip heeft et meerendeel
der ontwerpers dezer bebouwing gehad van
natuur en natuurlijkheid. j f 2 verkrljgb. ten kantore "Van vóörnraröhuocf
Hoe sterk heeft hier en elders de onmacht.Rotterdam, u sm. De arch. w. h. ii*u-
natuurlijk en pretentieloo. te tljn, (teleld tot 7,*n"V.° ™v5!t owSm"SSSi 5"V."vl.ch"
grof-pretentieuze, gezocht-willekeunge, vaak merkt «Idnar. nemens de fe. Ph. Buttlnger te
daardoor wanstaltige en grove bebouwing. Groningen: bet gedeeltelijk smoveeren van het
Welk een onmacht blijkt er uit de wijer ""LVin në.. 61 en M
waarop vrijstaande open bebouwing ontaardt touw) en lnr. tot magazljnpand met kenteren
in den bouw van groepen banale stads rijen hl!d'T'fT*vIrkrH^bntori kMt?k *n (k
huiaeü mat openingen er tusschen, waarbij [A., die tevens mi! verstrekt" V£U1 voora' i
Uorlnchem,
ilnbedrljf" t
Uw adies vooi Uw
BESTEKKEN
en al Uw veidere
DRUKWERKEN
Drukkerij LIBERTAS
GOUOSCHISINEEI OS - ROHIRDAM
Telef 2495-2496-2497-2498
WASSENAAR
TE KOOP:
BEUR BEBOUWDE
HERENHUIZEN
0H EIGEN 6RCND.
Voorzien van vaste wasch
tafels en aanleg voor bad,
clectr. gas en water, met
garage. Billijke prijs. Hooge
hypotheek aanwezig.
Te bevragen bil
P. H. VAN SPRONSEN,
Manenburalasn 142, Den aag,
Telefoon 34529 en op het werk
Crocusstraat, Beylerosrd.
VERLAGING
aan de Hofkai
i bestekh. zijn.
INKOMSTENBELASTING MET,
LAAT UW WONING BOUWEN
TE APELDOOaN AAN DE
Van Haersma de Wittlaan - Mr. Van Hasselt-
Bouwterrein te koop van 300
tot lOOO M'. IWeerdete terreinen
tegelijk tegen zeer billijken prijs.
Te bevragen bij den eigenaar P. VL1ETSTRA, Teunisbloemlaan 1
te 's-Giaveniiage en bij den architect G. VV. v. D. BELD,
Van Swietenlaan 6 te Apeldoorn.
BËPRÖËVÏNGSMACHINES
voor Bouwmaterialen
Moderne hydraulische
aandrijving
Sfootvrije drukover-
brenging
Geen accumulator
Constante nauwkeurig
heid van aanwijzing
- Rlke gcwenschte snel-
heid om ds proef te
doen plaats vinden,
van 0 fot de maximum
capaciteit, in telbaar
en afleesbaar
10SENHAUSENWERK
DÜSSELDORF-GRAFENBERC
Vertegenwoordigers voor Nederland;
N,V.v.h,P.C.ANDRÉ DE LA PORTER Co., Haarlem
Ter gelegenheid van de eerlang te houden
Leipziger Voorjaurs-Mcsse komt de Duitsche
vcrlichtingsindustrie met geheel bijzondere
nieuwe dingen voor den dag, die ten zeerste
met den Hollandschen smaak overeenkomen.
Niet slechts worden in kronen van dc voor
naamste tot de goedkoopste uitvoering nieu
we modellen geëxposeerd, maar hetzelfde
geldt voor tafel-, tuimel- en klavierlampen,
waarbij vele nieuwe artikelen, die zoowel in
vormgeving als technische afwerking inder
daad uitstekend zijn. Kronen, hangschalen,
enz. zijn als gevolg van de vereenvoudigde
methoden, die voor de vervaardiging worden
toegepast, zeer billijk in prijs en toch smaak
vol. De fabricage van de andere soorten lam
pen, waarvan zooeven sprake was, is even
eens vereenvoudigd en men heeft er voor
gezorgd, dat een ieder naar wensch en smaak
iets van zijn gading kan vinden. Speciaal de
Nederlandsche afnemers zullen op de a.s.
Messe een volledige collectie ontmoeten, die
aan hun keus voldoet en daarom moge ook
vanaf deze plaats een bezoek aan de Leipzi
ger Voorjaars-Messo nog eens warm worden
aanbevolen.
Daarenboven worden de modellen tentoon
gesteld, die voor de Nederlandsche koloniën
geschikt zijn, hetgeen ongetwijfeld het doen
van zaken met die landen zal bevorderen.
FLATGEBOUW AMSTERDAM-ZUID
Door architect H. A. van Anrooy is na
openbare aanbesteding aan de Aanneming-
Maatschappij v.h. L. H. Gcvekc N.V. te Leeu
warden opgedragen:
Het bouwen van een flatgebouw met bij
komende werken, op een terrein aan de
Apollolaan te Amsterdam-Zuid, voor een be
drag van f 93.742.—.
liidmlniötratlegebouw III te Utrecht, bestelt
no 1392 H.S., ramlnu: f 125 000: het bouwen van
een hoofdscebouw mot tunnel en het afbreken
van het oude statlonerrobouw met bljk. werkeu
on het stations-emplacement Krommenlo-—As
sen delft.
VRIJDAG. 28 FEBRUARI.
•S-GRAVENHAGE. 2 nam. De Rijksgebouw 3D-
dienst In een der lokalen van het gebouw Park
straat 2 te Den Haag: het uitvoeren van be.
Imngwerken en herstellingen In eenige Rijks
gebouwen te Den Haag. ged. 1930; het bestelt
ligt vanaf Dlnsdug 18 Febr. ter lezing te Den
Haag ten bur. van (len dir. van onderhoud»- en
intbreidlngsw.. Parkstr. 2, In een der lokalen
van het l'rov. Best. te Don Haag en aan hot
bur. van den dlstrlctsbouwk. bij den RIJks>
dienst te Den Haag.
der posterljet
den Rljksgeb.d.
den Ri"
nhof 6.
Rljksgebouwendleni
UITSLAG DER
AANBESTEDINGEN
BRIELLE. De arch. .Joh. H. v. Hg
v. Delft te Rijnsburg: het verbouwi
voonHuls aan de Voorstr.
lanketbakkerij. Laagste 1
elhula
•erk
Ver-
100
srfwerk J. de
k H.
uiiu"glas- en verfwerk J. dc
smldswerk W Vrij f40 gegund.
ENSCHEDE. De arch. H. Gort (onderh.): het
werkplaats i
rljwlelei
C'tsss.1'
nschr.J. Klai
Mekkelholt en Speek te I
derwerk j. Maljer te Eni
FRIEZENVEEjvj. (Ondi
i Zn.
iand woc
alderink i
huis
winkel tnt
laar. LaagBt
Enschedé
inhuls.
Inschr.metsel-
verfwerk
Goosseïlnk. aldaar, f 1609, gegund.
'«-GRAVENHAGE Het Gem
van een school
onderwijs aan d.
- f 166.850, al f 166.850, b
ir lager- en bewaarschool-
Japadosestr. Laagste ln6chr,
f. Keijzer, Den Haag, a f"-"-" - ■-
f 166.850 bl f 166:860.
HENGELO. (O.). Het Gem.b
In het Gemeentep/ani
Hengelo Laagste ini
L bijbeh. werkzaf
Delder
wk. t.
rerk J. H. Nij-
leï fts658"
H. Stokki
bekklnk f72.50; achlld
Allen aldaar. Gegund.
MEERKERK. De bouwk. G. j. Gr<
Schipper f 292.
i inschr Gebr.
rebouw. Laagste Inschr timmerwerk Gebr.
oledo f 6784. metselwerk Pi de Kramer
- - 05: smldswerk C. J. Kip f 149 20; schilder
werk L Andeweg f1194; loodgleterswerk O.
Boenders f 1 50. allen aldaar. Gegund, behalve
ït metselwerk, dat aan K. v. d. Knaap ls ge-
jnd voor f 14.075.
OLST De arch. H. Teekens te Deventer, na-
ens de N V Bakhuis' Vleeschwaren- en Con-
irvenfabri'eken „Orba": het uitbreiden van
»re fabrieken met 12200 M.2 shedbouw en bljlc
schoelïng op%en
16.4I0. r" F'
i den brug
ixpsrlo tVlHI.
schapsgebouw: h«t
van den bovenbouw
.de Ijaael met bljk.
Inschr. W. F. K üiten te
