I
D
Meer lichti
miLLANT
Cjeysers
De Leipziger
Bouwvak-Messe
Metalen
Raamlijsten
De Mariakerk te Utrecht
ngi
BOUWBLAD No. 34. PAG. 3
MAANDAG 27 IANUAP1 J930
BILLIJKE VOORWAARDEN.
Te bevragen DUSSEL Zonen, Bnzar-
straat 27, Telefoon 15154, Den Raag.
|L Architecten S
en al
Drukkerij LIBERTAS - Rotterdam
Goudsche Singel 105 - Tel. 2495-2496-2497-2498
'..iJiiiiiiuiiiiiimniiiniiMiniiiiiiiiioimiiMiiiimnnmnnp'^jiiiiifrijmiifimniimriniinirininiiiimnnniiniiiiniiiminiiiiiiia
door Dr. W. Heggcmann, Düsseldorf.
De ontwikkeling in de architectuur is
gericht op doelmatigheid en de rechte lijn.
Men wil veel bereiken met eenvoudige
middelen.
De moderne mensch, door de sport aan
licht en lucht gewend, keert zich niet lan
ger in donkere woningen af van het licht
maar wil Juist in het licht leven en vraagt
vensters, die de vervulling van dezen
wensch mogelijk maken.
De koopman wil de goederen, die hij te'
bezichtiging stelt, bij rationeel gebruik van
de beschikbare ruimte zoo voordeellg mo
gelijk doen uitkomen. De vensterruiten,
die het publiek van de artikelen scheiden,
moeten groot zijn, opdat de blik door niets
gestoord wordt en omgekeerd moet de«
avonds de verlichting van het interieur
volop naar buiten uitstralen, om door
zijn volheid koopers te trekken. De steeds
voortgaande ontwikkeling brengt dus mee,
dat men de vensteropeningen van een ge
bouw geheel wil gebruiken. d.w.z. de vroe
gere breede raamlijsten wil laten verval
len of deze althans zoo smal mogelijk
doen zijn. Dit heeft een overgang van
houten naar metalen raamlijsten ten ge
volge. Voor vervoermiddelen, spoor-, tram
wegen en automobielen wordt reeds se
dert langen tijd gebruik gemaakt van me
talen lijsten als doelmatig tegen alle
weersgesteldheden bestand en onverwoest
baar materiaal, dat in elk opzicht aan
moderne eischen voldoet.
Het is natuurlijk, dat de aanschaffings
prijs van metalen raamlijsten aanmerke
lijk hooger is dan die van houten lijrten,
daar voor gene dure grondstoffen zooals
brons, delta-metaal, messing, aluminium
of nirosta-staal gebezigd worden, die door
de bijzondere behandeling (polijsten, vernik
kelen, enz.) een duur arbeidsproces moa-
ten ondergaan. Maar deze kosten worden
ruimschoots goedgemaakt door de gewel
dige voordeelen, die de metalen raamlijst
hee.'l in vergelijking met de houten lijst
Eerstgenoemde is geheel bestand tegen het
veer en trotseert zoowel storm als regen.
Het gevaar, dat het glas zal breken, wordi
aanmerkelijk geringer, terwijl het Inzetten
der ruiten buitengewoon eenvoudig en snel
kan geschieden. Het belangrijkste voordeel
is echter, dat de oppervlakte van het ven
ster grooter kan zijn, omdat de metalen
lijst wegens zijn grooter weerstandsverm"
gen slechts enkele centimeters breed be
hoeft te zijn, welke materiaalbesparing
aan de grootte van het venster ten goede
komt. Een metalen raamlijst onderscheidt
zich altijd door schoonheid van vorm en
netheid.
De nieuwbouw op het gebied der achi-
tectuur doet zien, dat hier eenzelfde weg
gevolgd wordt als bij de voertuig-indus
"trie.
e bezoekers van de Leipziger Voorjaars-
Messe zullen zich daarom met groote be
langstelling naar die firmas begeven, wel
ke in dit opzicht het beste vervaardigen.
Aan iederen architect, bouwondernemer en
constructeur van voertuigen wordt den
raad gegeven, den stand der afdeeling
„Haamlijsten" van de bekende „Vereinig-
te Wesldeutsehe Waggonfabrikcn" te gaan
bezichtigen, alwaar de fabrikaten van ge
noemde afdeeling tentoongesteld zullen
worden. Etalagevenstens, loketten voor sta
tions en cassa's, vensters voor spoor- en
tramwagens worden in ruime verscheiden-
Eeniqe groote Tentoonstellingshallen van de Technische Messe te Leipzig
heid op de Bouwvak-Messe In hal 19,
stand No. 14, geëxposeerd. Een ieder, die
metaandacht dezen stand bezichtigt, zal
de zorgvuldige en solide uitvoering van de
metalen raamlijsten bewonderen: hij zal
met nieuwe en waardevolle ideeën naar
huis keeren.
Voorbeeld va
Maastricht.
bouworde voor de O. L. Xrouwckerk te
Waarom de Mariakerk geslicht werd.
SCHOONHEIDS
COMMISSIES
In het .«Bouwkundig Weekblad" van 4
Januari schreef Ir. A. Boeken, onder het op
schrift „De architect en het woningvraag
stuk" onder meer:
„Het is een noodlottige dwaling geweest
van de architecten van tien, twintig jaar
geloden, te meenen, dat het machtsmiddel
van het „schoonheidstoezicht" de groote op
dracht van den woningbouw in handen van
„bevoegde" architecten zou brengen. Het zal
een zware maar des te schooner taak voor
de architecten van thans zijn de gevolgen
van deze dwaling wederom te herstellen."
De heer PI. van der Berg, architect B.N.A.
schreef naar aanleiding van deze uitspraak
in het „Bouwkundig Weekblad" van 11 Jan.
„Naar mijn bescheiden meening kan dit
niet beter, dan door te ijveren voor ophef
fing van de schoonheidscommissies ook om
dat, wanneer in bepaalde gevallen over de
schoonheid van een bouwontwerp moet wor
den geoordeeld, onder de zeer bevoegde ar
chitecten zulke uiteenloopende meeningen
bestaan, dat het voor de overheid zeer moei
lijk is een beslissing te nemen.
In de vergaderingen van de Bond van
Nederlandsche Architecten (B.N.A.) heb ik
met enkele andere leden het in het leven
roepen van schoonheidscommissies ontra
den, omdat we voorzagen, dat het tot groote
verschillen onder de architecten aanleiding
zou geven en het geval te Bolsward heeft
dit jammer genoeg geleerd. Dit geval Is oor
zaak geworclen, dat de architectcnwercld in
twee kampen is verdeeld en dit gebrek aan
harmonie en samenwerking doet aan het
aanzien van den architcctenstand veel
kwaad, met het gevolg, dat de opdrachtge
ver aan bouwkundigen, die buiten dien
strijd staan de voorkeur geeft
De groote architecten, die er „bovenop
zijn" en opdrachten ontvangen van bouw
werken, die over de tonnen loopen, hebben
daar geen last van, maar de kleinere wel.
Uit principe moeten we officieel niet over
het doen van onze collega's willen oordeelen
ten eerste, omdat het niet collegiaal is en
ten tweede, omdat we allen beïnvloed wor
den door bepaalde stroomingen op bouwkun
stig gebied, waardoor ons oordeel niet ob
jectief kan zijn.
De moeilijke taak om te verhinderen, dat
de welstand te veel in 't gedrang komt
moeten we overlaten aan hen, die in over
heidsdienst zijn en geen particulier werk
doen.
Hot beoordeelen van bouwplannen uit wel
standsnogpunt zal ook voor de overheids
personen moeilijk zijn, maar het zal geen
aanleiding geven, dat architecten onderling
ga'n twisten.
Alleen zou bij afkeuring van bouwplan
nen er gelegenheid moeten zijn, dat een com
missie uit de verschillende- bouwkundige
yereenigingen hun bezwaren tegen de af
keuring kenbaar maakte bij de overheid".
van Oud-Utrecht, heeft dr. Jan Kalf ov.
de herkomst van den Romaanschen gewelf-
bouw in Limbui-g gesproken en daarbij ook
belangwekkende mededeel ingen over de
voormalige Mariakerk te Utrecht gedaan.
De romaansche bouwkunst in Nederland
kenmerkt zich door vrees voor het gewelf
en een groote soberheid, die beeldhouwwerk
nagonoeg geheel vermijdt. Als iets onge
woons treft daarom een groep van romaan
schc bouwwerken, die van een volkomen
meesterschap in de gewelftechniek getuigen,
terwijl de meeste ook rijk met beeldhouw
werk zijn versierd.
Het probleem, waarmede de romaansche
bouwmeesters voortdurend hebben gewor
steld en waarvoor eerst de gotiek de defini
tieve, oplossing bracht, is de steenen over
kluizing yan een basilicale kerk, op zoo
danige wijze, dat liet middenschip door
hooge vensters eigen licht kan ontvangen
zonder dat het gevaar heeft te duchten van
zijn gewelven. De bedoelde groep toont voor
dit vraagstuk een geniale oplossing, die
hierin bestaat, dat de zij beuk traveeën af
wisselend laag en hoog worden opgetrokken,
zoodat de middenschipsmuren ter plaatse
van de lage zijbeuktraveeën vensters kunnen
hebben, terwijl zij door de dwarsmuren der
hooger opgehaalde gedeelten van de zijbeu
ken voldoende worden geschoord tegen den
zijwaartsohen druk der gewelven.
Men vindt dit aan de O.L. Vrouwckerk te
Maastricht, de voormalige St. Mariakerk te
Utrecht en de Abdijkerk van Rolduc. Voor
het onderzoek naar de herkomst van dit
systeem is het van belang de chronologie
van deze kerken vast te stellen.
schc vlakte hij te wonen. Hij kan dus zeer
goed de man zijn geweest, door wiens in
vloed de St. Mariakerk in Lombardischen
stijl werd gebouwd. Hij is gestorven in 1178,
zoodat de bouw der kerk tusschen 1162 en
117S zou vallen.
De wijding van 1099 heeft dan betrekking
op een oudere kerk, waarvan wij kunnen
aannemen, dat zij reeds zoo kort na hare
wijding verbouwd moest worden, omdat wij
weten, dat zij in 1131 door brand is geteis
terd en in 1133 door de benden van Floris
den Zwarte tot vesting versterkt en mis
bruikt is als paardenstal en bordeel.
Op cleze wijze zijn de Lombardische ge
welven in Maastricht en Utrecht verklaard
waarbij Utrecht dan het voorbeeld gaf,
zoodat Maastricht om deze reden moet wor
den gesteld ten minste na 1162 maar de
afwisselende hoogte der zijbeuken vindt men
in Italië nergens.
Deze gedachte moet zijn overgenomen van
de abdijkerk te Rolduc, uit welker bouwge
schiedenis kan worden opgemaakt, dat het
schip met de zijbeuken is gebouwd tusschen
1143 en 1133, dus vóór den tijd die voor de
Utrechtsche Sinte Maria werd aangenomen.
Die bouw wijst op dit spoor, meent dr. Kalf
het prototype van Rolduc te hebben gevon
den in het in 1095 voltooide choor der abdij
kerk van Cluny, dat vvordt doorsneden door
twee transepten, waarvan men de construc
tieve beteekenis tot heden niet heeft inge
zien.
Van de Maastrichtsche kerk is bekend, dat
er in 1013 een crypt instortte. Men heeft dit
bericht steeds in verband gebracht met de
oostelijke crypt, maar deze is uit den tijd
van het choor erboven en dit vertoont
vormen, die ten minste een eeuw jonger zijn.
Er is echter ook een crypt onder het west-
choor en deze kan uit het begin van de elfde
eeuw zijn. De tegenwoordige kerk is dan
later gebouwd en spr. toont aan, dat men
daarbij halverwege een ouder plan met door
gaande lage zijbeuken heeft verlaten voor
het systeem met afwisselende hoogte. Deze
plotselinge verandering doet denken aan het
volgen van een voorbeeld en dit is blijkbaar
de St Mariakerk te Utrecht geweest, die in
haar middenbeuk dezelfde kruisgewelven
op primitieve ribben en dezelfde pijlers
bezat als de kerk te Maastricht
De St Mariakerk zou volgens de overleve
ring zijn gebouwd met steun van Keizer
Hendrik IV, tit berouw, dat hij te Milaan
een aan de H. Maagd gewijde kerk had ver
woest, en gewijd zijn in 1099. Het hier aan
gegeven verband met Mika-1 is van gewicht,
omdat het de herkomst van de primitieve
kruisribgewelven en andere Lombardische
détails van de kerk verklaart. Maar Hendrik
IV heeft nooit een kerk te Milaan verwoest
en de ribgewelven zijn in Lombardije niet
ouder dan het begin van de twaalfde eeuw-
Leest men echter, voor Hendrik IV, Frederik
I Barbarossa, dan is de overlevering volko
men met de feiten in overeenstemming,
want deze heeft in 1162 S. Maria Maggiore,
de kathedraal van Milaan, laten verwoesten
en hij was bevriend mot den toenmaligen
bisschop van Utrecht, Godfried van Renen,
e verschillende stroomingen
in de Internationale Architectuur
In een voordracht der Kring Amsterdam
vun het Nedëriandsch Instituut van Archi
tecten, begon prol. Wattjes met op te merken,
dat wel eens geklaagd wordt over gebrek
aan eenheid in onze huidige architectuur.
Zet men w rken va enkele uitertse richtin
gen naast lkaiar uau schijnt het wel alsof
er c' 'i vci-scaeidenhcia zelfs oneenigheid
en geen eenheid in de architectuur is. Deze
uiterste opvattingen zijn echter door
reeks van opvattingen \erbonden, die
slechts zeer kleine gradueele verschillen
toonen, en die in werkelijkheid een eenheid
van verscheidenheid vormen.
Enkele voorbeelden:
De schilderachtig-romantische landschap
pelijke stijl, zooals die voornamelijk in En
ge,and voorkomt, die poogt de architectuur
geheel te doen aanpassen aan de natuurlijke
schoonheid van het landschap, waarbij het
gebouw niet zoo zeer architectuur dan wel
stolfeer'-ig vt-n liet landschap is.
Deze architectuur matigt zich tot een een-
oudige ongekunstelde, in hoofdzaak zakelijk
blijvende landelijke architectuur.
Bij ruime middelen en belangrijke woon
gebouwen wordt deze zakelijke ondergrond
verfijnt door modern ornament of wel door
ineer aan historischen vorm, verwant orna
ment: de architectuur wordt verfijnd lande
lijk; in dit verband kan De Bazel genoemd
ordeu.
Wordt het woongebouw nog grooter, of
naderen de villa's elkaar meer. dan wordt de
architectuur hoofdzaak en het landschap,
beter de tuin, slechts acheveering en con
toureering van het gebouw.
Dit geeft aanleiding tot de monumentaal-
landelijke architectuur, die in zijn decoratie
verfijning wederom zeer traditioneel of
zeer modem kan zijn georienteerd met on
merkbare overgangen daartussclien.
Bezien we de stedelijke architectuur, dan
sluiten tuindorpen en arbeiderswijken eenigs-
zins aan bij de sober landelijke architec
tuur. De uichitectuur is dan rationeel con
structivistisch, waarbij de hoofdvorm uit de
p anindecling volgt en dc verfijning zich
bepaalt tot de keuze van zoodanige con-
structiewijze en constructieve onderdeelen
die aesthetisch werken.
Deze architectuur, waaraan de naam van
Beilage verbonden is, is aangewezen in die-
gevallen .waarin uiterste economie noodig is
zooals bij arbeiderswoningen, industrieele
gebouwen, zeer bescheiden woonwijken enz.
Ook hier kan evenwel onder bepaalde om
standigheden een verfijning mogelijk en
wenschelijk zijn. Die verfijning kan in hoofd
zaak constructivistisch blijven, door kost
baarder materiaal en mooiere constructie-
wijzen, doch roept uiteraard ook vaak de hulp
der zusterkunsten, de decoratieve beeldhouw
en schilderkunst in.
Nog twee richtingen zijn te noemen: de
Amsterdamsche richting, die a. h. w.
bouwdeelen zelf tot ornament vervormt
het internationalisme, dat zich splitst in een
groot aantal voor den buitenstaander, d.w.z
voor den niet-partijganger, moeilijk onder
scheidbare ondersoorten, waarvan de aan
hangers elkaar verwijten het nieuwe beginsel
van de architectuur te verloochenen
fn dat Internationalisme wordt het detail
teruggedrongen en in hoofdzaak slechts ge
werkt met den meetkurvligen ruimtelijken
vorm waarvan bij voorkeur zeer eenvoudige
meetkunstige vormen worden gekozen.
UITBREIDING N.V. DE
VEREENIGDE BLIKFABRIEKEN
Het komt B. en W. van Hillegersberg be
zwaarlijk voor om 'n groeiend bedrijf mede
werking te onthouden voor de noodige uit
breiding, zoodat het College genoemden
Raad voorstelt te voldoen aan het. verzoek
van de N.V. der Vereenigde Blikfabrieken
te Amsterdam om een bijbouw te mogen
oprichten op een terrein gelegen aan de
Oranje-Nassaustraat te Hillegersberg.
KWITANTIEZEGEL VOOR
WONINGBOUWVEREENIGINGEN
De minister van arbeid, handel en nijver
heid heeft aan de gemeentebesturen een
circulaire verzonden waarin hij mededeelt,
dat zijn- ambtgenoot van financiën art 32,
no 4, jo. art. 37, no. 1G, der zegelwet 1917
toepasselijk heeft verklaard op kwitanties,
welke worden afgegeven aan vereenigingen,
elke uitsluitend werkzaam zijn in het be
lang der volkshuisvesting en als zoodanig
zijn toegelaten, overeenkomstig art. 34 der
woningwet
Reclame op het Marktplein te Leipzig
De verkeersdrukte in de straten van
Leipzig tydens de Messe-ivcck,
Bouwkundig Bureau
J. C. Henri van Ingen
Rotterdam, Vlietstr. 8b. Tel. 11748
Verzorging van In- en Extérieur
Hinderwet, Drankwet enz.
-Alles tot het vak behoor end-
D?CORATI
Duurzaam Concurreerend
SCHUURMAN dj COORS
Exercitieslraai 25, R'dam. Tel 10411.
TE KOOP
onder ARCHITECTUUR gebouwde
LANDHUBZE^
aan de Den Burgstraat le VOOR.
BURG, met blijvend vrij uitzicht
op het park Arendsburg mol Vijver.
Te bevragen op het werk en bij
W v D. KNAAP, Laan van Helden
burg 51. Voorburg.
MAAKT CLlCHE's VOOR
ALLE DOELEINDEN
TEGEN BILLIJKEN PRIJS
.F 7.60 PER WEEK
VOLGENS HUURX00PSYSTEEM
TE KOOP
SCHIEGROEK
Vestibule, Trappen-
tecialzan. ISÜ. sfiïïSkSmS
dELDEH bescliikbaar
ie Hypotheken. Rente huizen
5%, landerijen 4',
fiouwcredieten - Financieering -
Voorschotten.
B. SEVINGA Co.
Essenburgstraat 71a - Tel. 3656S
ROTTERDAM.
Nevenstaande
GEYSER en
BADKAMERARTIKELEN
voor Den Haag verkrijgbaar bij
JOH. ZWART
Sanitaire en Verwarmfnga-
Installation.
REINKENSTR. 22 DEN HAAG
Architecten en Constructeurs!
voor Nieuwbouw, Winkelbouw, Voertuigen
en Schepen.
Bezoekt op de Leipziger Voorjaars-Messe onze tentoonstelling:
BOUWVAK-MESSE, Hal 19, Stand !4.
Vereinigte Westdeutsche
Waggonfabriken A.-G.
Abteilung Rahmenbau Düsseldorf.
Düsseldorf, Schliessfach 729.
Vertegenwoordigers in Nederland:
MERREM LA P0RTE, Amsterdam, Keizersgracht 473-479
Wat f» zoon bad toch heerlijk!
Open de kraan en daar stroomt
het dampende water al uit der*
„Vaillent". U moest toch eens
een brochure vragen, ot nog
beter - den „Voillant" op onze
monsterzalen in werking komen zien»
N.V. Handelmaatschappij
R. S. STOKVIS Tl
Rotterdam - Westzeedijk 507
Amsterdam - Keizersgracht 313
Den Haag - Alexanderstraat 9
Groningen Hoornschedijk 3
Bovenstaande
BADINSTALLATIES verkrijgbaar bij
Waschtafels Gasartikelen M. A. VAN DER PALM. Telefoon 41050
GODESIA-GEYSERS ZWART JANSTRAAT 49 - ROTTERDAM
Bovenstaande Waschtafels, Baden, Badkachels, enz.
verkrijgbaar bij
A. HOGEDOORN
Zaagmolenstraat 93 a-b, R'dam, tel. 41616
J. J. DE VALK, Rotterdam
VAKKUNDIG INSTALLATIE-BUREAU
VLIETLAAN 51 - TEL. 15205 Baden - Godesia- en
Vaillant-Geijsers, Badkachels, Waschtafels, Closetten, enz.
afdeeling van de Groate Technische Blesse
te Leipzig, is sedert 12 jaren de plaats waar de vak
wereld bijeenkomt.
Gelegenheid tot In- en Verkoop van Bouw
materialen, Machines ten dienste van de
Bouwvakken, Machines voor Houtbewerking
en voor den aanleg van wegen.
Alle machines zijn in werking te zien!
Vakwetenschappclijke voordrachten over
den
Vooruitgang in het Bouwbedrijf
op het gebied van bouwmethoden en
bouwmaterialen.
Voor inlichtingen gelieve men zich te wenden
tot den honorairen Vertegenwoordiger van het
Leipziger Messamt:
H.I.IM DEI BORG. Singe! HG. AUSTERGAM. Tel. 42365
en den Secretaris voor Nederland:
L H. BRAUN Schiekede lil ROTTERDAM. Telefoon 11466.
Buur van
2-12 MAART
1SSO
