HET DELISCHE ARBEIDS
VRAAGSTUK
Land- en Tuinbouw.
Radio Nieuws.
PRIJSVRAAG JONGENS- EN
MEISJESBOEKEN
INGELEID
DINSDAG 7 JANUARI DERDE BLAD PAG. 3
WAAR LIGT DE OORZAAK DER
KOELIEONRUST?
NEET DE KOELIE DOCH DE EURO
PEESCHE PLANTER HEEFT RECHT
OP BESCHERMING
ARBEIDSRAAD EN ARBEIDSINSPECTIE
Er is voorzeker geen kwestie, die me'oi
zorg baart, clan dc aanslagen, welke gero-
geld door gewapende contract koelies, op
weerlooze Planters gepleegd worden. Temeer
omdat men nog steeds niet voldoende de
ernst inziet van de toestand, waarin de Plan
ters op Deli zich thans bevinden. Hetgeen
hoofdzakelijk voortspruit uit 't feit, dat men
zich nog maar al te veel bij liet bcoordeolcn
van dergelijke kwesties, laat leiden door tal
van argumenten, die steeds bij dergelijke
misdrijven, op den voorgrond geplaatst wor-
Tot een van die argumenten behoort de
bestaande arbeidsovereenkomst op Dcli, ge
sloten tusschen koeli en \yerkgcver, bekend
Staande onder den naam van
„Poenale Sanctie",
ülie volgens de opinie van verschillende men
schen, tal van ongerechtigheden in zich her
bergt.
Want zoo redeneeren zij: door deze ge
dwongen arbeid zijn de koelies menigmaal
onwillig, de hun opgelegde taak naar behoo-
ren te volvoeren, waarop dan de klap volgt
(als of het een traditie is die van den eenen
Planter op den anderen overgaat) die moet
aanvullen, hetgeen met woorden en aauwij-
zinge niet te bereiken valt.
Vandaar dat 't huidige voortbrengings-sy-
steem op Deli al deze afschuwelijke moord
partijen ten laste gelegd worden.
Een conclusie, die gewoonlijk nauw in
verband staat met dc afkeuriugswaardige
feiten, die in 't begin van 1002 door wijlen
Mr. v. d. Brand in zijn brochure „De milli-
oenen van Deli" ten toon zijn gespreid, doch
waarbij men de groote onbillijkheid begaat,
de tegenwoordige generatie, die part noch
deel heeft aan deze misslagen, de maatstaf
aan te leggen, van hetgeen door sommigen
uit een voorgaand geslacht gewrocht werd.
Een standpunt, dat te onbegrijpelijker 011
te onhoudbaarder wordt, als men bedenkt
dat de generatie, die thans het heft op Deli
h> handen heeft, in een tijdperk is opge
groeid, waarin de sociale gedachte in enkele
luttele tientallen van jaren zich met kracht
tot in de onderste lagen der Maatschappij
wist baan te breken.
Immers het^ou toch hoogst merkwaardig,
]a onlogisch zijn, dat deze gedachte, die als
een wervelwind over de wereld is gegaan,
daarbij neerslaande alles wat tegenstand
bood, den jeugdigen Planter op Deli, alleen,
onberoerd zou gelaten hebben.
Neen, de sociale hervorming, die hiervan
t gevolg is geweest, bracht, evenals overal
ill d ere, ook op Deli,
tot stand, die duidelijk te onderscheiden val
len, indien mm er niet door onkunde aan
.Voorbij gaat, of door onkunde aan voorbij
gaat, of door ethische gevoelens gedreven,
er moedwillig de oogen voor sluit.
Welk een diep ingrijpende verandering
heeft b.v. de ophefing van het trouwverbod
in de Delisclic samenleving niet te weeg go-
bracht, om van andere verbeteringen, dio
zijn ingevoerd, nog maar niet eens te sprc-
kon.
Trof men voor een twaalftal jaren vrijwel
slechts Planters aan dio in concubinaat loei
den, waarvan ontegenzeggelijk een deinora-
lisecrende invloed uitging, thans zijn reeds
meer dan 75 pCt. der Planters gehuwd.
Trouwens men behoeft slechts dc vrije da
gen der Planters, (die vallen op den eersteel
en zestienden van iedere maand, liari
sars genaamd) die doorgaans op Medan
worden doorgebracht, te vergelijken met
voorheen en thans, om tot dc erkenning te
komen, dat met. 't intreden der Europeesche
vrouw reeds.tal!van toestanden zijn wegge
vaagd, die met geen wettelijke bepalingen
t,o ondervangen zouden geweest zijn.
Want bat gehuwd zijn legt, Vooral aan de
Dcli planters, een dusdanige morcele ver
plichting op, dat zij zich wel zullen, wachten
ten opzichte van hun ondergeschikten, han
delingen te 'plegen, waardoor zij niet slechts
zichzelf, maar ook hun, gezinnen in groot
gevaar brengen;
Een gevaar dat niet alleen dreigt van de
zijde dor koelies, maan evenzoo van do werk
'govors, die ieder onbesuisd optreden der
Planters met dc drastische maatregel van
ontslag straffen.
Hierdoor is opzichzelf reeds, alhoewel als
insider dc mentaliteit der Planters ons meer
dere waarborgen biedt, de klap onmogelijk
gemaakt.
En 't behoeft dan ook geen nader betoog,
dat. zoolang de klap, ontactvol optreden en
wat dies meer zij, nog een zekere onder
grond blijven vormen bij hetgeen gedaan
wordt, om dit kwaad te bestrijden, men
nooit tot een oplossing of beperking van
koeli aanslagen op Deli zal geraken, omdat
aan dc toenemende onveiligheid in de djl
tures ter Oostkust,
geheel andere factoren
ten grondslag liggen, namenlijk allerlei com
munistisch gedoe, cn de groote vooruitstre-
'endheid der Regeering, die den rustigen,
mystiek aangelegden Javaan, geheel uit het
lood doet slaan.
Want hetgeen van hoogerhand wordt voor
gestaan en toegezegd, wordt in de praetijk
door de ambtenaren in toepassing gebracht,
met het gevolg, dat dc tucht verslapt is, die
■•roeger tot op een zekere hoogte zulk een
groote waarborg bood voor de Deliplanters.
Deze tuchtvcrelapping, die de Javaan aan
voelt als een langzaam maar zeker inboeten
het voorheen gevoerde beleid der cul
tuurmaatschappijen, heeft bij den koeli een
dergelijke overschatting opgewekt, dat een
oi)- of aanmerking over het gepresteerde
werk reeds voldoende is, om hem in woede
te doen ontsteken en diegene neer to slaan,
welke den euvelen moed bezat hem de voet
dwars te zetten.
Tot zulk een zelfmisleiding, heeft de in
het leven geroepen arbeidsinspectie eveneens
medegewerkt, door dat zij bij
en daardoor te weinig heeft stilgestaan
bij het feit met een Oostersch volk te doen
te hebben, hetwelk iedere openlijke toege
vendheid der Europeanen beschouwt als een
zwakheid barer zijcis.
Hierdoor dreef zij als het ware een wig
tusschen den koeli en den Planter, zonder
dat men op dc Estate in staat was dit
kwaad te beteugelen of in te binden.
HET SNELSTE STOOMSCHIP
Nu wil dat alles natuurlijk niet zeggen, dat
de arbeids-inspectie ter Oostkust nu i
als een overbodige luxe beschouwd moet wor
den; integendeel baar aanwezigheid op Deli
is noodig, temeer iiu door de groote centra
lisatie tal van ondernemingen bij één Maat
schappij zijn ondergebracht, waardoor het
lot van duizenden werknemers in de handen
van slechts enkele menschen gelegd wordt.
Daarom dient zij bij haar veel omvatten
de sociale taak, die zij te verrichten heeft,
waarbij ongetwijfeld veel stuurmanswijsheid
noodig is, hoogst voorzichtig en strikt recht-
aardig te zijn, opdat het uitvloeisel van
haar daden geen ondermijning worde
een stelsel dc „Poenale Sanctie", dat wegens
dc geringe bevolking van Sumatra vooreerst
nog niet zal kunnen gemist worden.
Een stelsel, waaraan honderdduizenden
Javanen van bot overbevolkte Java hun da-
gclijksch brood, huisvesting en lichamelijke
verzorging ontlccnen en dat op een wijze,
die alle waardeering verdient.
En als liicr nu nog aan toegevoegd wordt,
dat door dc arbejdszekerheid die de „Poe
nale Sanctie" geeft jaarlijks een bedrag van
ongeveer 40 millioen in 1 andschatkist vloeit,
hetgeen juist voldoende is om het geheele
onderwijs van Indiii te bekostigen, dan volgt
hieruit (en daar mogen dc tegenstanders van
deze arbeidswetgeving zich wel ten volle van
bewust zijn, want zij willen toch ook mede
werken aan de opheffing van de inheeirtsche
bevolking van lnsulinde?) dat het om hals
brengen er van toch eigonlijk niets meer of
minder zou uitwerken, dan een noodwen
dige beperking van de reeds ten uitvoer ge
brachte sociale maatregelen.
Bovendien houdo men daarbij tevens goed
in het oog, dgt de
afschaffing van het huidige stelsel
in geen enkel opzicht meerdere vei
ligheid voor -het leven van onze jonge
mannen in de cultures met zich zou bren
gen, omreden de koeli aanslagen (zooals
reeds betoogd werd) nu eenmaal niets uit
staande hebben, met het tot opheden gevolg-
do systeem op Dcli.
Integendeel met de opheffing van de Poe
nale Sanctie, zou de onveiligheid op de on
derneming eerst een voldongen feit zijn ge
worden. Want dan zou men nog meer dan
thans reeds het geval is, genoodzaakt zijn,
met minderwaardige arbeidskrachten te
werken, omdat zoo gauw als de koelies uit
het contract zullen ontslagen zijn, er een
leger van heen en weertrekkende koelies
zal ontstaan, waardoor zoowel training als
iedere doelmatige selectie op den gaanden
en komenden man onmogelijk wordt
maakt, hetgeeen ongetwijfeld, vergeleken
met den tegenwoordigen toestand een
hoogde levensrisico voor de Planters met
zich brengen zal.
Een beperking van koelieaanslagen zoeke
en dan ook niet langer in een richting,
die helaas maar al te veel tot onnoodiae
krachts- en tijdsverspilling heeft geleid.
Veeleer, trachte men door goed overwogen
maatregelen te treffen, het teloor gegano
moreele overwicht, waardoor het alleen mo
gelijk is de koelies te doen gehoorzamen cn
te regeeren, te herwinnen. Maatregelen, wel
ke van een dusdanige strekking dienen te
zijn, dat de Javanen, (die zoo wondervlug de
diagnose van heol ons doen cn laten weten
vast te stellen), er onmiddellijk een behan
deling inzien, die erop gericht is, de belan
gen der Planters beter dan voorheen'te doen
beschermen, tegen hun in zoovele opzie iten
krenkend cn onrechtmatig optreden. Een op
treden, waardoor reeds zoovelen ten offer
zijn gevallen, dat thans niets meer onbe
proefd gelaten mag worden, om aan dezen
onhoudbaren toestand een einde te maken.
Inderdaad ook voor de Planters geldt
mcntccl de bekende uitspraak van wijlen
dr. A. Kuijpcr:
Dozer dagen ihad do tewaterlating plaats van het Duitsche stoomschip „Stralsund". Dit
scthip moet het snelstvarende der wereld zijn.
Nu overweegt de regeering wel is waar,
allerlei middelen om dit euvel te bestrijden,
door b.v. een andere methode van inspectie
te voeren, doch daarmede is men er nog
niet. Te zeer is door haar eenzijdig optreden
de voorafgaande jaren bij de koelie het
denkbeeld ingeworteld, dat de toean fiscaal
alleen voor hen is en niemand anders,
dan dat wij van een gewijzigde inspectie
methode veel in het belang dor Planters zou
den verwachten.
Naar ons gevoel, zijn er don ook maar
twee wegen in deze zoo hoog ernstige zaak
te bewandelen, die uitzicht geven, op een
(•enigszins bevredigende oplossing. Men hef
fe arbeidsinspectie op, om er een arbeids
raad voor in de plaats tc stellen, op een
algemeener grondslag gevestigd, dan
thans het geval is, of men plaatse naast do
huidige arbeidsinspectie een instituut, het
welk zich de taak ziet toegewezen bescher
mend voor de Europeesche werknemers in de
Delische cultures op te treden.
Tegen dit laatste voorstel zullen ongetwij
feld verschillende bezwaren te opperen zijn.
zooals een dubbele arbeidsinspectie, moei
lijke afbakening van bevoegdheden enz.
waarvan de gegrondheid niet te ontkennen
valt. Daarom ware vooral aandacht te schen
ken, aan eerstgenoemde oplossing, welke
met meerder gezag zou toegerust kunnen
zijn, dan de thans bestaande arbeidsinspec
tie, die in de jaren van haar bestaan, zich
historisch heeft ontwikkeld in een richting,
welke door de veranderde tijdsomstandighe
den niet langer meer gevolgd kan worden
Want de rollen zijn omgekeerd, NIET DE
HET GEBOORTEHUIS VAN PASTEUR
KOELlts, MAAR DE PLANTERS KRIJ
GEN DE KLAPPEN.
Bovendien bedenke men, dat de arbeids
inspectie in vroegere jaren tot bestrijding
van ernstige misstanden is ingesteld, 'doei»
thans feitelijk gebrek aan emplooi heeft ge
kregen, ten gevolge waarvan zij zich met
allerlei pietluttigheden is gaan bemoeien,
van wier al of niet bestaan de koelies geen
enkel nadeel ondervinden, maar hetgeen er
wel toegeleid heeft, dat het prestige van <jo
Planters er erg onder te leiden heeft gehad.
Daarentogcn, zou een arbeidsraad, een weel
breeder terrein kunnen bestrijken, waardoor
een dergelijke- bemoeizucht, als van zelf ach
terwege zou blijven. Zulk een raad zou van
de arbeidsinspeet ie kunnen overnemen, het-
geen er voor goeds en deugdelijks inzit, maar
daarnevens ook heel wat minder eenzijdig
georiënteerd behoeven tc zijn. Zoodat zijn
bemoeienissen beide werknemers groepen
in de cultures ten goede zouden komen. Wat
met die der arbeidsinspectie thafns stellig
niet het geval is.
Eveneens zorgc de regeering er voor, dat
binnen een afzienbaren tijd de
Zondagsrust
op de ondernemingen worde ingevoerd, ge
dachtig als zij behoort te zijn, aan de waar
schuwingen, die uit en door de historie tot
haar komen, dat de scheppingsordinantie
niet ongestraft kan genegeerd worden.
En als de restoring naast al deze dingen
de gejaagdheid, hetwelk een kenmerk van
heel haar beleid der laatste jaren i3 geweest,
omzette in een periode van rust, „want daar
aan heeft Indië groote behoefte" dan zou
naar het ons voorkomt gegronde hoop mogen
gekoesterd worden dat blank en bruin elkan
der op de duur weer zouden lecren vinden
en verstaan.
Een rust waarmede niet bedoeld wordt,
dat de regeering nu maar welgevallig moet
blijven staren op hetgeen door haar ge
wrocht werd, doch in dien zin, zooals door
onzen leider den heer H. Colijn, tijdens de
le Kamer-debatten in April j.l. gedóeld is
Geen rost, maar bezinning
Medan, November 1929.
J. H. HEMMERS.
EEN CENTRALE COOP. EIERVEILING
TE GOUDA.
Te Gouda is een centrale coöp. eierveil.'ng
met beperkte aansprakelijkheid opgericht, na
dat de statuten waren goedgekeurd. Lid der
Ccüp. Zuid.-Hol1. Eierveiling (C.Z.-H.E.) G.A.
gevestigd to Gouda, kuijr.en worden natuur
lijke joersor.en, dia bü toetreding ten minste
één aandeel in het kapitaal der Veil ag moe
ten nemen, benevens plaatselijke, rechtsper
soonlijkheid bezittende vercenigingen, of af-
deelingen daarvan, die voor elke vijf leden,
die zoodanige vereeniging of afdeeling telt,
één aandeel moeten nemen.
De aandeelen zullen uitsluitend f10 groot
jn en jaarlijks 5 '/c rente geven. De leden
zijn op straffe van boete verplicht, al hun
door de vereen, te doen verhandelen,
van niet-lcden woi'den geveild tejan
hoogere veilingskostcn.
De vereen, wordt beheerd door een bestuur
■n een Raad van Commissarissen. Als be
stuursleden werden gekozen de heeren J. den
Hollander te Gouda, P. de Jong te Moordrecht
P. Lekkerkerker tc Vlist, A. Molenaar te
Gouderak en G. G. J. van den Zwaard te
Waddinxveen. De datum van opening der
Veiling zal in een volgende vergadering wer
den vastgesteld.
PRIJZEN VAN BLOEMEOLLENGROND.
De fa. Joh. van Til Jz. te Hillegom heeft
van do N.Y. Holl. Cultuurmaatschappij te
Vogelenzang 10 bunder bloem boll enge rond
aangekocht en daarvoor betaald f 23.000 per
HA.
DE AARDAPPELWRATZIEKTE
„De Tuinderij" acht de indirecte schade,
door de aardappelwratziekte veroorzaakt, van
veel grooter beteekenis voor den tuinbouw,
dan de directe schade. Ieder land heeft maat
regelen tegen- dié ziekte en Amerika ver
biedt zelfs invoer uit de landen waar wrat
ziekte voorkomt.
Daar de eenmaal besmette grond a 11 ij d
besmet blijft, nadert de Nederlandsche tuin
bouw bij ieder n'euw zich voordoend geval
van wratziekte het oogenblik, dat alle export
door de buitcnlandrehe maatregelen onmoge
lijk-wordt.
Daarin schuilt het grootste gevaar van de
wratziekte, meent genoemd blad, een gevaar
dat niet vermindert als wij na jaren van
zoeken een voor vratziekte onvatbare soort
vroege aardappelen zullen hebben gewor
Indien in dien tusschentjjd zich jn de vroege
aardapj>eleentra nog enkele gevallen zouden
voordoen is het voor goed met onze a
appelcultuur in die streken gedaan.
Dan baat geen immuniteit meer, want de
grond is besmet en om die reden weigert het
buitenland allen invoer. De besmetting kan,
zoo redeneert men, met den grond, die aan
de aardappel zit, worden overgebracht en
daarom verbieden wij den invoer.
Met een handvol zieke aardappelen, op ver
schillende plaatsen gevonden, kan heel Noord
Holland uitgesloten z\jn van export. Iedere
maatregel, die daarom zou kunnen medewer
ken dm onze gronden onbesmet te houden,
moet met beide handen worden aangegrepen
INGEZONDEN KEDEDEELING.
FLACON FL150
- HUIZEN (1875 M„ Uitsluitend NCRV-Uitr),
8.15 Tijdsein. 8.15—a.3o AXoi genconcert. iu,30
TUdseln. 10.30—11 Korte Zlekendlcnst te leiden
door lis. I'. N. KruyswtUt, Cleref. l'redikant te
Hilversum. 1111.30 (Jramofoon. 11.3012.30
Harmonlumbespeling door den hoer M Jur-
jaonz te Hilversum. 12.30 Tijdsein. 12.-„0—2 Mid
dagconcert. Mevr. Greta de Knegt—tor Haar,
sopraan. Mej. ltic Beute. piano. 2 TUdseln. 2—
2.-15 Eerste gedeelte van liet Concert te geven
door de heeren: I). Vos, viool, P. v. d. Hurk, fluit
U v d Horst Jr., cello; H. Pijlman, piano. 2.45—
3,15 Lezen van Chr. Lectuur door Mej. M. Won-
tink te Hilversum. 3.15—4.15 Vervolg Concert.
4,15—5 Gramofoon. 5 Tijdsein. 5—G Kinderuurtje
t.- lelden door Mei. X. Verhaar te Hillegeruberg.
Zang: Mej. L. Steen te Botterdam. Piano: Mej.
T.. Stc-inz te Hilversum, li—7 Cursussen. to
geven door liet XederlanOsch Technlcum P.B.N.A
tc Arnhem. GG.30 Cursus Electrotechniek. G.3Q
—7 Cursus Statische berekeningen. 7 Tijdsein,
7—8 Uurtjo voor de rUpere jeugd. Spreker. Dr.
Dffk. Geref. Predikant te 's-Gravenhage. On*
werp: „Liefde In het Jonge leven". 8 Tijdsein.
S—8.30 Bestuursmededelingen door- den Voor-
:r der NCRV. Mr. A. v. d. lieure te Bcnnekom
Tijdsein. 8.30—Afloop Ultzendavond. Spreker
Liefdadig Nederland". Muzikale tr
verleent het Eoris Lcnsky-Trlo.
-ekero: Ir. W
Jterdnm
Indruk
HILVERSUM (1071 M.. van 12—6 nm. 29S M.)
10—10.15 Morgenwijding. 12.01—2 Concert door
het AVRÜ-Kwartet 23 Kadio-Klnderkoorzang.
3—4 Naaicursus. 4—4.30 De voornaamste studio-
in uziek voor plano, uitgevoerd door Egbert
Veen. Toelichting door Louis Schmidt. 5—5,15
Gramofoon muziek 5.15—6,15 Concert door het
Omroeporkest. 6.30 Koersen. 6.45—7.15 Itali-
aansch voor beginners. 7.15—7.45 Italiaanse!» voor
gevorderden. 7.45 Gramofoonmuzlelc. 8.01 Muziek
De Zwitserschc Bondsraad hoeft besloten,
de tijdelijke verlaging van het invoerrecht
op varkens (30 frs. inplaats van 30 frs. per
Stuk voor varkens boven de 00 kg.) nog van
kracht te doen zijn tot 31 Januari a.s.
34
Opgenomen worden 36 plaatjes, genummerd van 1 tot 36. Als alle plaatjes
afgedrukt zijn moet van alle tegelijk opgegeven worden uit welk boek ze af
komstig zijn. De deelname staat open voor jongens en meisjes (kinderen van
abonné's) die niet ouder zijn dan 17 jaar. Er zijn zestig prijzen.
We liooren van verschillende zijden, dat velen nog druk aan 't zoeken zijn.
Want sommige plaatjes blijken minder bekend te zijn. Daarom besloten w\j de
tijd van inzending nog wat uit te steller. De laatste twee plaatjes worden op
genomen 9 en 13 Januari. Tegen den laatsten datum verschijnt nog wel
nader bericht.
FEUILLETON
BONNA WIEGERS—GROENEVELT.
(31
„U zegt tocli immers, dat 't kaa verkee-
reai en dat heeft Bredere vroeger al ge
loerd".
„Ja ja zeker".
Vrouw Jansen bleef dralend staan. Met
de juffrouw kwam ze niet verder, dat merk
te zc wel. Vrouw Dijkhuis zei ook nooit
meer dan ze kwijt wou, maar later, dan zou
ze Dijkhuis es vragen. Die zei wel, hc»c 't
gekomen was.
Ze giimg wat peuteren aan 't grot-linnen
tafellaken, en begon na een poosje als in
gedachten:
,,'t Was Dijkhuis z'u schuld ook eigenlijk
niet".
„Wat niet".
„Dat hij tegen U stemde".
„Nou nog mooier"; Mies sloeg haar boek
weer dicht en borg 't in 't kartje. „U hebt
me zelf verteld, dat hij me te wild en te we-
reklsch vond".
„Dat is wel zco", aarzelde vrouw Jansen,
steecis cp de tafel turend. Mies werd er on
geduldig van.
„Wat bedoelt U dan9"
„Ooh ziét UVrouw Jansen liet 't la
ken los, en Mies aankijkend uu, zei ze wat
weifelend:
„Ik mag et eigenlijk nietmaar U moed
niet zeggen, dat ik 't verteld heb. 't Kwam
door dien brief ziet U dien brief uit Wal
ton".
„Brièf?! Wilt brief!", schrok Mies, niéts
meer begrijpend.
„Van dien boAren.meester daar".
„Van meester Tuinman?!"
Groote verbazing kwam over Mies. .Hoor
de ze goed? Van meestor Tuinman? Had hij
haar niet plechtig beloofd, goeieinlichtin
gen te geven, omdat hij naar z'n eigen woor
dién niet anders kon? Was hij dan zoo iu-
gomeen, dat hij niet alleen haar leven in
Wo.lten hacl willen verzuren, maar met z'n
treiteringen haar hier cók achtervolgen
wou? ITad ze dan nog tc veel op hem ver
trouwd?
„En wat schroei hij dan?" vroeg ze ge
jaagd.
„Dat weet ik zoo precies niet moer. Maar
't kan immers ook niet schelen".
„Noem dan es één ding U wcei 'r toch
wel epn, beetje van".
,ilnt doe ik niet dat mag ik niet doen".
„De hoofdzaak hèbt U al verteld, 't andere
kan er gerust nog bij".
„Ik doe 't niet. Wat zou m'n man wel zeg-
Ken".
„En 'k wil het weten dan ga 'lc naar
meester Hemmes toe".
i Zc liet een vluchtigen blik over de tafel
Igaam, keek toen naar de klok.
I Haar wangen vertoonden een warme blos,
jer lag een zenuwachtige schittering in heur
oogen.
I Nu schrok vrouw Jansen ook een beetje.
'Mei haar hand op Mies' arm. zei ze. haastig:
1 „U mag niet zeggen, dat ik 't verteld
heb".
„Dat zeg ik wel".
„Da's niet mooi van U U hoeft mij er
niet in tc draaden".
„Dan had U 't niet moeten vertellen", hap
te Mies af, onrustig door de kamer loopend.
,,'k Pas in 't vervolg wel op", mopperde
vrouw Jansen. Het speet haar al, dat ze 't
gedaan had, oóidat de juffrouw 't er niet bij
liet zitten, en in haar vrees voor de gevol
gen, liep ze als de verdrukt,c onschuld de
kamer uit.
Mjes giimg zitten dacht even maar
stond ook weer op. Zc kón niet binnen blij
ven, ze móest weten, ze wóu weten. Wat
had Tuinman kunnen schrijven, dat Dijk
huis zóu togen haar deed zijn, waarmee had
hij haar tegengewerktterwijl hij beloofde,
te zullen helpen? Wat wisten die zeven Be
stuursleden en meester Hemmes nu van
haar? Gehaast kleedde ze zich neer, deed
heftig de dour open eui dicht, en sloot de
bontkraag hoog om den hals, omdat ze nlde
in do buitenlucht.
„Bart zuchtte, ze Bart"..Alleen op
den stillen weg, die schaarsch verlicht was,
erlangde ze naar zijn troost, zijn liefde.
Als hij z'n sterke armen om haar heen zou
•laan, als ze zijn sussende stem zou hooren,
ging ze weer rustig worden, zou, ze af wadi-
ten, wat hij raden ging. Maar nu nu
moest ze voort. Eten kón zo niet. werken
ook nietwót konden de menschen hier
in haar weton?
„Bart, Bart", fluisterde zc verlangend. Zou
hij hot goedvinden, dat ze ging, zóo heen
ging, zonder kalm gedacht te hebben? Had
hij niet graag, (lat ze zich beheerschtc, en
ersohillende stemmingen bevooht?.... Maar
hij zou toch begrijpen, dat zc móest, dat ze
wéten moesthij zou or zelf boos om
zijn, dat ze zoo werd behandeldDen vol
genden maand was 't z'n laatste examen,
dan kwam hij eindelijk thuisO, wat
vond ze het moeilijk, zelfstandig in 't leven
te staan. Er was altijd wat. En Moeder durf
de ze weinig zeggen, omdat die opgewekt le
ven. nioest. Was 't maar zoover, dat ze,
kon trouwen, dat ze altijd met alles directvoor b
naar Bart mocht gaanj maken
„Dan moet U stellig etcsi misschien dat
we 't dan aangenaam bepraten".
Ilij wees weer naar de stool, want hij ken
de z'n onderwijzeresjc al wel.
Eten trots alle nare dingen' bemoedigde
hij. en Mies ging zitten.
Ze zag, hoe juffrouw Hemmes neg wat bo
terhammen sneed op eert bordje neerzei to
ze hoorde enkele opmerkingen
de .gezelligheid thuis, als 't bui-
r dan een jaar, leek zoo ten zoo guur was, en over hum verlangen
t jdtt 'naar de Paaschvacantie, naar Nelly.
Toen luilmeerdc ze langzamerhand en be
gon te vertellen zonder terughouding van de
familie Dijkhuis hoe mooi zc hun hou
ding had gevonden, en hoe vrouw Jansen
toen door haai- zeggen weer alle opgowukt-
Maar die tijd,
lang moeilijk langLuid klingelde de
bel vam meestor l-Icmmes' woning door
dorps-avondsli'Ue been. Weer rilde ze, ter
wijl ze stond te wachten op de Hoogc stoep.
Het duurde nog al even. Nog os bellen?
overdacht ze, toen ze 't licht op zag draaien
in de gang, en door 't 'kleine raampje mees
tor Hemmes aan zag komen.
„Juffrouw de Waard", groette hij licht-
-erwomderd. „We zijn juist aan 't eten, daar
om Liet ik U even wachten".
Onthutst keek ze hom aan.
„Daar had ik heel niet aan gedacht
noemt U me niet kwalijk. Ik had U wil-
ten spreken". den
.Kan gerust Doe Uw mantel maar uit, 't bestuur".
vroeg
't is lxivon lekker
Hij opende de kamerdeur en meteen stond
juffrouw Hemmes op.
,.'k Hoorde al, dat U bet was", zei zc met
haar innemende stem. „Hebt U al gegeten
"ee? Schik dan maar hij. dan hebben wc
eer een dochter in 't midden, hé man?"
„Gaat U daar dan zitten", wees hij naar
Nelly's toel.
Maan* verlegen bleef Mies staan.
,,'k Eet liever niet mee weerde ze zach*
tjes af 'k wou juist praten over 'n vei ve
lende zaak".
beid had vordrei
„Is het wérkelijk waar meester
ze. in weer-kccnendc spanning hem
Hij fronste z'n voorhoofd, on ze zag de
strakke lijnen van z'n neus naar dc saam-
genepen lippen. Zoo koek hij altijd, als hij
z'n boosheid overwinnen wou.
Jansen had zich stil moeten -hou-
hij streng dat zijn zaken \an
.Maar is er zoo'n brief gekomen?" drong
rx weer aan, zenuwachtiger, nu zo de beves
tiging voelde.
„Ja langzaamde hij er is een brief
gekomen".
..En wat stond er in wat zéi hij van
mij?"
„Z'n gezicht verkreeg de gown
„U is wat opgewonden' juffrouw. V ziet
e dingen zwaarder den ze ziin".
„Maar hij heeft toch beloofd, met te hel
pen, en dan kwiuid van me to schrijven".
„Dat is ook verkeerddoch als 't er op
aankomt, zijn 't peutordingen, waar je de
schouders voor ophalen moet. Van Uw on
derwijs is hij afgebleven, maar hij had wat
te zeggen -van Uw kleeren, doo vond hij wat
te modernlaat ik 't zoo maar zeggen".
„Daarom vond Dijkhuis dat dus ook", be
greep ze .ineens, eigenlijk verlicht, omdat 't
niets vreeselijkers was.
v.Dia schonk er toen z'n aandacht aan.
En dan vertelde. hij neg, dat U wel es hoofd
pijn had".
„Dat had ik in Walton ook dikwijls
bckenda zc zacld maar uu niet meer".
„Dan ziet U dus, ciat alles samen nog niets
.Zei hij dan niet i
'lij
was. Vaag verdriet loomdo in haai-
„1-Iij vond U ook een beetje trot-scff"
vriend el ijkte hij maar daar hebben wij
gelukkig geen last vanZiet U nu wel.
dat de lieele zaak eigenlijk niets is. en dat
U zich veel t._- gauw hebt opgewonden?"
,.'t Was toch gemeen", wierp ze nog tegen.
,,'t Was niet in orde. Maar 'k zal 't Be
stuur es voorstellen, hem er npgattent te ma-
Den is er toch niéts meer om over te
„Ik zit ook zoo gauw in de nut", verzucht-
ze niet 'n weenicedig lachje.
Juffrouw Hemmes had onderwijl do tafel
afgenomen, en nu dicht hij Mies gaan zit
tend Jei ;;c moederlijk even haar hand op
de hare.
..'k Kan 't me zoo goed begrijpen 'kwas
roeger precies als zoo op de hoogte,
zoo in dc' diepte".
(Wordt vervolgd)
