LEIDEN IN 1929
DINSDAG 31 DECEMBER
1929 TWEEDE BLAD PAG. 6
JAAROVERZICHT
e De Stadhuisbrand.
Als wij ons te binnen brengen en nog
ipens na gaan slaan, wat het 'aar 1929 voor
onze goede stad heeft gebracht, dan kan het
niet anders of het eerste wat in onze ge
dachten oprijst als een dreigend spook en
waarbij allo andere min of meer belangrijke
tfeiten dn het niet verzinken, is de dag van
den twaalfden Februari, de groote ramp
dag, toen de Sleutelstad werd beroofd van
haar kroon, het oude stadhuis.
Als we bij de jaarwisseling nog even stil
staan en achterwaarts zien, dan herinneren
.we ons den
dag van vuur en ijs,
ide vreeselijke dag van enerveering en angst
en innige droefheid bij de geheele burgerij,
alsof het gister gebeurd was. Wij staren
Weer in de vlammen en wij voelen de ver
schrikkelijke koude weer en het schrijnen
de gevoel van onmacht bij het indrukwek
kende schouwspel.
Het is een van die dingen geweest, die
men nooit vergeet deze ramp, en ook al
Bullen wij op de Breestraat de oude gevel
weer terug krijgen, dan kan het toch niet
meer worden wat het geweest is en al de
schatten, die in de oude ruimten geborgen
waren, zijn onherroepelijk verloren gegaan.
Heel het land leefde in deze dagen met
Leiden mee. Van alle kanten stroomden de
belangstellenden toe en zeer vele autoritei
ten kwamen de plaats des onheil s bezoe
ken. Ook de Landvrouwe en Haar Gemaal
gaven van Iioogstderzelver belangstelling
blijk en spraken woorden van bemoediging
en lof voor het dappere blusschingswerk.
Een van de eerste vragen, die opkwam,
toen de eerste schrik en ontroering voorbij
waren, was natuurlijk die van de oorzaak.
In de buitengewone raadszitting, die 's mid
dags gehouden werd in de Academie, kwam
deze kwestie al naar voren en eenige maan
den later volgde na een nauwkeurig onder
zoek een uitgebreid rapport, dat hoewel
niet met zoovele woorden, de oorzaak van
de ramp toeschreef aan overmacht, omdat
alle mogelijke voorzorgsmaatregelen waren
genomen.
In de eerste dagen na den brand richtte
!de Burgemeester een proclamatie aan de
burgerij, waarin hij verklaarde, dat 't wen-
schelijk zou zijn als de buigerij uit zou ma
ken, hoe zij de
herbouw van het Stadhuis
Sou wenschen, afgezien van de mogelijkheid
.van restauratie van den gevel.
Oogenblikkelijk daarna nam de dijkgraaf
Van Rijnland, Mr. P. A. Pijnacker Hordijk,
het initiatief tot de oprichting van een stad-
huiscomité, samengesteld uit vertegenwoor
digers van alle gezindten en groepen uit
de burgerij, dat zich over deze zaak zou be
raden. Na enkele vergaderingen sprak in
begin April dit comité zich met 54 tegen 20
E temmen, hij gebleken mogelijkheid, uit
Voor de wenschelijkheid van den herbouw
,van den ouden gevel. Tot nog toe is niet
gebleken, dat aan. dit advies veel waarde is
gehecht,
Intusschen al was dan menigeen in staat
'en bevoegd zich over de wenschelijkheid
uit te spreken, een ander geval was het met
de mogelijkheid. Ook deze vraag maakte
oogenblikkelijk in de kringen van deskundi
gen een onderwerp van bespreking uit en
de meest uiteenloopende adviezen kreeg
tnen te hooren.
Na een lange studie kwam ten slotte de
f Rijkscommissie v. Monumentenzorg
toet een uitvoerig rapport en een voorstel
aangenomen- met de stemmen van Dr. Ber-
3age en Dr. Pitt tegen, waarin de mogelijk
heid van den herbouw van den gevel werd
aangenomen. Evenwel zal de gevel dan
slechts een secundaire plaats kunnen inne
men, in zooverre de hoofdingangen zullen
ibomen aan de zijde van de Vischmarkt.
De Bond van Nederlandsche Architecten
beraadde zich intusschen o. m. over de
vraag van de opdracht en zij kwam tot het
advies om over te gaan tot het geven van
een meervoudige opdracht aan een beperkt
aantal met name genoemde arcitecten, die
dm dit bijzondere geval geschikt geacht wer
kten.
Met deze rapporten, voorstellen en ad
viezen voor oogen en overstelpt door een
aantal adressen, zijn toen Burgemeester en
[Wethouders aan het werk gegaan enze
zijn met een eigen meening voor den dag
gekomen. Het voorstel dat zij den Raad heb
ben gedaan en dat met een flinke meerder
heid van stemmen is aangenomen, ligt nog
te versch in het geheugen, dan dat wij er
breed over zouden gaan uitweiden. De stad-
huiskwestie is thans zoover, dat aan den
heer W. M. Dudok, gemeente-architect te
Hilversum, opdracht is gegeven tot het ma
ken van een tweetal ontwerpen, één met en
één zonder behoud van den ouden gevel,
waarbij wat betreft het tweede ontwerp
©enst overwogen zal worden en advies uit
gebracht over de vraag wat de meest ge
schikte plaats is voor de uitvoering hier
van.
Het gaat niet al te vlug met de stadbuis-
tkwestie. Laten we hopen, dat het nieuwe
jaar ons dichter bij de oplossing zal bren
gen en dat het miet te lang meer duren zal,
dat er drukte en bedrijvigheid komt in de
'doodsöhe rust achter de planken schutting,
waar de leelijke steiger -de droevige resten
yam vergane glorie aan het oog onttrekt.
Het spreekt vanzelf dat de Stadhuisbrand
de heele huishouding van de gemeente to
taal ontredderde, maar, al voelt men nog
telkens het gemis dat men heeft aan vele
'dingen, die in de vlammen zijn opgegaan,
met kracht en energie heeft men den onpret-
tigen toestand aanvaard en nu aan het ein
de van het jaar en reeds eerder mocht men
zceeen, dat alles weer goed marcheert.
De
tusschentijdsche volkstelling,
ieen eigenaardig gevolg van de ramp, is met
een leger van vrijwilligers in ruim twee
klagen klaar gekomen, al was het resultaat
dan nog niet in alle opzichten betrouwbaar.
Im elk geval kon de kiezerslijst worden op
gemaakt en behoefden de stemmingen op 3
'Juli geen stagnatie van den brand te onder-
Vinden.
De gemeentediensten waren spoedig on
dergebracht in verschillende gebouwen en
ook hieraan is men reeds weder geheel ge-
jwoon geworden.
In de eerste zitting van den gemeenteraad
Van dit jaar wees de Burgemeester in zijn
fiobere Nieuwjaarsrede o.a. op het wel wat
somber stemmende feit. dat in het vorige
jaar de vertrekkenden de ingekomenen had
den overtroffen met 235 en hoewel de cijfers
ons nog niet bekend zijn, moeten we vree
zen. dat dit cijfer ook dit jaar wel op het
zelfde neer zal komen. De toename van de
bevolking ontstaat alleen door de geboorten
en hoewel dit op zich zelf een verblijdend
feit is, het neemt toch niet weg, dat de eisch
om de stad op alle mogelijke manieren aan
trekkelijker te maken, steeds dringender
naar voren komt
Burgemeester en Wethouders zien dit ook
wel en wenschen in deze richting te wer
ken, maar de financieele toestand van de
gemeente is nu eenmaal zoo, dat hij
niet veel bokkesprongen
toelaat De belasting drukt nog te zwaar om
niet eerst uit te zien naar middelen om
daarin vermindering te brengen. Het is een
heuglijk feit dat in het begin van het jaar
een voorstel werd aangenomen in den ge
meenteraad om de belastingdruk op de min-
der-draagkrachtage gezinnen te verlagen en
tot nog meer vreugde mag het stemmen,
dat voor de begrooting van 1930 een
verlaging van den belastingfactor
van 0.9 op 0.8 in het vooruitzicht is gesteld,
terwijl ook de nieuwe wet op de verhou
ding tusschen het Rijk en de gemeenten op
dezen factor een gunstige invloed zal heb
ben.
Dat is al een stap in de goede richting
naar meerdere aantrekkelijkheid van. Lei
den als woonstad. Ook de
Openbare Werken
spelen hier een groote rol. De aanleg van
„Oe Leidsche Hout" hoort hier nu wel niet
direct bij, maar we mogen toch met blijd
schap melding maken, dat het daarmede
vlot gaat. De grondwerken zijn al flink op
geschoten en zelfs is door den Burgemees
ter reeds de eerste boom geplant Dit bergt
een goede belofte in zich voor de toekomst
en we twijfelen er niet aan of de bekoorlijk
heid van onze goede stad zal hierdoor zeer
vergroot worden.
Dit is echter nog allemaal toekomstmu
ziek en als we zouden willen gaan spreken
van dingen, die tot stand gekomen zijn, dan
zouden we niet veel kunnen opnoemen. Al
leen de „verlichting" door het rooien van
de hoornen, van
de Hooglandsche Kerkgracht,
zou der vermelding waard zijn, want het is
inderdaad verrassend hoe deze straat daar
mede is opgeknapt.
Dit kan intusschen toch niet gerangschikt
worden onder de belangrijke werken. Daar
voor komen meer in aanmerking de nieuwe
brug over de Haven, de verbreeding van de
Stationsweg en de verbreeding van de Ma-
resingel in verband met het leggen van het
stamriool. In ons volgend jaaroverzicht ho
pen we van „het totstandkomen" van deze
werken melding te kunnen maken, terwijl
we dan ook hopen dichter te zijn bij de op
lossing van het vraagstuk van de verbin
ding tusschen het Haagweg- en Morschweg-
kwartier.
En wanneer wordt het Gangetje opge
knapt?
Nu we toch bezig zijn aan dit chapiter
door den luisterrijken optocht „De Rijn".
We wenschen ten slotte nog een oogen-
blik stil te saan bij de belangrijkste dingen,
die plaats vonden in het leven van de
Leidsche Universiteit.
Er hadden in het afgeloopen jaar belang
rijke mutaties plaats in het hoogleeraren-
corps. In het begin van het jaar (23 Jan.)
hield Prof. Dr. B. A. van Groningen zijn
inaugureede rede als hoogleeraar in de
Grieksche taai- en letterkunde. Kort daarop
volgde bij Kon. besluit het eervol ontslag
van Prof. Dr. G. J. W. Koolemans Beynen
tegen 1 Maart en Prot. Dr. L. Polak tegen
een nader te bepalen datum. Prof. Windisch
hoogleeraar in de uitlegging van het Nieu
we Testament, aanvaardde tegen 1 Sept. 'n
benoeming aan de Universiteit te Kiel, ter
wijl tegen 1G SepL Prof. Dr. D. C. Hesseling
eervol ontslag bekwam en op 6 Juni zijn
dagen af.
laatste college gaf. Om gezondheidsredenen
werd op 1 Juli door Prof. Dr. P. Th. L. Kan,
hoogleeraar in de Keel-, Neus- en Oorheel
kunde, eervol ontslag aangevraagd. Prof.
Dr. H. W. Siemens, hoogleeraar in de Huid
en Geslachtsziekten, ving op 4 Juni zijn col
leges aan en hield op 24 Oct. zijn inaugu-
reele rede over: „Waarneming en ervaring
in de geneeskunde".
Als opvolger van Prof. Windisch werd be
noemd Prol. Dr. J. de Zwaan als hooglee
raar in de uitlegging van het Nieuwe Tes
tament, die op 6 Nov. zijn inaugureele rede
hield over: „Het Christusgetuigenis van
Paulus". In Juni hadden
drie hoogleeraarsbenoemingen
tegelijk plaats. Tot gewoon hoogleeraar in
de faculteit der rechtsgeleerdheid voor on
derwijs in de tropische koloniale staathuis
houdkunde werd benoemd Ir. J. H. Boeke,
die op 15 Januari a.s. zijn inaugureele rede
zal houden. Tot gewoon hoogleeraar in de
faculteit der geneeskunde voor onderwijs in
de histologie en de microscopische anatomie
werd benoemd Dr. S. P. Bok, die op 30 Oct.
zijn inaugureele rede hield over: „Wiskun
de en Weefselleer". Tot buitengewoon hoog
leeraar in de faculteit der letteren en wijs
begeerte voor onderwijs in de Grieksohe
taal- en letterkunde van den oud-Christelij-
ken, den Byzantijnschen en den nieuweren
tijd werd benoemd mej. S. Antoniades te
Parijs, de eerste vrouwelijke hoogleeraar
aan de Leidsche Universiteit, die op 14 No
vember haar inaugureele rede hield over:
„Het belang van het Nieuw Grieksch". Op
18 Sept. werd tot buitengewoon hoogleeraar
in de natuurkunde benoemd Dr. G. Huet te
Eindhoven. Wegens het bereiken van den 70-
jarigen leeftijd op 1 Nov. werd aan Prof.
Dr. G. Jelgersma eervol ontslag verleend.
Bij Kon. besluit van 2 Dec. werd eervol ont
slag verleend aan Prof. Dr. J. C. de Klui
ver, hoogleeraar in de wiskunde.
dies natalis der Hoogeschool
herdacht Verschillende professoren werden
gehuldigd. In het begin van het jaar vierde
Prof. Keesom zijn zilveren doctorsjubileum.
Donderdag 14. Maart werd Prof. Einstein,
buitengewoon hoogleeraar aan dc Leidsche
Universiteit, 50 jaar. Prof. Dr. A. W. Nieu-
Cro^telnMtle op 18 Juni en van de Anna- ^DÏc. weM
khraek voor O.rthopaedie op 11 November, ter gelegenheid van zijn zilveren hooglee-
We zouden hierbij niet volledig zijn als
we niet even aanstipten dat op 18 Juli de
„Nieuwe Leidsche Courant" haar nieuwe
gebouw op de Breestraat in gebruik nam.
Ook had in het afgeloopen jaar de in
wijding plaats van de nieuwe gebouwen van
de R. K. „Leidsche Courant".
Do belangrijke besluiten die
in den Gemeenteraad
zijn genomen, hebben we in den loop van
dit overzicht reeds bijna allen opgesomd.
De begrooting voor 1930 komt in verband
met den Stadhuisbrand, eerst in het begin
van het volgend jaar in behandeling, zoo
dat we daar nog weinig van kunnen zeggen.
In de zitting van 4 Jund werd besloten de
vuilverbranding stop te zetten en een con
tract met de gemeente Nieuwkoop aan te
gaan orn het Leidsche vuil naar dezo ge
meente te doen vervoeren tot het ophoogen
van de rietvelden. Aan dit besluit Is be
reids uitvoering gegeven.
Wat betreft de
maatschappelijke toestand
van de gemeente, mogen wij met vreugde
gewag maken van de belangrijke daling van
het werkloosheidscijfer, waardoor 'n oogen-
blik gesproken kon worden van „geen werk
loosheid meer te Leiden". De cijfers van de
steunverleening illustreeren dit het best.
Het is misschien goed om even een verge
lijking te maken tusschen de uitgekeerde
steunbedragen over de maanden MeiAug.
in de jaren 1923 en 1929.
Mei 1923 f 28 704.03i/2. 1924 f 23.147.20, 1925
f 14.707.55, 1926 f 9288.22, 1927 f 12.107.92,
1928 f 7985.81, 1929 f 3427.24.
Juni 1923 f 35.228.02, 1924 f 16.263.63, 1925
f 11.077.65, 1926 f 8647.21, 1927 f 11.498.81,
128 f 8593.49, 1929 f 1268.49.
Juld 1923 f 16.397.58, 1924 f 9075.88, 1925
f 6294.08, 1926 f 5694.17, 1927 f 6804.02, 1928
f 1563.43, 1929 f 388.56.
Augustus 1923 f 23.671.29, 1924 f 10.325.17,
1925 f 7587.44, 1926 f 5797.05, 1927 f 5841.55,
1928 f 1914.61, 1929 f-603.84.
In totaal uitgekeerd van Jan. tot en met
Augustus 1923 f 214.932.761/2. 1924 f 173.795.72.
1925 f 100.084.91, 1926 f 81.008.85, 1927
f 101.889.26, 1928 f 60.186.87, 1929 f 46.941.57.
Over Juli 1929 werden gemiddeld 8, over
Augustus gemiddeld 11 werkloozen per week
gesteund. Hieruit moge blijken, dat de cri
sis-werkloosheid, die ons na den oorlog zoo
erschrikkelijk teisterde, grootendeels ver
dwenen is en dat er niet veel meer dan sei
zoenwerkloosheid is overgebleven.
De Gemeentelijke Dienst voor Sociale Za-
?n en het Burgerlijk Armbestuur hebben
in het afgeloopen jaar goed werk geleverd.
Tijdens de vorstperiode in het begin van 't
jaar zijn de werkloozen en behoeftigen ge
steund op een wijze die alle hulde verdient
en die vele andere plaatsen tot voorbeeld
kan strekken.
Er valt overigens van
het sociale leven
weinig te zeggen. Belangrijke arbeidscon
flicten hadden gelukkig niet plaats en de
Chr. vakorganisaties hadden dus ruim
schoots de gelegenheid om de inwendige
zijde van hun taak te behartigen, evenals
de Chr. Middenstandsvereeniging. Op het
oogenblik is deze laatste vereeniging in sa
menwerking met haar zusterorganisaties be
zig met de zaak van het Werktijdenbesluit,
zooals ook de Chr. Vereeniging van Kan
toor- en Handelsbedienden. Reeds zijn adres
sen aan den gemeenteraad verzonden.
In het begin van het jaar is in een prach
tig geslaagde bijeertkomst in de Hoogland
sche Kerk het jubileum van H. M. de Ko
ningin-Moeder herdacht. Ook de festivitei
ten on Koniginnedag zijn uitnemend ge
slaagd.
Het drie-Octoberfeest is gedeeltelijk in 't
water gevallen, in letterlijken zin, maar des
ondanks toch nog geslaagd, niet het minst
GEMEENTEBEGROOTING 1930
HET SECTIE-VERSLAG
In verband met eenige gedane vragen dee-
len B. en W. mede, dat de Minister van Ar
beid, Handel en Nijverheid op daartoe strek
kende aanvragen aan B. en W. berichtte:
a. bij missive van 30 Januari 1929, dat hu
n zijn ambtgenoot van Financiën bereid
.•aren gelden te reserveeren voor den bouw
an 120 woningen f 2400 (zonder grond);
b. bij missive van 17 April 1929, dat zy
eveneens bereid waren het verleenen van
,-oorschotten te bevorderen -.voor den bouw
/an een nader vast te stellen aantal wonin
gen voor groote gezinnen.
Na gepleegd overleg met de betrokken bouw-
vereenigingen werden bij ons College, aldus
vervolgen B. en W. plannen .ngediend voor het
,'olgend aantal woningen.
raarsjubileum. Prof. Dr. J. H. Janse, dia op
9 Februari a.s. den zeventigjarigen leeftijd
zal bereiken, vierde op 1 Nov. zijn 30-jarig
jubileum als hoogleeraar. Prol. van Kam
pen herdacht in het begin van November
den dag, waarop hij voor 25 jaar tot docior
promoveerde. Op 15 Nov. was het 40 jaar
geleden dat Prof. Dr. A. W. Nieuwenhuis
werd bevorderd tot arts. In het begin van
December vierden ten slotte nog Prof. Dr.
E. C. van Leersum en Prof. Dr. N. P. Ten-
deloo hun zilveren hoogleeraarsjubileum.
We zouden intusschen niet volledig zijn
als we bij de jubilea niet noemden de hul
diging van Riekie, het koffievrouwtje, die
op 11 Juni den 80-jarigen leeftijd bereikte.
Wat betreft de Universiteit diént voorts
nog in herinnering gebracht te worden dat
als rector-raagnificus voor den cursus 1929
1930 is benoemd Prof. Dr. N. van Wijk,
hoogleeraar in de Balto-Slavische talen.
De vermelding van de professoren, die
de Universiteit door den dood ontvielen,
vindt men hieronder in de necrologie van
Leidens voornaamste dooden, waarbij we
nog slechts speciaal in herinnering willen
brengen hek overlijden van den eminenten
historicus, Prof. Dr. P. J. Blok, die op 21
Juni nog onder onder groote helangstelling
zijn gouden doctoraat had herdacht
We maken met dit overzicht geenszins
aanspraak op volledigheid. We hebben
slechts gereleveerd de dingen die bleven lig
gen op de schuddende zeef en misschien is
er ook wel iets naar beneden gegaan, dat
eigenlijk had moeten blijven liggen.
We hebben thans niets anders meer te
doen dan onze goede wenschen uit te spre
ken voor het Nieuwe Jaar.
God beware ons en onze stad voor Zijn
rigoureuse slagen.
Hij geve wijsheid aan de bestuurderen
an onze oude veste.
Zijn zegen ruste op haar en op haar inwo
ners opdat 1930 in alle opzichte goed voor
ons zij.
DOODENLIJST VAN LEIDEN.
2 Februari, Mevr. G. van Leeuwen-Later-
veer, oudste inwoner van Leiden, 101 jaar.
4 April, Mevr. de Wed. M. W. V. Rudolph-
Frijlinok.
11 April, Ds. Th. W. H. Eskes, emeritus
predikant der Geref. Kerken te Oegstgeest.
25 April, Prof. Carpentier Abbing, hoog
leeraar aan de Leidscho Universiteit.
7 Juni, A. Parmentier F. Hzn. bekend in
dustrieel.
15 Juni, Mej. C. M. L Popta, oudconserva-
tri<-e van het Museum van Natuurlijke His
torie.
I Juli, D. J. J. de Koster, bekend industri
eel.
12 Juli, W. H. v. d. Nat, kunstschilder.
25 Juli, Mej. M. M. Wind, secr. vereeniging
Schoolkindervoeding en kleeding.
6 Augustus, T. H. Ritman, bekend indu
strieel.
20 September, Mej. P. Nierstrasz, bekend
om haar vele werken van barmhartigheid.
II October, H. Schaap, oud-directeur van
de Chr. Kweekschool, inspecteur van Chr.
Nat. Volksonderwijs.
24 October, Prof. Blok, hoogleeraar in
de Vaderlandsche geschiedenis aan de Leid
sche Universiteit.
5 November. Dr. J. H. Taverne, oud-as
sistent van het Chemisch Laboratorium,
ou dl eeraar aan do Gem. Kweekschool.
29 Nov., K. D. Sijtsma, lid van den Leïd-
schen gemeenteraad, oud-redacteur-verslag-
gever van het Leidsoh Dagblad.
29 Nov.. Kanunnik Dessens, oud-deken v.
Leiden.
1 Dec. Prof. Dr. G. A. J. Hazeu, hoogleer
aar aan de Leidsche Universiteit
STADSNIEUWS
Normale
woningen
Totaal
Groote aantal
•oningen wonmgen
„Ons belang"
„Eensgezindheid"
„Ons Doel"
„Tuinstadwijk''
„De Eendracht"
terwijl van de Vereeniging „de Goede Wo
ning" nog een plan wordt ingewacht van 30
groote woningen, vormende derhalve een to
taal van 121 normale woningen en 83 groote
woningen of tezamen 204 woningen.
De ingekomen plannen zijn alle nog in
behandeling; enkele hebben bereds het De
partement van Arbeid bereikt; andere zijn
nog bij ons College in onderzoek. Voorschot
ten wei-den derhalve formeel nog niet door
het Rijk toegekend.
Verder is van de Vereeniging tot Bevor
dering van den Bouw van Werkmanswonin
gen een plan ontvangen voor de stichting
van 75 woningen ter ontruiming van onbe
woonbaar verklaarde won ngen, van welken
bouw sprake was op pag. 26, 27 van de vori
ge Memorie van Antwoord. Ook dit plan is
nog bij ons College in onderzoek.
Mochten van het Rijk voor plannen, die
naar onze meening voor uitvoering in aan
merking komen, geen voorschotten kunnen
worden verkregen, dan zal zijn te overwe
gen, of de financiering niet door de gemeente
zelve moet geschieden; wy kunnen ons stand
punt uiteraard eerst defiritief bepalen, na
beëindiging van het overleg met het Rijk ter
zake.
Sedert het gereed komen in de maanden
Augustus, September 1928 van het bouwplan
der 174 woningen der Vereeniging tot Bevor
dering van den Bouw van Werkmanswonin
gen werden door de gemeente of door bouw-
vereenigingen geen woningen met een huur
waarde tusschen f 4.— en f 7.69 per week
gebouwd.
Op het gebied van den particulieren wo
ningbouw heerscht veel bedrijvigheid.
Het aantal woningen, dat sedert 1 Octo
ber 1928 werd gebouwd, thans in uitvoering
is en op het punt staat in uitvoering te ko
men, is zeer aanzienlijk. Ons College beschikt
niet over gegevens betreffende huurprijzen
van deze woningen, maar ongetwijfeld mag
worden aangenomen, dat er onder deze wonin
gen zich verscheidene bevinden met huurprij
zen van om en bij f 400 per jaar.
Thans zijn nog een achttal onbewoonbaar
verklaarde won ngen bewoond. Aan de be
woners zijn 't vorig jaar andere woningen
aangeboden, welke echter niet werden geaccep
teerd.
Geen enkele dezer woningen wordt bewoond
dóór groote gezinnen; het grootste gezin be
staat uit slechts 3 personen.
Als gevolg van met de Gezondheidscom
missie gepleegd overleg, kunnen van deze
voorstellen worden ingewacht tot onbewoon
baar verklaring van een aantal woningen.
Voor het verbouwen van oude gevels is
evenals voor elke verbouwing, vergunning van
ons College vereischt. Als er met het oog op
wettelijke voorschriften geen bedenkingen be
staan, dan wordt de vergunning steeds ver
leend.
Ten opzichte van oude gevels, welke het
zy om hun geschiedenis of hun kunstwaar
de als monumenten zijn aan te merken, geldt
nog in het bijzonder, dat van eene voorge
nomen verbouwing van zoodanige gevels ken
nis moet worden gegeven aan den Minister
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. By
zondere beperkingen heeft die mededeeling
echter niet ten gevolge, ten hoogste onder-
v'ndt de afdoening van de aanvrage daarvan
eenige vertraging.
Hier volgt verder het slot der algemee-
ne beschouwingen, door B. en W. gegeven
naar aanleiding van gedane vragen, wenschen
en klachten.
Werkloosheid, Werkloozensteun,
Werkverschaffing.
Door ons College wordt al het mogelijke
gdeaan, om de werkloosheid te doen ver
minderen, in het bijzonder door werkver
ruiming. Wij wijzen slechts op de centrale
rioleeringswerken, waarbij zulk een groot
aantal arbeiders werk vnod, dat aan aan
vragen om grondwerkers door de Arbeids
beurs niet kon word envoldaan. Bovendien
vonden vele arbeiders werk bij het uitvoe
ren van slootdempingen, bij rioleerings- er
bestratingswerken op terreinen om en na
bij Zuiderzicht. Nieuwbouw bij de Lichtfa
brieken verschafte eveneens veel werk.
Ook particulieren deden vele groote wer
ken uitvoeren, hetgeen, evenals de aanleg
van den Leidschen Hout, in belangrijke
mate tot vermindering va nde werkloos
heid in deze gemeente heeft bijgedragen.
In de toekomst zullen de arbeidskrachten
gevorderd worden voor de verbreeding
de Maresingelgracht bij de Gasfabriek
voor de andere openbare werken, die in
voorbereiding zijn.
Werkverschaffing wij hrehalen het
is echter in de gemeente Leiden moeilijk
in praktijk te brengen; op werkverruiming
moet daarom steeds meer het oog gericht
zijn. En wat de omvormingscursussen be
treft, deze worden opgericht, wanneer de
behoefte zich daaraan doet gevoelen. Op
dit gebied is onze gemeente de toonaange
vende in Nederland. Aan al degenen, die
voor steuu in aanmerking komen, is de ge
meente echter niet in staat arbeid aan te
bieden. Verheugend is intusschen het
schijnsel, dat, niettegenstaande de koude
wintermaanden, de steun aanmerkelijk is
gedaald.
De aanleg van den Leidschen Hout heeft
gedurende ruim een jaar aan gemiddeld
een 40-tal ongeschoolden werk verschaft.
Vooral door deze werkverschaffing is het
aantal werkloozen, dat in den zomertijd
hoofdzakelijk uit ongeschoolden bestaat,
aanmerkelijk teruggeloopcn.
Het aantal op den Leidcshen Hout te-
werkr gestelde arbeiders wordt geregeld in
overleg met den architect der stichting en
hanjzt samen met de technische
van het werk. Onjuist is de bewering, dat
meer arbeiders te werk gesteld hadden
kunnen worden.
Een plan voor de nieuwe veemarkt
il, naar de Directeur der Gemeentewer
ken heeft toegezegd, ons een dezer dagen
bereiken.
De uitwerking van dit omvangrijke plan
heeft uiteraard vertraging ondervonden
door den Stadhuisbrand, doch bovendien
heeft vooral het noodzakelijke overleg met
de Nederlandsche Spoorwegen voor wat
eventueele spooraansluiting enz. betreft,
eel tijd gevorderd.
De verbetering en verbreediing van den
Haarlemmertrekvnartweg tusschen de Trek-
aartbrug en Groenoord, is bij het plan
voor de nieuwe Veemarkt mede onrder
oogen gezien en zal tegelijk daarmede be
handeld worden.
Over het meest gewenschte tijdstip van
uitvoering van deze wegverbetering in ver
band met de veemarktplannen zullen wij
ons nader beraden. Allereerst dient echter
het hoofdriool van de centrale rioleering
in dezen weg te worden gelegd, hetgeen in
den loop van het volgend jaar (1930) zal
kunnen geschieden.
Omtrent regularisatie in het schildersbe
drijf kunnen wij nog mededeelen, dat
thans reeds dc verfvverken aan gemeente
lijke gebouwen enz. voor het jaar 1930 zijn
aanbesteed, zoodat verschillende gedeelten
daarvan, voor zoover dit met de vereischte
hoedanigheid van het werk strookt, in de
zen winter kunnen worden uitgevoerd.
Van ons College zijn geen voorstellen te
verwachten, om op de kasuitkeeringen aan
werkloozen een bijslag te verleenen. Werk
loosheidsverzekering en steunverleening
moeten o.i. streng gescheiden blijven. De
opzet van de steunverleening is toch deze,
dat men vakarbeiders, die door langdurige
onvrijwillige werkloosheid worden getrof
fen, na het uittrekken uit de werkloozen-
kas wil helpen, zonder hen dadelijk te
doen vervallen tot armlastigen.
Met betrekking tct het peil, waarop de
ondersteuning aan uitgetrokken werkloo
zen langzamerhand is gekomen, meenen
wij er op te mogen wijzen, dat de steun
regeling in deze gemeente met die in an
dere gemeenten mag worden vergeleken.
Tegen verslechtering behoeft niet te wor
den gewaakt, daar nimmer verslechterin
gen, doch steeds verbeteringen in de steun
regeling zijn aangebracht.
De uitbetaling van de steungelden aan
uitgetrokken werkloozen gesohiedt sedert
de oprichting van de Crisiscommissie, 1
Januari 1923, via de organisatiebesturen.
Over de wijze, waarop dit geschiedt, zijn
bij ons nimmer ernstige klachten ingeko-
Bovendien zijn bij art. 38 van het regle
ment, bedoeld in art. 3 van de verordening
betreffende den Gem. Dienst voor Sociale
Zaken, de vakvereenigingsbesturen aan
sprakelijk gesteld voor de gelden aan hun
gemachtigden ter hand gesteld en voor de
steunbedragen aan de leden verstrekt.
Ons College acht daarom geen termen
aanwezig om in de wijze van uitbetaling,
die onder strenge controle vanwege den
dienst voor Sociale Zaken plaats heeft,
verandering te brengen, waartoe door een
lid de wensch werd geuit.
Tenslotte kunnen wij niet toegeven, dat
de wachttijdregeling voor den steun in
haar geheel onbillijk werkt. Van een arbei
der toch, die geruimen tijd een flink loon
heeft genoten, mag geeischt worden, dat
hij hij werkloosheid zich niet direct om
steun aanmeldt; dit juist zou zeer demo-
raliseerend werken en onbillijk zijn tegen
over de groote groep van kleine burgers,
van wie, hoewel haar vast jaarinkomen
dikwijls aanzienlijk minder is dan dat der
gesteunden, belasting wordt geheven en
die nimmer voor overheidssteun in aan
merking komt.
Mocht evenwel blijken, dat de regeling,
die op 30 October jl. is vastgesteld, in be
paalde gevallen tot een onbillijke behande
ling aanleiding zou geven, dan kan zij niet
alleen worden herzien, maar ook kan voor
die bepaalde gevallen individueel van
gestelde normen worden afgeweken.
Onderwijs
Naar onze meening behoort thans nog niet
te worden overgegaan tot het stichten van een
openbare school in het Haagwegkwartier, maar
dient te worden afgewacht, wat ten aanzien
van de schoolbevolking in de omgeving van
den Haagweg en in die van den Morschweg het
gevolg zal zyn van de verbinding tusschen die
beide stadskwartieren.
Op de Paul-Kru gerstraat-scholen is, behalve
in de eerste twee leerjaren, in alle klassen nog
plaatsruimte voor een betrekkelijk groot aan
tal leerlingen.
Bovendien is er nog een geheel vry lokaal.
Van een tekort aan plaatsruimte kan trou
wens in het algemeen geen sprake zijn. Mocht
er op de opleidingsscholen een tekort aan
plaatsruimte ontstaan, dan zou allereerst moe
ten worden overwogen, of alsdan niet een
school voor gewoon lager onderwys :n een op
leidingsschool kan worden omgezet.
Evenmin bestaat er aanleiding het aantal
openbare scholen te vermeerderen door de
stichting van een tweede school voor het 7e en
8e leerjaar. Op een eenigszins belangrijke toe
neming van het aantal leerlingen voor het 7e
en 8e leerjaar mag o.i. thans niet meer worden
gerekend en splitsing van de bestaande school
in twee scholen achten wy niet in het belang
van het onderwys.
Geensz'ns neemt het College het standpunt
in, dat cle Plaatselijke Schoolcommissie niet be
hoort te worden gehoord over zaken het bijzon
der onderwijs betreffende. Wy zyn echter van
meening, dat het geen zin heeft over zuiver
fonneele zaken, onverschillig of zij het bijzon
der, dan wel het openbaar onderwys raken, ad
vies van die Commissie in te winnen.
Toekenning van medezeggenschap aan on
derwijzers-organisaties 'n zaké de inrichting
van het onderwijs zou strijdig zijn met de Wet.
Wordt bedoeld den wensch uit te spreken, dat
over voorgenomen veranderingen in de inrich
ting van het onderwys door ons advies wordt
ingewonnen Van die organisaties, dan antwoor
den wij, dat aan ons college behoort te wor
den overgelaten, om voor ieder geval in het bij
zonder te beslissen of, en zoo ja, van welke or
ganisaties advies zal worden gevraagd.
Op alle openbare scholen zijn vakonderwij
zers in lichamelijke oefening werkzaam. Uit
breiding van het aantal door die vakonderwij
zers thans gegeven lessen achten wy niet noo-
dig en met het oog op de daarmede gemoeide
kosten wegens hoogere salarieering en hoogere
verg-oeding aan het bijzonder onderwijs, dus
niet gewenscht.
Zuinigheid ook op het terre'n van het onder
wys blijft geboden. Wij zyn ons niet bewust
daarmede by de inrichting van schoolgebouwen
niet in voldoende mate rekening te hebben ge
houden.
Gaarne onderschrijven wij de meening, dat
Leiden op onderwijsgebied een naam heeft op
te houden. Daaruit vloeit evenwel nog'niet
voort, dat in onze stad elk type school aanwe-
z g moet zijn. Aangezien ons van een werke
lijk bestaande behoefte aan een Middelbaar
Technische School tot nu toe niet alleen niets
gebleken is, maar wy integendeel juist van
oordeel zyn, dat zich voor een M. T. S. alhier
"•een voldoend aantal leerlingen zou aanmel
den, is er o.i. geen aanleiding, om pogingen
aan te wenden tot oprichting van een dergelij
ke inrichting. Middelbaar Technische Scholen
Voornaamste Nieuws.
BINNENLAND
(blz. 1.)
De eerste kamer heeft aangenomen het
wetsontwerp inzake be'arting betalen op post
kantoren, het wetsontwerp inzake wijziging
art. 3 enz. L. O. wet 1920 en dat tot wijzi
ging van hoofdstuk 5a der Staatsbegrooting
voor 1928.
Blz. 2.
Mr. A. van der Deurc heeft voor de Ned,
Chr. Radio Vereen, 'n oudej aarsrede gehouden,
Blz. 3.
Amsterdam in 1929.
Rotterdam in 1929.
(bldz. 5.)
De Vereen. Het Wegencongres heeft te den
Haag de jaarvergadering gehouden
De Vereen, van Chr. Lard- en Tuinbouwon-
derwijzers heeft te Utrecht de jaarvergade
ring gehouden.
De Hillebergsche Tol zal vannacht worden
opgeheven.
(bldz. 9)
Jaaroverzicht Onderwijs.
(Blz. 10).
Jaaroverzicht van Nederland op zee.
Doodenlyst "Buitenland.
Buitenlandsche Kroniek 1929.
(Blz. 11).
De Senaat der Leidsche Universiteit heeft
aan Prinses Juliana het eeredoctoraat in de
Letteren en wijsbegeerte verleend.
De heer A. W. Groote, de uitvinder van het
bekende Kortschriftstelsel, is gisteren bij ge
legenheid van zijn 70sten verjaardag te Am
sterdam gehuldigd.
(bladz. 13)
Jaaroverzicht Nederlandsche koopvaardijvloot,
(Blz. 14).
Beurs- en Financieel overzicht.
De Rottcrdamsche Haven in 1929.
(blz. 15.)
Den Haag in 1929.
Parlementair Overzicht.
Landbouw-overzicht.
(blz. 16.)
BUITENLAND
De conventie-Colijn treedt reeds morgen,
1 Januari, in werking.
Léon Daudet kreeg gratie.
Dr. Seipel ontkent, met ex-kéizerin Zita
gesproken te hebben of zelfs te hebben wil
len spreken.
Prins Nicolaas van Roemenië zou uit den
regentschapsraad willen treden om plaats te
maken voor Koningin Maria.
Arrestaties te Halle wegens moord op een
Stahlhelml'd.
De bestrijding van de dranksmokkelarij in
de Ver. Staten; twee schepen bescoten met
ernstige gevolgen.
zyn o.a. gevestigd te Haarlem, Utrecht en Rot
terdam.
Wy stellen ons voor de bewaarschoolzaken
binnen enkele weken bij de betrekkelijke Com
missies aanhangig te maken, zoodat onze ver
stellen U derhalve, naar wij hopen, spoedig zul
len bereiken.
Om die reden meenen wij met deze mededee-
lingen hier te mogen volstaan.
Politie.
Op grond van de bestaande bepalingen in
het Wetboek van Strafrecht kan tegen het uit
stallen van pornografische lectuur niet krachti
ger worden opgetreden, aangezien deze bepa
lingen door de rechterlijke macht blijkbaar
zeer ruim worden opgevat.
Ook in de Tweede Kamer der Staten-Gene-
raal is deze aangelegenheid ter sprake geko
men, waarbij gebleken is, dat de bladen, waar
op naar wij vermoeden gedoeld wordt, in het
geheele land worden uitgestald en verspreid.
Intusschen zal de Politie te dezer zake op
nieuw in overleg treden met de Justitie.
Uitvoering Zondagswet.
Het bepalen van de uren, waarop de zwem
inrichting aan den Hoogen Rijndijk des Zon
dags geopend :'s, heeft niets te maken met de
uitvoering van de Zondagswet.
De door de Leidsche Bierhandelaren- en Mi-
neraalwaterfabrikanten-vereeniging gevraagde
ontheffing van het verbod, vervat in art. 7b
van de verordening op de winkel- en bedrijfs
sluiting, enz. voor Zondag 1 Sept. j.l. is door
ons college geweigerd, aangezien door verzoek
ster nét zoodanige argumenten voor deze op
heffing konden worden aangevoerd, op grond
waarvan inwilliging van het verzoek, mede
gelet op het feit, dat de besturen van organisa
ties van transportarbeiders daartegen waren,
gewettigd voorkwam.
Onjuist is de bewering, dat de politie niet
zou hebben gelet op overtreding van het ver
bod.
Overigens moet niet uit het oog worden ver
loren, dat het verbod alleen het bezorgen be
treft en niet het vervoer op zichzelf, zoodat
het constateeren van overtredingen zeer moei-
lijk is.
HET UITBREIDINGSPLAN.
Onderstaand bericht is in
gisteren per abuis terecht gekomen onder het
nieuws van Lisse: We laten het hierbij vol
gen:
Omtrent het uitbreidingsplan der gemeente
Leiden, dat door het Haagsche arch'tecten-
kantoor Granpré Molière, Verhagen en Kok
in opdi'acht va net gemeentebestuur van Lei
den is ontworpen vernemen wij dat dit o.m,
bevat een belangrijke verbetering, meer spe
ciaal verbreeding van de binnenstad. De stad
zal {yar 2 hoofdwegen Noord-Oost en Zuid-
West worden doorsneden. Verder is in dit
uitbro-dingsplan geprojecteerd een verkeers
weg van de spoorbaan achter het Schutters
veld, waar naar verwacht wordt het nieuwe
stat on van de Spoorwegen zal verrijzen, langs
de molen „de Valk" over de Beestenmarkt en
Langegracht naar de Lage Rijndijk. De Lange-
gracht zal dan worden gedempt en de Ver-
werstraat worden doorgebroken. Hiermede Z3l
een mooie verbindingsweg m"t de Rijnstreek
en(de Haarlemmermeer tct rtand worden ge
bracht. Verder zal het doorgaand verkeer door
een daartoe te scheppen nieuwe verbindings
weg buiten de stad worden J.
