HEVEN ÜIT DE HOOFDSTAD
CACHET™
ifFAIVRE
PRIJSVRAAG JONGENS- EN MEISJESBOEKEN
GEMEENTERAAD VAf
'S-GRAVENHAGE
GERECHTVAARDIGD
We herinneren ons nog welk een gehuil
er opging toen -de burgemeester van Amster
dam de opvoering verbood van het stuk van
den Duitschen tooneeldichter „Hasericlever"
nl. „Huwelijken worden in den Hemel ge
sloten".
Hot was wel teekenend dat de burgemee
sters van Den Haag en Rotterdam, mannon
van geheel andere levensrichting, tot dezelf
de beslissing kwamen, en late: Scandinavi
sche sociaal-democraten den moed hadden
oveneens dit stuk af te keuren.
Maar al wat zich bij voorkeur vrijzinnig
en verlicht noemt., hief in den raad van
Amsterdam, een lofzang aan op de geeste
lijke vrijheid. De communist Wijnkoop gaf
den toon aan. Alsof er voor een communist,
alsof er in Rusland van geestelijke vrijheid
ook maai' een oogenblik sprake zou zijn.
En op het voetspoor van dezen uitgewor
pen communist, volgden als lammeren de
sociaal-democraten, de vrijzinnig-democra
ten, de middenstandsmannen, die ook den
mond vol namen van onderdrukking van
geestelijke stroomingen en dergelijk fraais
meer.
Is dit niet de vrijheid waarvan DaCosta
zong in een zijner tijdzangen? Vrijheid om
smaad te werpen op Gods Woord en geen
Jehovah meer te ontzien?
Moet de Overheid in 'een Christenland ter-
wille van een valsche vrijheid dan den God
des Hemels doen lasteren?
klaar Hasenclevers stuk is gespeeld? On
gelukkig het volk dat deze soort stukken als
geestelijk voedsel begeert Het is gespeeld
maar nu omgezet in anderen vorm. Thans
speelt het stuk op den Olyympus en treden
Goden der Grieksche sagen op.
Wij zijn niet gewoon ons met het tooneel
te bemoeien. Er is gelukkig ander en naar
ons oordeel beter- werk te doen. Maar wij
aarzelen toch niet te verklaren dat wij een
weinig nieuwsgierig waren, hoe het oordeel
der pers zou zijn over dit door ons in alle
opzichten veroordeelde stuk
Wij hebben onder het hoofdje „Kunst" een
'.recensie gelezen, niet in een of ander be
nepen blaadje, maar i nhet vrijzinnige dag
blad van de Hoofdstad, in 't Algemeen Han
delsblad. Wij geven die recensie hier voor
het deel dat wij noodig hebben.
„Er is een tijd geweest dat men Hasen
clever bij de jonge Duitsche auteurs rekende
van wie, naar men meende, iets voor de
toekomst, te verwachten was. Maar tot dus
verre zijn deze verwachtingen niet in ver
vulling gegaan en de stukken van zijn hand
die op het Nederlandsche repertoire werden
gebracht geven weinig hoop.
Ook deze „parodistische satire" is in alle
opzichten zwak werk. De gesprekken die op
den Olympos gevoerd worden munten al
lerminst uit door scherpte of helderheid
geest. De grapjes van Leodje en Hades Plu-
ton (in het oorspronkelijke Maria Magdah
on de H. Petras) zijn van een zeer i
schaalde soort, laag-bij-de-grondsch en trivi
aal en de beschouwingen die het opperwezen
(dn deze opvoering Zeusj ten beste geeft,
pleiten niet voor den dunk dien de auteur
van zijn publiek gehad moet hebben. Men
kan op zijn best zeggen, dat zij van begin
tot einde met uitzondering dan van een
zeer enkele, wij zouden haast zeggen hier
verdwaalde snedigheid vervelend zijn.
Onze Berlijnsche medewerker heeft inder
tijd geschreven dat dit stuk te Berlijn geen
aanstoot gegeven heeft. Wij willen het graag
geloovcn, want het geeft zelfs geen stoot;
het woord van dezen dramaturg heeft geen
draagkracht en wat over het voetlicht komt
is zoo verward en vaag, dat men het moei
lijk genieten kan".
Daarvoor moest nu de vrijzinnigheid, daar
voor moesten nu de sociaal-democraten in
het geweer! Dit. platte, geesteloozc stuk, moet
nu in naam der geestelijke vrijheid, in naam
der beschaving aan het Amsterdamsche pu
bliek voorgezet.
Om dit spel zonder eenigen inhoud, dui
zenden medeburgers gekrenkt Men voelt toch
wel dat het hier in wezen om andere din
gen gaat Niet altijd bewust, wij -willen het
van sommigen gaarne gelooven maar daar
om niet minder wezenlijk.
En in „HetVolk" heeft de heer A. M. de
Jong de smakeloosheid, om in een stuk dat
geestig moet heeten, de aanval op den Ma
gistraat die zijn plic-ht deed. te herhalen.
Öok nu hij kon weten hoe plat en zouteloos
de vertooning was.
Hij teekent zich „Olympische Heiden". Hij
neemt het voor de Olympische Goden op.
Het is geen prettige of verheffende lectuur,
maar het lijkt mij toch goed een belangrijke
passage er uit over te nemen, wijl het goed
is als de geesten openbaar worden.
Hij schrijft onder meer:
„Ik eis eerbied voor mijn heerlike religi
euze overtuiging en ik begrijp niet, waar u
de moed vandaan haalt om de gansche Olym
pos op deze verschrikkelik lichtzinnige wijze
te laten honen en lasteren. Het getuigt niet
van een hooge opvatting van uw taak, dat
u dergelijke ontoelaatbare krenkingen
iemands heiligste gevoelens toelaat. Wat
heeft u bezield, Burgemeester? Bestaat er nog
een artikel 88, ja of nee? U verstaat toch,
INGEZONDEN MEDEBEELING.
DE BZGROOTING VOOR 1930
DE EOUW AAN DEN WESTDUÏUV7EG
ER DOOR!
De Raad heeft het goede spoor gevonden en
ten slotte met 27 tegen 16 stemmen besloten
om den grond aan den Westduinweg be
schikbaar te stellen voor particulieren ar
beiderswoningbouw. Het is een overwinning
van beteekenis op den dienst van S. en V.
De burgemeester heeft in knap betoog
waaraan zelf^, door de tegenstanders hulde
is gebracht., de zaak verdedigd. Er viel daar
bij een heel schril licht op de wijze, waarop
de machthebbers aan den Dienst der Stads
ontwikkeling zelfs met besluiten van burgc
meester en wethouders wagen om te spri.
om, ten koste van alles, hun eigen zi
door te drijven. Deze heeren loopen dermat.
in de kijkert, dat we hopen dat de beslissing
van gisteren voor hen een stevige les zal I
zijn. Ook zullen ze zich in de ooren kunnen
knoopen een opmerking van den heer Mar-
cliant over meer eerbied voor rechtszeker
heid.
In de katholieke, fractie bleek de eenheid
hersteld. Ook zij, die Zaterdag oogenschijn-
lijk in een andere richting gesproken had
den, bleken zich thans met het voorstel van
n W. te hebben verzoend. Enkelen van
hen moesten hun draai nemen. Dat is nam
een prettig werk. De heer Duys, die als
advocaat voor zijn protégé s als Liebermann
b.v. misschien heel wat draaien te nemen
heeft, scheen liet een ramp, een soort mis
daad te vinden, dat de heeren Guit. en Mooy-
man verklaarden aan het voorstel van B. en
W. hun stem te zullen geven. Hij zorgde
voor de noodige ketelmuziek. Het ergste
maakte het echter Mevr. de VriesBruins.
Deze „dame" stond als een furie te hrieschen
tegen den heer Mooyman. Het is wel inte
ressant dergelijke uitingen van beschaving,
die vermoedelijk in de nieuwe ma'atschapp j
het leven zullen verheffen en veraaiigena
men, te vernemen.
Mocht het zoo ver ooit komen, dan zouden
we willen adviseeren de sfeer van de tra-
ditioneele visc-hmarkt te prefereeren. Want
daar zal het bij de heftigste botsingen een
idyllisch plekje zijn, vergeleken bij het oord,
waar een socialistische dame als we op het
oog hebben, haar liefelijk geluid doet hooren
in klanken, clie haar ongenoegen heoogen te
kennen te geven. Socrates huiselijk leed moet
dragelijk zijn geweest, vergeleken bij de ma
nier.) waarop de goedige, beste, brave heer
Mooyman door een gestudeerde, beschaafde
socialistische dame werd te woord gestaan.
Men kon zien hoe bitter het den soc.dem.
tegenviel, dat het stukje grond verlopen ging
voor gemeentelijken woningbouw. Zij. zelf
toonden hoe principieel de zaak was.
De tegenstanders van het S. cn V.-beleid
hebben .thans hun eigen koers gevolgd en
tusschen twee beginselen naar de goede zijde
gekozen. Het is te hopen, dat het gebeurde
de baan vrij zal maken voor verdere ont
plooiing van particulier initiatief.
Met de begrooting voor 1930 werd daar
na een begin gemaakt.
Een enkele, babbelde nog wat na over de
wethouderscrisis. Dat moet nu maar ophou
den en in ieder geval spreke men er op de
meest sobere wijze,over. We hopen vooral,
Lijdt niet langer
Bedenkt dat een enkel
Uit Oost-ïridie.
H. C. ZENTGRAAFF.
Naar Europa
r. Hbl. van 4 November bevat een
I ten afscheid van den aftretvedan
craaft. die
van Soe-
het buitenland
ie ranvnarden
De heer aZcntgraaff. niet In de gelegenheid I
Pinde persiionlölv afscheid te nemen, dan'-t de
.■xc velen, die hem mondeling, schrlfteUI'" en I
telegrafisch deden bllikcn van hunne symon
vraarvvor In- verklaart zeer erkentelijk te 'Mn.
Tïil herinnert et verder aan, dat ziin afscheid
-le.chta vu tl t li d. .'iken aard is en vermeldt, dat
tiii hnr.p-,. re 1* e-cli rende zijn verlof den ouden
:trhe d weer te hervatten. I
De Javabodo dit mededeelende zegt dan var-
der; I
Da! or tusMfhen d: pe.-s van Oost-Ja'
lening noch aar
bericht, dat de
m in giizeling 1
Kunst en Letteren.
lentics. domicilie
van den gejdschiel
HET „INDONESIA RAJA".
icb" Volkslied „Ini
1 Indonesia, mijn
een oogenblikkelijk>
geneesmiddel is voor
HOOFDPIJN
ZENUWPIJNEN
RHEUMAT1EK
KOORTS OF GRIEP
Onschadelijk voor
het organisme
naar ik van christelike zijde verneem, uit
stekend de kunst om met dat gezegende ar
tikeltje de kunst dc nek om te draaien! En
d i t. laat u toe! U is toch niet bevooroor
deeld of eenzijdig, Burgemeester? Ik ver
wacht, dat u zich uw plicht zult bewust
worden en onverwijld uw banvonnis zult
slingeren naar dit immorele toneelstuk,
waarin de godsbegrippen van ondergeteken
de en zijn geloofsgenoten ten diepste worden
gekwetst Gelijke monniken, gelijke kappen!-
Wij, heidenen, eisen dezelfde reoliten als alle
andere gelovers!"
Neen dat is geen ernst, ik weet het wel.
Dc Jong is geen Olympisch Heiden, de Jong
is in dit stuk zuur-sarcastisch. Maar toch is
deze uiting er een van groote oprechtheid
en is ze den schrijver bittere ernst.
Voor den Almachtige geen andere plaats
dan voor de Olympische Goden. Mag dit er
door dan mag ook het andere.
Neen Dc Jong is geen heiden, maar zich
in bijtend sarcasme als Heiden voorstellen
als men in een christenland leeft en van den
Christus heeft gehoord, is toch even .ontzet
tend.
En dat in dezen tijd, waarin men spreekt
van nieuwe stroomingén in het socialisme,
van religieus socialisme, niet een van hen,
die in de gelederen der sociaal democraten
plaats namen, tegen zulk een optreden zich
verzet, zijn protest doet hooren, zijn consciën
tie vrijmaakt, het verwondert ons niet maar
het kan ons bedroeven!
AREND VAN AMSTEL.
dat in deii liberalen hoek hieraan gedacht
zal worden.
De heer Duymaer v. Twist stelde opnieuw
den burgemeester in gebreke ten aanzien
van dc handhaving der Zondagsrust en al
lerlei sohandlec.tuur, die hij maar openlijk
rustig laat verkoopen. Ook tegen de woeke
ring van allerlei zedelijk kwaad in de
dancings gebeurt niets.
Indien de burgemeester nalatig blijkt te
walen blijven, dan moet de Raad zelf maar
handelen, concludeerde de heer D. v. Twist
Hij had een motie, gereed.
Tijdens dit deel van de rede van den heer
v. Twist zweeg het gehoon uit den soc. dem.
hoek geen oogenblik. De heer Duys is
daarbij belust, op de meeste lauweren. Ook
nu was dat zoo.
Het schijnt, dat op het punt van geestelijk-
zedelijke' beginselen en belangen met de
S.D.A.P. minder gemakkelijk een compromis
mogelijk is dan ten aanzien van andere kwes
ties.
De rede van don anti-rev. woordvoerder
werd krachtig gesteund door den Chr. hist,
hoer Folmer, die overigens uitvoerige be
schouwingen wijdde, aan het probleem; der
werkloosheid.
Op voorzichtigheid in het financieel beleid
drong de heer Duymaer v. Twist, die Zater
dag pas voor de 130.000 gestemd had, met
den ernst, die hem eigen is, aan. De. heer
Hartmann, zelf geen profeet, vroeg of de
wethouder van Financiën dit wel wilde zijn
en wilde weten hoe we. in de eerstvolgende
jaren onze financieele inkomsten zullen ver
krijgen ter bestrijding van de vele, ook be
langrijke nieuwe, uitgaven, die op het pro
gramma staan.
's Avonds gingen we. verdei'.
De heer Vliegen kantte zich tegen de rode
van den- heer Duymaer v. Twist en verde
digde de socialistische maatschappelijke be
ginselen, die op de omvorming .der maat
schappij naar het socialisme gericht zijn.
uitgestippeld, ka
le vertaling'aan
mijn vaderland
dan nok een eljrer
c Wort
- I Lpvo
r slechts tfldejpg zal zUn
Met ingang van Januari a.s. zal „Toenade
ring-", het vakblad van den Chr. Bond van
Fabriéks- en Transportarbeiders, elke week
verschijnen inplaats van om de 14 dagen.
Tevens zal het formaat worden vergroot. Om
de andere week verschijnt het met acht en
met vier pagina's. i
Echter zal tegelijkertijd „De Banier", het
veertiendaagsch blad voor de vakgroep Zee
lieden, ophouden als afzonderlijk orgaan te
verschijnen en worden opgenomen in „Toe
nadering".
DE GEMEENTERAADSZETELS.
Uitbreiding Inlandsche zetels-
Naar de Nwe S o e r. C r t. uit Weltevre
ernam wordt het vraagstuk der uitbreid
art het aantal zetels der Inheemsche geme
eraadsleden binnenkort weer nader bekekei
Hot schiint. dat do 1
t wakker land:
het volk.
mijn vader land
groot-Indonesla
lees, Indonees,
land.j rnUn^gron.
Groot-Indonesia,
1 Indonesia, heerlijk land
5 Óna rijk land
I Daar leef ik
I Voor altijd
Het blad i
ing van de
uur de hoe
r-s. te Soera
de Inheemschei
ter besch
inlandseh 1
mber
isehelökheid van wijziging van
da samenstelling van den gemeenteraad door
uitbreiding van het aantal zetels voor Inheem-
schen en .eventueel ook voor Ultheemschen-nlet
Nederlanders
Wat de directe aanleiding Is voor het doen
voeren van deze bespreking is niet vermeld.
En het ls op dit oogenblik ook nog niet te
zeggen welke de meening is der autoriteiten
met wie straks deze aangelegenheid zal worden
besproken
Vertrouwd mag worden, dat zli hun advies
ïrband houdt i
ledfikl
:al zetels
oor Inlanders uit te
i wordt ''deze wensche-
nagegaan voor Tegal,
NIEUW WOEKERGEVAL.
Slachtoffer van domiciliekeuze.
Een Bandoengsch ingezetene kreeg omstreeks
;sia, heilig land
I ik z(Vl
ij zingen:
a. hef U o
land. hei
Deli Court
Het A.I.i
rfi.-.exil ju
li iet kwuad,
Raja" is geen volkslied, het
alles heel
lks
tstjlub al trappende Jubelt.
leniging nl fuivende zingt: „Varen,
club
- do bare
juicht:
heisa, hupfaldera" zoo zingen
ërs, als ze vergaderen over de
van Indiö óók hun clubliedje.
Er bestaat geen Indoni
land "volk kaï
gcei
volkslied heb.
eniging bestond, werd
schijnen
De Rechter gebonden door de bepalingen, koi
aan dit verzoek geen gevolg geven. Gedaagd
werd aldus bö verstek veroordeeld tot botalini
van het op hei
f250.—, waarom
voor den geldschieter Degrepen was, maar waar
van bovendien een deel reeds was afbetaald.
De voor de hand liggende oplossing was nu
kalm te wachten tot het vonnis aan gedaagde
zou worden beteekend; hij zou immers nog 30
dagen tijd hebben om daartegen in verzet te
gaan
Die vlieger ging echter niet op. Gedaagde ont-
i je geen lid zijn
„Indonesia Raja" is voor hen die bet
n een volkslied en dan geen eerbetoon
- Landsdienaren, öf het is een clublied,
-ragen wij, besluit het Bandoi
Bestuur en Politie moeten doen ais
.clublied" der Partai Nasionalis In-,
iét gedicht „Partai Kita" van den
Perbatasarle binnenkort het licht
Er zijn menschen die ecu onbegrensde
ua.mviu.iig koesteren voor de Neuerland-
schu kumt. Die hel met breed gebaar en
niet vuur van overtuiging kunnen zeggen:
„I-Iet is niks, niks gedaan met de hééle Ne-,
dcrlandsche ii.craluur.
De Eiig.lschc, ue Fransehe letteren, die
:.toan op hoog peil, maar wij, wij hebben
geen pruza-schrij vers, geen dichters, die de
naam van kunstenaar waard zijn."
Och. zoo gaat het als de menschen praten
g an over dingen, waarvan zij geeii
stand hebben.
Wie beweert dat de Nederlandsche litera
tuur feitelijk niet bestaat, bewijst daarmee
dat hij tot oordeelen nie. bevoegd is. De
Nederlandsche literatuur bestaat wel ter
dege, ook al vormt zij geen groo. aaneenge
sloten gebied, ook al is het werk van be
paalde schrijvers en dichters niet allemaal
even goed, ook al is de aesthetische oogst,
die de literaire kri.iek uit de opeenvolgende
generaties dichters kan bijeen brengen, niel
even rijk. Maar dat is in Engeland cn
Frankrijk en Duitschland net zoo.
Kloos, Van Ecden, Vervvey, Helène
Svvarth, ICarel van de Woestijne, Gossaert,
Van Eyck, Boutens, A. en I-I. Roland Holst,
Adama van Scheltema, Jan Celliers, Wies
Moens, Jacqueline van der Waals, Willem
de Mérode, (om maar enkele namen te
noemen), leverden werk dat geplaatst kan
worden naast dat van buitenlandsche zan
gers. Wc zullen voor het proza ons beperken
tot drie rasechte, groote woordkunstenaars:
Jac van Looy, Arthur van Schendel en Aart
van der Leeuw, prozaschrijvers die een wc-
reldreputatie zouden genieten, indien zij
niet. per ongeluk waren geboren in een klein
land.
Ik wil de bewonderaars van een dwepend
met het buitenlandsche, de verachters en
kleineerders van het zuiver nationale in de
kunst, een paar zinnen voorleggen uit J.
Petri's „Literatuur en levensverdieping":
Wij moeten ook altijd eerst de schoonheid
in eigen literatuur ontdekken Wij moeten
niet maar het eerste het beste vreemde boek
aangrijpen en daarmede dwepen. Er moet
j diepte cn karakter in onzen smaak zijn en
i wij moeten niet onze wufte voorkeur zoo
maar aan den man brengen. Ook de litera-
I tuur cischt bezinning en toewijding en
studie en eerst clan kan zij een diepe
waarde in aller leven brengen. Men moet
luisteren en nadenken en ook wel leeren
luisteren, waar een critiek uit roeping
spreekt. Wij willen te spoedig het vreemde
en het bijzondere, dat ons soms het verhe
vene schijnt .en wij zien niet om ons heen,
wij zien niet 't wonder, vlakbij. De I-Iolland-
sche boer is als een knotwilg der polders,
onze landen zijn vlak en prozaïsch, de typen
I zijn stug en dor en toch peilt een schrijver
als Hei-man de Man in zijn prachtig boek
i „Het wassende Water", de diepe poëzie
van het Hollandsche hart Ineens zijn de
polders als wijde landen onder het hemel
licht, de slooten en stroomen zijn vol van
de parelende atmosfeer van ons heerlijk
landschap. En die bocrenmenschen, over
wie wij heen kijken en langs wie zelfs na
tuurliefhebbers kijken en die de menschen
voorbij snorren in D-trein en auto, het zijn
ineens diepe naturen, volledige menschen,
zuivere rastypen, het zijn levende, trouw©
en hunkerende zielen vol grootsche he
roïek."
Opgenomen worden 36 plaatjes, genummerd van 1 tot 36. Als alle plaatjes afgedrukt zijn moet van alle tegelijk
opgegeven worden uit welk boek ze afkomstig zijn. De inzending moet geschieden in de week van 5 tot 11
Januari. Hierover zal eind December nog een nader bericht verschijnen. De deelname staat open voor jongens en
meisjes (kinderen van abonné's) die niet ouder zyn dan 17 jaar. Er zijn zestig grijzen.
INDISCHE REISBRIEVEN
AANLEG VAN EEN NIEUWE
SPOORLIJN
BUITENLANDSCHE RUBBER - (EN
EEN CONSERVATIEF
Een zeer gewaardeerd gevolg van mijn
bezoek aan de inrichtingen van de D. S. M.
was een uitnoodiging om een trèm-inspectie
mee te maken naar den nieuwen spooraan-
leg, van Tandjong Balei in Zuidelijke
th'ig, de uitvoering
cl© concessie,
„.„r ik het in mijn vorigen brief reeds had.
Des avond tegen negen uur werd ik met con
auto afgehaald, om naar Tandjong Balei tc
•vertrekken, want van een knooppunt, dicht
in de huurt tusschen T. B. en Kisaran zou de
inspectie-tocht beginnen. Het was eon prach
tige maannacht, de auto liep uitstekend en
volgens Oostkust-methode met oo i vaart
van ruim 70 joegen we in de richting van
T. B. Gelukkig dat ik een jas hij me had,
want al hebben we het hier in den Onst
althans in de vlakten het niet zoo dadelijk
frisch, als men over de wegen jaagt mot n
snelheid van gemiddeld 70 en dan in don
nacht in den Oostmoesson, dan kan liet
erg frisch zijn. Onder gezelligen kout mot
mijn begeleider, een ingenieur van den aan
leg zelf leider van al dat werk kwamen
we in den nacht ongeveer kwart over twaalf
in T.B. aan, waarheen 'n dn 1 van het
zeischap, dat de tocht zou n ''.-.-n i
tevoren was vertrokken, en zich reeds lang
teruste had gelegd, omdat het den volgenden
morgen reecis vroeg dag zou zijn. Vijf uur
s' morgens werden we weer gewekt en tegen
6 mir vingen we de inspectie aan met een
sprei aal daarvoor ingerichte trein.
Voortgeduwd door een .locomotief hadden
we een prachtig uitzicht o'v&r de nieuwe lij
nen. De eerste 40 K.M. waren reeds gereed- en
zonder eenige moeilijkheid naderden we een
gevaarlijk punt, dat een groote streep dóór
de berekeningen der ingenieurs had getrok
ken. Hier nl. bleek de ondergrond zoo zwak,
dat telkens als men meende dat de lijn ge
reed was, de zwaarte van de opgebrachte
zandlaag de meer kernachtige ondergrond
als het ware wegduwde en men weer van
voren aan kon beginnen. Men heeft mij de
cijfers genoemd van de aantallen M3 zand,
die meer dan men had bereikend in dezen
slokop zijn gegaan, maar dat was geweldig.
Toch hoopte men spoedig in staat te zijn
deze moeilijkheden te overwinnen. Met auto's
I zijn we daarop verder gegaan om ook het ge-
cleelte in oogenschouw te nemen, dat pas in
I het allecerste stadium van den aanleg zich
bevond, midden in het oerhosch, waar de
arbeiders druk bezig waren om de woudreu-
1 zen om te hakken en verder te rooien. Men
moet diepen eerbied hebben voor den arbeid,
die bij dergelijk werk word gepresteerd. Het,
is heel wat anders in on-s vlak landje een
i spoorlijn aan te leggen, dan in een streek
als waar we doorheen trokken, langs ravij-
ncn, door heuvelachtig land, dwars door de
'rimboe, door het oerhosch, - hier en daar
I dwars door een moeras! Merkwaardig is het
te zien hoe de voorarbeid, het opnemen van
het terrein tot het uiterste van nauwkeurig
heid geschiedt. De dwars en lengte-profielen
geven niet. alleen de geaardheid van het ter-
rem aan, maar nauwkeurig is uitgerekend,
waar het zand van uittegraven gedeelten
moet worden heen gebracht, en welke dalen
met andere nauwkeurig uitgemeten terrein-
gedeelten zullen worden opgehoogd. DeChi-
nocsche aannemers hebben sier.' Is v:
nauwkeurig mogelijk zich aan cle
instructies te houden, zoo getrouw mogelijk
de gegeven aanwijzingen te volgen om zoo
effectief mogelijk werkzaam te kunnen zijn.
De chef vertelde mij, dat hoe nauwkeuriger
de kaarten en de aanwijzingen waren, hoe
vlotter het werk verliep, hoe minder moei
lijkheden' ze ondervinden.
Natuurlijk staat men steeds voor derge
lijke verrassingen bloot, als ik boven reeds
meldde, maar die zijn niet te vermijden,
omdat men bij een dergelijke nauwkeurige
terrein-opname toch nooit van te voren met
voldoende zekerheid kan weten of de veel
diepere onderlagen wel voldoende vastheid
zullen bezitten voor de op hen gestapelde
lasten. Juist deze nauwkeurige berekenin
gen, waarmede de Ghinoesche aannemer:
uitstekend kunnen werken, maken het mo
gelijk op zoo ruime schaal van dergelijke
werkkrachten gebruik tc maken.
De contracten, die met cle onderscheiden
aannemers worden aangegaan, loopen over
vele tienduizenden guldens. Het werk wordt
uitbesteed voor afgepaste baanvakken. Dit
is in de practijk dc beste wijze van werken
gebleken, omdat men zoodoende nooit moei
lijkheden heeft met het personeel. Daarvoor
zorgen de aannemers zelf. Ik was tegen
woordig toen enkele contracten werden af
gesloten. Met nadruk werd voorgelezen de
bepaling, dat de aannemer geen gebi'uik
mocht maken van koeli's, die bijandere
maatschappijen in dienst waren. Een admi
nistrateur, die daarbij tegenwoordig was,
lachte min of meer smalend. In dc practijk
toch blijkt deze bepaling herhaaldelijk te
worden overtreden en zijn onder cle weg
werkers een niét gering aantal koeli's, die
eigenlijk op dien grond niet mogen worden
aangenomen. Maar cle controle schijnt niet
zien, hoe door het aanleggen van den weggroote zorg aan hun tuinen geven als over
over geheel© gedeelten in de aangrenzende j het algemeen bij de Nederlandsche het ge- j
boschstrooken een ware ravage was ont- val schijnt te zijn.
staan. Talrijke boomen werden zoo niet ge-| Aan het toezicht schijnt nog wel een en
heel ontworteld, dan toch door de meerdere j ander te ontbreken.
belasting van den grond eenvoudigweg Tijdens deze reis maakte ik nog kennis I
met een rasechte conservatief, die
allen ernst zei-de, dat hij het opheffen van
het trouwverbod ten zeerste betreurde, dat
dat feit van funesten invloed is geweest, z.i.
op de gunstige ontwikkeling van de Oost
kust. Dat trouwverbod behelsde, het voor
schrift, dat cle employe's, die minder dan
f 400 verdienden niet getrouwd mochten
zijn, een verbod, dat naar men denken kan
weggedrukt. En het waren geen kleine
struiken, waarbij dat plaats vond, integen
deel, groote woudreuzen vielen geheel om
of werden zoo in hun grondvesten geschokt,
dat ze in een hoek van soms meer dan 45
gr. kwamen te staan en alleen door andere
woudreuzen als het ware werden opgehou
den. Om die boschstrooken bekommert de
D. S. M. zich heelemaal niet. Die liggen
>ver het algemeen buiten haar concessie- j zeer veel immoreel© gevolgen met zich
terrein, zij heeft er dus geen belang bij om j bracht. Het heeft een heele tiid geduurd,
Slier een en ander aan te doen. Zoo aanvoor de verschillende directies er toe over
haal* lot overgelaten zal moeder natuur gingen, dat verbod op te heffen, zoodat het
natuurlijk al heel spoedig haar werk doen, mogelijk is, dat getrouwde employé's uit
en zal binnen afzienbaren tijd van deze komen, of althans dat ze reeds spoedig in
ravage weinig meer te hespeuren zijn, en j het huwelijksbootje stapten. Dit nu vond
alles weer overwoekerd zijn met weelderige i deze conservatievelieer buitengewoon ver-
plantengroei. Ikeerd. Hij erkende grif, dat dat verbod tot
We hebben dien dag vele kilometers af-1 allerlei zeer ongewenschte toestanden aan
gelegd per auto, getufd langs ettelijke rub-1 leiding gaf, maar verklaarde, dat nu een
bei-, olie-, palm-, gamhir-tuinen enz., tui-niet veel minder ongunstige toestand ge
nen, behoorende aan. vreemde en aan Ne-1 schapen wordt. Immers de jonge vrouw
derlandsche maatschappijen, en zondertjes, die vaak heel alleen op de kebons
de laatste nu, en vooral cle goeden onderoverblijven, dag aan dag, 's avonds hun
hen, te kort te doen moet ik zeggen; dat man terugkrijgen moe en afgewerkt, verve-
ik een sterke indruk kreeg, dat. over het len zich al spoedig, zoeken afleiding, halen
algemeen dc Nederlandsche het verre won- hun man over tot het aanschaffen van een
nen .van de meeste vreemde in behoorlijk auto, of althans om meer vreugde en af-
oridèrhoud en goéde zorg. Er waren tuinen wisseling in haar eentonig bestaan te bron-
van vreemde maatschappijen, die den mij gen tot het doen van andere uitgaven die
begeleidenden administrateur tot groote ver- hun budget te boven gaan, waardoor al
ontwaarcliging brachten, zoo slecht onder- j spoedig financieele zorgen zich voordoen
houden zagen ze er uit, tuinen, die niet en cle man, om daaraan het hoofd te bieden,
behoorlijk'waren schoongemaakt, waar de zich schuldig gaat maken
verschillende
gemakkelijk, zoodat men veel oogluikend j groen homesters slechts zeer spaarzamelijk ongewenschte "practijlien, en zoo de misère
toelaat. De D. S. M. plukt daar de vruchten groeiden, waar -cle. boomstronken waren niet van de lucht is.
van. Officieel is echter alles in orde. (blijven staan, de zieke boomen klaarblijke-1 Bovendien komt de man, nu hij een gezin
Ik schroef zoo straks, dat dc ondergrond lijk niet behoorlijk werden verzorgd, de heeft, er niet meer toe om zich als vroeger
"niet r'.cvig genoeg was, speciaal op, een be- doode hoornen niet door andere werden ver- meer met de koeli's te bemoeien, zich de
'nap!' weggedeelte, toch bleek over cle ge- vergen, kori-m tinnen, die oen zeer ver 'aal .eigen te maken met behulp van „le-
nie die grond niet van groote stevig- -Iocs h*n 1 "k kv t, g ,olg var 'e v 'weken" een goed ver-
l te zijn. I-Iet was zeer opmerkelijk te it, rt«t - i'1,i r, p deze uitdrukking waar
i,i .i I
door ook cle arbeid niet meer zoo goed werd
gedaan als vroeger. Het nauwe contact met
de koeli-bevolking was volkomen verbro
kenKortomhet opheffen heeft een
verderfelijken invloed gehad
Er zullen er niet velen meer zijn, die zoc
onomwonden dergelijke theorieën zullen
verkondigen. Dat het leven van de em
ployé's aan menschwaardigheid belangriji
heeft gewonnen, nu ze een eigen gezir
mogen vormen, met een vrouw, die. hun
waardig is, dat ze nu wat werkelijke huise
lijkheid kunnen genieten, dat de verleidinf
voor hen nu veel minder is geworden, da
schijnt, alles niet mee te tellenhet werk
de efficiency schijnt ook hier weer vóói
alles te moeten gaan. De financieel© zorgei
waarin cle employé's, volgens deze somben
beschouwing al gauw komen, dank zij di
verveling en genotzucht der vrouwen, zullei
zich natuurl jk wel bij sommigen hunne
voordoen, maar tegengesproken moet wor
den, dat die genotzucht inhaerent is aan d>
eenzaamheid der cultures. Veeleer zou-dei
we het tegenovergestelde vol kunnen hou
den, n.l. dat in cle srootere steden met haa
veel grootere afleiding, met de veel grooteri
concurrentie en cle zucht om elkaar na t
apen en vooral niet voor elkaar onder t
elpen de verleiding tot het doen van groote
Uitgaven clan cle beurs toelaat, in het bij
zopder het aanschaffen van een auto, no|
veel grooter is, en dat daar de gelegenheii
om op ongeoorloofde v .'zen door dobbelei
als anderszins zich te verri'ken voo
zwakkere broeders een blijvend gc
vaar oplevert. Ik meen clan ook
dat het aantal personen, dat een veel t
groote levensstaat voeren in de hoofdstc
den veel grooter is clan daar in de cultures
terwijl als zeker mag worden aangenomen
dat in velerlei opzicht het trouwverbod d
toestanden in Poli en Medan aanmerkelij]
heeft verbeterd. 'Te'. doet dan ook we
vreemd aan om n - 'no r-corservatje
te ont- eten, nier vond het te merk
waardig om van die ontmoeting in dea
brieven niet te schrijven.
