iWalIdc: Gerda. Leemans: Derunapht 2. Pladdet;
Orinoco. Wanders; Geertrulda. Maaa; Onderne
ming. van Veen: Maria. Vermeulen; Htma, var.
Duijnen; AmeVtnd. Poters.
V,"
- 4 DECEMBER 1929 EERSTE BLAD PAG. 3
NiEUW LICHT OP
MOZES' BOEKEN
helt,
I.
Wat hier volgt bedoelt eert inleiding te
zijn op enkele artikelen, die een belangrijk
onderwerp willen behandelen.
Zeker allereerst voor hon, die met mii op
Christgelooyig standpunt staan, onzen Bijbel
minnen, doorvorsehen en bejtudoaren, wijl
ze dien 'beschouwen als de bijzondere open
baring des Héeren, ingegeven door don
Heiligen Geest, on daarom Gods Woord
van a tot 7.. Dóch ook voor lien, die van de
critischc richting zijn tegenover do H. S.,
en soms nog wel 7.oggen, dat Gods Woord
in haar is vervat, maar die toch mindere
of meerdere bezwaren hebben tegen som
mige Bijbelboeken, pericopen en testen, cn
dan den weg, der gestadige critiek, zonder
einde wenschon af te leggen, die misschien
zou kunnen leiden tot volkomen overeen
stemming.
In dit ón dé volgende stukken gaat het
bij name ever de vijf boeken van" Mozes,
in wetenschappelijke kringen Pent»;
teucfi genoemd, het „vijfdeolige" boek, bij
dc Joden Thorah gehoeten1).
Mep' kan wel zeggen, dat die Pentateuch
reeds eeuwen onder het ontleedmes dor
critiek heeft gelegen, als geen ander hoek
des O. of N. T. Als resultaat dezer lang
durige bestrijding kan men wel noemen,
wat een onzer Nederlandschc godgelocrden
cr pas neg over schreef: „Met is nu wel
uitgemaakt., dat Mozes de hoeken, die op
zijn naam staan, niet heeft geschreven."
-Ter verklaring van de verschillende her
halingen en ongerijmdheden, die de Bijbel-
sc-hc critiek in deze boeken meende op te
merken, nam men de toevlucht tot de ver
onderstelling, dat de Pentateuch zou ont
staan Zijn .uit dc samenvoeging en ineen-
vlechting van verschillende afzonderlijke
geschiedverhalen/ welke hetzelfde tijdvak
behandelen2), om maar niet te spreken
van de zoogenaamde astraaltheologic, die in
de O.T.-ische verhalen die religie denkt
terug^ te vinden, welke in de hemellicha
men cn de natuurkrachten goden meende
tc ontdekken, die alles, dus ook de wereld
der menschen, 'bestuurden.
Afgedacht, fan den onderlingen strijd, d:o
sedert 1753, t^en de Fransehe geneesheer
Jean Astruc zijn critisch werk tegen den
Pentateuch uitgaf, gevoerd is tusschcn mo
derne en ethische theologen, die zelfs op de
voornaamste punten elkander steeds heftig
aanvallen3), moet alvast protest worden
aangeteekend tegen de door en door onwe
tenschappelijke wijze, waarop mannen als
Wellsbauscn en Kucnen tegen V- s' boe
ken te keer gingen. Deze ;h
wier geleerdheid ik grootcn
kenden om zoo te zeggen, geen >.a
Egyptisch, en blijken, zooals uit lu n „fr li-
anten" to bemerken is, niet op de hoogte
geweest te zijn van de Egyptische religie,
zeden, gewoonten, levenswijzen, enz. Dat
was toch zeker wel een eerste \es ischte
geweest voor hun oritisohe studiën!
Nota bene! Terwijl juist de mensehen, die
we uit het. O. T. le.eren kennen, als lmt
ware, dagelijks met alles wat .van Egypte
was in aanraking kwamen!. Zeker, Abra
ham was afkomstig uit het verre Oosten,
cn daardoor, is do invloed van Babel op den
Bijbel niet ia alles. te. loochenen, maar die
aartsvader zelf heeft in Egypte verkeerd, cn
wonde, waar hij in Kanaan ook zijn tent
£espan«cn_bereft, in Siehem en Hebron aan
firm, proo t en-./ka ray'a an weg, die Egypte met
dat land, "én door Kanaan mët Sync cn
Móüópót&mië verbond, en vanzelf, mot do
rondom Kanaan wonende volken. Datzelfde
s ook van Izaak en-Jakob te zeggen. Maar
znoral van de hoofdpersonen uit den Pen
tateuch,- als Jozef, Mozes en Jozua, die
begrijpelijkerwijze geheel en al op de
hoogte geweest zijn van alles wat tot Egypte
in den uitgebreid sten zin behoorde. Israël
woonde immers eeuwen lang in Egypte, en
kwapa ook na zijn bezitneming van het
beloofde land in voortdurende aanraking
incde, zoowel door de groote hnirwegen,
J door handel, vooral transitohandel,
diplomatie, oorlogen, enz.
Wie ook maar eenigszins op de hoogte is
van de opgravingen in Palestina, vooral in
de "laatste jaren, die weet, hoe groot dc
invloed van Egypte vele eeuwen lang op
Israël is geweest, meer dan van Lab -1.
Geleorden, die dus den moed hebben of
nemen om over den Pentateuch te schrijven
en te spreken, als over een niet-Mozaisch
boek enz., en geen Egyptologen zijn, moeten
in hunne zoodoende onwetenschappelijke
hyppthesen en conclusies ten cenonmale
worden afgewezen! Eerlijkheidshalve oient
hieraan te worden toegevoegd, dat de God
geleerden, die met mij van Gereformeerde
belijdenis zijn. ook ter dege schuldig staan.
Want Egyptologen van eenige beteekenis
zijn helaas niet onder ons aan te wijzen,
erf zoodoende hebben wij, Gereformeerde
theologen, een zeer voornaam deel van wat
tot1 onze studie diende te bohooren, totaal
braak laten liggen4). Het is daarom to
hopen, dat vooral met het oog op do hoogst
belangrijke vraagstukken, die de autoriteit
van Gods Woord betroffen, er onder onze
jeugdige godgeleerden, aan onze Universi
teiten en Theologische Scholen, mogen
komen, die zich met alle vlijt op de E°*yp-
tologie toeleggen, wijl dan niet alleen bij
zonder licht zal verspreid worden over den
Pentateuch, maar ook over de andere boe
ken des O. T., als b.v. Job, Psalmen, Spreu
ken, Prediker en de Profeten
Er is kort geleden van de hand van den
Heidelbergerschen hoogleeranr A. S. Yahu-
da, Israëliet van naam en afkomst, het
eerste deel verschenen van een hoogst be
langrijk werk, dat opzettelijk den buiten-
gewonen invloed bespreekt, die van Egypte
op het volk van Israël is uitgegaan
Hoewel deze geleerde, die behalve de
Scmietische talen, ook do oud-Egyptische
in hare verschillende nuanceeringen mach
tig is, ook op modern-critisch standpunt
staat, zoodat ik verschillende bezwaren
togen zijn betoog zal moeten inbrengen,
heeft hij hun, die den Bijbel als Gods
Woord beschouwen, cn bü name den Pen
tateuch hebben te verdedigen tegen aller
lei aanvallen, een zeer groot en dienst ge
daan, en het zoodoende vooral den Gerefor
meerden theologen gemakkelijker gemaa.it
<im de vele en velerlei bezwaren togen den
Pentateuch en andere O.-T.-ische boeken te
ontzenuwen. Zijn vanzelf niet goedkoop
boek kan wel met vrucht gelezen worden
door hen. die de Hebreeuwsche taal machtig
zijn, doch het is natuurlijk zooveel te meer
waard voor die niet geheel en al onkundig
zijn op het rijke en ruime gebied der
Egyptologie.
De beteokenis van bovengenoemd boek
ligt vooral daarin, dat Prof. Yahuda:
1. De Babel-Bijhel-gelcerdon, die vooral
d-ï verhalen over de schepping, het para
dijs, den zondeval, den zondvloed, den Ba-
belschen torenbouw, de spraakverwarring,
enz. geheel en al aan Babylonischcn invloed
toeschrijven, mijlen ver terug wijst en ze
heel wat tonen doet lager zing%n.
2. Aantoont, dat de schrijver van den Pen
tateuch volkomen op de hoogte is geweest
tnet alles wat tot Egypte gerekend kon
Worden, ook vooral met het intieme staats-'
en hofleven, welker geheimen, etiquetten
en ingewikkelde ceremonieën alleen bekend
konden zijn aan don ingewijde, bij wien
wij natuurlijk aan Mozes denken. Ook de
Jozef-verbalen moeten afkomstig zijn van
ierpand, die in de hoogste Egyptische krin
gen verkeerd heeft, en zijn dus niet van de
hand, gelijk wel modernen h woerd hebben,
van een naïef verteller, diewel eens
wat van Egypte gehoord had! Ik hoop een
en ander nader aan t? wijzen.
3. Dat do .Pentateuch moet-geschréven
zijn, vóórdat Israël in Kanaün is gekomen.
4. Dat de dusgenaamde bronnenscheiding
der moderne en ethische theologen voor een
zeer groot ilcol berust op totale onkunde
\nn de Egyptische taal, enz.
5. Dat de Hebreeuwsche taal een eigen
taal was, voor Israël Egypte verliet, cn
bovendien dat, merkwaardig, r wijze, hoe
zeer dit volk in den loop der eeuwen in
aanraking is geweest, rn soms tijden lang,
mot alle mogelijke natiën, er betrekkelijk
weinig uitheemse he woorden en spreek
wijzen in zijn taal zijn terug te vinden, en
dat dus do Hebreeuwsche taal een gansch
eigenaardig, en door cn docr. een 11c-
brceuwsch stempel draagt, wat haast van
geen andere taal kan gezegd worden.
Hillcgcrsberg. M. II. A. VAN DER VALK.
3) Onder Hoxatcuch verstaan we den
Samaritaanschen bijbel: Het „zësdeolig"
boek, don Pentateuch met het boek Jozua.
Men leze in de Christ;bike Encyclo
paedic, uil gegeven door J. H. Kok te Kam
pen, het belangrijk artikel van Prof. Dr.
G. Ch. Anldcrs, van Amsterdam.
3) Prof. Kucnen o. a. beweerde, dat de
Dckaloog, de Tien Geboden, van na de bal
lingschap dagteekendo, en Babylonische
copie was; Prof. Eerdmans, die ook over
de bronnensplitsing heel andprs oordeelt
dan hij, beschouwt dien juist als het aller
oudste stuk uit den Pentateuch,, enz.
4) Er is Van Gereformeerde zijde wel wat
gedaan aan Assyriologie, en dankbaar her
inner ik mij, hoe mijn beminnelijke hoog
leeraar, Frof. M. Noordtzij, een der eerstaa
onder ons is geweest, die belangstelling cr
voor trachtte te wekken, en ons op zijn
colleges dikwijls met enthousiasme sprak
over de resultaten der Assyriologie met
betrekking tot de verhalen in Genesis.
Maar aan wat heel wat beter ware geweest,
aan Egyptologip, dacht geen theoloog onder
ons. wat onbegrijpelijk en verbluffend is
tegelijk. Hier is voor de Vrije Univer
siteit, voor Kampen, mogelijk ook voor
Apeldoorn wat te doen. Wat ik vooral schrijf
aan het adres van hen, die aan die inrich
tingen studeeren.
c) Hoewel ik waarschijnlijk binnenkort
over dit onderwerp wat zal uitgeven in
boekvorm of publiceeren in tijdschrift,
meende ik allereerst in dit blad, zij het dan
wat populairder, er wat over tc moeten
schrijven.
c) A. S. Yahuda, Die Sprache des Penta
teuch in ihren Beziehungen zum Aegypti-
sehen. Erstes Buch. Walter de Gruyter
Co., Berlin und Leipzig, 1929.
Schoolnieuws.
HOOGER ONDERWIJS.
TECHNISCHE HOOGESCHOOL TE DELFT.
Prof. Dr. G. A. Molengraaf, hoog
leeraar in de Delfstof en Aardkunde, zal in
in Maart 'zijn afscheidscollege hóuden.
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN.
Hij Kon. besluit van 2 December is aan
Prof. Dr. J. C. Kluyver, op zijn verzoek, met
ingang van 15 September, eervol ontslag ver
leend als gewoon hoogleeraar aan de Rijks
universiteit te Leiden, met dankbetuiging voor
de belangrijke in die betrekking bewezen dien
sten.
VRIJE UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM
Ui tbr ei dings fonds. Na de verant
woording van uit iedere plaats ingekomen
gelden voor het Uitbreidingsfonds, gelijk,
die in het laatste Jaarboek der Vrije Uni
versiteit werd opgenomen, zijn nog eenige
belangrijke giften binnengekomen, zoodat
de gevraagde som van drie honderd dui
zend guldon verkregen is. Zoo mogelijk zal
in het volgend Jaarboek een aanvullende
verantwoording worden opgenomen.
Als al de nog toegezegde bijdragen, ge
deeltelijk 'berustende bö de - y;-.
voor deze zaak werkzaam geweest zijn,
ontvangen zijn, zullen daaru t de gemaak
te onkosten nog kunnen worden bestreden.
De Uitbreidings-commissie kan flus nu
deze inzameling als beëindigd beschouwen
cn verzoekt aan al de medewerkers die
dit tot heden niet deden, ten spoedigste
hun afrekening in te zenden en de ontvan
gen gelden op de girorekening van het Uit-
bi eidingsfonds No. 122138 te storten.
Ook de gebruikte of eventueel nog onge
bruikte kwitantieboekjes worden gaarne
dezer dagen ontvangen. Alle corresponden
tie te richten aan den Administrateur van
het Uitbreidingsfonds, B. Faber, Keizers
gracht 164, Amsterdam.
RIJKSUNIVERSITEIT TE GRONINGEN.
Te Groningen is de nieuwe kweekerij van
de Universitaire plantsoenen, genaamd „Da
Kamp'', gelegen aan den Jodenkamp, ten noor
den van het terrein van de Gasfabriek en ten
zuiden van de oude Israëlietische begraafplaats
nabij het scheikundig laboratorium in gebruik
genpmen.
De secretaris van curatoren herinnerde daar
bij. volgens het „N. v. h. N.", hoe men 30
jaren geleden opdat gebied luier niets bezat.
Men begon voor het kweeken van za ad plantjes
voor de plantsoenen der universitaire gebou
wen met een paar op een boeldag gekochte
ramen en wat planken, waarvan men eer. broei
bak maakte. Langen tijd heeft men zich met
een gehuurd terrein moeten behelpen. Vooral
toen door de nieuwe gebouwen aan den Melk
weg en den Oostersingel de plantsoenen be
langrijk werden uitgebreid (zelfs tot 4 hectare)
werd de gelegenheid tot kweeken veel te klein.
Men heeft nu naar een stuk rijksgrond omge
zien en de keuze is gevallen op het bovenom-
sibreven terrein, dat tot dusverre als opslag
plaats werd gebruikt.
En al is nu de nieuwe inrichting nog van zeer
bescheiden omvang (een plantenkasje ont
breekt), er zijn thans toch 60 betonnen broei
bakken en vele zomerbakken. Bovendien is er
een loods gebouwd, waar in den winter het
personeel zijne werkzaamheden kan verrichten
en waarin ook het vertrek aanwezig is voor den
chef van den plantsoendienst, den heer L. J.
Jansen van 't T.aar, onder wiens leiding in ge-
zameifyk overleg met den districtsbouwkun-
dige bij de rijksgebouwendienst, den heer H. G.
Huisman, het geheel op eenvoudige, doch zeer
smaakvolle wijze is uitgevoerd.
Ten slotte bracht de heer Janscen van 't
Laar dank 3an allen, die tot. de totstandkoming
van deze inrichting hadden medegewerkt,
waardoor het personeel een uitnemende werk
plaats had verkregen.
De Universiteit te Groningen is thans de
eerste in ons land, die zulk een inrichting be
zit, waardoor het 'mogelijk wordt de omlig
gende terreinen van de laboratoria (welke
laatste zoozeer behoefte hebben aar. een vrije
rustige ligging) een eenigszins fraai uiterlijk,
dc stad tot sieraad te geven-
WAARDSL002E DIPLOMA'S
Uil Brussel afkomstig.
Onlangs is in de. Nederlandsch pers vermeld,
dat een paav Nederlanders waren benoemd
tot Doctor honoris causa in de Handelsweten"
schappen en wel r'.óor don Senaat van de „Uni-
versité Phüotechniquc" *.e Brus el. t „H dd
heeft inlichtingen ingewonnen en Verneemt
thans uit Brus cl dat de „diploma's afgele
verd door de Un'.versité Philotechnique te Bru-
sel cn door een dergelijke inrichting te Luik
ook met weidschen naam niet de minste
waarde hebben." Tot nu toe schijnt deze „Uni-
versité" alleen de Balkanstaten bestreken te
hebben; ru maakt zij ook lamlgenooton van
ons gelukkig met haar diploma's.
Het blad verneemt, dat de Belgische diplo
matieke en consulaire autoriteiten op de hoog
te gebracht zijn en dat men iri Ëelgio eer.
Wet voorbereidt, die zonder inbreuk t<j maken
op de vrijheid van onderwijs, bedoelden prak
tijken te keer gaat,
N. C. S. V.
De e.v. „Federatiedag'' der Ned. Chr. Stu
denten-V ereonigir.g is bepaald op Zaterdag
15 en Zendag 16. Februari, a.s. te Utrecht.
Op het programma staan: Zaterdagavond,
Openir.gsdienst te lelden door den voorzitter
der N.C.S.Vl; „Ut cmnes unum sint'', door
Dr. J. Dijkman. Zondagmorgen, kerkgang.
Zondagmiddag, „Keerpunten in de gesch ede-
nis der Wereldfederatie", door Dr. H. 0.
Rutgers; „De Chvistc-n-Studentenbeweging cn
de geestelijke opbouw van Czechs-Slovakije'',
door Prof. Dr. J. L. Hrocnadka van Praag.
Zonda,'.v :ul, Bidstond te leiden door Ds.
M. C. Slotsmaker de Bruine.
De N.C.S.V. zal weer een gemeenschap
pelijke conferentie houden met de Vrijzinnige
Christelijke Studenten-bond van 1416 Jam
a.s. te Arnhem. Als referaten zijn vastge
steld: „De persoon.van Christus", in te leiden
door Prof. Dr. J. Lindeboom (vrfjz.) en Prof.
Dr. M. van Rhijn (rechtz); „Onze taak in het
studentenleven'' door Jonkvr. S. M. van Cit-
ters, lid van het Hoofdbestuur der N.C.S.V,,
en H. A. Snellen, oud-voorzitter van den
V.C.S.B.; en „Het leven als daad", door Ds.
J. Koopmans (oud lid N.C.S.V.).
LAGER ONDERWIJS.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN.
Katwijk a. d. R ij n (Otto Baron van
Wassenaar van Catwijckschool, hoofd D. Blans-
jaar), II. N. de Nie te Neuw-Vennep.
Utrecht 'Springweg, hoofd H. J. Harm-
sen), R. Dykstra, aldaar.
R lioón, J. Geensen te Oud-Beijerland,
Utrecht (Bewaarschool, le Daalschen-
dijk), mej. A. Nul te Gcuda.
Lintei o (Gem. Aalten), J. W. Groeneveld
te Dcetinchem.
IJzerlo (Gem. Aalten), R. Bozeman te
Zutphen.
Winterswijk (Wilhelminaschool, hoofd
J. H. Bloem), mej. R. C-. Wentzel te Zwolle
en mej. W. Bassink ts Hengelo (O.).
Brunssum, L, hoofd J. C. Glaser), mej.
H. M. Jansen te Nijmegen.
J. S. WESTEHVELD.
De heer J. S. YVesterveld, sedert 1 Sept.
ten in hooger beroep gaan.
1897 hoofd der Chr. .SchotoL (Julianaschool)
u Sloterdijk (gern. Amsterdam), heeft, naar
cie „Stand." meldt, tegen 1 Maart 1930 eer-
\ol ontslag aangevraagd wegens lichamelij
ke ongeschiktheid na 40 dienstjaren. Als
onderwijzer was hij werkzaam aan de Chr.
School, te Bergambacht en te Amsterdam.
Een derde gedeeltelijke uitvoering
van Art. 4 der L. O.-Wet is noodig
De perscommissie van de Vereeniging
voor Chr. Buitengewoon Onderwijs schrijft
ons:
Ten einde aan Art. 4 der Lager-Onderwijs-
wet van 1920, in afwachting eéner afdoende
regeling van dit onderwerp, een voorloopige
uitvoering tc geven, verscheen 31 Dec. 1920
een Kon Besluit, waarbij de Scholen voor
zwakzinnigen onder het Buitengewoon On
derwijs werden gebracht
22 Oct. 1923 verscheen een nieuw K. B.
tot rangschikking onder het Buitengewoon
L. O. van de Scholen voor doofstomme, blin
de, zwakzinnige en slechthoorende kinde
ren, zoomede van de Scholen voor idioten
en imbéeillen.
Deze Kon. Besluiten gaven echter nog
geen volledige uitvoering aan art 4, omdat
tie geldelijke toestand des lands zulks niet
toeliet, zoodat ook o.a. verschillende ande
re inrichtingen, die volgens genoemd arti
kel onder Buitengewoon Ond* ".vijs moesten
gerekend worden, er nog buiten bleven.
Sinds bleef de zaak rusten. Hoewel in 's
lands geldmiddelen verbetering was geko
men. en de belanghebbende Besturen her
haaldelijk voor hun Scholen opneming on
der het Buitengewoon Onderwijs bepleitten,
gebeurde er niets, totdat in 't begin van
dit jaar het gerucht de ronde deed. dat Mi
nister Waszink een K. B. voorbereidde- om
aan Art 4 een volledige uitbreiding te ge
ven.
Het ontwerp K. B. verdween, toen het Mi
nisterie aftrad.
Wat toen?
liet wachten was op de Troonrede. Daar
in werd, helaas! ook van een wachten ge
sproken, nl. op het verslag.der Staatscom
missie tot herziening der L. O.-Wet 1920.
In dat verslag zal ook het Buitengewoon
Onderwijs opgenomen worden, maar de uit
werking er van zal zeker niet vroeger dan
over 4 jaar gereed kunnen zijn. Deze her
ziening zal het voornaamste werk wordn
den tegenwoordigen Minister van On
derwijs.
Zoolang kunnen alle inrichtingen echter
niet wachten.
Duidelijk blijkt zulks uit de brochure
tier Scholen in druk", uitgegeven door 't
Bestuur van de Vereeniging voor Buiten
gewoon Onderwijs.
Ook in het Voorloopig Verslag der Twee
de Kamer op Hoofdstuk G der Rijksbegroo-
ting wordt op spoed aangedrongen en toe
passing der L.O.-Wét ten aanzien van de
nog niet geregelde soorten van buitenge
woon lager onderwijs noodzakelijk geacht
En in het bijzonder wordt er op aangedron
gen, het onderwijs, hetwelk aan jeugdige
psychopaten wordt gegeven (zooais ii
August Hermann Franckeschool to Rotter
dam en do Scholen van Iloenderloo en die
van Talitha Kumi te Zetten) onder het Eu:
tengewoon Onderwijs te brengen. Hetzelfde
wordt noodig geacht voor het onderwijs aan
lichamelijk gebrekkigen (nl. de Johanna-
Stichting te Arnhem en de Adriaan-Stich-
ting te Hillegersberg).
F.ri wat nu? Wat zal het antwoord der
P.egeering zijn?
Vermoedelijk zal de algeheele uitwerking
van Art. 4 wel blijven rusten, totdat het ad
vies van bovengonoemdo Staatscommissie
zal uitgebracht zijn.
Maar intusschen kan er toch wel een 2e
gedeeltelijke uitvoering aan Art. 4 gegeven
worden
Het inwilligen van den wenseh om
ne.aldelijk de beide laatste soorten door het
Voorloopig Verslag genoemd: de psychopa-
tlion-schnien en de Scholen voor lichamelijk
gebrekkigen, onder het Buitengewoon L.
op le nemen, kan voor de schatkist niet
al te bezwarend zijn. Deze Scholen ont
vangen toch reeds de Rijksbijdrage, als val
lende onder de Lager-Onderwijswet En de
vraag om opneming onder het Buitenge
woon Onderwijs vloeit niet in dc eerste
plaats voort uit geldelijke overwegingen,
••vooral hieruit, dat het voor die Scho
len een opvoedkundig belang is van buiten
one beteekenis, daaronder gerangschikt
te zijn. Het onderwijs daar gegeven is geen
on onderwijs, en kan onmogelijk naar
behooren behartigd worden, als het niet de
plaats krijgt, waarop het recht heeft.
BOUW VAN EEN GYMNASTIEKLOKAAL
Te Apeldoorn had het Bestuur der
Chr. School Parkweg 10- beroep bij Gedep.
Staten van Gelderland ingesteld tegen het
besluit van den Gemeenteraad van Apel
doorn, betreffende het weigeren van mede
werking van dezen Raad inzake den bouw
an een gymnastieklokaal bij zijn school.
Gedeputeerden verklaarden dit beroep ge
grond en beslisten, dat de gevraagde merle-
king moest worden verleend. Tegen dit
besluit kwamen B. en W. in beroep bij de
Koningin en voerden in hun beroep aan,
dat het onderwijs in de lichamelijke oefe
ning aan' de Scholen voor G.L.O. zich hoofd
zakelijk bepaalt tot klein-terreinspel cn
daarom een gymnastieklokaal bij
iedere school voor G.L.O. niet noodig is.
Het Schoolbestuur maakte in zijn beroep
Gedeputeerden de opmerking, dat zijn
school een opleidingsschool is en dat bij de
gemeentelijke opleidingsscholen een gym
nastieklokaal is en de gemeente eenige
i'geleden bij één der opleidingsscho
len twee lokalen heeft laten bijbouwen, in
plaats van het gymnastieklokaal te be
stemmen voor klasse-lokalen. B. en W.
brachten ook in bun beroep naar voren,
dat bij de School Kerklaan, die onder het
zelfde Bestuur staat, een gymnastieklokaal
's, welke school op slechts korten afstand
i'an de school aan den Parkweg is gelew
De Kroon overwoog, dat het gebruik van
een gymnastieklokaal aan de School aa
den Parkweg om onderwijs te geven in h-
vak lichamelijke oefening. Ge norma
eisehen, aan het geven van lager onderwijs
te Stellen, niet te boven gaat en dat de ge
vraagde medewerking alsnog moet worden
verleend, uit overweging, dat de aanvrage
steun vindt in het bepaalds in art. 72
L.O.-Wet en daar aan de ia art. 73 dezer
wet omschreven vereischten werd voldaan
en verklaarde het beroep van B. en W. van
Apeldoorn ongegrond.
SCHATTING VAN EEN SCHOOLTERREIN.
Naar wij vernemen is door het bestuur
van de Vereen, vcor Chr. Volksonderwijs te
Per nis overeenkomstig art. 17 der L.O.-Wet
bij de Kroon beroep ingesteld tegen de be
slissing van Gedeputeerde Staten van Zuid-
Holland, bij welke beslissing de waarde is
bepaald dcor de deskundigen, aangewezen
door Gedeputeerden, van een terj-ein aan den
Sluisjesweg, toebohoorend aan deze vereeni-
Appellant kan zich 'niet vereenigen met
deze schatting in verband met het feit, dat
perceelen grond in de omgeving en aan den
zelfden weg gelegen, verkocht zijn tegen een
hoogeren prijs, dan door Gedeputeerde Sta
ten per verkanten Meter is berekend. Het
bestuur verzoekt ten slotte aan de Kroon
de waarde' van het terrein op een hooger
bedrag te bepalen.
De Kroon zal dus moeten beslissen, welke
waarde aan het terrein de School moet wor
den toegekend.
OPVOEDKUNDE IN DE BUS.
P a r a v e r d e s zendt ons mededeeling
van de volgende ervaring:
't Is half vijf.
De bus zal dadelijk wegrijden. F.r is maar
weinig volk in: twee dames en mijn persoon.
Ik moet ver, dus ben maar achterin gekro
pen.
Daar komt nog iemand binnen: een moe
der met twee leuke pukkies, van drie jaar
oud misschien. Moedor zet ze allebei naast
zich op het smalle bankje.
Doch, kijkdaar glijdt Miepje van de
bank af en dringt langs mecdcr heen, naar
achteren. Ze stelt veel belang in die blin
kende handvaten op de leuiningen.
„O moe, wat een leuke dingen. Waarom
zijn die hier?"
Om je aan vast te houen. Maarkom
hier, Miepje!"
Miep komt niet. Ze vindt zoo'n wandeling
door de bus veel te leuk! Kijk, nu gaat Jo
ook nog bijna weg. Gelukkig, moe zet ze weer
neer. Nu Miep nog! En moeder grijpt Miep
en zet ze weer naast zich op dc bank.
„He, Moe, waarom mag ik nou niet?" i3
het pruilwoordje, dat natuurlijk volgt.
Miep ziet al weer wat anders, klimt op
een bank, staat voor het raampje en wijst:
„Kijk s, Moe. wat een leuk hondje. Hij
wil met'zijn
„Zeg, Miep, je moot gaan zitten. Anders
roep ik de man van dc bus. hoor! En als
die je hier ziet staan, dan zet-ie je d'r uit.
En dan mag je niet meerijen".
Miep hoort blijkbaar moeders stem nieten
oogt slechts den chauffeur na, die huiten de
bus inspecteert. Ze glijdt weer op den grond
en vraagt met haar leuk stemmetje: JUoe,
waarom loopt die man nou buiten? Vindt-ie
het niet koud? Waarom gaan we nou nog
niet rijden?"
Moe is hoos geworden. Je kan het haar
aanzien. Zo zot Miepje weer op de bank
snauwt: „Nou zal je blijven zitten, hoor! Je
bent een vervelende meid, hoor! Ik neem jc
nooit meer mee!"
Miep is niet hoos. Miep is niet bedroefd
ook. Ze voelt blijkbaar niets van de zware
beteekenis van deze woorden.
De bus gaat rijden. De kinderen hebben
plcizier in hun uitstapje. Hun vreugde wordt
nog grooter, als een man instapt, die achter
hen gaat zitten en allerlei dingen huiten, op
den dijk en in de rivier naast hen, aanwijst
en er wat van zegt.
Thuis hebben do kinderen het druk tegen
paatje over „net zoo'n aard i gen mijn
heer", die hen lichtjes cn schepen liet zien
en over honden vertelde. O, ze hadden „een
hcelen hoop" gezien, 't Was erg leuk in de
bus geweest!
Moeder alleen heeft een slechten tocht ge
had. Ze waren immers zoo ondeugend! Ze
konden geen oogenblik stil zitten! Zc zo
niet meer meenemen, hoor!
de reis dubbel zoo leuk geweest, mis
schien reeds alleen daardoor, dat er dan-
geen „hulp" (was het dat niet?) van ande
ren, „wildvreemden" bij hoefde te komen!!
Ja, opvoedkunde leer jc overal, zelfs in de
autobus.
KLASSE-BEZETTING.
De „Chr. Onderwijzer" schrijft het vol
gende:
In het verslag over het L.O. van 1928 in 'le
gemeente Utrecht, komen ook voor alle
Scholen met hare klassen, cn het aantal
leerlingen.
En nu blijkt, dat we bij de Openbare La
gere Scholen klassen tellen niet 12 cn ook
eên met 48 of 49 leerlingen, daar tusschcn
liggen er dan met 14, 16, 20, 21 en meer
kinderen.
Bij het Christelijk L.O. is het minirr
55 en daar tusschcn weer allerlei var
ten.
Het Roomsch-Katholiek L.O. klimt va
tot 63 per klasse, een record-cijfer dus.
Bij het U.L.O.- zijn de getallen weer an
ders en kleiner: Roomsch-Katholiek U.L.O.
Aan 832 leerlingen; Openbaar U.L.O. van
S31; Christelijk U.L.O. van 5—39.
Men ziet, dat de verschillen wel bijzon
der groot zijn cn dat voor hetzelfde of dik
werf minder salaris de een heel wat meer
werk moet presteeren dan de andere.
Natuurlijk kan men niet alles nivellee-
ren, rnaar het streven naar meerdere gelijk
heid, wat grootte van klasse betreft, is toen
wel de overweging waard, al was het all
om de overmatig belaste collega's, waar
der dikwerf dames uit de eerste klasse, den
arbeid wat te verlichten. Nu we bij het Rijk
van 4840 leerlingen per klasse zijn ge
daald en de gemeente Utrecht een gemid
deld van onge\eer 30 berekent, gaat het niet
aan den een rnet een reuzen-klasse op te
schepen, terwijl een ander met een minia
tuur-klasje volstaat.
In alle Scholen laat de klafcsen-bezetting
wat de getallen leerlingen betreft, zooveel
te we.nschen over, dat het hard tijd is, dat
er tenminste gepoogd wordt, hier tot meer
dere gelijkheid te komen.
EEN EXAMEN, DAT MEEVIEL.
In de „Wartburg" vinden we een inte
ressante mededeeling uit de jeugd van
dichter, die in deze maand herdacht
De 17-jarige P. A. de G e n c s t e t
in 1847 te Zwolle geëramineerd in de groote
zaal ven „Odeon". Dat vooruitzicht van liet
Zwolsche Staatsexamen was voor den ze-
•achtigen knaap reeds tijden van te
:n een oorzaak van groote nerveusiteit.
En al spoedig uitte zich straks op-liet exa-
nen zelf die zenuwachtigheid op onheil-
pellende wijze. Door zijn gejaagdheid toch
viérp dè angstige examinandus den inkt
koker over zijn papier, toon hij reeds meer
dan de helft van zijn schriftelijk werk be
ëindigd had.
Radeloos zag hij in 't rond. toen een
statige, eerbiedwaardige gestalte op hem
toetrad. Met 'was de rector der Latijnsche
School, Dr. Thicbout. Deze werd getroffen
door het geestig gelaat en het schitterend
oog van den knaap. Hij sprak hern bemoe
digend toe, bracht hem uit de.zari cn ging
met hem op cn neer wandelen in den tuin,
over allerlei onderwerpen met hem spre
kend. Zoo vroeg hij den jongeling uit, zon
der dat deze er zich van bewust was.
lvcn laatste zeide De Genestet: „Nu ben ik
gelukkig weer mijzelf cn kan ik weer ant-
oorden; mag ik nu weer naar de zaal
teruggaan en wilt u mij daar ondervragen?"
Dr. Thiebout echter antwoordde tot groote
v-errassin-g- van den jongen examinandus:
„Ik weet reeds allés wat ik weten wilde*
wat mij betreft is uw examen afgeloopen".
Straks deelde de rector zijn bevinding
mede aan zijn collega's en het slot van do
geschiedenis was dat De Genestet werd toe
gelaten als student. s
Welk een verstandig examinator! Welk
•n voortreffelijk paedagoog! Welk een
menschcnkennerj Mannen als die Dr. Thic
bout kan men met recht bewonderen. Moch-
er in onze dagên, met examens en exa
minatoren en examinandi overvuld, maar
meer geleerden en onderwijzers zijn van het
slag van Dr. Thiebout,
EXAMENS-NED. TAAL.
Amsterdam. 3 Dec. M. O. Akte K7. Ge8x
L-. -i. 1 find, n.l. dc- heer J. W. Verkruisen te
EXAM2NS-H0CGDUITSCHE TAAL.
Dc mondelinge examens M.O. voor de Akte
(letterkundig gedeelte), voorzoover openbaar.
EXAMENS-STUURMAN
fav^'de heeren H. Berkhout c
EXAMENS-MACHINIST
laag, 3 Dec. Gesl. voor dlpl.
J Matthifsen en J. J. van den
en te Vllssingen.
Rechtzaken.
FAILLISSEMENTEN.
AMSTERDAM,
DEN HAAG: 2 Decemb'
Vjjk, den Haag.
r. C B Goedvolk, radfo-
n Harstenhoekweg 118;
HUlnk; curator mr. H.
i J Th. M. Bergmai
Rivierberichten.
„Zoo leer je nog "s opvoedkunde in
bus", dacht ik, toen ik thuis zat- Het ,M
r on boe" met liet zinnetje: „Houd mij
toch bezig" cn „Schoolopvoed'i'
en Onderwijs" met dat mooie hoofdstuk
over de Tucht, zwierven op dat oogenblik
natuurlijk rond door mijn hoofdaktestudi
geest, en telkens weer zag ik zc voor me: die
„bloedeigen" boo ze moeder en dien
„wildvreemden a a r d i g e 11 m ij 11 h i
En onwillekeurig zette ik die mijnheer
mijn rechterhand, cn die moeder liet ik
mijn linkerzijde gaan!
Ziehier dua <V moraal, die ik zoo maar
onbewust gemaakt had!
Misschien maakt een ander een heel r
dcic. Dat er zooveel „ondeugd" onder or
kinder: n gevonden wordt bijvoorbeeld. Ni
ah dan ch ondeugendheid
HAXSWEERT, 3 December.
;NSPLAAT: Tai
AMSTERDAM: A
K OAS WEHUEP.Z
ZVVlJNDliECHT:
GOES: Schelde -i
BEUGEN OP ZOOM:
DORDKECHT Fraue
FRANKRIJK: Izar. Boel
DUITSCHLAND: Pa ma O
Boey; Mararget.ia Madaitt
i 10. Dekker: Mai
H8.75
07.S3
1 400 Locale Comlté's
gevcer 50 pCt.
Zandtange (Gr.) steeg r
400 Locale comUtVa
HANGELBROEK.
EXAMENS.
ACADEMISCHE EXAMENS,
R.-K. Hand.
1 u r g. Gesl.: pr
e Nijmegen.
Techn. Hoo
de heer F. do 1
Haarlem (met lot) 1
üchc Taal (Fransch): doet
valW
nsche Taal (Engcla(h): d
Brand.
ischap: doct.-ex.. de heer
2: do «t. Jannetje. Stad Amsterdam S.
sterdam 4, Scpn Henjo. 2 Gebroeders
ladenia 10, Blazlna, Johanna Spes sa-
genen. Maria Cornelia. Missouri, WUck-
3. Witzer: Michel Ahgelo; van Heyst
Rombouts: Rosalie, Tfieys; Jacobus,
waard; Mylord. Tult; Bertha 1. Schmltz
Bot. Orunwinckel, Hamme; Carnegie,
t; Renö Maas. Dirkje, Simons; Pauline
dé Kempe; Tnmlna Lerner; Zuid-Beveland. Stor-
mezand: Mimosa, Sap; Elodle; Schoeten; Mann-
ïelm 223. Helt; Allda Otjens; EbenhaCzer, Scheer
mcyer; RUntran-s 50. Vermeulen; Wllma Jlskoot
R S G 50. porz Oso 3. Rosman; Ferdinand Spie
gels; Regentes Bosman; Madeleine Vervliet; Sant
10, Wisslnk; Sent 7. van HooyweghenPetronella
greperkamp: eJan José dc Mayer; Madonnc,
Heyntjea; Macobeja, Peters.
LOBITH, 3 December.
Gepasseerd en bestemd voor
ROTTERDAM stoomschepen Saga, Lcgia.
flarmine. Teuna 2, Modlr. Crescendo Somrae,
Noord. Claude Bernard. Petronella, Wing!, Her
man. de Gruyter 7. d'Alembert. Kenia, Agnard;
Wühelmlne. Heep: Karl Louise. Krauth; Mann
heim 70. v. Campen; Maria Thercsia. Mellinghof; 1
Rhesr.au, Bieseman: Geertrulda, Schellaars; Cor-|
■nelia, Vermeulen; Do t«d zal 't leeren, de Ryder; j
Victoria. Duven: Fransiska, Helllngs: Waleuraj
14. Muth; Helena. Joosten; Anna, Bungarts; j
George Sand. Ehrcnfried: Marianne. Rörsch;
Roemer Visscher, Mceuwsen: v. Eyck. Smlts;
Ludovicus. Driessen; Hans. Geutjes; Mastal.
Oomens: Fassim. Oomens; Maca, Oomens: Twee
Gebroeders, v. Alphen; Marokko, v. WUk: Jo
hanna, de Bot; stoomschepen: Stolzenfel*. M.
Stinnes IS. Marwi. Adda. F"
K. 9
Kcssel; Freussen
Duprez. de Keiz
Engelsma; Horl,
landen, "Verhagei
CS, Komp: Btnn
hoven: Catharln;
Zuiderzee. Raab
MunU'lcentia. van
3rein: Daventrla, Welbedadht;
-: Saxonla, Hausen; Merkur,
StebenlistPrins der Neder-
Bismarck, Wengo: Raab K-
1 vaart 2. Klap; Elisc. Werk-
v. Baaien; LEEUWARDEN:!
9MN...C iers: TILBURG: Flottant,'
Thy s sen: WORMERVEER: Charlols 12. v.
nuwerkerk; ZWOLLERKERSPEL: Eendracht,
Stoter: UTRECHT: Emanuel, Fernhout; En
Avant. Boete: Bl'DEL; Lutzow. Loog: GOES::
Res Nova, Leeuwonsteln: HELDER: Germajo.
LentingAMSTERDAM: Corjo. Stravers;
DELFT: Risico, Verhagen: NIJMEGEN; Pht-
lippina Johanna, Gerrits; LEUR: Rival. Steen
stra; APPIXGEDAM: Vertrouwen, Alta; AM
STERDAM: s. Brunswijk; Dana Touw: SLEEU-
WIJK: Time ls Money. Visser; ZUTPHEN:
Daventrla. MUsslg; CAPELLE: Goad, van Zwol;
ZOETERWOUDE: Ellthe, Verberck; SCHIE
DAM: St Jozef, FlelschhauerPleternella, v. d.
Wetering: LOBITH: St Michael, Engelaer;
IJMUIDEN: van Driel 40. Beekman: IIOORN:
Vertrouwen. Duinkerken. ZUILEN: Maria,
Schaden; SCHARSTERBRUG: Spes Salutls,
Waster; DEN HAAG: Lena, Jansen: Emanuel,
do Vries: J3REDA: Maria, Vermeulen; ECK
•WIEL: Jantje, de Vries; AMSTERDAM: Ver-]
'wisseling, Booij: ANGEREN: Bernardino, Bo-,
pert: DOETINCHEM: Elisabeth. Panjer;]
IJMUIDEN: Groenendaal, Peters; LEIDEN; j
Drenthe, v. d. Graaf; GOIDSCHALKSOORD:1
'Nova Boole: SCHIEDAM: Pleternella. v. d.
WeteringHASSELT: Eduard, Slotboom;]
1 HAARLEMMERMEER: St Maria. Reymers;,
'vLISSINGEN: Verandering. RUkers: BUIK-;
'SLOOT- Leentje Cornelia, Volker; BIESBOSCU:
Ncptunus. Vogel'S-BOSCH: Res Nova. de Bic;
'.\MSTERDAM: Joma, v.Komen; Ideaal, Oud-
N'EDERLAND stoomschepen Japtco, Ancor.
Cornelia, Xella.
BELGIü: Baden 23. Sclimitt: ld. 22. Witter;
Phenix Rhcnan S. v. Hof; Wildhorn. MUI: Tanto
12 Hilp; St Antoine. Cauwenberg; Marle. Ver-,
I meuten; Tastcur. do Joode; Meteor, v. Eek;
Comptoir 10. Pflrman: Antonia. Arcnds; Onder
neming 6. v Boven: Anna. Kleboom; Athena,
Stelnhelmer: Helvetia. Bal: Johanna, Heeren;
Mariaburg. Claeys; Marietta, v. Cauwcnbergh;
Rougct. v. Cauurcn. Dragon. Vetten; Sus:o,
PetersJoraaen?. Ottcn: Infatlgnble. Mees: Sla-
ma;. Metzdorf: Marcel Claessens: Content, van
Luvk: Aariana. Jlskoot RhenanU IC. Ollealagcr;
Christina 2. Wolff; Xomados. Köpp; Emka.
FoucheurSuphur. de Jong; Hormine. van
I DUITSCHLANDst, Dcutschland.
