DINSDAG 12 NOVEMBER 1929
DERDE BLAD PAG. 9
Ds, M. JONGEBREUR
Bij zijn Zilveren Jubileum als
Predikant van Veenendaal
HOE ONZE BEGINSELEN LANGZAAM
MAAK ZEKER DOORWEEKTEN IN
DIT DORP.
Op Woensdag 20 Nov. a.s. hoopt ds. Mar-
tinus Jongebreur .behalve zijn 54-sten
verjaardag, ook te herdenken, dat hij voor
vijf en twintig jaren als dienaar des Woords
werd bevestigd in de Ned. Hex'v. Kerk te
Veenendaal.
Dit zuiver locale jubileum trok onze aan
dacht, niet alleen omdat dominee Jonge-
breur een bekende persoonlijkheid is in de
Ned. Herv. Kerk, maar vooral omdat wij
hot interessant vonden de doorwerking van
onze beginselen na te speuren, onder de
krachtige, doelbewuste leiding van dezen
stoeren zoon van Calvijn, in dit Utrechtsche
dorp.
Want wie geen vreemdeling is in net
kerkelijke Jerusalem, weet wel, dat ds. Jon-
gebreur een stempel, z ij n stempel heeft
gezet op deze groote mooie gemeente, en
dat er gedurende een kwarteeuw met ze
gen en vrucht is gewerkt.
Op grond van deze overwegingen zijn we
eens naar Veenendaal getogen en verzoch
ten om een onderhoud met den aanstaanden
jubilaris, hetgeen hij ons vriendelijk heeft
willen toestaan.
Uit den aard der zaak kwamen hierbij toe
standen en personen naar voren,, die voor
Veenendaal zelf heel veel bcteekenis hebben,
maar voor het overige deel van Nederland
ten slotte weinig zeggen.
Daarom veroorloven we ons hieronder niet
een geregelde gescliiedbeschrijving te geven,
doch veel liever willen we nagaan den groei,
cn den opbloei van de zuiver gereformeerde
principia, op kerkelijk en politiek gebied;
op het terrein van school cn maatschappij.
Zoo heeft het jubileum van Ds. Jongebrcur
een groot-ere dan locale beteekenis. Zoo is
zijn werken een voorbeeld voor velen; zoo
wekt de zegen menigeen tot jaloerschheid.
Martinus Jongcbreur werd 20 Nov. 1875
geboren te Ouderkerk aan den IJsel. Hij
was een leerling van het gymnasium te
Zetten, dat destijds stond onder leiding van
Ds. van Lingen. Gedurende den tijd dat hij
te Utrecht theologie studeerde, heeft hij tot
op zekere hoogte ook den invloed van Dr.
J. D. de Lind van Wijngaarden, toen predi
kant te Utrecht, ondergaan.
In 1899 werd Ds. Jongebreur candidaat en
op 25 Maart 1900 deed hij zijn intrede te
Jaarsveld aan den Lek, welke gemeente hij
vier jaar heeft gediend.
Veenendaal in 1902.
In 1904 stond in Veenendaal Ds. H. Doorn-
veld, een gemoedelijk vrome man, die echter
de lijnen der beginsels niet al te scherp
trok. Men bedenke goed, dat de theologische
cn kerkelijke nuanceeringen destijds in de
Herv, Kerk eenigszins ander.s waren dan
CJCllVlWiUljj.
Verder was er Veenendaal een Vrije
Christelijke School, waarvan het bestuur
bestond uit twee Hervormden- en vijf Gere
formeerden. Deze school was een doorn in
het oog van Ds. Doornveld, die kort gele
den een zuiver-Hervormdo School had opge
richt
Politiek was Veenendaal, laten we maar
zeggen, Christelijk liberaal. Men begrijpt
wel, wat we bedoelen: Zondags ter kerke
gaan en verder niets laten blijken van een
dieper levensbeginsel. Dat men burgemees
ter van Asch van Wijk, die anti-revolutio
nair was, naar de Twééde Kamer afvaardig
de, is alleen te verklaren uit de groote popu
lariteit van dezen magistraat, maar zeker
niet uit het feit, dat hij A. R. was.
In deze sfeer nu werd de dominee van
Jaarsveld gehaald, een jonge,
vurige Petrus-natuur.
die zwoer bij de Gereformeerde belijdenis
en wien de anti-revolutionaire beginselen
zeer waard waren.
Het laat zich gemakkelijk verstaan, dat
het tot botsingen en kleine schermutselin
gen zou komen. Elke actie toch wekt reactie.
En zoo kwam er inderdaad leven in de
brouwerij.
Toen Ds. Jongebreur na eenigen tijd be
stuurslid werd van de Vrije Christelijke
School, scholden de liberalon-met-die-wiitc-
das hem voor
„practisch doleerend".
Dat hij zich gaf aan den arbeid voor Pa
trimonium en erger nog aan de anti
revolutionaire kiesverecniging z'n sympa
thie schonk, was dezen heeren een bron van
groote ergernis. Het gerucht werd verspreid,
dat de nieuwe -dominee wel spoedig tot de
„dolecrenden" zou overgaan, en toen dit
niet gebeurde zelfs niet toen hij in het*
bestuur van den Gereformeerden Bond
kwam, die in de eerste jaren, vlak na zijn
geboorte immers nog heette: bond tot vrij
making der Herv. Kerk toen Ds. Jonge
breur in „de strikken van het genootschap"
vast bleef zitten, was dat eigenlijk een te
leurstellingnaar twee zijden!
Vermakelijk zijn de staaltjes van
Ds. JU. JONGEIUtEUR.
rivaliteit
tusschen de aanhangers van de Hervormde
en de Vrije Chr. School in die dagen. Vond
men de eene week een extra gift in de col
lecte voor de Hervormde School, een week
later kon men er op rekenen, dat er voor
de Vrije School een even groote, of wel een
nog grootere gave gevonden zou worden in
het kerkezakje. De gebruikelijke bijschriften
ontbraken daarbij evenmin.
In deze eerste jaren was er op poltiiek ter
rein, bij gemeenteraadsverkiezingen ook een
vaak felle strijd tusschen de anti's eener
zij ds en de gecoaliseerde Chr. Historischcn
met de liberalen anderzijds.
Ds. Jongebreur was en is er de man niet
naar, om voor scheldpartijen en intimidatie
op zij te gaan. Hij hield het doel in 't oog
en met vaste hand stuurde hij daarop aan.
Geleidelijk veranderde de toestand, vooral
toen in 190S Ds. Doornveld verdween, omdat
hij zich te oud voelde voor ruzietjes op
schoolgebied en in de politiek.
Tegen de jonge garde van
„Troffel en Zwaard"
was het Christelijk-liberale bolwerk niet be
stand.
Troffel en Zwaard was de jonge mannen-
vereeniging, waarvan Ds. Jongebreur voor
zitter was, en waaruit hij zijn mannetjes
recruteerde. De jonge vereeniging nam een
groote vlucht en telde al dra meer clan hon
derd leden. De „Troffels" kwamen nu van
lieverlee in de colleges.
Dit was het begin van een radicale om-
koer in de Veensche gemeente.
Met de komst van den opvolger van Ds.
Doornveld, Ds. J. de Bruin (thans te Rot
terdam) was het eigenlijk met het Chr.
Hist, groepje ook gedaan. Door de samen
werking van de predikanten Jongebrcur en
De Bruin werd in Veenendaal Zondag aan
Zondag verkondigd de zuivere Gereformeer
de waarheid; de een was meer voorwerpe-
lijk, de ander meer aan den onderwcrpelij-
ken kant.
Gedurende de volgende vacature, die 2V2
jaar duurde voltrok zich do kentering ge
heel en groeide de partij der Jongebrcu-
rianen uit tot vollen wasdom. En zoo bleef
het. Veenendaal is tot den huldigen dag een
Gereformeerde, anti-revolutionaire Gemeen
te. Ze heeft drie predikanten, die zij de3
Zondags en in de week trouw volgt.
Geen wonder, dat bij de laatste verkiezin
gen twee derde van alle uitgebrachte stem
men op de A. R". partij werden uitgebracht.
Met de toeneming der bevolking Vee:
nendaal is een welvarende fabrieksplaats
was ook een tweede Hervormde Kerk noo-
dig en deze is sedert een goed jaar nu in
gebruik genomen. De Julianakerk is een
sieraad voor het dorp.
Even nog dreigden nieuwe strubbelingen,
toen de Raad van Beheer niet de onverdeel
de sympathie van allen had. Menschen, die
vroeger gestreden hadden voor de Hervorm
de Kerk, voegden zich toen weer bij de ge
scheiden kerken.
Intusschen wist Ds. Jongebreur de ge
meente te overtuigen dat het hier geen be
ginselkwestie betrof. Veler onwil bleek te
zijn een niet-willen-bctalen. En 't gevolg was,
dat bij stemming een overgroote meerder
heid de meening van Ds. Jongebreur deelde.
Ziehier, met een enkele lijn geteekend de
arbeid van den aanstaanden jubilaris. De
kerkelijke geschiedenis van Veenendaal in
de laatste kwarteeuw is een schoon bewijs
voor de
Zoo is het to begrijpen, dat er een hechte
band gelegd is tusschen dezen leeraar en
zijn gemeente. Hij is er algemeen geacht en
bemind. De band was zoo hecht, dat veer
tien maal andere gemeenten vergeefs poog
den dien te verbreken.
En nu Ds. Jongebrcur een eigen huis liet
bouwen op de Kerkewijk, zal menschelijker-
wijs gesproken slechts do dood hier een
scheiding maken.
Niet alleen om zijn persoon wordt Ds.
Jongebreur bemind. Ook, vooral ook om zijn
preeken, die steeds weer frisch zijn, gezond,
levend, krachtig, overtuigend. Trouwens, dat
is dank zij de radio ook buiten 't
Veen welbekend!
Behalve zijn pastorale werk in engeren
zin. geeft Ds. Jongebrcur zich nog aan veel
andere dingen.
Wij'vermeldden reeds, dat hij van do op
richting *f lid is van het hoofdbestuur van
den Gereformeerden Bond: de laatste jaren
beheert hij do kas en elke week is het lezen
van zijn financieele verantwoording in de
„Waarheidsvriend" een attractie. Hij doet
in dezen niet onder voor den betreurden
vroogeren penningmeester, wijlen de heer
J. C. Fliehe.
Verder is Ds. Jongebreur praetor van de
Ring Wijk, scriba van de Classis Wijk en
Sec. lid van het Prov. Kerkbestuur van
Utrecht.
In Veenendaal is hij Voorzitter vün de A.
R. Kiesverecniging, van de Vrije Chr. School,
van de Patrimoniumschool, van Troffel en
Zwaard. 1
Ook mogen we dankbaar vermelden zijn
persarbeld als medewerker van „De Nieu
we Utrechtsche Courant,"
En nu ten slotte.
Toen wij den aanstaanden jubilaris ver
lieten, overstraalde een heerlijke herfstzon
de geelbrunie tinten der najaarsnatuur. Het
sprak alles van een zomerweelde, die voor
bijgegaan was, maar ook van een voldragen
vrucht.
Het trof ons, hoe ongebroken de kracht
van deze forsche ffguur nog is, die in meer
dan een opzicht van zijn schouderen en op
waarts grooter is dan al het volk.
En toch ook voor hem schijnt nu de
najaarszon. Onwillekeurig gingen onze ge
dachten terug naar een vorig jubileum
in 1925 dat zijn boezemvreind, wijlen Ds.
G. H. Be.ekenkamp nog mocht meevieren.
Linquenda,
wij hebben hier geen blijvende stad zoo
heet de villa van Ds. Jongebreur. Op dit ju
bileum zal hij de waarheid dezer woorden
dieper ervaren, dan menigeen vermoedt. Nog
staat hij ,en met grooten dank mag hij te
rugzien op een arbeidzaam leven en een
gezegenden, zeer gezegenden werktijd.
Geen frase is het, als op dit feest gehoord
wordt hot Soli Deo Gloria. Wij vertrouwen,
dat volgende week Woensdag deze dank
toon in Veenendaal boven alle andere zal
uitklinken en we zijn er zeker van dat
daarbij gevoegd zal worden de bede, dat
Ds. Jongebreui; nog kon hot zijn vele
vele jaren gespaard blijve voor zijn gemeen
te, die hem zoo lief is, en dat ten tijde des
avonds zijn levenspad verlicht worde door
het heldere schijnsel, dat afstraalt van den
Kandelaar.
Kerknieuws.
KERK EN ZUIDERZEEGEBIED.
Te Utrecht hebben, onder leiding van
Prof. Dr. J. R. Slotemaker de Bruine, verte
genwoordigers van een aantal Herv. Class.
Besturen en de Zuiderzeecommissie verga
derd. Gewezen werd op het bestaan van twee
Commissies: een geestelijke onder leiding
van Dr. J. Th. de Visser en een stoffelijke
onder leiding van Prof. Slotemaker.
Ds. J. W. Groot Enzerink, van Leiden,
drong aan op een in groote lijnen uitgestip
peld werkprogram, waarvan de Voorzitter
zeide, dat dit in bewerking is.
Ds. F. H. Plooy, van Blankenham, drong
aan op meer lectuur ep op het organiseoren
van excursies naar het Zuiderzeegebied.
Dr. O. Norol deelde mee, dat in de Classis
Leeuwarden alle 52 gemeenten voor deze
zaak bezooht zijn en dat weer 17 sprekers
voor spreekbeurten in den winter beschikt
kan worden. Hij schat dat begin 1934' de
definitieve bevolking zich in don eersten
polder vestigen kon.
Ds. B. Klein Wassink, van Bathmen, raamt
het benoodigdo bedrag op een millioen, half
door giften ,half door een leening bijeen te
brengen.
Ds. J. H. Grollc, van Utrecht, betreurt dat
in de Zuiderzeefilm het kerkelijk element
ontbreekt
Ds. H. H. Brucherus Cleveringa, van Mid-
delstum, vroeg of hot Bestuur ook richting
loos zal zijn bij het plaatsen van menschen,
waarop de Voorzitter meedeelde, dat het
Zuiderzeefonds zich niet als plaatsing-
bureau beschouwt, doch slechts voor kerk
bouw dient .In do Commissie zijn alle rich
tingen vertegenwoordigt.
REORGANISATIE-NED. HERV. KERK.
Ook in Amsterdam is, naar men ons
meldt, een Comité gevormd om de Gemeen
teleden in te lichten inzake het bij de Syno
de ingediende Reorganisatie-ontwerp. Drie
vergaderingen werden gehouden, teneinde
aan deze zaak meer bekendheid te geven.
Daar deze vergaderingen een eenigszins in
tiem karakter droegen, omdat één voor de
verschillende ambtsdragers, één door de
Ethische en één door de Confessioneele Ver
eeniging werd holegd, bestaat het plan, een
dezer dagen, zoo mogelijk in verschillende
gedeelten der stad, Gemeente-avonden te
houden, waardoor in ruimer kring belang
stelling voor deze zaak kan worden gevraagd
Predikanten van Ethische en Confessioneele
beginselen, alsmede van Gereformeerden
Bond verlecnen hieraan hun medewerking of
betuigen hiermede luin instemming.
VEREEN. VAN KERKVOOGDIJEN.
Te Zwolle is, onder leiding van den hoer
J. Bakker, van Menaldum, lid der Tweede Ka
mer en voorz'tter der Vereeniging voor Kerk
voogdijen, oen druk bezochte vergadering
gehouden, ten einde te komen tot oprichting
van een provinciale organisatie.
INGEZONDEN hiEDEDEELING.
Vim is het krachtige wapen
in den strijd tegen vuil en
onreinheid. Vim reinigt pot
ten, pannen, vorken, messen,
lepels, email, koper, houtwerk,
schilderwerk, linoleum, glas
werk en tegels. Maakt alle keu
kengerei glanzend en helder.
N.V. De Lever's Zeep Maat
schappij, Vlaardingen.
De aanwezige Kerkvoogden verklaarden, na
de gehouden besprekingen, zich in beginsel
voor de oprichting van een afd. Overijssel.
Een commiss1 e van voorbereiding werd ver-
volgens benoemd, waarin zitting namen de
kerkvoogdijen Almelo, Blankenham, Deven
ter, Kampen en Zwolle.
De voorzitter sloot met een woord van dank
aan de kerkvoogdij Zwolle, voor het beschik
baarstellen van de consistoriekamer.
KERKELIJK ZEGEL.
Te Den Haag-Oost en Den Haag-
West hebben de kerkeraden der Geref.
Kerken het Kerkelijk zegel, tot dusver bij
haar in gebruik, ingetrokken, daar gebleken
is dat door mlsteekening het oorspronkelijke
werd veranderd. Het thans ingevoerde, oor
spronkelijke zegel vertoont een ijsvogel van
veel slankere gestalte. Het zegel is ontleend
aan de legende van den ijsvogel, die zijn
eieren uitbroedt in een in de zee drijvend
nest. Het symboliseert de Kerk, die te mid
den van den storm der wereld de haar van
Godswege aangewezen roeping in getrouw
heid vervult.
„MARANATHA"-WEEKEND.
Te Zeist zullen onder leiding van den
heer Joh. de Heer, redacteur van „Het Zoek
licht", op Zaterdag 16 en Zondag 17 Nov. in
hotel „Boschlust" te Zeist een roeks samen
komsten worden gehouden in den £eest van
de bekende Maranatha-Conferenties. Des
Zaterdags vinden deze plaats te 3 uur en
7.30 uur en des Zondags te 10 uur, 3 uur en
7.30 uur.
Het onderwerp voor deze samenkomsten
is: „Het Profetisch Woord on de vervulling
in onzen tijd". Ds. H. Rottenberg, evange
list onder de Joden te Rotterdam, hoopt
's Zaterdagsavonds te spreken over: „De
wederkomst des Heeren met betrekking to'
de Joden".
De toegang tot de samenkomsten is geheel
vrij, terwijl voor de bezoekers, die de geheelo
reeks wenschen bij te wonen, gezorgd kan
worden voor pension, wanneer dit tijdig bij
de Zoeklicht-Propaganda te Zeist wordt
aangevraagd.
Wetenschap.
HISTORISCH TIJDSCHRIFT.
De jongste aflevering van deze roomsch-
kath. periodiek (uitg. Honri Bergmans Cie,
Tilburg) geeft het laatste deel van pater C.
Wessels bijdrage over „De Katholieke Missie
in het sultanaat Batjan (Molukken)" gedu
rende 1557—1609, waarin thans de laatste
jaren behandeld worden. Ook uit nog later
tijden worden mededeelingon gedaan. Voor
de kennis van cle geschiedenis onzer „Com
pagnie" en van het „Zendingswozen" vinden
we hier menige inteéessante bijzonderheid
vermeld.
Dr. Polman voltooit zijn studie over „Jan-
senius als polemist tegen do Calvinisten",
waarbij thans speciaal nagegaan wordt do
plaats die Jansenius als polemist in het
milieu van zijn tijd moot worclen toegekend.
Hij wordt aangewezen als te behooren tot
cle „historische" richting: zijn polemiek met
Voetius werd op historisch terrein overge
bracht, waardoor hij buiten de „officieele"
richting kwam te staan. Ook wordt betoogd,
dat een „Jansenitische" methodo ondanks
Jansenius ontstaan is. Zelfs wordt gevraagd,
of hij de draagkracht zijner woorden wel
geheel bewust was. Van Jansenisme was
nog geen sprake. „Men kon toen nog heel
goed een zeker dogmatisch flxisme huldigen
zonder daarom nu juist verdacht te zijn. Er
was nog geen conflict geschapen tusschen
die verafgoding dor Christelijke Oudheid en
de practische onderwerping aan het gezag
der levende Kerk. Pas later, na het ver
schijnen van den „Augustinus", zou die sterk
geprononceerd historische mentaliteit er
blijken van geven gevaarlijk te kunnen zijn
en zou zij, welbewust van de consequenties,
die er uit voort zouden vloeien, haar dogma
tisch fixisme scherp formuleeren".
Van pater J. Kleijntjens lezen we de wor
dingsgeschiedenis van „Het College te Kat
wijk a. d. Rijn" (1831). In het begin heeft
men er nog al eens met „niet geschikte"
werkkrachten te tobben gehad.
Dr. J. HolLnsteiner geeft een „Oesterreichi-
scho Rundschau" en Dom. C. Poulet zijn
„Courrier Francais".
Ten slotte zijn er de Katholieke Algemeene
Historiografie, omstreeks 30 pagina's. De
persen zweeten nog altijd!
Kunst en Letteren.
„Vlaanderen" van 9 November schrijft:
„Tot nog toe hebben we slechts twee Ne-
dorlandsohe promoties gehad aan de Univer
siteit te Leuven. Verleden jaar promoveer
den in het Nederlandsch: dc heer Felix But-
ten (Hollander) tot doctor in de Nederland-
sche Letterkunde met zijn proefschrift over
Felix Timmermans; en nu (op 5 November)
Wcloerw. I-Ieer E. Valvekcns (Vlaming) tot
doctor in geschiedkundige wetenschap met
een ongemeen degelijk proefschrift: „De
Zuid-Nederlandsche Norbertijner abdijen en
de opstand tegen Spanje: Maart 1576—-1585".
Binnen enkele maanden promoveert dè re
demptorist Pater Stubbc tot doctor in de
Arohaeologie en Kunstgeschiedenis met een
proefschrift over Rubens. (Deze laatste had
een proefschrift willen indienen over den
modernen Viaamschen schilder Permeke,
doch dit werd door zijn fakulteit afgewezen
„omdat dit niot wetenschappelijk had kun
nen behandeld worden".)
Er waren tot nog toe geen Nederlandsche
promoties omdat er geen studenten waren
(lie in het Nederlandsch wilden promOvee-
ren".
GUIDO GEZELLE.
Dr. André Schillings zal bij N.V. Visscr'i
Boekhandel en Drukkerij te Weltevreden én
Valkhoff Co. te Amersfoort 't licht laten
zien: Guido Gezelle, de Mensch en de
Dichter.
SIGRID UNDSET.
Gemeld wordt, dat Sigrid Undset een nieu
we roman voltooid heeft, do eerste sinds zij
de Nobelprijs voor Letterkunde heeft ontvan
gen. Het verhaal speelt in Noorwegens hoofd
stad en bestrijkt do periode van 1903—'14.
Dezer dagen verschijnt het werk. te Oslo.
Radio Nieuws.
Dinsdag 12 November.
HUIZEN (1875 M., Uitsluitend KRO.-Ultx.)
11,30li' Godsdienstig halluurtjo. \2 'njdsein vun
do KRO Klok. 12.151,16 Lunciunuzick door hot
Klto Trio. Plet Lustcnhouwor, plano; Hcnrich
fc'choll, vlooi en J3ram Oberstoln, collo. 1.152
Niouwste gramofoonpluten. 2—3 Vrou
,v'""r. J. KallerWigman: floclaal-et....,_„ eo-
oles^in^k' ,Huf: MuzlKaal gedeelte. 3—3.30
.."&erIos en costumes, Uitgaande van do R.K.
A'eioon. St. Bernardus (Vor. van Loerareeaen bij
hot NUver.ioidsonderwUs). 56 (Jramefoonmu-
ZlOk. CG.OB noiirahorinhfnr.
6.30—7 Gramofoonmuzlek. 7—7.30 Cursus
Satijn voor meergevorderden door den heer
Speet. 7.30—8 Spreker: Mr. H. F. A. Don-
Onderwerp: ..Onze rechterlijke Organisatie"
idsein van de KRO. Klok. 8.01—8.05 G.
r: Over het vertrek van het 6e postvliegtuig.
8 05—8.30 Spreker: H. C- Ntlkamp. Bestuurslid
Dloc. Werklieden Verbond. Onderwerp: ..De
AVRO-Ensemble. 23 Grai
Knipcursus. 4—1.15 Kam
FolgeFonden, viool. Jo Jalli
Jalink pk
muziek. 3
?k Olllf
Henry
.30—6 Con-
ig. Kapel van de Gebr. Kleiner
TUdseln. 0.6~
rsatle. 7.15—7.16 Eni
8.01—8.05 Pro
istvluchten na
i Dlas. 6.157.15 Engelecbs
i (sopraan). 10.05 Persber.
eert; Mnzlek te Amsterdam
:k. 12 Sluiting.
8.15 Tijdsein. 8.16—0.30 Morgencoi
Tijdsein. 10.30—11 Korte Ziekendienst, te leiden
door Ds. J. A, Schep, Gevef. Predikant te Bue-
sum. 1111.30 Gramofoonplaten. 12.30 Tijdsein.
12.30—2 Concert: Mevr. Willy Canté—van Ame-
rongen, sopraan; Mevr. .Lies v. d. Brink—Prak
ken, fluit, de heer Alex. Adema, plano. 2 Tijd
sein. 22.45 Concert. Mevr. T. de Wilde
Scheffer, zang; Mevr. R. A. v. d. Horst—Eleek-
rode, piano; de heer H. Hermann, viool; de
heer H. v. d. Horst, cello. 2.45—3.15 Lezen; van
Chr. Lectuur, door MeJ. M. Wentlnk to Hllver-
MeJ. B. van der Veer te Utrecht.
(ang: Mej. C. J. A. Gelderman. eveneens te
Jtrecht. 6 Tijdsein. 66.15 Gramofoonplaten.
1,15—6.30 Causerie over de te geven Cursussen
door het Nederlandsche Tochnlcum P.B.N.A. te
Arnhem. (Aanvang der lessen 20 November 2$)
6.30—7 Spreker: Ir. W. D. P. Stenfcrt E.L te
Amsterdam. Onderwerp: „Het afstemmen op
een radiostation, ^slectlvlteit en net zelfbouwen
van een eenvoudige zeefkring". 7 TUdeeln. 7—8
Uurtje voor de Rijpere Jeugd. Spreker; Ds. B. A.
Knoppers, Geref. Predikant te junsterdam. On
derwerp; „Het lichaam van den jongen mensch"
8 Tijdsein. 88.30 Bei uursmededeeling door
den Voorzitter der N.C.lt.V. Mr. A. v d Deur»
te Bennekom. 8.3j Afloop. Ultzendavond:
Spreker: Envoy G. C. Peeterman te Utrecht.
Onderwerp: De jeugd van Generaal en Mevr.
William Booth, Stichters van het Leger des
Hells. Medewerking verleent het Dubbel-Gs-
mengd kwartet, van Korps Utrecht L
HILVERSUM (1071 M„ (van 12—6 298 M.)
derden. 8,01 Theater Carré te Amsterdam. NV.
ltallaansche Opera ..Louise". In de pauzo: De-
oJnmatle door Kommer Kleyn en Persber. Na
izlek 12 Sluiting.
DRAADLOOZE TELEGRAFIE
VOOR 25 JAAR.
Zaterdag was het een kwart eeuw gele
den dat het eerste met draadlooze telegra
fie uitgeruste Nederlandsche oorlogsschip,
Hr. Ms. pantserkruiser „Hertog Hendrik", on
der bevel van den kapitein ter zee A. H.
Hockmeester, naar Nederlandsch IndiÖ ver
trok.
Naar wij vernemen zal den 9en December
a.s. op het Marine-Etablissement te Amster
dam dit feit worden herdacht.
VLIEGTUIGEN DOOR RADIO-GOLVEN
BESTUURD.
Op de proefvelden van den heer William
Loth in Vaux au Seine is het met behulp
van Hortzsche golven gelukt een vliegtuig
45 minuten lang in de lucht vanaf den
grond te besturen. Het vliegtuig werd bij
den start en bij de landing door den piloot
bestuurd. De golven werden door twee sta
tions uitgezonden, die ter plaatse waren ge
bouwd. Het vliegtuig maakte binnen het be
reik der golven verschillende wendingen.
RADIO-UITZENDING DOOR INDIE
golf.ontvangtoestel kunnen genlel
radio-ultzendlng ten behoeve van de Vrodesfede-
ratie. Uitgezonden wordt door don Indlschen
zonder P. L. E. op een golflengte van 16.93 M.
Do uitzending, welke van 12 uur tot half 2
(Amsterdam3clio tUd) plaats vindt vangt aan
met een Inleiding door Ir. Poortman (10 minu
ten). Daarna muziek door Mr. J Kunst (5 mi
nuten). Vervolgens 2 minuten stilte, waarvan
het begin en het elndo door een gongslag zal
worden aangegeven. Mr. J. Kunst vervolgt
hot programma met no. 4 mMzlek (5
5 volgt: een toespraak
slot: muziek dooi
ïn
geöxamlneerd 1
.and October worden S candldaten
hot examen ter verkrllging
aiutt.1.uur-radlo-zendvergunning en 1
candidaat voor een verklaring van bevoegdheid
voor do bediening van een amatourzendcr. Alle
candldaten zjjn geslaagd.
N. S. F. RADIO
haar N. S. F.-4 toestel ln proza cn poözlo
■den ultgemeton. Hot boekje Is, ook wat do
tratios botreft, goed geslaagd. De nadruk
wordt gelegd
FEUILLETON
TOEN HET NOG DUISTER WAS
Door
GUY THORNE.
Verkorte inhoud van het voorafgaande.
ro, dlo verloofd
..j dochter van Ds. Byars. Ze nrb'
met opgewektheid I
"invloedrijk persoon, Schnabe
heeten.
Robert Llwellyn, professor ann
Britsch Museum Is eon heel knap
heidkundlge, vooral in zake het 1
lige land. Deze heer maakte gr
schulden en stond op 't punt om fai
te gaan. Schnabe ls zijn grootste sch
elscher en doet hem 't voorstel
schulden te betaler
Pt
...j een jaa.
Basil Gortro woonde samen met Hands
en Spence. De eerste was een bekend
onderzoeker der opgravingon ln Palesti
na, de ander redacteur van 't Londensclie
blad „Daily,Wire". Onder zijn toehoorders
kwam deze terug
lestlna. Een zeer
had plaats
Op zcke._.. 0
brief uit 't buitonland, dlo op zijn redac-
ischudding bracht.
tterd onderhoud
i dag ontving Spc
tlebureau een groote opschudding brac
Deze brief toch bevatte de mededeell:
dat door Dr. Hands en Dr. Schmöulder
het graf van Jezus was gevonden en
daarin de volgende Grleksehe Inscriptie:
„Ik, Jozef van Arimathea, heb het lichaam
van Jezus den^Naznrcner uit^hot graf gc-
Spence i
't Oos
dadelijk dat "Sch nnbe en Llwellyn
van de zgn. ontdekking af wisten.
Gortre deelt zijn vermoeden mee aan
Ds. Rlpon, Spence en Gertrude Hunt. De
laatste besluit, na veel strijd, om weer
naar Robert Llwellyn terug to koeren,
om van hom het geheim te weten to
komen.
Hier eindigt het tweede boek.
In het eerste hoofdstuk van het derde
drijven tegen do
Mevrouw Armstrong hield de twee stijve
kartonnen kaarten vast en bekeek dio nauw
keurig. Plotseling bedekte haar gelaat zich
met een hoogroode blos. Haar oogen hadden
een blik van ongcloovigcn afschuw en zij
staarde haar zuster Vol ontzetting aan.
„Daar is zeker toch wel iets niet mee in
orde," zeide zij, „want dit zou verschrikke
lijk zijn."
„Ja, dat zeg je wel", antwoordde juffr.
Paull, „in de laatste maand zijn de zodoloo-
zo aanvallen in Wales met 100 procent toe-
gonomeD &n ia Engeland kat evenaea». I».
Ierland is de toename slechts 8 procent ge
weest. Ik vergelijk nu de kaart van voor die
ontdekking mot deze. Misdaden van gewoon
geweld, mishandelen van vrouwen en der
gelijke zijn met 50 procent toegenomen over
al in het Vereenigde Koninkrijk. Wij weten
natuurlijk van alle misdaden en vonnissen
af. De locale agenten bezorgen die aan de
Britseho Genootschappen voor de bescher
ming van vrouwen, zij worden ingeschreven
en hierheen gezonden; dan worden <lo kaar
ten op dit kantoor gemaakt voor het jaar
lij ksoh rapport".
„Maar is het wel zeker" zei mevr. Arm
strong met bleek gelaat, „dat dit een kwes
tie is van oorzaak en gevolg?"
„Ja heel zeker, Charlotte. Ik heb hier meer
dan duizend brieven van menschen, die zich
intereseeren voor den arbeid in onze groote
steden. Die zijn als antwoorden op recht-
streeksche vragen over dit onderworp. De
brieven zijn van menschen van allerlei gods
dienstige overtuiging; ik zal er je eens twee
laten zien".
Zij nam twee der gedrukte documenten op,
die opgezonden waren en nu Ingevuld te
rug waren gezonden en reikte ze aan mevr.
Armstrong over. Het eene luidde:
„Verklaar wat volgens uw mooning de
oorzaak is van de abnormale toename van
misdaden tegen de vrouwen in Groot-Brit-
tannië gedurende de laatste maand."
Naam: Ds. William Carr, Birmingham.
„De laatste ontdekking in Palestina, die
dc opstanding van Christus schijnt te loo
chenen ls volgons mijn moening do oorzaak
van de toename der genoemde misdaden.
Nu er gezegd wordt dat de komst van
God» Zoon esa myth* heeft bt* óo etcris-
sto beweegreden om het goede te doen van
de menschen weggonomon. Ik heb dit in
mijn district bevonden onder menschen die
de ontdekking gelooven cn het geloof in
Ghristus opgegeven hebben
WILLIAM CARR."
Mevrouw Armstrong zei niets, maar nam
den tweeden brief op. Die was van een wet
houder te Manchester een Israëliet
Mozes Goldstein van de chemische fabriek
Goldstein en Hildeshcimer. Die luidde als
volgt:
„Betreurenswaardige toename van mis
daden, veroorzaakt door ongeloof aan de
Christelijke leer. Ik heb er mannen over
ondervraagd op mijn eigen fabriek. Zij zeg
gen, dat dit een feit is .ofschoon zij er de
reden niet van inzien. Ruwheid neemt ook
MOZES GOLDSTEIN."
„Dat is de boroemde philanthroop," mom
pelde mevr. Armstrong. Zij scheen geheel
verbluft en haar gewono kalmte had haar
verlaten.
„Het is een vreeselijke slag," zei juffrouw
Paull, „cn dagelijks wordt het erger; hot
schijnt wel, of al ons werk vergeefs is go-
woest. Do mannen schijnen terug to vallen
tot de eeuwen der barbaarschhold. Dit is
nog niet alles, ik zal je een stuk voorlezen
uit een brief van Mary P. Corbin uit Chi
cago. Je weet, dat zij de organiseerende
secretaresse is van de Ameriknanscho afdoo-
ling van den bond." Zij las:
„In een blad alhier wordt een treurige
f&xd vos iftct ■•^1-
soling uiteengevallen. Velen van de meis
jes hebben het Tehuis verlaten en zijn weer
een iev'en van prostitutie gaan leiden. In
een paar gevallen zijn de meisjes terug go-
keerd na twee of drie weken afwezigheid.
A. S. was een bekend meisje van dc straat,
toen zij bekeerd werd en in liet Tehuis opge
nomen. Vijf weken geleden is zij weggegaan
om haar vroeger leven weer te beginnon. Zij
is nu weer teruggekomen bijna stervende
door schandelijke ruwe mishandeling en zij
zegt, dat haar vroegere ondervindingen
niets to beteokonen hadden, vergeleken met
wat zij nu had moeten uitstaan.
Er is ons nog een slag toegebracht Vree
selijke dingen- hebben er in het publiek
plaats. Er is in de haast een wet gemaakt,
dat de prostituées in bopaalde huizen moe
ten blijven, zooals dat in het buitenland be
staat"
Zij legde den brief neer en zei: „Meer be
hoef ik niet te lezen. Ik kan er nog bijvoe
gen, dat de wet tegen de polygamie in den
staat Utah zal worden ingetrokken en dan
wordt alles er nog eiger, dan hot nu al is.
Er ls ook een brief van den bisschop van
Toomnrbin bij Melbourne in Australië. Er
wordt een wet gereed gemaakt in do Wetge
vende Vergadering om ocbtscheiding voor
mannen gemakte!ijk te makken, terwijl do
voorredden der vrouwen zeer ingekort zou
den worden. In llliodesi/1 beginnen do rnijn-
kapitaliston en de opzichtors in do mijnen
de vrouwon af te ranselen voor kleine ver
grijpen en de magistraat aldaar laat dit oog
luikend toe."
„Houd maar op." zoi mevrouw Armstrong
met een verschrikt gezicht
Zij zag erg bleek en zat achterover In haar
'tos' fredcfes».
scheen weg en zij zag er veel minder kor
daat uit dan anders. De witte hand, die een
kopje thee oplichtte, beefde als een blad.
Do zusters bleven nu zwijgend bij elkaar
zitten. Zij waren geheel verslagen. Deze
twee vrouwen hadden meer dan anderen in
Engeland de macht gekregen om het lot van
de vrouwen in den tegenwoordigen tijd te
verzachten en nu stonden zij machteloos
tegenover al die verkeerde invloeden die
hun werk vernietigden. Alles was nu in een
oogenblik veranderd. Hot dierlijk clement in
den mensch was ontwaakt en nu ontke
tend losgelaton. Wroedhoid en zondige lust
zegevierden cn waardon rond als hongerige
wolven, die op hun prooi loerden.
Mevrouw Armstrong was erg aangedaan.
Haar scherp verstand deed haar terstond
begrijpen welke afschuwelijke toestanden er
te wachten waren, waarvan deze opgaven
slechts het begin waren. Het suisde haar in
do ooren als het loeien van een groot vuur,
dat steeds nader kwatn.
Christus was uit dc wereld verdwenen en
zou nu nooit tcrugkeeren. Christus, in wlen
deze hoogmoedige, eigenwillige vrouw niet
had geloofd. Dc vrouwen werden mishan
deldhet was, alsof het vuur dichterbij
kwam
TWEEDE HOOFDSTUK.
Cyril Hands Rcdux.
In de eerste weken van Hands' terugKeer
duizelde hem het hoofd door alles wat hij
te doen had en waaraan hij deel moest ne
men en hij hnd weinig of geen tijd om na
te denken. Zijn tijd was ingenomen doop
officieele conferenties met de ehefs van het
