m EERSTEL
BORSTELHAWGER IET BORSTELS
WOENSDAG 31 JULI 1929 EERSTE BLAD PAG. 3
IRIEVEN VAN EEN SCHEEPSARTS
TERUG NAAR JAVA
Bolawan, 27 Juni 1Ö29.
Amice Prof,
[oe licht kan het gebeuren dat, wie als
rist door Indië trekt, in aijn haastend
langen om veel en bezienswaardigs t.c
i, nog voorbij gaat aan de intieme aan-
ing met de Oostersche natuur, die rust
agt en alleen-zijn. Vanuit drukkend-
nnc, ratelende treinen en snel voortglij-
]e auto's lean men natuurlijk r;einakkc-
bewonderend het oog laten weiden over
jestueuze .bergen en kegelvormige vulca-
over oneindige, dichte bosschen, wier
enj geslotenheid slechts gebroken wordt
r kronkelende kali's, over glinsterende
rail's met padi plantende vróuwen of
legende karbouwen,
ar dieper cn met meer helderheid dan
panorama's en tafreelen, Vluchtig op-
angen in snel voorbijgaan, misschien tc-
den van sprekend gezetechap, drukken
i in den ontvankelijkcn geest de beelden,
het eenzaam verkeer met de natuur vul-
met schoonheid en bewondering van
jonheid.
trachtte ik ook een enkele maal alleen
n te gaan om diep ln me op te nemen
zonnige rust van het tropische land. In
cassar, dat in zijn omgeving vlakke we-
kent, ben ik zoo eens alleen per fiet?
fgoreden op een niet al te warmen mid-
naar een eenzaamheid, die niet drukt
omber maakt, en een rust, die weldadig
n haar stille suggestie van kalmte,
heb smalle wegen gekozen en ben voort
aan tot ik geen Europeanen meer zag.
met hun helder witte kleeding en blanke
dtint altijd schijnen op te vallen in dit
jschap (misschien is "t verbeelding!'), a!
reemdeling blijvend in een vreemd
d. De donkere, bronnen inlanders met
langzaam bewegen daarentegen vormen
het ware harmonisch een onderdeel van
landschap, ze hooren erbij als de oor-
«ïkelijke stoffage ervan, zij kennen deze
lur en zijn er één mee.
et is ook merkwaardig hoe de zware
bouwen met ham vervaarlijk groote ho-
eventucë! gevaarlijk kunnen worden
den Hollanders, maar volgzaam en ge-
le izijn voor het bruine ras. Kleine, half-
kte inlandsche jongens zag ik stoeiend
spelend een kudde van twintig buffels
den, die ik op m'n fiets werkelijk niet
der achterdocht passeerde. Maar goedig
Dorzaamt de logge karbouw aan een
tige stomp of een ongeduldige ruk van
kleinen meester.
heb niet kunnen uitmaken of deze bccs-
misschien zeer kleur-pevoëlig zijn dan
een instinctief onderscheidingsvermogen
rassen bezitten. Toen de avond begon
allen en de dalende zon een einde maak
tan de bewerking der Sawah's (want de
'mering duurt kort!), kwamen rustig
stappen de karbouwen van dè nabije
a met op hun breede ruggen de vrouwen
eind eren, die mede geweest waren, soms
of drie op één rug. Onwillekeurig moest
lenken aan „Orpheus in de Dessa", dat
ne boekje, waarin Augusta de Wit zoo
de Indische sfeer schent en het sim-
cerhaal vertelt van Si-Beng Kok, don
naakten jongen die met zijn fluit de
els „weglokte van hun eigenaar in onbe
te diefstal.
og éénmaal heb Ik verkeerd in de heel-
zame, geruischvblle stilte-overclag. Wij
mi in den vroegen ochtend bij zonsop
in Tjilatjap gemeerd, de eenige haven
de Zuidkust van Java. De binnenkomst
in Tjilatjap van zee af is mooi; aan den
eenen kant heeft men Java met den hoogen
Slamat op verren, maar duirlelijken achter
grond, aan de andere zijde Noesoe Ivamban-
gan, hot bergachtig eiland, dat, vlak tegen
over Tjilatjap liggend, stad en haven be
schermt tegen de stormachtige winden en
dé zware deining van den Indischen Oceaan.
Voor ecu lxuock aan het eiland zelf is een
speciale toestemming noodig. Behalve een
paar moeilijk te bereiken druipsteengrotten
zijn er nog enkele rubberaanplantingcn van
het Gouvernement en voorts slijten vele straf
gevangenen als kettinggangers op dit eiland
hun ongelukkig bestaan. De flora schijnt
uit Wetenschappelijk oogpunt belangrijk te
zijn.
Even buiten de stad hu woonden enkele
Atjehers, die hun brood of misschien juister
uitgedrukt, hun rijst óp het water verdien
den. Daar gingen we met z'n tweeën naar
toe om een kano met bemanning te huren
Voor enkele ochtenduren.
Een accoord over den prijs was spoedig
getroffen, en dra werd ons vaartuig in 't
water geschoven.
Het was een uitgeholde boomstam, die
nog vijf personen bleek te kunnen bevatten
(waarvan 3 koelie's). Met him korte dajongs
wisten ze de kano vrij snel voort té bewe
gen; achterin stond pagaaiende te sturen een
prachttype van een ouden Atjeher met een
zwarte sik, op wiens gelaat een genoeglijke
grijns kwam, toen We hem kapitein (kap-
tèn) noemden.
We gingen naar den overkaht en voeren
langzaam de z.g. „Krokodillcnrivier" van
het eiland op. Rustig pagaaiden de koelie's
door, terwijl we een uur lang niets tegen
kwamen dan een jager, die met twee jacht
honden in .zijn kano de stroom kwam af
zakken.
Eindelijk kwamen we in een nauwe kreek
waar de kano, die intusschen danig bleek te
lekken, tegen den grond stootte en waar
pagaaien niet wel mogelijk was. Zonder om
haal stapten de koelie's uit en, wadend door
het modderig water, duwden ze ons voort,
tot een geschikte landingsplaats bereikt was.
Van hieruit kwamen we over de smalle,
glibberige dijkjers, die de sawahs van elkaar
scheiden, eindelijk bij enkele inlandsche wo
ningen.
Véél blanken schenen hier niet door te
dringen, want de vrouwen die aan 't werk
waren, bleken bang voor ons te zijn en hiel
den zich angstvallig binnenshuis. Uit een
dergelijke mengeling van eerbied en angst
moet voortgekomen zijn, wat ik nog op de
hooge en eenzame kina-onderneming te Tjin-
tirocan heb waargenomen, nl. dat inlanders
eerbiedig neerhurkten met gebogen en afge
wend hoofd, als je Voorbij kwam.
Intusschen, we hebben deze inlandsche
dames niet lang verontrust, maar ons
slechts vermeid in de ongestoorde stilte, die
bier heerschte, en ons verwonderd over de
ziel van den Javaan, waarop zoo'n stilte niet
drukt. Evenmin als zijn taal het Woord,
kent hij het gevoel of begrip: verveling. Als
hij niets te doen heeft, hurkt hij neer, rookt
mét onbewogen gelaat zijn strootje en voelt
zich senang (prettig-, lekker, op z'n gemak).
Op dezen ochtend meen ik toch een flauw
idéé gekregen te hebben van de stemmingen,
die de Indische natuur Wekt, valt haar in
vloed op den i lensch.
1-Iet klimaat .heeft den inlander, die geen
initiatief-nemende energie kent en wiens ac
tiviteit collabeert, als 't dagclijkseh voedsel
is verdiend, loom gemaakt en traag.
Nu, amice, misschien is dit mijn laatste
brief en vertel ik je m'n overige ervaringen
mondeling, als ik weer terug hen in Hólland,
mogelijk ook zend ik jè nog één epistel Van
uit de tropen.
IT HET SOCIALE LEVEN
SPOOR- EN TRAMWEG
PERSONEEL
sterdag 27 Juli werd in het gebouw voor
istelijk Sociale Belangen te Utrecht de
rvergadering gehouden van Vakafdceling
lureaupersoneel) van deh Prot. Chr. Bond
Spoor- en Tramwegpersoneel,
eze goed bezochte Vergadering werd door
Voorzitter den heer P. Z. L. de Groot
pend met gebed waarna hij las Openba-
7 7—10.
ziju openingswoord sprak hij zijn
igde uit over de vooruitgang dié aller
in de Chr. Vakbeweging Valt waar te
aar aanleiding van dc ingekomen stuk
en de gedane mededeelingen, werd o.m.
oten, bij voldoende deelname, over te
n tot het oprichten Van een cursus' voor
fiding tot arbeider-telegr&fist, assistent
stationsdienst en slationsambtenaar.
et
Jaarverslag
den secretaris werd zonder op- of aan-
rkingen goedgekeurd. Dö secretaris bracht
lijn verslag allereerst naar voren» het
oons dat er gelegen is in hét limaat-
ap, n.l. het georganiseerd zijn om het be-
sel, dat gegrond is op Gods Woord, dat
licht is op het pad cn een lamp voor
den voet. Op grond van dat beginsel kart
geen een Chr. Spoor- of Tramwegman anders
georganiseerd zijn dan in den Prot Chr
Bond van Spoor- en Tramwegpersoneel. Het
ledental der vakafdeeling is vooruitgaande.
Verder werd in het verslag melding ge
maakt van de talrijke zaken, die in het af-
geloopèn jaar waren behandeld.
Aan het slot bracht de secretaris een
woord van dank aan den voorzitter voor het
vele Werk, dat hij voor den Bond doet, en
wenseht hem tevens geluk met zijn herbe-
hoeming.
Bij de daarna plaats hebbende Bestuurs
verkiezing werden als leden van het Be
stuur gekozen de heeren: A. v. d. Burg te
Amersfoort en A. de Wit te Groningen.
Eerstgenoemde hield zijn benoeming in be
raad.
De heer C. Nauta, Vrijgestelde van den
Bond, hield een referaat over
Arbeidsvreugde.
Spreker herinnerde aafi het ontstaan van
den arbeid na de val van den eersten
mensch op aarde, Adam. Duizenden jaren
zijn voorbij gegaan en voor vele arebeiders is
de arbeid ontdaan van alle vreugde cn is die
arbeid voor hun tot een vloek geworden. De
arbeid is gespecialiseerd en gerationaliseerd
én de arbeider is geworden gelijk een tand
van een tahdwiel iü het groote raderwerk.
Dit zijn, aldus sor., géén factoren, die ar
beidsvreugde brengén.
De belemmerende factoren der arbeids
vreugde meent spreker tb 'zien in b.w de me
chanisatie, de verdeelde én herhaalde arbeid.
Door deze belcmhaerende factoren krijgt hien
wel gespecialiseerde vaklieden, maar voor de
arbeiders Zelf zijn deze dingen initiatief doo-
dend, en werkt afstomping in de hand op
het gebied van zijn vak. Opmerkelijk is het
wel dat het organisatiewezen groeit'en vol
gens spreker zou dit zijn te vinden in het
feit dat in het gespecialiseerde en geratin-
neerde bedrijf geen inspanning meer la bij
dë arbeid.
De arbeider heeft geen tegenzin in den ar
beid omdat het vermoeit, maar wel wanneer
de fabriek niet hygiënisch is. Het stukloon
systeem werkt eveneens tegenzin in dc hand,
alsmede de vele bazen die naar boven bui
gen on naar onderen trappen.
Bevrediging aldus spreker moeten we
trachten te vinden door doorvoering van het
overleg, waardoor werkgevers en werkne
mers ineer tot elkander worden gebracht.
We moeten door allen begrepen worden.
Een oplossing van dit vraagstuk moeten
we niet zoeken langs den weg der revolutie,
maar langs die der evolutie.
Eenige der aanwezigen stelden enkele
vragen die door spreker werden behandeld.
Bij de rondvraag brachten eenige afge
vaardigden nog zaken van huishoudelijken
aard naar voren.
Inleider werd door Voorzitter dank ge
bracht voor zijn referaat, waarna do verga
dering werd gesloten en do heer Naula voor
ging in dankgebed.
HET LANDARBEIDERSCONFLICT.
Burgemeester Buiskool heeft succes.
De pogiagen van den burgemeester van
Delfzijl, den heer Buiskool, om het conflict
tussrhen de directie der sladshezitlingen in
het Oldambt en de arbeiders bij te leggen,
hebben succes" gehad. Zijn voorstel is aange
nomen met een kleine meerderheid
De landarbeiders zullen het werk hervat
ten, evenals in den Johannes Kerkhoveii-
polder.
Ook elders een wending.
De landarbeiders te Tcrmunten, d'ie Maan
dag in stakihg zouden gaan hebben hiervan
afgezien," daar de landbouwers hun loon per
man met 3 cent per uur en het zicht loon
met drie gulden per halve H.A. hebben Ver
hoogd. De arbeiders hebben dit aanbod aan
vaard.
Van de Friesche landbouwers, die Maan
daejmiddag bij landbouwers te Bellingwnlde
zijn te werk gesteld, zijn Dinsdagmiddag
weer twaalf naar hun woonplaatsen verlink
ken in verband met dc opheffing van de sta
king in die streek.
UIT DE METAALINDUSTRIE.
Een actie bij Wilton en Feijenoord.
Gisler is, -naar de Voorwaarts weet mee
te deelen aan de directies van Wilton er.
Feijenoord een ultima'um gestuurd, waarin
vóór den 5en Augustus de toezegging wordt
geëischt dat de vier dagen vacantie volledig
zullen worden uitbetaald.
Wordt aan dit ultimatum geen gevolg ge
göven, dan zullen dc peusoncelen het pare d
ontvangen, om in de weck van 5—10 Augus
tus uit de werkplaatsen weg te blijven.
In de plaats van de geweigerde vier da
gen wordt dan een volle week vacantie ge
nomen.
Na onderhandeling met Gedepu
teerde Stagen en den Aannemer,
wordt het tarief voor^üe straatmo
kers met 10 cents per M2. verhoogd.
Reeds gedurende eenigen tijd werden on
derhandelingen gevoerd door het bestuur
van den Alg. Ned. Bond van Arbeiders, werk
zaam bij Stra'en- en Wegenbouw ten opzicli
te van de arbeidSVoörwaardén van het per
soneel, werkzaam aan de wegen Enschedé
HaaksbergenLosser. Aanvankelijk hadden
besprekingen plaats onder leidiing van den
Directeur-Generaal van den Arbeid tusschen
Gè'dèf). Staten van Overijsel, 'den betrokken
aannemer en bet bestuur van den bond, in
zake eventücele werklijd-verlenging. Maan
d&g j.l. heèft wederom een bespreking plaats
gehad tusschen Gedep. Staten van Overijsel
en het bestuur van den bond, hetgeen tnt
gevolg had, dat het bestuur dezer dagen van
den aannemer de mededeeling oral vin.?, dal
hel tarief voor de straatmakers met 10 pet.
per M2. straatwerk zal worden verhoogd. In
dien dit aanbod van werkgeverszijde door
het personeel wordt aanvaard waarom
trent thans overleg wordt gepleegd zal
een belangrijk conflict, dat aanvankelijk ern
stig drcigie, worde voorkomen.
Land- en Tuinbouw.
DE NIÉUWE VfelLINGINRICHTING
TË MONSTER.
Namens de Veilinginrichting te Monster,
heeft Zaterdagmorgen de architect E Reitsma
aanbesteed: het bouwen van een veilinginrich
ting, pakloodsen, haven, fustbergplaats, dienst
woning. aanleggen van straat en ricleering etc.
I-Iet laagst werd ingeschreven d:;>; de Geb»*
H. Barkhuys te Groningen voor t 259.000. het
liet hoogs4- door de gebrr. Broer.ies té Heem
stede met f 310,000,
De raming was f 254.000. Dc gunning is
aangehouden.
De fusbloods van de veilingvereen. te Hon-
selei'scüjk Wordt overkapt.
Gemengd Nieuws.
DE RAMP BIJ VEENDAM
NOG EEN GEWONDE BEZWEKEN.
Da romp bij Veendam Heeft nog ee<n
slachtoffer geëischt Uit Winschoten is hei
bericht ontvangen, dat in liet ziekenhuis al
daar gisteravond is overleden de bij don
brand zivaar gewonde arbeider O. Koetje,
gehüwd en vader van twee kinderen, wo
nende to Zuid wending. Het aantal dooden
is daardoor geslegen tot zoven. De toestand
van de drie zwaargewonden, die zijn op
genomen in het ziekenhuis te Winschoten,
is nog steeals ernstig.
MEVR. COLIJN GEWOND.
Toen de eehlgenoole van oud-minster H.
Golijjl, die eenigen tijd te Bergen 'aan -Zee
verioel'de, een uitstapje uiaaKte naar de
Zuiderzeewerken, hau zij het ongluk, bij
het Ovorstappon in een bootje, to vallen,
tengevolge waarvan zij een schouderbreuk
bekwam. Aanvankelijk is zij naar het St
Elizabeths-Ziekenhuis te Alkmaar vervoerd
en later vandaar naar Bronovo te Den Haag
DOOR VOGELS GEWAARSCHUWD.
Te Strijp (N.B.) is 's nachts een café uit
gebrand. ue bewoners waren reeds naar bed
toen zij werden gewékt door liet sjilpen der
vogels. In allerijl konden de bewoners, man,
vrouw en drie kinderen, zich uit liet bran
denüc huis redden. Toen de brandweer ter
plaatse kwam, bestond er van liet huis niet
meer dan een puinlióou.
De oorzaak is onbekend. Verzekering dekt
de schade.
'GRONINGEN IN 'T DONKER.
Gisteravond van S tot 9 uur zat de geheele
stad Groningen dOor-eén storing bij hel
electrisoh bedrijf aldaar, in t' donker.
ONVOORZICHTIGE MACHINISTEN.
Te Bergen (N.-H.j werd aan den bosch-
rand een groote hóeveelheid giOéieiiue sin
tels lijdons het rijden van de ram-locomo
tief geworpen, met het gevolg, dat in ecu
oogeiiblik een breide strook liou.ge.\as in
brand stond. Een twintig personen uevonden
zich in de omgeving, die onmiddellijk door
slaan en 'rappen liet vuur trachtten te duo
ven, Waarin men gelukkig na eenigen tijd
slaagde. Een dei vrijwillige blusscners uil
Alkmaar liep daarbij ernsuge brandwonden
aan een der handen op.
LEVEND VERBRAND.
Te Raamsdonkervcer trok eeui Ljarig
kind Van G. J., in de Du bel damsteeg, een
ketel kokentlc thee om en bekwam zoo he
vige brandwonden, dat de kleine bezweken
DDODELIJKE VAL.
In de Athjestraat te Amsterdam is een
50-jange vrouw in haai- woning van de trap
gevallen. Zij bekwam een schedelbreuk en
overleed kort daarna. Liet lijk is naar het
Binnengasthuis vervoerd.
VERDRONKEN.
Te Moerdijk is 28-jarige ongehuwde W.
H., die aan toevallen lijdt, verdronken.
Te Callantsoog is de 18-jarige S. bij het
baden verdronken.
TRAGISCH.
Tc. -Nispen is zekere C. O., reeds lang in
de omgeving bekend als. een zonderling, én
die met zijn moeder alleen Samenwoonde,
plotseling volslagen krankzinnig gewórden.
Zonder eenige aanleiding ging hij gisteren
in ecjt vlaag van waanzin zijn moeder te
lijf, die hij wilde mishandelen. Op haar
hulpkreten kwamen buren o.W. een andere
zoon van de weduwe O te hulp snellen, die
trachtten de moeder te ontzetten. Bij deze
worsteling beet dc waanzinnige zijn broei
den rechterduim bijna geheel af, zoodat ge
neeskundige hulp moest worden inger.oepun
en wist C O te ontvluchten. Op straat wat
niéts voor hehl veilig-. Bij J S sloeg de man
met de fcuist een Vensterruit in, waardoor in]
ernstig cwin don pols werd. verwond; bij an
deren in de omgeving sloeg hij met geweld
op de deur;.dan weer liep hij als een beze
tene rond en stormde kinderen ut vrouwen
op den weg achterna, een kat. die hij op
zijn weg ontmoette greep hij plotseling beet
waarna hij het diei den nek omdraaide en
het kadaver wegwierp. Intusschen was de
politie gewaarschuwd, die, bijgestaan dooi
inmiddels gerequireerde politie assistentie
uit Roosendaal, den armen man wist te
overmeesteren en h~m per auto wegvoerde.
KUIKENLEURDERS.
In een der groote plaatsen op de Veluwe
Wórdt Zaterdagsavonds op de markt gelcUfd
fnet èendkuikons van een dag of wat.
Een dame kocht, om aan het gezeur van
haar achtjarig zoontje een einde te maken,
een drietal van die dodjes; ze werden, met
oen heolebori andere artikelen in cén groote
tasch gestopt cn mee naar huis gemVtnen;
ervan kruipt onderweg uit de tasch, die
iwn de fiets hangt en komt, vrij onzacht na
tuürlijk, op den grond terecht. Het diertje
wordt weer opgevangen en bij de anderen
gestopt. Thuis gekomen, wordt een groou
kist Opgezocht om de beestjes voor den naehi
op tè bergen, morgen kan er dan wel ecu
hok voor getimmerd worden. Dlenzelfüen
avond was één al dood, zeker dat, hetwelk
den luchtsprong gemaakt bad. Den volgen
den morgen lagen de beide andere met uit
gestrekte pootjes in een hoekje van de kist
Zco zal het wel gegaan zijn niet bet moeren
deel van die kleine dingen, die een derge
lijke behandeling natuurlijk niet kunnen
doorstaan.
Weerbericht
Barometerstand.
Hoogste stand 76-1.0 te La Corüna
Langste stand 740.8 te Malinhead
Verwachting van' het Koninklijk Meteort
logisch lns,tit;iut Ie De Bilt:
Aanvankelijk stormaclitgie tot krachtige,
later afnemende Zuidelijke tot Westelijke
wind, meest betrokken of zwaar bewolkt,
waarschijnlijk regenbuien, aanvankelijk
weinig of geen verandering in temperatuur
later iets warmer.
Slormseln.
jw hoede"
FIETSERS LICHT OP:
Van 12 Aug, van 9.20 nam. tot 4.51 vm.
Rivierberichten.
LOBITH. 30 Juni.
Gepassoerd en bestemd «oor
ROTTERDAM: stoomschepen: Vauban. Rein.
Goliath Anton, Jonla. Clara Elisabeth. Har
monie. Aisne. Johanna Herman. Spica. Pro
cessus. La Place. Pasto. Willem Maria Tireur.
l"- Vaart 13. Richelieu. Alpha: Basalt 3. Ver
meulen; Walsum 10. v. d. Wiel: Keeltje. Rui-
tc.betv. st. Louwerzee: st Ar>w st. Gerhard.
*t Reims- Medusa. Beckenbacb: Schedir. Ka
reisen; Graf Haeseler, Schwel" Felzen Petri.
Schwippert; Theodor, Rtuss' Stad Nliiove. da
Vree: Walter. Koeken: Margaretha, Becker.
Karl Heinz, Vetter: Pruden'ia. Simons: Em-
hrecht v RythoveViHobber-a. Molle: st. Wll-
■em 3:' Disponibel, Kammlncer: Spes. v. Dük.
Marie, Miehaelis: Karl Werner. Schulze; st
Maria: Josefa. Doni: Dupree. Keyzer; Masda-
•.ena, Aleh: AMSTERDAM: Antonlus, Vermaas;
Knra-lvtiart S, Ellers: Elisabeth, v. Gelderen
Url. Schwóebêl: IJ2EKDOORK: Basalt 5, Ver
voort; NIJMEGEN'Jacoba Cornelia. Rosen-
■irnnd: DOESBURG: Victoria. Meinen; GOUDA
TTcdwlÉ, Dungen: Jacoha. v. Veen: WAPEN
VELD: Lastdrager. Padding: SMEEK: Verwis
seling, Vos; STAVENISSE: Tosuwa. Srhot;
-^WAMMËRDAM: Ttvee Gebroeders. Cran'n-
burg: UTRECHT: Avontuur. Vc-esl-iis; ARKEL.
Ocean. Vogel; FRAKEKER; Pius X. Stcgers.
DORDRECHT,: Karl, Schneider: Ótto Helnrlch
Relhel; WILLEMSTAD: Conflance. Mouthann
'1ENKUM: Dunston, Smit; PANNERDEN
Dafjalt 1. Schot: SPIJKENISSE: Wledersehen
•urmann: FIJNA \RT: Ondernemlnv. Toorn.
ZEGHEL: Oranje. Troost: BUDEL: Essei
Toenen; BREDAGerjo. Baayens; LEIDEN'
'irn-nvanrt 23, v. Veen: A - tón His. v. DH'
ERK'rRIBT Vertrouwen Weel: GORIN
CHEM: Risdco. Vermeulen: DEK HAAG: Ge^r-
truida. Janssen; RAAMSDOXKSVEER Teun»
Elisabeth, Baars: GOES: Thee torus. Gerritsen;
VLISSIXGEX: Lena, v. Trieht: BORSELE:
Zwerver, de Waal: BONGENAAR: St Antonius,
Bosman: BUIKSLOOT:- Adjo. Bosmb; DOR
DRECHT: Nederland, v. Houwclir.r mOLST:
Pr. Juliana. Bakker: STAD AAN' 'T HARING
VLIET: Ambulant, de Wachter: RITZUMAZIJL:
Eendracht 2. Brrder: HERBAJEM: Soil Pee
Gloria. F.rj'der: Emanuel, de We.erdt: WAO-
DINXVEEN: de Hoop, de Jong: AMSTER
DAM: Susanna. Nouer: SCHIEDAM: Frans
RoelofsHARLINGEN: Socretes. v. <L Enden;
Johann, Joosten; HTTLHUIZEK: Internat Tonale
14. Corman: AMSTERDAM: st. Molenwijk; st
Zuidwijk; Wijkdienst 3. Burge: ld. 13. v. d
List; id. 22. v. d. Wiel: Kuhlenborn. Svviers;
HULHUIZEN: st. Johannes 2: GELDEF.MAL
SEN: Anna. Cromvoirt: ZWOLLE: Vlot. Gün-
ther; TEKNEt'ZEX: R. W 2. Pfaft; DOR
DRECHT: CÖIn 23. Eick; ALPIIEX A D. RIJK.
Overijssel. Vergeer.
BELGIS: Champagne. Hastiue: Meurthe,
Kik; Elma, Jorens: Yapa, d'HeldColonel Leng-
lez, Verberght: Moette, Spltt - Comode,
Coupe: Christina Maria, Pieterman; Vlaanderen,
v. Bogiert; Astrid, Rams: Veronese. Buitink;
Florentlnn, Versyp: Ocolompad, v. Hoyweghen;
Christin®, Vorsyp: Nautilus IC. de Die: Louisa,
v. Limpt: Elisabeth. Buitendijk: Deux Soeurs,
v. Spittael; Duo, Bouwens'; Condor. Herinx:
Ragel, v. Dalen: Jeanne. Breur: Dranaco d«
Jong: Maria, de Schepper; Tamsa 9, Rijkev—st;
ld. i, Bej-er; Macama, Poppke
DUITSCHLAND: Woutrina, do Graaf: st,
Sund: Vertrouwen Gombert: R W 4. Heidt;
Carl Paul 3. Balck: RanU. Biattner: N'eptune^
Geraert; Jantiena, Kruidhof: Sigambrsr,
Sehwamm: Verseua. Key: Minerva. Ifflnger;
Sibilla. Geffens: Flandre. Smits: Hanseat,
Miedkc; Stad Aerschot, Heek: Nellya, Hartman:
Arago. Buizer: Avanti. Rutgers: Karl Wilhelm,
Ziegler; de Gruyter 31. Scheele; Stad Blanken-
berghc. Melsen: Kornet, Zihs: Janna. Veldman;
stoomschepen: K. Vaart 17. Charltas, Klbo,
Meuse. Maipo, St Odile, Kelly, J-han, Exvoto.
K. Vaart lb', Rhin, Jean Miliot. Scarpe. Etna,
Barba. Herman. Klabat. Willem Anton. Mol 10;
Van God gegeven. Kluytenaar; Hefga. v. d. Lin
den: Max, Hellemans; l'Exten rion, Nimal; Al-
cj-on. Lauter: Irma. Giesen; st. Süanl; st. Prln»
Hendrik; Gabes. Wernlg; Pros. Bonnardel. Bou-
Phei«:. f' Joseph* Reymers; st- Wacht am
Khein: Lemo. Steenhuis: st. Win swlik-
Brunsvbk; Zuiderzee. Keexer; W«kS lt
v. d. ..ree:: id. 23. Scholing: V Sfinnes 81
^.cheWt: lertrouwen. Huigen: st. laab
„hLi x- ?ria- Ver2chd>-ed: Adrianus. Ver-
mann' p,IT"°V' Wr E"sabeth. Engels
mann lutab Karcher b6. Einig: August Th».
Lu'se Klein™ sL Scam i: Erul»*
d',.IMannheim
Strerw; D as vfles f' FaU AI^eana.
Gretha IfaHmann- t 81, FUch-" Louisa
telmann 3. DaJth.'g 'VV'U",mard;
Rahhusen: Sybelle Salm w! Aa'sV SnPlba.
tant vin m: Hanna- Mbeck: Fiot-
«int, volleer: Koein 56, Plall-nann
ENGELAND: st. Rhenania.
De warme Zomerdagen zijn er! Ze hebben gewacht
tot al onze propagandisten limonadeglaasjes hadden.
Er is ditmaal schitterend gewerkt; we hebben wel
tweemaal zooveel premies moeten inkoopen als wij bij
de vorige gewoon waren! Nu komt de zesde premie
en'daarna zetten we de premie-aanbieding voorloopig
stop. Men benutte dus nog eens extra de a.s. vacantie-
weken om in het bezit te komen van
Voor 2 abonné's
Winkelprijs ca. 2.25
Winkelprijs ca. 5.—
We vestigen er de aandacht op, dat de premie
alleen bestemd is voor hen die zeli abonné op ons blad
zijn. Ze vormen onze belooning voor de actie, die onze
abonné's in bet belang van ons blad ontwikkelen.
De premies wórden zoo spoedig mógelijk toegezonden.
Ingevulde bonnen opzenden aan De Administratie.
Zie adres aan den kop van het blad.
PROPAGANDAWEEK VI
Ondergeteekende geeft op als abonné op dit blad VOOR MINSTENS
EEN JAAR dc(n) volgende (n) persoononen
AANBRENGER:
(Namen en adressen volledig Invullen).
Onderteekening
INDISCHE REISBRIEVEN
oor Mr. C CL VAN HELSDINGEN,
van den Volksraad van Ned. Oost-Indië.
LHO SEUMAVE IDI
'e graaf de Rethy had zijn voornemen te
gegciven om ook Takengon te be-
'tigen en den zoneclips aldaar waar te
ten. Als elders werd hij ook in At jol»
geld door dc verschillende Bestiiürs-
renaren opgevangen. Hij zelf zal er wei
om gevraagd liehben, rnaar ik kan me
vtorstelle», dat het bestuur het in per-
i van den graaf, noodzakelijk achtte om
ii éls liet ware van den eene bestüurs-
biehaar aan den aiwlerert over e dragen
betwijfel of het den graaf altijd wclgc
,5 zal Zijn geweest. Zekér was 't dit niet
kl voor de hofrokken bestuursambtenaar
ut liij behield gaarne zijn algeheele vrij
heid en zag er heelemaal gee>n been ift om
dè vastgea elde tijden van aankomst enz. te
negéeren.
Zoo geviel het dat een der Assistent-resi
denten niet minder dan 4 uur aan de grens
van zijn afdecling op den graaf móest v.ach
ten! Ook ons overkwam dit. Met den A. R.
van Lho Seumawe was afgesproken, dat hij
den graaf zou begeleiden to' den grens var.
zijn afdeel ing, waar dc A. R. van Takengon,
wiens gast ik was, hem izou opwachten.
Daarna zóu ik dan met dén A. R. van L. S.
naar die plaats gaan, daar bij hem thuis
lunchen cn vervolgens een en ander van L.
S. zelf bezichtigen en daarna naar Idi door
reizen, waar voor mij in de pasanggrahan
een plaats was gereserveerd.
Óm ongeveer tien uur zouden wé elkaar
aan de grens ontmoeten. \Vij waren op tij .1.
maar wie er verscheen, geen graaf! Twee uur
lang hebben we daar aan dc grens vliegen
zitten vangen, toen eindelijk een auto »u-
d-.Tdc, die wel bij ons stilhield, maar ons
niet de zoo vurig verwachte personen bracht,
doch ceil paar ambtenaren van Landbouw,
die izich haar Balek repten, omdat ze tiaar
den graaf moésten opwachten. Ze deelden
ons mede, dat de graaf bij K.M. 32 op dé
insecten-jacht Was, dat hij niet prof. van
Straaleh links eit rechts van den weg in
tie boschjeè verdwenen Was, terwijl de A. R.
met zijn geweer op don weg rondliep om
een of anclcr gedierte onder schot te krijgen.
We besloten in deze omstandigheden niet
langer bij de grens te Wachten, maar den
hoógen gast tegemoet te reizen, van de ver
onderstelling uitgaande, dat hij wel niet
precies zou weten, waar de grens tusschen
de verschillende afdeelingen getrokken was.
Op K.M. 32 vonden we den toestand als ons
geschetst. A.R. R. liep te ijsbeeren zonder
eeltig jachtsucces en verlangde niets liever
dan om te worden afgelost, omdat ons ge
heele plannetje dreigde in duigen te vallen.
Maar van dén graaf of den prof geen spoor!
Na herhaaldelijk roepen kwant eihilelijk
de prof te voorschijn eil wéér na geruimon
lijd wachten de graaf, dien we met „Mon
seigneur" moesten aanspreken. Een eigen
aardige titel vpor een graaf! Hoe het zij.
toen we allen hij elkander waren, bad de
kennismaking plaats. Ik 'zal dit niet licht
vergeten! Terwijl wij natuurlijk in con
schoon eostuum waren uitgedost, stond dc
graaf daar voor ons in een tenue, dat zeker
geen aansoraak kon maken op den naam
gala! Hij droeg een soldaten-hoed van bruin
stroo op het hoofd. Zijn jas lag in de auto.
De Schiller-kraag lag wijd open, de mouwen
over de ellebogen opgestroopt, in de fecne
hand een netje, waarin eenigè 'onnoozele
insecten fladderden, in zijn andere bami
een klein fiééchje, dat tot bewaarplaats dien
de voor dc gevangen insecten. Zijn schócnen
waren zwaai1 bemodderd en zijn broekspij
pen tot over dc knieën. Het zweet gutste
hem langs h^t gelaat!
Zon maakten we plechtig met hem kennis
wel een schrille tegenstelling met een ken
nismaking in het koninklijk pa'eis in Brus
sel. Heel lang heeft het gesprek niet geduurd.
De A. R. verlangde teveel naar oijn lunch
en ook ik zag noocie de tijd verstrijken. Wel
bleek, dat Monseigneur Ned .-Indië een praeh
tig iand vond met een schat aan fauna en
flora, en dat liii best nog wel een jaartje
hier zou willen doorbrengen! Hij maakte den.
indruk van ietwat- verlegen te zijn, sprak het
Nederlandsch vlot.
llij bekende, zich een groot liefhebber van
botanie te zijn, de prof zei zélfs, dat hij fa
natieker was, dan een professional! Nog eéil
kb f ten groetén oolc doze merkwaardige
ontmoeting behoorde weer tot lvet verleden!
Onmiddellijk zetten we onzen tocht naar
Lho Seumawe voort. I-Iet waj ondertusschen
reeds over één geworden en we hadden nog
véél drie uur voor den boeg. Eerst tegen i
uur bereikten we L. S., waar we tloor de
vriendelijke zorgen van dc gast vrouw een
heerlijke rijsttafel gereed vonden.
Een en ander ftani natuurlijk Weer wat
tijd in beslag, «oodat ik slrrhts weinig ge
legenheid liatl cm veel van L. S. te zien.
Heel veel bijzonders biedt trouwens L. S.
niet. Merkwaardig is de baai. De bodem van
de zee loopt wij sriii naar den wai op, zoa
dat zelfs vrij groote schepen slechts enkele
honderden meters van den wal Runnen an
keren. 1-Iet blij ft natuurlijk een bezwaar, dal
men tot die ankerplaats steeds gebruik zal
móeten maken van prauwen, maar desniet-
tegenstanm!:' wordt de haven gewmd uk-
een van do beste havens, zoo niet de bes'o
van Noord-Sumatra, Vooral daal* dc baai ge
durende elf maanden van het jaar och vei
lig beschutte ankerplaats biedt, die alleen
open ligt voor Noordoostelijke buien.
De K. P. M. bezoekt de haven geregeld. In
ho. jongste jaarverslag, of beter statistiek
van de scheepvaart in N. I. vond ik aange
geven, dat in 192.8 niet minder dan 126 sche
pen niet 322.194 M3. de haven had aange
daan. Het stadje zelf is op een zandbank ge
bouwd eit bijna geheel door water omringd,
door een zeearm, die een veilige schuilplaats
bied voor dc inlandsche reederij..
Het was reeds hij vijven toen we naar Idi
reden. Op de grun vuti dc afdeelin,\n L.
en Langsa werd ik opgewacht door dc t'g.
controleur van tdi, die me verder mee zou
nemen. Ongeveer 8 K.M. voor Idi slaat een
weg rechts af. naar het nieuwe mijnvebl
van de feataafscho Pctvoleum-Mij., Djoelo
Rajêu. het eerste mijnVeM van het z.g. Öost-
Atit Iiidök, dat in g..-brink is genomen.
De Weg was dei !--. hes aande binnen
- inaar nu dor r de R. P. M. belangrijk
v i: ler.l, terwijl daarop aansluiten nog
2 K.M. weg thei-ten won'.cti aaligcl i iot
bedoelde Mij. zelf. De opening g able
kort te voren in tegenwoordigheid fi'OU-
erneur Goedhart. Kr is hier veel mon
werk verricht! Do eerste booVloi-u i-; Oji-
gr-'.dd, een geweldig gevaarte, dtV aar te
midden van he\ oerhosch veel indruk maak
te. De winingen der employe's waren goed
dels
viaren dan 100 M. diepte. Van olie was ioetx
nog geen sprake, maar men v. as optimistisc!»
genoeg gestemd.
De k-ider van hét bemin d«ar was zoo
vriendelijk ons het procédé uiu--n te zetten,
ren betrekkelijk eenvoud:;-- proredé van bo
ren en Wetopoelisn tot een bcp inld«> dien e
en dan cementeeren van het geboorde gat.
I Dan wordt verder geboord irtd een hoor w.t
iels kleiner diameler en wordt hel u i die,
procédé gevolgd enz. tot men olio virvd Het
was zeer belangwekkend o:-,i Lid geheele
stelsel ran waterie-idiii.g- en ólii.-miiz'm zich.
te zien kronkelen owv het geheele terrein.
De gewonnen olie wordt naar PankalnVl
Brandan gevoerd wdóór rol huis van
groote afmetingen. H i was «Hoen maar jam-'
nier dat. We bo bedrijf niet in werking heb
ben gezien, tiet was daarvoor 1 vei Is te laai.
Eerst tegen donker kw.invn we in Idi
ea:i. v. .->->•• ik 'jn intrek nam in dc pasang-
prahan, li vo! was met de rerschillendc
•c-'eu \-m v.et ".wclsanoelijke expedities,'
«'ie daar de zoneclips wilden waarnemen.
LcYi groot deel hutvner was echter onderge-
i hvrwlit in den Gnuvernemer.' --stoomcr „Mc-
rel" die eenige K.M. verd-w in zee geankerd
was. Uit d>' gesprekken merkte ik wel, hoe
zeer allen in spanning waren. Ivo bet weer
den volgenden 'dkft ïölt zijn.
Het was te donker om hot terrein, waar
de verschillende Wérkn e cn waren o)vr.-
steld, te '•znekendat hot-pte ik den velgvn-
den mopgen te doenmaar het liep op
Jiiets uit.
