iERDE BLAD
BUITENLAND.
Kerknieuws
Uit Oost-lndië
DONDERDAG 18 JULI 1929 DERDE BLAD FAG. 9
AN ONZE LEZERS
tl aanmerking: komen voor de
e limonade-glaasjes, deelen wij
dat door de ontzaglijke Vacantie-
e wat stagnatie in de verzending
staan. Wij verzoeken hen vrien-
nog wat geduld te willen hebben,
uilen al het mogelijk dóen om
irzending zoo veel mogelijk te
edigen.
E RIJKSMIDDELEN
OVER DE MAAND JUNI
tijksmiddëlen hebben) in de afeeloo
aaitd f 39i787.184 opgebracht, terwijl
lfde maaiiidr ivóni-het vorig jaar totaal
[1.436 Ivverd ontvangen. Er is dus in
Icing met Juni van verleden jaar een
dig verschil van f 1.370.748.
een groot deel is dit gunstig resul-
danlcen an deii pos „Successierech-
lie f 3.6S8.034 opbracht en dhandoor
522 boven verleden jaar uitkwam,
tweede voorname meevaller gaf de
Cijns op suiker. Hierop werd ontvan
.0G4.752 of f 781.392 imeer dan in 192S.
derde plaats was hel. de dividewt-
ig, die een aanmerkelijk hoogere op
gaf dan het vorig jaar. Deze belas-
:ht op f 2.006.187 oi f 632.623 meer dan
ig jaar.
de invoerrechten met hun opbrengst
l351.227 overtroffen de opbrengst van
)2S met een vrij aanzienlijk bedrag,
t f 428.011.
s zijn nog van belang te achten de
i opbrengst van de posten geslacht
en zegelrechten, die resp. opbrachten
351 en f 2.394.604 en daardoor resp.
II Cu f 203.586 bovienverleden jaar
Ie vermogensbelasting maakt in ver
g met 1928 geen slecht figuur. Zij
de schatkist vloeien een bedrag van
J, waardoor de ontvangst van verle-
ir met f 255.575 "werd overtroffen,
opbrengst der domeinen bedroeg
2 en gaf alzoo in vergelijking met
n voordeelig verschil van f 52.011.
ood'sgelden werd ontvangen f 412.235
'342.064. Ook hier dus een voordeelig
au f 69.671.
ksbelaSting en de belasting op gou-
zilveren werken brachten resp. op
f 83.479, wat vrijwel overeen
net het vorig jaar. Zij brachten sa-
1.392 meer op dan in 1928.
bovengenoemde posten, die alle méér
ten; dan het vorig jaar, gaven te za-
1 ivioordeelig verschil van f 4.214.002
ver deze meevallers staan echter
tegenvallers,
erst noemen wij dan den post „In-
belasting". Deze post bleef met zijn
st van f 4.189.226 niet minder dan
)4 bij het vorig jaar ten achter; een
lering alzoo (van ruim 22 pet. Zelfs,
t men er rekening mee, dat de belas-
t 20 pet. verlaagd is, dan is de uit
log niet gunstig te noemen. Evenwel
iet voorbij gezien worden, dat in 6
n op dezen post, werd ontvangen
millioen; of 9 millioen meer dan de
r jaarraming.
wigunstiger is de uitkomst van den
';ccijns op gedistilleerd" te noemen.
;ijns gaf een opbrengst van f 2.527.556
3.679.780 im Juni 1928. Hier is dus
teruitgang merkbaar van f 1.152.224.
ijk is idiit voor ecru groot deel te ver
uit de ingevoerde accijnsverlaging.
1 elk geval is de opbrengst óver f
'm 5.3 anillioeni beneden 6/12 der
ing.
eer alleen verminderd drankgebruik
belastingontduiking de oorzaak hier-
dan zullen we over deze lage op-
maar niet jammeren,
lieraccijns kwam biitnen f 1.140.772
"5 minder dan het vorig jaar.
idbelasting bracht op f 3.901.40S en
115.788 beneden verleden jaar.
cijnzen op zout en wijn gaven resp.
rengst van f 150.006 en f 572.833, ter
deze posten in 1928 resp. werd ont-
f 170.049 en f 587.536. Te zamen ga-
lus een nadeelig verschil wan f 34.746.
atistiekrecht beliep f 381.207 of f 5142
dan het voriigi jaar.
gistratierechten bedroegen f 1.635,921.
ef deze opbrengst f 142.403 hij 1928
:er. Maar in 6 maanden werd op de
toch ruim 5 millioen meer ontvau-
n verleden jaar.
ndelijk moet nog genoemd worden
a'sloterij", die nfet haar opbrengst
17.666 slechts f 672 mdndier opbracht
Vorig jaar.
maanideni bedroegen de Rijksmidde-
19.775.678 of ruilm 14 millioen meer
der raming. Er is dus op 30 Juni
ieer ontvangen dan de helft der ra-
or het jaar 1929. We hebben dus alle
m te verwachten, dat de totale ont-
uivier 1929 niet zal tegenvallen.
WAAR DE HERSTEL
CONFERENTIE?
De Dritsche minister-president Mac Do
nald deelde in het Lagerhuis mede, dat om
trent' de plaats, waar de internationale con
ferentie voor de behandeling van het her-
stelvraagsiuk" zal bijeenkomen, nog geen be
slissing is getroffen.
Churchill stelde de vraag of Mac Donald
niet van- meening was, dat het houden van
de conferentie te Londen de Engelsche re
geering in staat zou-stellen de zaken uit
voeriger te. behandelen dan wanneer de con-
fef-ehtiop ,een .andëre plaats zou worden
gehóuden.
Rlac .Donald, antwoordde hierop, dat hij
slechts wensóhtc, dat Churchill in staat was
de andere mogendheden hiervan te over
tuigen.
Aan het. ,,B.erl.'Tagebl." wordt uit Londen
gemeld,'dat hfe-t niet onwaarschij'nlijk is, dat
Engeland, oip de samenkomst van de diplo
matieke conferentie niet langer uit te stel
len. een nieuwe plaats zaJ voorstellen. Daar
door zal ernstig in aanmerking komen, het
zij Ostende, hetzij Bou 1 ogne-sur-Merdaar
beide plaatsen vanuit Londen gemakkelijk
Ln enkele uren te bereiken zijn.
DE VLOOTBEPERKING
De eerste lord der Engelsche admiraliteit,
Alexander heeft in antwoord op een vraag
over 't standpunt der regeering ten opzichte
van het vraagstuk der voortzetting van den
bouw van duikbooten in het lagerhuis geant
woord, dat de minister-president binnenkort
een omvangrijke verklaring over het gehecle
vlootvraagstuk zal afleggen.
De vraag of de regeering den bouw van
duikbooten wil staken, beantwoordde hij ont
kennend. Hij wees er op, dat de Engelsche
regeering herhaaldelijk haar bereidwillig
heid iheeft te keilnen gegeven om dg duik
booten af te Schaffen. Dit kan echter slechts
geschieden indieri de overige mogendheden
hetzelfde doCn. wat echter hij den tegen
woordige st^nd.; dep. internationale politiek
niet te verwachten is. Engeland kan in dit
opzicht niet afzonderlijk handelen.
DE ONDERHANDELINGEN.
Omtrent de onderhandelingen tusschen
Engeland en de Vereenigde Staten over de
beperking van de vlootbewapening verluidt,
dat deze in zekeren zin voorloopig afgeslo
ten zijn.
De onderhandelingen zijn zoover gevorderd,
dat dc Amerikaansche gezant, generaal
Dawcs zich met zijn regeering in verbinding
kan stellen.
MAC DONALD'S REIS.
Reuter meent te weten, dat de reis van den
premier naar Amerika nu het onderwérp van
diplomatieke besprekingen is.
Onderhandeld wordt over het tijdstip,
waarop de reis plaats zal hebben, ten einde
hiuir zoo gunstig mogelijk voor de zaak der
vloótbepèrking te maken.
KONING GEORGE.
Koning George gaat, vólgens het laatste
bulletin, bevredigend vooruit.
POINCARé ONGESTELD.
Minister-president Poincaré kon wegens
een lichte ongesteldheid gister niet aan de
kameizitthig deelftemen.
KERK EN NATIONALISME IN BELGIE.
De terreur van bisschop Waffelaert.
Dat het niet altijd goed wonen is onder de
kromstaf liéeft dezer dagen weder ondérvon-
den Jozef de Vos, onderwijzer sinds 1919 aar
een bijzondere katholieke school te Meenen.
De Yos heeft eenige jaren lang de Vlaamsch-
natinale gedachte in Meenèn en omgeving
gepropageerd en al de vergaderingen, gehou
den in het „Vlaamsche Huis5' aldaar, geleid,
zonder dat daarop van de zijde van de school-
autoriteiten aanmerking werd gemaakt.
Twee dagen voor de laatste verkiezing ech
ter werd hem de volgende verklaring ter on-
derteekening voorgelegd:
„De onclergeteekende verklaart al de v
schriften van het Bisschoppelijk schoolregle
ment stipt te zullen onderhouden en in alles,
o.m. dn zake nationalisme, zich aan de leiding
van zijn Hoogwaardigheid te onderwerpen,
de schriften der nationalisten niet te lezen,
naar hun vergaderplaatsen niet te gaan en
zich te onthouden van elke haiideling welke
tegenstrijdig is met de voorschriften vai
Diocesane overheid.
Hij verklaart te weten, dat hij, die zich
daaraan niet wil onderwerpen, zich in gevaar
stelt zijn bediening te moeten verlaten."
Jozef Yos weigerde zijn handteekening te
zetten; 28 Juni d.a.v. werd hij ontslagen uit
z;v n b» trekking, e1-v
ONTRUIMING EN SCIJULDENREGELING
BRIAND AAN HET WOORD
FRANKRIJK WIL BEDROGENE NOCH
OVERWINNAAR ZIJN
De Fransche Kamer heeft een Europeesche
reputatie van lange debatten en nachtverga-
deringen.
Het spreekt wel vanzelf, dat zij met een
zaak van zoo geweldig belang als de defini
tieve sohuidenregeling en de ontruiming van
het Rijnland dagen achtereen zioli bezig
houdt.
De premier Poincaré zelf heeft het voor
beeld gegeven door eerst een redevoering
van verscheidene dagen te houden in de
vereenigde Kamercommissies voor buiten-
landsche zaken en financiën en daarna zijn
argumenten voor ratificatie van de regeling
met Amerika nogeens in een haast einde-
looze ovatie in de Kamervergadering uit te
spinnen. Het gevolg ervan voor zijn persoon
is, dat hij zich overspannen heeft en een
deel van het debat niet heeft kunnen bijwo-
sn en Briand de zaken heeft moeten waar-
In den regel is het trouwens voor den
buitenstaander interessanter wanneer Briand
aan hot woord is dan wanneer Poincaré
spreekt
Poincaré zoekt hét nogal eens in de lengte
en in de degelijke argumentatieën wordt dan
allicht waf droog.
Briand, geboren orator en man met ver
beeldingskracht en ruimen blik, laat zich
■binnen de hem door de algemeene Fransche
politiek voorgeschreven grenzen nogal eens
gaan.
Zoo heeft hij gisteren, bij de bestrijding
van de socialistische motie waarin geëiseht
werd, dat Frankrijk een vredespolitiek zal
voeren en geheel het Rijnland zal ontruimen,
weer een speech gehouden, diie de aandacht
trekt
Te Grève, zei Briand, hebben de vertegen
woordigers van Frankrijk den Duitschen
rijkskanselier verklaard, dat Frankrijk niets
onmogelijks van Duitschland zal verlangen.
Dat beteekent, dat Frankrijk de moeilijkhe
den tusschen beide landen uit den weg wil
ruimen, doch Frankrijk ka nniet toelaten,
dat Duitschland zich geen enkele inspanning
zou moeten getroosten, terwijl Frankrijk 62
jaar lang groote bedragen moet betalen.
Rijkskanselier Muller heeft dit begrepen ei
in het opstellen der drie bekende punten toe
gestemd. Het eerste punt is de ontruiming
van het Rijnland. Het verdrag van Versailles
spreekt van ontruiming van het Rijnland on
der voorwaarde, dat Duitschland ontwapend
is. Zoolang de betalingen niet waren vastge
steld, kon Frankrijk het Rijnland niet ont
ruimen. De betrekkingen tusschen Frankrijk
en, Engeland aldus Briand zijn niet ai-
hankelijk van het wisselen der regeeringen.
Indien Engeland den goeden wil van
Frankrijk en Duitschland wil vereenigen, dan
kunnen de moelijksie vraagstukken opgelost
worden.
Omtrent de komende conferentie I'on
Briand slechts zeggen, dat hij zou trachten
om van een diplomatieke onderhandeling
tot een levende bespreking te komen. Indien
echter reeds vooruit elke partij bij haar hou
ding volhardt, dan ware het beter niet naai
de conferentie te gaan.
Het is tijd om de Europeesche lucht te
ontsmetten. Locarno heeft veel, doch niet al
les gegeven. Bij het incident van het lucht
schip „Graf Zeppelin" in Frankrijk heeft men
kunnen constateeren, dat in de houding van
het Fransche en Duitsche volk ten opzichte
van elkaar veel is veranderd. Briand besloot
zijn rede met de woorden: „Wij willen den
vrede, die van Frankrijk noch den bedro
gene noch den overwinnaar maakt." Nadat
de afgevaardigden Reibel en overste Fabry
noch het woord hadden gevoerd werd het
voorstel-Blum in stemming gebracht, waarbij
de regeering de vertrouwenskwestie stelde.
Het socialistische voopstel werd na deze
woorden van Briand met 350 tegen 238 stem:
men verworpen.
Voorts heeft Herriot, de radicale leider een
groote rede gehouden waarin hij aan het
adres van Poincaré verschillende verwijten
richtte over diens politiek in het verleden.
Overigens drong hij aan op een algemeene
liquidatie van de vraagstukken, die nog uit
den oorlogstijd stammen en betuigde zijn
instemming met het denkbeeld om een
Europeeschen statenbond te stichten, waarbij
het niet geat om een Europeesch blok tegen
Amerika, doch veeleer om een poging om
orde te scheppen in de Europeesche aange-
legenlicden. f-—
HET CHINEESCH-RUSSISGH CONFLICT
NANKING ACHT DE ZAAK
AFGEDAAN
CHINA BEWAAKT DE GRENZEN
INGEZONDEN MEDEDEELINtï.
NEGENTIG TON ZWAAR ROTSBLOK
GESPLETEN.
Twee arbeiders gedood.
In de granietbedrijven der gemeente Wee-
nen bij Mauthausen spleet bij het bewerken
van een 90 ton zwaar rotsblok dit onvoor
ziens in drie deelen. Eén hiervan, wegende
£5 ton, rolde tegen de werkplaats aan. Twee
der daar werkzame 4 arbeiders begroef het
onder zich en verpletterde hen volkomen.
Den beiden anderen arbeiders gelukte het
zich op het laatste oogenblik door vlug op
zij te springen in veiligheid te stellen.
Uit Napkin© wordt gemeld', dat de Chi-
peesche Minister van Buiteiilandsche Zaken,
Dr. Wang, gister den vertegenwoordigers
tier Chineesche pers een onderhoud over de
huidige situatie heeft toegestaan.
Hij verklaarde, dat na het verzanden der
Chineesche nola aan Rusland, het Rus
sisch'Chineesche incident door de Chinee
sche regeering als afgedaan wordt be
schouwd: -
De Chineesche regeering heeft de sovjet-
regeering openlijk verklaard,- op welke gron-
dep zij zioh gedwongen heeft gezien om be
slag te leggen op den Öosterspoomveg, en
waarom zij tot schérpè represaille-maatrege
len tegen de communistische agenten in
Noord-Mantsjoerije is overgegaan
De Chineesche regeering wil thans géén
ieuwe verklaringen geven, doch heeft de
sovjet-regeering aanbevolen de komst van
den nieuwen gezant te Moskou af te wach
ten', die met de sovjet-regeering zal onder
handelen.
Dc. Wang legde er den nadruk op, dat dé
Nanlrimgi-regeering zich tengevolge van de
Russische dreigementen genoodzaakt heeft
gezien, troepen in Noord-Mantsjoerije samen
te trekken voor het geval, dat de sovjet-re-
geering zou pogen den Oosterspoorweg door
het roode leger te doen bezetten.
De Nankingregeering heeft, volgens be
richt uit Pekingi, maarschalk Tsjang Hsoe
Liang opdracht gegevén alle niet-Chineesche
ambtenaren en beambten door Chineesch
personeel te vervangen.
Gistër is ook de soheepvaartafdeeling van
den Öosterspoorweg door Chineesch perso
neel overgenomen, terwijl die Russische di
recteur, die tot nu toe de leiding had, door
een Chineesch burger is vervangen. Op 60
K.M. afstand van Öiaillar kwamen Chinee
sche troepen in botsing mét een bende, waa p
bij vier Mongolen (werden neergeschoten. D"
Chineesche regeering laat de Russisch-Chi-
neesche grens scherp bewakers Te Chaillar
is een vliegtuigbasis opgericht.
Uit Moskou wordt gemeld, dat gister te
Wladlwoëtok nieuwe betoogingen voor het
Chinees'ch conisulaat-generaal werden gehou
den, waaraan ongéveer 2000 personen,
talrijke Chineecen, deelnamen. Het co
laat werd door militairen bewaakt. Een Chi
neesch betooger hield, vanaf ©en balcon,
toespraak tot de menigte. De Chineesche
consul-generaal heeft geprotesteerd tegen de
passieve houding van de militaire bewaking
Uit Moskou wordt gemeld, dat de „Iswes-
tia" en de „Prawdia" het laatste antwoord
van den Chineeachen zaakgelastigde te
Moskou inzake de incidenten tusschen Rus
land en China publiceeren met verschillend
commentaar. De „Iswestia" schrijft, dat de
laatste mededeeling van den Chineeschen
zaakgelastigde in regeeringskrmgen te Mos
kou niet als een, antwoord op de laatste Sov
jet-nota wordt beschouwd. De Sovjet-regee
ring verklaart, dat zij een onmiddellijk en
bevredigend antwoord op haar nota van 13
Juli eischt en dat ze de bedreigingen, die
in deze. nota vervat waren, hananaaft Zij
"'eischt een antwóoird op alle gestelde vra
gen en wenscht niet het slachtoffer te wor
den van een uitstel-manoeuvre der Chinee
sche regeering.
Woensdagmorgen is te Moskou een zit
ting van den raad van volkscommissarissen
gehoudén, waarin de volkscommissaris voor
buitenlandsche zaken, Karachan, verslag
uitbracht over den stand van het conflict
met China. In deze zitting werd besl-oten,
welke maatregelen de Sovjet-regeering zal
nemen, indien de regeering te Nanking
Woensdagmiddag vier uur het Russische ul
timatum oiiet pp bevredigende wijze zou
hebben beantwoord. Mén beschouw t de po
litieke situatie ais zeer gespannen.
DE TRAGIEK VAN DEN BURGEROORLOG
Vertraagde telegrammen uit Yoennanfoe
geven een sombere schildering van de
straatgevechten, die plaats hadden voor de
noodlottige ontploffing op 11 dezer. Een
groot deel van de stad ,werd vernield, waar
onder de Britscho en Fransche consulaten.
De Britsche consul werd gewond.
Het blijkt, dat de troepen van Kweichoow,
die onlangs Yoennan binnenvielen, de mu
ren van Yoennanfoe hadden bereikt, dat
slechts zwak verdedigd werd. De aanval
lers slaagden erin, de stad binnen te drin
gen en er volgde een hevig straatgevecht,
waarna de ontploffing plaats had.
De directie van de Amerikaansche Scheep
vaartlijn op Europa heeft meegedeeld, dat
dezer dagen de inschrijving opengesteld zal
worden voor den bouw van 2 groote stoom
schepen voor den dienst op Liverpool en
Southampton. De schepen zullen ongeveer
25 millioen dollar kosten; zij worden 56.000
ton groot en zullen ingericht worden voor
het vervoeren van 4000 passagiers. In 1932
moeten ze afgeleverd worden.
DE „BREMEN".
Het nieuwe Duitsche s.s. „Brémeh" heeft
de eerste reis naar Amerika aanvaard.
Naar Wolff uit Friedriéhshafen meldt lïeb
ben de motoren van het luchtschip' „Graf
Zeppelin" de laatste dagen herhaaldelijk
proeigedraaid. Over de resultaten is men
in technische kringen voldaan. De voorge
en langdurige proeftocht voor de we
reldreis zal waarschijnlijk in de laatste da
gen van Juli plaats vinden, waarna in de
eerste dagen van Augustus de wereldreis
kan wórden ondernomen.
Op de jaarvergadering van de Koninklijke
Engelsche Automebielclub, te Londen ge
houden, memoreerde de secretaris in zijn
jaarverslag het feit, dat de club in 1905 met
80 leden was opgericht; dit aantal bedroeg
tu 405.000, onder wie ruim 50.000 vrouwen.
AUTO DOOR EEN TREIN GEGREPEN.
Vijf dooden.
Bij Windsor in Nieuw-Schotland is een
Naar uit Caracas gemeld wordt,, is een
expeditie van Amerikaansche ingenieurs en
geologen, die in Venezuela naar petroleum
zochten, door inboorlingen vermoord.
ONGEWENSCHTE VREEMDELINGEN.
Het Amerikaansche departement van land
verhuizing heeft bekend gemaakt, "dat in
het afgeloopen fiscale jaar ruim 12.000 per
sonen als ongewenschte vreemdelingen uit
de Ver. Staten gezet zijn. De meesten behoo-
ren tot de Slavische rassen.
Dooi' de Vlaamsch-nationale parlements
leden is, naar aan de „N. R. C." wordt ge
meld, Woensdag in het Kamergebouw een
bijeenkomst gehouden en besloten tot het
indienen, onmiddellijk na de hervatting
der parlementaire werkzaamheden, van
wetsvoorstellen, het eerste strekkend tot
verandering van den gecentraliseerden Bel
gischen staat in een federatieven staat, het
tweede inhoudend volledige vernederland-
selling der rijksuniversiteit te Gent, het
derde bepalend, dat het leger zal gesplitst
worden in Waalsche en Vlaamsche divl
resp. met Fransch en Nfederlandsch als taal
van administratie, onderricht en commando
tegengehouden
HET REGGE-RAPP0RT
Maatregelen tegen de vervuiling dep
Twentsche beken
Ouder presidium van Mr. M. S i c h t e r»
i a n, burgemeester van Almelo werd aldaar
3 vergadering gehouden ter bespreking van
het „Regge-rapport" t.w. wat gedaan moet
worden óm de vervuiling van lie twater in
de Twentsche beken tegen te gaan.
Ter vergadering, ze was druk bezocht, wa
ren om. aanwezig vertegenwoordigers vaa
Waterstaat en Arbeid en andere autoriteiten
of afgevaardigden van corporaties.
De Voorzitter gaf een overzicht van deni
loop der zaken.
Vei'volgens wordt het woord gevoerd doo#
r. Bloemen-daal, van Arnhem, Inspec
teur der Volksgezondheid, die o.m. een toe
lichting geeft op Hoofdstuk IV van het
Regge-rapport om dan aan te dringenup
samenwerking en zoodoende te komen toe
oplossing van het vervuilingsvraagstuk.
Jhr. Op ten Noort, lid der Regge-Cammissie,
wijst er op, dat de vervuiling zich in dit ge
bied gelocaliseerd heeft, doch dat ctoor den.
Waterstaatkundigen toestand hierin wijzi
ging kan komen. z
Volgens de Regge-commissie is een afdoen
de verbetering technisch mogelijk. Het is ten
slotte alleen een kwestie van kosten. De be
hoorlijk gefundeerde raming wijst aan een
bedrag van ƒ3.00.000 met jaarlijksche on
kosten en afschrijving van ƒ350.000.
Nadat een en ander Uitvoerig is bespraken
wordt met algemeene stemmen besloten tot
insteling van een studie-commissie en tot
oprichting van een na zuiveringsinstallatie
te Enschedé.
De heer Lietaairt Peerbolte verklaarde, dat
l Den Haag met groote belangstelling het
werk in Twente wordt gevolgd.
De heer Bloemers, lid van Ged. Staten,
bracht den dank van dat College ó,'or' en
zeide medewei king toe.
Daarna sluiting.
MISTOESTANDEN IN DE KERK.
Een argument van hen, die de kerk niet
o.a. dit, dat zij wo
de kex-k te gaan, door
zóo schrijft ds
J. C. H. Seholten, Ned. Herv Pred te Rot
terdam in „Het Visehnet". Beveelt inen het
kerkgaan aan, en de menschen willen komen
dan vernemen ze, dat ze plaatsen a 10 cent
kunnen verkrijgen, of z.g.n, armenplaatsen
voor niets.
u niet, wat er door de ziel van
heengaat, als er voor hen slechts
ééne keuze overblijft: een armenplaats. Ik
ben ovetuigdi, dat de Kerk er wèl bij zou
varen, als alle plaatsen vrij waren en men
niet gelwoiligen weid belasting voor de kerk
te betalen. Wat zouden de predikanten de
collecte voor de Kerk niet veel meer met
warmte kunnen aanbevelen en de gemeente
zou in haar geven niet teleurstellen, ints-
gendèfeï, ik geloof, dat de inkomsten zouden
vemeerderen.
|Zoo. ook de kerkelijke huwelijksinzegening
en. Voor le klasse trouw betaalt men één
honderd gulden in het Koor der Groote Kerk
dan speelit het orgel „Het Bruidsköor". Bij
de algeoneene trouw zwijgt het orgel. Nu
wil ik wel eerlijk bekennen, dat ik niet be
grijp, dat sommige bruidsparen zich niet
schamen, op Woensdagmiddag 2 uur hun
huwelijk te laten inzegenen, terwijl ze met
vier of meerdere auto's voor het kerkgebouw
komen, terwijl het bruidspaar in eerste klas
se costuum en bruidsrobe verschijnt. Vier
auto's en algemeene trouw gaat niet samen
Maar er zijn ook paartjes, die in het Zon-
dagsche costuum verschijnen, waarom moeten
zij zonder het orgelspel het mooie kerkge
bouw binnentreden Zij kunnen toch niet
helpen dat ze arbeiders zijn en op !4un feest
dag gun ik ze van harte het orgelspel van
„Het Bruidskoor" en ik ben overtuigd dat
hun dankbaarheid ook in de collecte zou
den toonen.
We leven in een democratischen tyd, latert
e dit dan ook vooral in de kerk toonen,
dat we dezen geest aanvaarden, al is hij wej
ens te overheerschend'
DE OUDSTE DOCHTER DER KERK.
In zijn Dieppe-brieven in de Geref. Kerk
bode van Rotterdam deelt Ds. J. A. Tazelaac
iets mee van een ontmoeting met een pas
toor in een treincoupé in Frankrijk.
In de coupé, aldus vertelt Ds. Tazelaar,
nam ik terstond tegenover hem plaats, met
de bedoeling van hem eenige inlichtingen te
verkrijgen over het godsdienstige en kerke
lijke leven. Toen ik mij bekend gemaakt
had en het gesprek kwam op de grootte van
het arbeidsterrein, meende de pastoor, dat
het met het Protestantisme hier zoo is als
in Frankrijk: een zwakke kleine kring. Hij
hoorde er dus van op, toen ik vertelde, dat
mijn wijk 650 gezinnen telt, en dat al da"
Gereformeerden, nog afgezien van Hervorm
den, Lutherschen, Chr. Gereformeerden en
andere Protestantsche groepen te Rotter»
dam, alleen ver over de 30,000 be'.oopen.
Toen ik hem naar den omvang van zijn
parochie vroeg, en informeerde, of hij het
druk had, was het antwoord: „niet zoo druk
als u" en hij maakte een gebaar met da
hand. „Hoeveel gezinnen heeft u dan onder
uw bearbeiding'?" Weer hetzelfde gebaar
met de uitgestrekte yingei-s van de hand.
Toen was ik zoo onbescheiden, om uit te
spreken, wat hij niet zeggen durfde, en Ik
vroeg: „Vijf?" Een sprakelooze knik was het
veelzeggende antwoord. Vijf gezinnen in
oen heele parochie! Toen ik informeerde,
wat hij de heele week deed, om den tijd te
vullen, bleek mij, dat hij een diepgaande
studie gemaakt, had van de vraag naar de
wenschehjtfheid, om aan de geestelijken-
der Roomsche kerk het huwelijk toe te
staan, en met een stroom van citaten uit'
kerkvaders en andere schrijv
hij, dat hij een sterk vóórstander was!
DE MOORD OP MEVR. LANDZAAT.
BATAVIA, 17 Juli (Aneta). Naar Aneta
verneemt is het vooaxunderzoek in de zaak
van den moord op mevr. Landzaat te Sian-
tar op 11 Juli afgeloopen. De behandeling
van de zaak is bepaald op 18 Juli voor den
Landsraad te Siantar, waaruit blijkt dat de
rechterlijke macht ingeval dit uit straf
rechtelijk oogpunt mogelijk is, bereid is de
behandeling van eenvoudige zaken zooveel
mogelijk te bespoedigen.
TWAALF KINDEREN NA VACCINATIE
OVERLEDEN.
MED AN, 17 Juli (Aenta.) Van 107 inland-
sche kinderen, die op de onderneming „Li
beria" tegen mazelen werden ingeënt, zijn,
er 12 oven-leden. Een onderzoek is ingesteld,
AUTO-ONGELUK.
BANDOENG, 17 Juli (Aneta.) Een autd
waarin mevrouw DeLbrück gezeten was, ge
raakte bij Tjikampek van den weg af. Mevr,
Delbrüok is naar het ziekenhuis alhier ve-i*
voerd, waar bleek dat zij enkele ribben ge
broken had.
ISCHE REISBRIEVEN
Mr. C. C. VAN HELSDINGEN,
den Volksraad van Ned. Oost-lndië.
t| IX.*)
ATJEH-TRAM.
even over Atjeh mag over de Atjeh-
a over de door haar gespeelde rol
75 niet worden gezwegen. Zij toch
est een machtig hulpmiddel tot de
pacificatie van Atjeh. Zij maakte
gstijd een spoedige verplaatsing en
van personeel en materieel moge-
(vergemakkelijkte daardoor in hooge
1 oorlogvoering, doch later is ze in
dm toenemende mate een bevor-
vam die economische opbloei,
lop de ontwikkeling van het auto-
irkeer in onze dogen zou men zich
;ht kunnen afvragen of de aanleg
«Klere gewone wegen in plaats van
in weggetje niet minstens even be-
zijin geweest voor de beide
langegeven doeleinden, en dan zou
iennet ware hetzelfde aantal mil-
daaraan besteed zijn geweest als
i ijzeren baan is geschied stellig
k grooter zijn geweest dan thans.
Jij komt, dat hét onderhoud van een
vorige brief stond in ons nr. van
■ijzeren weg natuurlijk heel wat kostbaarder
is idain van 'n gewonen weg en niet 't minst
dat een spoorbaan veel kwetsbaarder is en
de bewerking veel intensiever moet zijn dan
van een gewonen weg.
Maar wie zoo redeneert legt Óen verkeer
den maatstaf aan, beziet de dingen niet in
de lijst van haar tijd. De geweldige toene
ming van het auto-tractie-verkeer dateert
eerst van en tijdens den wereldoorlog. Voor
dien kon alleen sprake zijn van aanleg en
geleidelijke uitbreiding van het spoorweg
net om te bereiken wat men wilde: sneller
en zekerder vervoer van personeel en ma
teriaal. En het moet veeleer gewaardeerd
worden als een daad van wijs beleid en
groot inzicht, dat men liet destijds beeft
aangedurfd om in het vijandelijke land 'n
aqrnvang te maken met den aanleg van een
spoorweglijntje, dat nu de Atjeh-tram is ge
worden, en dat thans Oelee Lheue verbindt
met Tandjong Balai, dank zij de aanslui
ting in Basitang met do lijnen van de Deli-
spioormaatschappij.
Die aanleg dateert van 1875, Toen had
een daartoe speciaal opgerichte commissie
een rapport uitgebracht, waarin werd be
toogd, dat een betere verbinding tusschen
de kust (Oélee Lheue) en Kota Radja, ten
einde laatstgenoemde vestiging beter, ge
makkelijker en dus goedkooper van al het
noodige te voorzien, slechts doeltreffend
kon worden verkregen door stoom tractie.
De genie werd aan het werk gezet en in
1876 werd de lijn O. L.K. R. voor het pu
bliek verkeer opengesteld. Het woord 1 ij n
1.067, kosten pl.m. f 540.000). Maar lang
zaam aan groeit het In 1885 komt het baan
vak K. R.Lambaroe tot stand, dan volgt
in 1885 de lijn K. R.KeutapangDoeg (10
A.M.), die een verbinding brengt tusschen'
de verschillende militaire posten. En zoo
wordt geregeld het net uitgebreid.
Men achte al dezen arbeid niet gering.
Er moest onder zeer bezwarende omstandig
heden worden gewerkt. De aanleg ging met
groote moeilijkheden gepaard. De Atjehers
Qegrepen heel goed welke ernstige bedrei
ging deze steeds voortschrijdende ijzeren
reus voor hen vormde. Zij waren er hunner
zijds dan ook steeds op bedacht om den
aanleg zooveel mogelijk te beletten en ging
dit niet, de reeds tot stand gebrachte wegen
en bruggen te vernietigen of althans ern
stig te beschadigen. Bij het gebruiken van
de lijn moest dan ook de grootste voorzich
tigheid worden betracht.
Nog in 1889 moesten de tremen worden
voorafgegaan door een losse inspectie-loco
motief, cüe na moest gaan of ergens de lijn
was opengebroken. Geen wonder, dat her
stel alleen onder militaire bewaking kon
'plaats vinden, en dat er, niettegenstaande
alle voorzorgen, toch herhaaldelijk ontspo
ringen geschiedden.
Een poos lang kwam er stagnatie. Het
duurde tot 1897 voordat weer een ©enigszins
belangrijke uitbreiding van het net tot stand
kwam, in verband met onze militaire actie
buiten de z.g. .geconcentreerde linie", wel
ke het moodig maakte, dat een verbinding
>t stand werd gebracht met ué vooruitge-
is hier eigenl'jk niet op zijn plaats. Het had orachte posten, terwijl enkele vroegere ver-
slechts een lengte van....... 5 K.-M. .(HreoótoJ Mmdingen werden opgeheven.
Men richt zich nu meer langs de Noord
en Oostkust Verschillende baanvakken wor
den achtereenvolgens voor het verkeer open
gesteld; de werkplaatsen worden van Kota
Radja overgebracht naar Sigli. Eindelijk, in
1919, is deverbinding .tusschen Kota Radja
en Tandjong Balai een afstand vain 510
K.M. er. Staatsspoor en Delispoor had
den gelijk naar elkaar toegewerkt en ont
moeten elkaar in Basitang.
Wat zal dat een blijde dag geweest zijn,
toen dit feit feestelijk werd ingewijd. Want
dat deze verbinding een groot verkeersbe-
lanig behartigt, zal niemand kunnen ont
kennen. De economische beteekenis van
Atjeh- en Deli-spoor beide is daardoor sterk
toegenomen.
Wie echter reeds thans den eisch van
rendabiliteit aan den Atjeh-tram zou willen
stellen zou blijk geven van onbillijkheid en
kortzichtigheid. Immers als militair hulp
middel in de eerste plaats aangelegd, moet
zij ook in de eerste plaats als zoodanig wor
den gewaardeerd: als een machtig middel
voor de blijvende pacificatie; maar nu die
pacificatie is verkregen en alom orde en
rust worden gehandhaafd, nu pas zijn de
voorwaarden aanwezig voor een economi-
schen opbloei. Nu gaat de tram al meer be
antwoorden aan een geheel ander doel, zij
wordt een stimulans voor den inlandschen
landbouw, voor cultures en nijverheid.
Met haar beter en sneller en dus goed
kooper vervoer van de producten naar en
van de kustplaatsen breidt de handel zich
al meer uit en plukt ook de scheepvaart
de zoete vruchten van den arbeid der tram,
terwijl uiteindelijk ook de tram de.rente
van het in haar gestoken kapitaal ruim
schoots zal opbrengen, tenzij haar dit on
mogelijk wordt gemaakt door het toene
mend auto-transport, dat natuurlijk gaarne
gebruik maakt van het steeds grooter wor
dend wegennet.
Er is vooralsnog geen reden om al te pes
simistisch te staan tegenover de bedrijfs
resultaten.
Jarenlang heeft de lijm een deficit ver
toond, Na 1910 verschijnen de eerste over
schotten, klein maar toch moedgevend. Met
die overschotten wordt niet een winst be
doeld, want "rente en afsclirijving waren niet
in rekening gebracht Het bevredigende per
spectief weid weer belangrijk slechter in de
malaise-jaren 1920 en volgende, die soms
exploitatie-tekorten geven te zien van eeni
ge hondei dduizenden per jaar. Sindsdien is
het weer wat beter geworden. Uit het laat
ste jaarverslag 1927, waarover wij kooiden
beschikken, blijkt het volgende:
1920 bruto-opbrengst f 2.309.977, exploita
tie-uitgaven f 1.400.4456, verschil f 909.541;
1927 bruto-opbrengst f 2.363.451, exploitatie-
uit'gaven f 1.587.259, vt.sehil f 776.192.
Van dit saldo f 776.192 gaan echter nog
f 207.723 af aan bijzondere bedrijfslasten
(werkelijke vernieuwingen en afschrijvin
gen wegens buiten bedirijfs tel ling, herstel
van schade door rampen en ongevallen, en
aandeel in de pensioenslasten), zoodat het
netto-saldo bedraagt f 575.193. Er zijn nog
allerlei moeilijkheden, waarme de tram te
kampen heeft Zoo is de pepercultuur in ge-
stodigen achteruitgang, en werken ook de
lagere prijzen voor de bevolkingsproducten
pinang en copra belemmerend voor een'
krachtigen bloei, maar daartegenover staat»
dat allerlei andere dingen al meer per trein
worden vervoerd, b.v. vee, cement, rond
houten, benzine.
Het yeizigersvervoer vertoont echter een
achteruitgang, althans in de li gore klas
sen en de tram blijkt het uitverkoren veif
voermiddel voor de economisch minst kracli
tige groep. Opgepast moet echter worden,
dat de exploitatie niet ten ongunste wordt
beïnvloed door steeds stijgende personeels
uitgaven, zooals ook in 1927 weer in min ol
meerdere mate het geval blijkt te zijn ge
weest. Werpt de tram dus geen behoorlijk
rendement af, als men dit overschot belast
met rente en afschrijvingen der daarin be
legde kapitalen, het is zeer de vraag of
men billijk doet om het budget van deze
tram geheel te belasten met alle kapitaals
uitgaven voor deze tram, die in zoo sterke
mate een militair karakter heeft gedragen.
Die uitgaven behoorden m. i. voor een
groot deel te worden gebracht ten laste van
de pacificatie. De woorden van Ir. J. H. Mul
der van de firma Siemens Schuckert in 1910
uitgesproken maak ik gaarne tot de mijne:
„Zou men echter in rekening kunnen
brengen, hetgeen de Atjeh-tram heeft blj-
.-edragen tot de pacificatie dezer gewes-
v?n, zoowel tijdens als na het ontstaan
an meer geregelde toestanden, dan zou
het tot dusver geboekte verlies-saldo ver
moedelijk wel in een voordeelig saldo ver
anderd zijn. In leder geval heeft de tram
weg ten volle beantwoord aan het doel,
5t men zich bij den aanvang voor oo_
p steld had, ml. een afdoende pacificatie
Ier in opstand zijnde gewesten".
