VRIJDAG 12 JULI 1S29
IZERSTE BLAD PAG. 3
BRIEVEN VAN EEN SCHEEPSARTS
DE UITREIS
'Amice Prof,
Een onweerstaanbare reislust is wel een
n 't oog loopend kenmerk van den Holland-
ichen landaard. Deze drang om vreemde lan-
len te zien, loopt vanaf onze Gouden Eeuw,
oen onze schilders althans één pelgrims-
ocht maakten naar het land .van Botticelli
a da Vinci, toen onze schepen alle zeeën en
iCeanen bezeilden, dóór tot in onzen tijd met
ijn sneller en geriefelijker verkeer en al
aande won hij aan kracht. Overtuigend hier-
'oór kan reeds zijn een enkele blik in de or-
;anen onzer Nederlandsche Reisvereenigin-
;èn.
En zoo zal do reislust, die eenigen tijd na
iet verwerven van mijn artsdiploma in mij
roer, ook wel te danken zijn geweest aan
mpulsen, die opkwamen uit de onbewuste
liepten van ons volkskarakter. In elk geval,
oegevend aan opkomende begeerte, wendde
k mij tot de Rotterdamsche Lloyd met de
traag, of er ergens op haar vloot geen plaats
roor mij was als scheepsarts. Door vriende-
Ijke bemiddeling was de gezochte plaats
rcdig gevonden, en vier weken later zette
den voet aan boord om een reis van on-
[eveer drie maanden te maken door ons la-
ulinde.
Mijn uitrusting gaf mij niet heel veel zor-
;en. Ten eerste hoorde ik van meer dan één
;ant dat de tijd der groote Indische uitrus-
ngen door allerlei omstandigheden goed-
eels voorbij is, maar bovendien had ik, ge
len den kortstondigen duur van mijn aan-
taand verblijf in Indië, weinig lust om er al
groote uitgaven voor te doen.
En daar men ginds de gesloten toetoep-
assen van wit dril niet meer zoo gaarne
chijnt te dragen op bezoeken en in openbare
;elegenheden, aanvaardde ik de reis met
Js tropenkleeding een aantal open witte
fllbertcostuums en een paar Palmblack pak-
SPn-
De boot waar ik op geplaatst was, is een
loot vrachtmotorschip met passagiersacco-
jodatie, zooals ook de Maatschappij Neder-
and die kont. Bij de Lloyd is dit de z.g.n.
ota-klasse, omdat hun naam telkens met
Iota stad, vesting) begint: Kota Inten,
[ota Radja, Kota Geste, etc.
Een voordeel van de motorschepen als
oodanig, dat eigenlijk alleen naar waarde
eapprecieerd kan worden, door wie wel eens
en groote reis met één der mailstoomers
naakte, is dat men de crime van het kolen-
aden in Port Said mist, waarbij het fijne
olenstof in zwarte wolken om de boot hangt
i heendringt door wat hermetisch geslo-
n schijnt.
En de gelegenheid om als passagier op een
rachtschip de reis naar Indië te rnaken
rijpen velen aan, die niet houden van het
nondaine, luxieuze leven aan boord der
;roote mailschepen met zijn uitgebreide di-
lers, dansavonden en bals masqués. Tc meer
vaar de accomodatie zoo is ingericht, dat
icn wel eenige luxe, maar slechts weinig
om fort mist, wat de maildienst biedt. In de
enige klas, die er is, worden menu's geser
reerd, dio gelijk zijn aan die der tweede
lasso van de passagiersschepen (de prijzen
foor den overtocht zijn iets lager), en ik kon
r mij reeds \an overtuigen, dat het eten den
oets van weloverwogen gastronomische
ijschen kon doorstaan. De hutten alle bui-
«ïhutten liggen midscheeps op het brug-
k, terwijl voorts een roöksalon niet bei-
irzijds een promenadedek den passagiers
n dienste staat
Als je nu weet, dat op ons schip 10 pas-
agiers zijn met 3 kinderen, die altijd van te
toren eten, dan zul je begrijpen, dat de pas-
agiers vol lof zijn over dezen sneldienst, en
verzekeren, dat zij bij een volgende gele-
[enheid ongetwijfeld een vrachtmotorschip
net accomodatie zullen prefereeren boven
en mailboot, waar men altijd moet conver-
eeren, het dek meest vol is, zoodat men el-
;aar soms in den weg zit, en waar men ho-
■endien wel eens last heeft van de vele kin
leren, die mee reizen. En zoo geloof ik, dat
k ieder, die op een rustige en toch comfor-
abele wijze naar Indië wenscht te gaan, met
en gerust hart in overweging kan geven
ens nadere inlichtingen in te winnen bij
Ie groote maatschappijen omtrent deze dien-
Nu, voor zoover de vrij heftige deining in
Ie golf van Biscaye mij niet dwong een
uiterst voorzichtige leef- en eetwijze te Voe-
en, wilde ik niet in stee van dokter patiënt
rarden, trachtte ik de eerste dagen mij eens
Land- en Tuinbouw.
eenigszins te oriënteeren in mijn nieuwe om
geving, en enkele vaste gegevens omtrent
schip en navigatie te verzamelen.
De zware lading nadert met 9500 ton groote
draagvermogen onzer mooie boot zeer dicht,
zoodat we 27 voet diep liggen. Daarbij is de
gewone snelheid, waarmee we varen, toch
13V". mijl per uur (1 zeemijl is 1852 M.), ter
wijl als 't moet met stroom en wind mee we
er wel 17 kunnen halen. Toch loopt met de
snelheid, die we nu ontwikkelen slechts een
heel enkele „meelegger" ons voorbij.
Het vele werk dat op een schip als het
onze gedaan moet worden, wordt in 3 cate-
goriën door de bemanning verricht. Aller
eerst is daar de dekdienst, waarvoor de of
ficieren (stuurlieden) en matrozen zorgen.
Zij houdt vooral in alles wat de navigatie be
treft (o.a. plaats-, tijd- en snelhcidsberekc-
ning), lade i en lossen, schoonhouden van 't
dek. Voorts is daar de machinedicnst met
den eersten machinst aan 't hoofd van een
aantal I-Iollandsche "2e, 3e enz. machinisten
en 6 i\ 7 Mcnadoncesche oliemannen. En de
uit hofmeester koks en Javaanschc bedienden
bestaande civiele dienst zorgt voor aller eten
en drinken, de proviandeering en bediening
van passagiers en equipage.
Waar in 't algemeen de medicus in de
gelegenheid is met menschen van allerlei
rang en stand en overtuiging in nader con
tact te komen, hetgeen ik als groot voor
deel van ons ambt beschouw, r komt dit
als vanzelf ook weer uit in de j, .ie van den
scheepsarts, die niet alleen met de passa
giers maar ook met het Europeesche en In-
landsche deel der bemanning in nauwere
aanraking komt Dat bleek me toen ik een
der eerste dagen naar den kraton werd ge
roepen, zooals men euphemistisch het Ja-
vanenverblijf aan boord noemt, en toen iets
later de Javanen en Menadoneezcn door mij
tegen pokken werden gevaccineerd. Het was
aardig die inlanders, anders geruischloos be
dienend met wcgdoczeling van eigen per
soonlijkheid, waar te nemen in wat ze als
een aangename onderbreking van hun dage-
Jijkschen dienst schenen te beschouwen.
Nu, amice, in dit eerste epistel heb ik maar
een enkele prealabele kwesties behandeld
om je vast een algemcenen indruk \an mijn
huidig milieu te geven.
De koude, waarmede we uit Holland ver
trokken, zijn we reeds bijna vergeten. Nadat
we in donkeren nacht vanaf den Atlanti-
schen Oceaan de zuilen van Hercules binnen
kwamen, waren de besneeuwde toppen der
Sierra Nevada, hedenochtend in de verte
zichtbaar, een laatste herinnering voor ons
aan lage temperaturen.
Aangezien we Marseille of Genua thans
niet aandoen, varen we dicht langs de Noord
kust van Afrika, welks vruchtbare wijnber
gen hier, naar men zegt, veel Bordeauxwijn
leveren. Door den fijnen, grijsblauwen ne
vel aan den horizont zien we de onregeb
matige lijnen van dit bergachtig land. In de
laatste dagen en nachten is er voortdurend
een vaag besef over me dat we het geheim
zinnige Oosten, die. mysterieuze landen na
derbij komen. Het is alsof van uit verre ver
ten tot mij doordringt iets van den roep van
hot Oosten, die zoo dikwijls onverwacht in
stillen nacht of in menschcngewoel komt
tot hem die eens in Indië toefde.
Can 't you hear the East'?^it 's calling
there 's a star aglenm to guide us, and the
you!...... There's a whisper in the nightwind
East is calling, callinglet us go!
Intusschen, amice, vaarwel
t. t
GAIUS.
Bii deze brieven past een kleine inleiding.
Op dit oogenblik worden reeds jp ons blad
brieven over Indië opgenomen van dë hand
van Mr. C. C. van Helsdingen, lid van den
Indischen Volksraad, voorzitter van ;de Chë.
Ethische partij in N. I. Ons dunkt, wij zou
den kwaliik iemand kunnen vinden, die be
ter voor deze taak bereken 1 is dan Mr. v.
Helsdingen. Zijn brieven zullen dan ook niet
nalaten de no tige aandacht te trekken.
Dat wij nu noe- weder een kleine reeks
brieven over een reis naar Indië doen vol
gen, is niet om het Mr. v. H. te verbeteren
cn ook niet om van het goede te veel te geven
doch wat wij thans aanbieden, is van bizon
deren aard. Een onzer jonge Chr. medici
maakt als scheepsarts n.et een der groote
mailbooten een reis naar Indië. Hierover zal
hij ons vertellen in een acht- of tiental
brieven.
Mr. v .Helsdingen zal zijn correspondentie
regelmatig voortzetten.
REDACTIE.
DE FLAKKEESCHE BOERENBOND.
Op Donderdag 18 Juli a.s. zal de Flakkee
sche Boerenbond te Ouddorp zijn algemeen*
jaarvergadering houden. Behalve de huis
houdelijke zaken vermeldt de agenda: een
spreekbeurt te houden door den heer Ir. T
P. Huisman, secr. van de Holl. Maatsch. vau
Landbouw te 's Gravenhage, mot het onder
werp „Werkloosheidsverzekering en Platte
land".
In verband met het jubileum van den
Bond Vereeniging Westland. zal in het nieu
we veilinggebouw te Poeldijk een tentoon
stelling worden gehouden van Westlandsch*
producten. Deze tentoonstelling zal, naar
thans is bepaald, worden gehouden op 2i, 20.
26 en 27 September a.s.
NACHTVORSTEN.
De nachtvorsten van eenjge dagen geleden
hebben in den Haarlemmermeerpolder aan
sommige boonenveldon en aardappclgesvas-
sen nog al heel wat schade veroorzaakt.
DE EERSTE DUBBELE BOONEN.
De heer D. Vreugdenhil te De Lier voerde
de eerste dubbele hoonen aan. Ze brachten
71 cent per pond op.
ZWARTE BESSEN.
Alen meldt ons uit 's-Gravcnmoer:
De pluk der zwarte bessen is alhier Begon
nen. Er wordt door jeugdige plukkers en
pluksters 6 a 7 cent per H.G. verdiend. Daar
dit meesta. als welkome bijverdienste valt
te beschouwen ziet men gaarneden piuklijd
dezer bessen aanbreken.
AUTOGARAGE UITGEBRAND.
Uit Lemmer wordt gemeld:
In den nacht van Dinsdag op Woensdag is
door tot nu toe onbekende oorzaak brand u't-
gobroken in de garage, welke gelegen is ach
ter hotel Boersma alhier. De garage werd een
prooi der vlammen. Dre luxe auto's, waarvan
slechts één verzekerd is, een motorfiets en
eenige andere fietsen, gingen mede verloren.
De garage diende tevens als magazijn van
het Prov. Electrisch Bedrijf voor kab-ds,
die totaal door de v'ammen verteerd werden
Het gebouw was verzekerd.
Gemengd Nieuws.
Zes gewonden.
Onder het dorp Voorst bij een kromming
van den weg is do luxe-auto van den heer
J. H. uit Enschedé in botsing gekomen met
een vrachtauto uit Beekbergen. De 5 inzit
tenden van den luxe-auto, 2 heeren en 3 da
mes, werden gewond. Een der dames is bij
een in de nabijheid wonenden geneesheer
binnengedragen. De luxe-auto werd geheel
in elkaar gedrukt De vrachtauto kantelde,
waarbij een vrouw, dio naast den chauffeur
zat. licht gewond werd. Het ongeval gebeur-
Loenenscheweg op den Rijksstraatweg uit
komt.
TREINBOTSING.
Woensdagmorgen om zeven uur reed een
der pas in dienst gestelde motor-tractors
van het station Hoorn in de. richting Medem-
blik. De bestuurder had blijkbaar niet ge
zien dat de rem dicht stond. Een opzichter
echter zag den* wagen voorbijgaan en ont
dekte het. Met een rangeeren de locomotief
volgde hij den tractor met de bedoeling het
euvel te herstellen. Plotseling stond de trac
tor stil en liep de rangcci'ertde locomotief
er bovenop. Tengevolge van deze botsin;
Werd een der pasasgiers aan het hoofd ge
Wond, zoodat hij naar"'het' £ièXénhuis te
ïlöörn moest worden overepracht. Hij kort,
na verbonden tc zijn, naar huis gaan. D;
VAN EEN LADDER GEVALLEN.
De 20-jarige schildersknecht H. Vos is tc
Helmond van een steiger van de in aanbouw
zijnde nieuwe draadnagelfabriek van de fir
ma Van Thicl gevallen. Met ernstige er-
wondingen is de jongeman naar het St. An-
thonius Gasthuis te Hlmond overgebracht
DOODELIJK ONGEVAL.
Van een kraan gevallen.
Men meldt óns uit Rotterdam:
De 31-jarige schcepsschrlder J. L. Tiele,
wonende in de Hudsonstraat alhier, was
gistermiddag om 1 uur bezig met het schil
deren van een 10 meter hooge kraan bij de
Scheepsbouw Maatschappij „Nieuwe Water
weg", te Schiedam. Hij werd door een dui
zeling bevangen en stortte naar beneden.
Hij bekwam een schedelfractuur, tengcv.olge
waarvan hij onmiddellijk is overleden. De
man was gehuwd, doch laat geen kinderen
achter.
UCHAMEtlJKE OEFENING
VOETBAL.
AMSTERDAMSCHE VOETBALBOND.
Maandag 29 dezer vindt, de jaarlijksche
algemeeue vergadering van. den Amsterdam
schen.. Voetbalbond plaats. Do agenda ver
meldt de gebruikelijke punten, als bestuurs
verkiezing 'en verkiezing van enkele com
missies, benevens een aantal reglementswij
zigingen.
DE VOETBALCLUB ALS TREKPLEISTER.
De Engelsche Leagueclub Blackpool is
reeds geruimen tijd in geldelijke moeilijk
heden. Men heeft nu bij het gemeentebe
stuur van Blackpool aangeklopt om huln
en daar een welwillend oor gevonden. Het
gemeentebestuur van Blackpool is van mee
ning, dat de. club een prachtige propaganda
voor- Blackpool is en dat men op grond
daarvan de club zeker moet helpen. Men
heeft haar een leening verschaft tot een h*
drag van f 240.000 in den vorm van een hy
potheek op de eigendommen van de club.
Als eenige voorwaarde is gesteld, dat een
vertegenwoordiger van het gemeentebestuur
zitting zal nemen in het bestuur van de club.
waartegen geen bezwaren bestaan.
RUITERSPORT.
DE LINGE RUITERS.
De landelijke rijvereeniging Linge Ruiters,
die eenige weken geleden werd opgericht,
heeft zich bit dv Nederlandsche Federatie
aangesloten. De nieuwe vereeniging heeft
tot voorzitter gekozen de hepr D. C. Hassel
man, burgemeester van Zoelen. De heer ir
Roelofs is secrëtaris en de heer G. v. d.
Woerd pennimrn eester. Een groote stou-;
voor de Linge-Ruiters is de heer H. van Bin-r
bergen, welke o.m. een oefen-terrein vooi
hen beschikbaar heeft gesteld.
ONTSPANNING
SCHAKEN.
KAMPIOENSCHAP VAN DUITSCHLAND.
Te Duisburg is het schaaktournooi omhel
kampioenschap van Duitschland hegonnen.
De sensatie van de eerste ronde was de ne
derlaag van Samisch. die tegen Ford-er ver
loer. Ahus won na 80 zetten een spannende
..Indische partij van Richter. Micses sloeg
Helling in ëèn Siciliaansche partij. Wagner
Wo»-van Babel en Lecnhardt van von Holz-
hausen. wiens positie eerst zeer goed was,
maar die een ïóut in het eindspel maakte.
pe'Tiartü Orbao'i tegen Antze eindigde on-
indanks de ontberingen. 1
zijn er bonderden Jn die ziekte (strijd)
wekM-i. maar or.k nog velen die nog en nu
du al 8. 10 of 12 Jaar aan huls of bed zijn
:onden.
iet lii'ic'lg i.i naloen-li komen der mob.-inva-
?n .»f -wedfuwen bedraagt Blechts 200 a 300
d°n per jaar. Zendt mii nog heden Uw naam
irtje of een briefkaart, en vermeldt onder
naam (..oud-gemobiliseerde 1914—191S" en
lehoorltik" Riikspensioen moclv
c' Ook niet oucDgemoblliseerder
zullen dit gaarne willen doen
ndere bladen beleefd verzoeken
Rivierberichten.
HASSWEERT, gep. U Juli en bestemd naar:
KOTTEKDAM: Eugenie st; Telegraaf 10 si;
Eerendlna Elisabeth. Aluller: Tahiti. Mthey.
Col; Langlez. Verberght: Hennlan. Meyer. Meyer
ihanna. Meyer- Adriana. De Looy, Herolina.
osch; Jeanne 'Kiebcom: 1 .eaal st; Emma 2.
aetendük Avantl st: 4 Gebroeders. De Bruyn.
DORDREC. T: Dranaco de Ruyter. D'anaco
1 Ploegaert; Luctor st: Wlllebrordus. Berkel-
ïans: Wlvina. Jophlus. Oso 5. Bosman.
PER>J1S: Albatros 4. P.ohbemond, Albatros S.
•an IJ&seldijk.
iJELFT: Vernndering
AMSTERDAM- Stad
msterdam
d Bosch,
"r Boot
UTRECHT: The
HANS WEERT
APPINGEDAM:
DEN HAAG Nederland. Molenwlik.
GORINCHEM- Toha:
GOES- Stad Goes St.
ROERMOND: Geert!
PGRDRECHT- Nleu'
WIN SUM: Op hoop van zegen. De Leeuw t
WILDERVAN.K- Johanna Maria st.
LEUR: An ton ia st.
Sn.üM- Anno Mar'a van PartH
0. F"snbeth
nenM-rn
Re^vndetv Spes Nostr:
■"er, 61. Tuck; EliseHai
V d Vec-te; H-n-
n K"errkh o v OP Rn-
Piteernella. Koop-
-INGEZONDEN STUKKEN.
irdelbkheld der Rednetle)
MOBILISATIE-INVALIDEN 1014-1018.
Ik had een Oorlogsbroeder
Ik heb hem nu niet meer
Hij "s in den strijd gebleven
Vriendelijk
'aderland*!
Waarde Mobilisatb
oud-gemoblllscc
alle In gezondei
Oorlogsbroeders, hebben de:
v.-eenend en met een snik ir
fel bi
ge voor allen" in ons Vaderland moest en hebt
pal (ge)staan, en U hierover steeds verwonde-
LOBITH, 11 Juli.
Gepasseerd en bestemd voor:
ROTTERDAM: st Vill; st: Haniel 15; st.
Jega; st. Tolinia; st. Anton; st. Asa; st, Her-
August: st. Lion; st. Johanna; st. Johanna; st.
Nella; st. K. Vaart 13; st Harmonie; st Her
man; st. Aisne; st. Pasteur; st. Richeleu; st.
Nanny; st. Rinda; st. Erlgga: st. Westri: st.
Fiat 8: st. Wingi; st, Belgique; st. Obernai;
st Res Nova 3: st. Adriana 3: st. Maria Cor
nelia; st. Meurt he;Martha. Seinen; Hendrika,
do Boer; Charloia -8. Verkaik; Charlois 12, v.
Ouwerkerk; Masarong, Ostertag; Asama, ten
Caten; st. Maas; Aleida. v. d. Heuvel; Wianco.
v. Son; Bulwer. Schreuder; Gatharina, v. Balle-
gooy; st. Engelbert; st. Eneor; st. Gerhard; st.
Johanna; st. Justitia; st Bellatrix; Sacre Coeur,
Snijders; Adnia, v. Strien; Harpen 61, Stachel-
haus: Anna, Ooeterwaal; Avanti. Ruttgers; Mon-
tan II, Schumacher: St Antonlus. Rössier:
Hanau, K. Relmer; Köln Neuessen. N. Thorn;
Würzburg, P. Ivers; Mantan 21. Schwarz;
Hanne. H Asbeck; Theuna, Hazewindus; Sirrah,
Kiefer. Werner Hildegard, P. Scholne; Proteus,
Köllmann; Heimdall. W. Hamm; Atlas III. Ii.
Wagner; Gerardus Majella, Hiemstra; Gerhard
Dou. H. Peters; Saigon. Illegems; Judea. L- Heu-
veimann-, Ju'.uma, Urmetzer: Math. Stin-
nes 84. Hilterhaus: Frlederike. Pleiss; Elslein
von Caub. C. Heller; Regina Coell. H. Joosten;
st Math. Stinnes 4; st. Oosferschelde; st RUn
:i Lek 3: st. Hollandia; st Karlsruhe; st Win-
-ehermann 9; st. Dwina; st. Raat Karcher 1; st.
Carlsruhe 10; D. A. P. G. S. Leuthner; Damcc
.3. Joosten; Jolian. Kronenberg: St. Jacobus,
Meidt, Juliette, Possemiers; Onrust. Schu
macher: Rijnzeevaart 12. Walter; Johanna.
Staay; Batavia. Maas; Eaab Ivircher 23. Enkel;
Neerlandïa. Vos; Kaiser Wilhelm. Klein; D. A.
P. G. 9. Romer; VLAARDINGEN: Binnenvaart
:o. Lagerwaard; AMSTERDAM: Amnion 1.
legemans: Jcele; PAN'N'ERDENSt.
Raphael, Engelaar: ZWOLLE: Rhenania 16,
OlieslagerHEUSDEX: Petronella. Steer.; BüS-
SL'M: PieterneUa. Buitink; CAPELLE n. cL
IJSEL: Emma Hermann. Andernach; NIJ
MEGEN: Dam co 12. Gennep: ARKEL: Astcroth
4. Lenz; VEGHEL: Theodora Catharlra. Klomp;
ZIJPE (Zeeland)Rio 4. Yught: LEIDEN: St.
Petrsburg, Haaren; LA LOITVIERE: Gabrielie,
L. Vergauwen: AMSTERDAM: st Baardwijk;
UTRECHT: S.nes Unica, Wellens: LOBITH:
Vlos. Schouwstra; ZUTPHEX: Daventria, Mus-
sig; AARDAM: Hendrika Maria. Both: OL'D-
DORPKIL: Res Nova. den Haan: BEVERWIJK:!
Ideaal, Penraad; ZWARTSLUIS: Vriendenzorg,
Snippc-: STAD a. 't HARINGVLIET: Johanna
Helena, Smits; DEN HAAG: Wiljohan. Pikaart;
LEIDEN: Gluck Auf 2. Wendt: STAD a. f
HARINGVLIET: Ambulant, de Wachter;1
WEMELDINGE; Jeanne. Breur: ZUTPHEN
IJsscl 5, Nout- WOLSUM: Result, v. d. Kamp;,
ARNHEM: Honn. Vlerk: BONGENAAR: Max-
garetha. v. Vilei; HOOGVLIET: Avontuur. Blok
land; OUDE TOXGE: Vertrouwen, de F,ooyen;.
MI2LISAND: Vertrouwen, v. d. Doel: SIMGNS-
HAVEN: Nooit volmaakt, den Breejen; SPANr
XENBURG: Rival. Roser.boom; HELLBN-
DOORN: Adriana. Ruitenberg: WESTMAAS:!
Hoop, v Zanten; HONSWIJK: Gerritje Hen
drika. Nout; SPAARNDAM: Adriana, v. Beve-
ren; G.-VLATé, Tarde. Wiigand; OUDERKERK:'
Pema, Vogel; ZWALUWEBulten verwachting.
Visser; LEIDEN: Wuta, Blanken: Oudega. Joos
ten; IJMUIDEN: Nibelur.gen, Verschuren;
VOORBURG: Ricka, Stravers; OUDDORP:
Haringvliet, Kej-zer; KINDERDIJK: Krimpen
Lek 2. v. Dük: UTRECHT: Cornelia, Bonnes;:'
SLUISKIL: Uliaris. Koekoek; DORDRECHT:1
Catharina. Janssen; AMSTERDAM: Rafael, v.
Wirsc-n; DELFT: St. Maria. v. Strien; LEIDEN
Wilhelmlr.a, Retjmers; BUDEL: Pax. Brands;
ZWOLLE: Ri\al, Schaart; VLAARDrNGEN:
Wills. Kirdorf; BakaL Hanssens; ZWIJX-
DRECHT: Vlator. Wirtz; AMSTERDAM: Tota.
Spijkerman; SCHIEDAM: Franca. Neve; ZWOL
LERKERSPEL: Pro et Contra. Stoter; GOETN-
CHEM: Herman, vc, Dodewaard. ZT\-OLLER-
KERSPEL: Nenuphar, v d. Kamp; ZOXNE-
MAIRE: Spes Secunda. v. dKlippe; BUDEL:
Emden. Kcpp. BUDEL: Fullhorn 1. Koenen;
•s-GRVENDEEL: Anna. de Rover; DOR
DRECHT: Charlois 10. Terstege; DENEMAR
KEN Clasina. Stecnstra.
l.ELGle: Keo. Meckel; Eveline, v. Hoywegenf
SJoertina. Hazewindus; Johanna, de Bruin;
Alida, de Ridder; Lieschen. Ratzel; Fransiska,
Hoenderop; Rheinfarht -sT. Siebert; Cornel.
Srr.lts: La Madelon. Went; Emmeradde. Vix;
Virginia. Deckers; Cama, Heylen: Joseph. Hey-
len. Cr.m Deo. Welsch; Geertraida. de Meyer;
Ferdinand, Spiegels; St. Antoine, v. Cauwen-
bergh; Jacobus, v. Doodewaard; El'.sa. Wljck-
m.ins; Soralie. Seeldraj-ers; Felix. Smets; Isola,
Doma, J cosGrosny. v. Heckea; Philon.ene.
Roelands; J.ilw., de Weerd: Termonde. Baayens;
Holbein. Scgc.-s; Narwel, de Gres; Rouget. v.
Cautcrci'iSan! lt:. Taulissen; Llnquenda. Hey»-
man: AtiantKiv.c. Peters; Providence. Pijl; Co-
lombe, v Rooy; Alyce. v. Dessen; Sybllla, Gef
rons; Transp'.r; 32. Drinkwaard; Dobo, Fuchs;
Düsseldorf. Benkbaus; Thame; 3. Volkaert: Ma
deleine. Meirsche; Marchal. B-ys^he; Foch,
Bevsche- Penelope. Hay: Rijntje Mathilde. Otten.
DUITSCNL; Nil: Amsterdam, Fries; KIL
Zimmermann; st. Rhenanlt; Taxandrla. LenCes;
st. Clr.monix sL Evian; st. Seam; Uranus
Z'jimans; Irene. Dongen; Timor. Stobbelaar; eL
Raab Karcher 2: D A. P. G. 1. Gross; id. G.
Ernst: Tenler, Bocy; D. A. P. G. 4. Podesta;
Eben Exer, Rosbach; Utopia 2. Schoppen: Spe
culant. Muller; Arkona. Muller: Wllhelmlna.
Brueckermann; Grutlus. Otjens; de Gruyter 21.
Dung: Johanna Wilhelm, Wijs: Castor. Klotz;
Nassovla. Hlrschma-nn: st, Lena; Toleranz,
Mechelon; Milnster, Ertel; Rolandsbogen. Röm-
Hnghofe.iv. st Westfalia; Ellse. Bruckenschoid;
Fluvlalo 6. v. Sc-hiindelMath. Stinnes 71, Volk:
Mill. Stinnes 40, Scllertach; Energie 4, Nohl;!
Morgenstond, Pasert; St. Antonius. Meyer; Rijn-
trans Schmitt; Rhenania 16. Hopstake; Mann-
helm 201. Monsieur; sL Math. SUnnes 2; Neptua
b'3. Kühnlo: st. Castor: Drar.aco 8. H. d«
Jong: st. DM'.em II; Elisabeth Joha na, Klein;
Tarn bora. Ramaker; Nelly, v. Zwol; Franklin.
Vogel: Ellse. I-Ieuss: Gerharda. dc Swart; Naphta
5. Wetzel: J-Iudlng. v. d. Plue-m: Chariots 9. Top;
Rijn Schelde 5. v. Camp: Correggio. Hartmanj;
Michel Angelo, v. Heyst; Nieuwe zorg. Caze-
mier; st. Rakata; st. Meuse: s*_ Hanlel 2: st.
Klabatst. Sully; st. Bragi; st. Saga; st. Kibo;!
st. Flat 13; st Iduna; st. Meeuw; st. Etna; st.
Rcrir; st. Agnard: st Speculant; st Haniel 3:1
st. Lavoisier; st Louvois; sta Crescendo 3; st
Flat st. Mane; st. Legia; st Sophie: st.
Tigre: st Scarpe; st. Escaut 2: st. Charitas; st.
Atios: st. Exvotor: st. Tilly; Geertrulda. Plug:'
Naptha 2. Kuhne; Antonius. Vermaas; Wula.
'Jerlemaiis: Ideaal, de Boer: Polaire, Sluimer;
Welma, Hulsman; Welgunde. Tromp; Ucker-
marck. Vormann: St Joseph. Bohlman; Edison.
Kaufer; Margaretha. Schaden; Kathe. Seibst;
Excelsior, Kvvanters: Winschermann 3. Speich;
St. Antoine. Thounlssc-n: R Karcher 9. Prim: Eli
sabeth. Kuhnle: San Antonio. JansseD; Leo. Ren-
ninss; Amazone 2 Lurkin: Anthonlus, v d. Spelt
Marie. Michaels: Door vertrouwen. Rolfs; Dym-
phina. Vollmar. Anjo. v. Wijngaarden: Anna.
Verhagen; Josephine. Machielse; Germajo. Arnts
Rijn. Reminders: Starckenburg. Kissel; Stella
Maris. Peulen; Drussus. Winter: Walsum 7,
Fremp: Atlas 4. Mickus: Heins. Blauw; Neutraal
Volk; S H. V. 86. Udes: Montan 3. Welland;
Chamlsso. v. d. Velde; Rubens. Lodder; Fro ma.
Mer.gedoht; Tohnlt. Thonlssen: Sirene. Bosch-
hu:zen; Graja 1. v. Winsen; Anna, Möhr; Theo,
INDISCHE REISBRIEVEN
Door Mr. C. G VAN HELSDINGEN,
ld van den Volksraad van Ned. Oost-Indlë.
WEGEN.
Reeds vermeld'de ik, dat ik dank zij de
lemoeienissen van den Gouverneur met
ien Controleur Kota, den heer Veen een
chitterende tocht maakte naar den sinds
'.enige, juren beroemd geworden weg de GI-;
iroetéë. 's Morgens vroeg, 7 uur, gingen we
lp weg. Na de zeebadgelegenheid te Lho
Jga te hebben be-zichtigd, reden we langs
en zeer afwisselenden weg langzaam do
it'llingen van de rots op, die zich tot aan
Ion Indischen Oceaan ombuigt en aanivar.-
telijlc iedere passage afsluit De eenige ma-
jelijkheid om den weg door te trekken naar
Ie Westkust was hem over de rots heen e
loeren. Dat heeft men dan nu ook gedaao.
ilaar het heeft geweldig veel moeite en groo-
e sommen gelds gekost! De weg moest in
iet harde rotsges eente worden uitgebikt.
Het dinamiet heeft men groote brokken doen
pringen. Nu is rn'en reeds goeddeels klaar,
fr'e konden met onze auto gemakkelijk den
op bereiken. Natuurlijk is nog niet alles ge
üffend en is men nog druk bezig er de laat-
ite hand aan >te leggen, maar het grootste
[edeelte van den wegaanleg is nu toch ach
ter den rug. Wie vaii natuurschoon houdt,
tan hier zijn hart ophalen. Schitterende ver
gezichten geven telkens weer opnieuw de
Jochten. die men nemen moe!, tot men op
het hoogste punt gekomen een prachtig pn-
ïorama over dc kuststrook en de zee zich
lan zijn oogen ziet ohtrollen! Een panorama.
Jat ieders hart met bewondering over Gods
ichoone wereld vervullen moe'. Maar ook
voor het vernuft van den mensch krijgt men
iroote bewondering, en dat waarlijk niet al-
een hii het bereiden van dezen weg. Neen.
Verschillende wegen in het berglandschap
van At joh en evenzeer van de Toha-landen
en Sumatra's Westkust om'lokken telkens
opnieuw onze diepe bewondering. Wat móet
het leggen van de verschillende tracocs een
geweldig werk zijn geweest! Wat heeft mcr.
groote moeilijkheden moetpn overwinnen
om de juiste 'iracées te vindpn! Natuurlijk
zijn daarbij wel eens fouten gemaakt cn
kan men" op de aangelegde wegen zeker hier.
en daar critiek uitoefenen en ik hoop straks
op enkele -gebrekkigheden en fouten van de
wegen, die ik bereisde, te wijzen, maar dit
neemt niet weg, dat ik zeer diepe bewonde
ring voel voor ben- vaak in eersten aan
leg Bestuurs-aimbtenaren en later inge
nieurs die na dagen' cn weken langen
znvaren arbeid er in- slaagden om de tallooze
wegen met hun onnoemelijk aantal kronke
lingen en zigzag-lijnen te traceeren en te
openen. I-liet gaat het door haast ongerept
oerwoud, daar moeten als bij dezen Glé
Groetée de ro spartijen worden weggewerkt,
ginds moet ovc" verraderlijk moeraslandde
weg gelegd! Wat waardeeren wij, die zoo
gemakkelijk de wegen afrijden, toch vaak
weinig de moeite en toewijding, die voor de
algeheel afwerking daarvan noodig zijn ge
weest! Hier wil ik al dién stoeren werkers
gaarne hulde brengen!
Wie meent, dat bij het aanleggen van den
weg over den Glc Groetée do economie-1 een
krachtig woord heeft meepFsproken. zou at
dadelijk bij het berijden daarvan uit. zijn
droom wórden gewekt! Want zeer sterk
dringt dc overtuiging zich op, dat van een
economische ontwikkeling hier in deze
streek, met zijn oogenschijnlijk voor de ent-
•tures volstrekt ongeschikteu bodem wel heo-
lemaal geen sprake zal kunnen zijn. Maar
deze weg heeft dan ook eigenlijk een ge
heel ander doel: een militair en een politiek
doel. Militair, om in geval van nood, dadelijk
een goede en snelle verbinding te hebben
met de Westkust, waar de mentaliteit van de
bevolking voor ons nog het moest onguns ig
is, getuige de nog betrekkelijk kort geleden
plaats gehad hebbende moeilijkheden; poli
tiek, omdat men reeds gedurende vele jaren
de ervaring heeft opgedaan, dat diezelfde
Westkust veel te veel geïsoleerd ligt. niet
voldoende profijt trekt van de in andere
sreken op garg zijnde ontwikkeling, daar
door achter blijft, in zijn isolement er ge
makkelijker toekomt om co» broeinest Ij
worden van allerlei gevaarlijke stroomi.ngen.
Daarom moet die streek uit haar isolement
worden verlost en in nauwer aanraking ge
bracht met dc door ons overal gebracht wor
dende beschaving.
Binnen afzienbaren tijd is dë geheele ont
worpen weg van Kota Rad ia over Glé Groe
tée (61 K.M.), Lam No (15), Tjalang (74), Keu-
de Panga (40), Arongan (20) naar Meulaboh
(30) geheel gereed en doorgetrokken tot Ba
kongan, een werk van vele miljoenen!
Ook elders, bij., Geumpang, is men bezig
aan het leggen van een weg, die dwars van
de Oostkust voert naar de Westkust. Ik heb
dien weg ook bezichtigd, kom daar later nog
even op terug:
Hier wil ik de gelegenheid tc baat nemer
om allerlei kleinere en. groot.ero gebreken.
die ik bij het berijden van dc verschillende-
wegen in de vier gewesten, welke ik door
reisde, opmerkte, te noemen, om daardoor
de aandacht der autoriteiten er op te vesti
gen. Of het. wat baten zU?-
In de eerste plaats valt het op, dat van
verschillende wegen de neuzen der bochten
nog heel niet of in ze,er onvoldoende mate
zijn afgesneden. En dat dit vooral bij vrij
sterk hellende wegen een ernstig bezwaar is,
zal niemand, die een dergelijken- weg be
reed, ontkennen. Het-is beslist noodzakelijk
bij het steeds toenemend autoverkeer, onv
daarin te voorzien. Men moet reeds van een.
"behoorlijken afsand de tegenkomende auto
kunnen zien aankomen. De chauffeurs top
teren zeker nog te weinig, maar ik heb meer
malen opgemerkt, dat door het sterker ron
ken der motoren, bij het stijgen vrijwel on
mogelijk is om de signalen van buiten goed
te verstaan. Daarom is het veel beter als
men zijn tegenkomer kan zien. Dat maakt,
dat het rijden in den avond veel veiliger ;s,
hetgeen men nipt fadelijk zal veronderstel
len. De groote lichtbundels, die de groote
lampen voor zich ui werpen, waarschuwen
iederen berijder, wat hem tc wachten staat,
en juist omdat het donker is kruipen de
auto's langs elkaar. Hier is dus in een groot
be lan c te voorzien.
2. Er zijn veel onnoodige bochten. Boch
ten ziin on hellende wegen nu eenmaal on
vermijdelijk. Al zigzaeeendo komt de weg
op een hooger niveau. De hellingen van den
weg kunnen veelszins op geen andere wijze
te overwinnen ziin. Het is waar, dat een auto
gemakkelijk vrij sterke hellingen kan ne
men. zoodat op een zachte glooiing niet zoo
sterk zou behoeven te worden gelet, maar
hoe ook de auto alle andere vervoersmidde
len verdringt, de weg is er ten slotte nic-i
alleen voor de auto, maar evenzeer voor het
steeds minderend paarden- en het zich nog
steeds met kracht handhavende karbouwen-
of ossen-transpor'. Telkens nu blijkt, dat
men uit verkeerd begrepen zuinigheid boch
t°n heeft gemaakt, die den weg niet hooger
voeren, maar uilsluitend om niet te verval
len in een min of meer groot kunstwerk. Dat
ée groote kunstwerken door een bocht mo-
g£n woorden voorkomen, kan worden aan
vaard, maar vooral op Sumatra's westkust
zouden heel wat bochten weggenomen kun
nen worden door weinig kostbare brug
getjes of wel door ietwat grootcre bruggen
dan reeds worden gebruikt.
!~8.' Op verschillende wegen zijn de op- en
afritten van duikers en bruggetjes een voort-
auv'eude kwelling en belemmering van het
autoverkeer. Voor bet gewone wagen-trans
po.rt zijn de dikwijls vrij korte op- en afrit
ten natuurlijk Jjijna geen bezwaar, maar voor
de veel snellere auto vormen die regelmatig
terugkecrénde kleine heuveltjes een ernstig
en vel. Ook reeds bij een matige vaart va
zég 50 KAL wordt men voortdurend in de
auto opgeworpen, indien de chauffeur de
vaart niet belangrijk mindert. Bij hoogere
vaart en in de Oostkust verstaat men het
snelle rijden, ik maakte cr eens een snel
heid van 95 KM. wordt het bijna leven<-
gevaarlijk en heeft nien kans om óf door de
kap heen óf tegen'een der dwarshouten'van
.de ltap aangeworpen te worden, met soms
"zéér bedenkelijke gevolgen. Men vertelde
mij, dat het zich aan de Oostkust heeft voor
gedaan, dat de chauffeur hij het eindige»
van den rit, 't portier openemie, merkte, dat
zijn passagier dood in den wagen lag, klaar
blijkelijk door een krachtige hotsing met
Harder materiaal dan zijn hoofd kon lijden.
Hét is trouwens heelemanl niet duidelijk,
waarom eigenlijk riie duikers en bruggen
boven den weg uit mceten steken en de weg
daar niet even vlak kan zijn.
4. Telkens hoort men in Indë van min of
meer ernstige aardschuïvingen, die voor kor
ten of langoren tijd d* wpgen onhegaanhanr
maken. Door dergelijke aardverschuivingen
heb ik zelf een mooie tocht over den weg
van Geumpang gemist. Natuurlijk zijn ze ir
vele gevallen niet te voorzien. Plotseling»
wolkbreuken, een aardverschuiving en nog
andere oorzaken kunnen gemakkelijk hij den
lossen bodembouw van Sumatra aardver
schuivingen tengevolge hebben. Maar hij het
rijtien heb ik leek veel plaatsen gezien,
waar het duidelijk was. dat binnenkort nood
wendig een aardverschuiving moet plaats
vinden! Als men ziet hoe los de grond is en
vrij sterk de niet zelden hongopgaanrle wan
den van den weg. en men riet daar heel h»
van e*n sterke vegetatie, hoornen, wier wor
lds al bijna voor een deel bloot liecen. pv-i
den weg hangende, dan is het duidelijk, da:,
als hier niet in voorzien wordt, een aard-
schuiving eenvoudig onvermijdelijk moet
zijn. Eu dit zag ik niet anaar een enkele
maal, maar zeer vaak. Hebben de betrokken
opzichters, de ingenieurs daar dan geen ooc.
voor? Toen ik dit euvel met een chef van
den Waterstaat van een der gewesten lie
sprak, gaf hij onmiddellijk toe. dat het euv:l
niet maar hier en daar, maar op veel plaai
sen bestond, maar wat hij verder me mee
deelde, was voor mij een openbaring. Dat
men dergelijke dreigende overhangende ve
getatie niet wegkapte wassysteem! Hot
geregeld bijkappen kost natuurlijk vrijved
geld, waarin niet uit de gewone onderhouds
kosten kan worden voorzien. Wanneer mcr:
Batavia vraagt om meer geld om dreigende
aardverschuivingen te voorkomen, dan wordt
daar eenvoudig niet op gereageerd, maar als
er 'n aardschuiving heeft plaats gehad, dan
is het Hoofd van Gewestelijk bestuur be
voegd om eigenmachtig gelden toe te staan
om deze stoornissen weg te nemen! Dus
Iet op liet a u s!, laat men de te verwachten
aardschuïvingen maar 'eenvoudig komen'.
Sterk wat!
5. Een vijfde kwaad is de overdwarsch»
aanleg der brugieon. Het schijnt l ij de B. O.
W. een soort bijgeloof te zijn, dat er geen
schuine bruggen over ravijnen en rivieren
mogen worden gelegd. Telkens weer worden
ze rechthoekig geplaatst, hoe ook de ligging
van den weg een andere richting wens'che-
lijk zou maken. Zoo moeten volstrekt on
noodige bochten worden gemaakt. Ik hoor
dat deze aanleg inderdaad vroeger voor
schrift was, msar dat men thans een andere
opvatting daarover heeft. Ik heb er dan toch.
weinig resultaten van gezien op deze reis'
6. Telkens vraagt men rich ook af, of er
dan heelemaal eeon contact bestaat tus
schen de verschillcn.ie diensten. Verschei
dene bruggen ziin zoo nauw, dat dc auto's
met groot* omzichtigheid moeten manoei:
vreeren. De Gouvernement-autobussen zijn
te breed of de bruggen te smal. Zeker is. dat
menigmaal deze auto's twee, soms driemaal
moeten probeeren alvorens zij den juisten
in rij kunnen vinden, en dan nog staat men
dikwijls angsten uit, dat zij teg-n de brug
aa-nhotsen. Dat men voor pcii trein nu t
zoo'n nauw exemplaar volstaan kan, is dui
delijk. omdat hij zich langs do ijzeren haan
beweegt en baar weg daardoor bepaald
•aordt. maar waarom m*n het auto- cn an
der rijverkeer zoo hindert met die. rauwe
bruggen begrijp ik niet goed. Vermoedelijn
verkeprd begrepen zuinigheid!
7. Tenslotte een bezwaar, waar de B. O. W.
nu eens niet mee te maken heeft: de dieren
op den weg! Van de kippen-, eenden-, hon
den- en geiten-plaag spreek ik maar niet
Zoolang de kippen bij voorkeur hij aankomst
van een auto den weg oversteken, de hon
den klaarblijkelijk den warmgestoofden weg
als slaapplaats kiezen boven den huizen-
zoom, zoolang zullen wel altijd van dit ge
dierte slachtoffers vallen, niettegenstaande
èn chauffeurs én passagiers zich alle moeite
getroosten om door toetevn, zwaaien met
armen en geroep het gevaar te verminderen.
Het is niet mogelijk daarvoor telkens zija
vaart (e temperen. Maar het koeien- en kar
bouwen-kwaad. Hier wordt het gevaar voop
dier en wagen en mensch te groot, dus moet
met de grootste omzichtigheid gereden. In
Atjeh was h*t kocienkwaad wel heel erg.
Heelc kuiMun Iepen daar telkens over den
weg. Enkele journalisten hebben beweerd,
dat men in Atjeh naliet om daartegen maat
regelen te nemenomdat men met At-
jehers te doen had en dus wat meer conside
ratie moest gebruiken. Het is natuurlijk mo
gelijk, hoewel ik meer geneigd ben te poloo
ven, dat het koeien-kwaad in Atjeh grootef
omvang heeft dan elders, omdat cr vermoe
delijk meer koeienibezit is, terwijl elders de
karbouwen den weg meermalen ernstig ver
sperren. En voor zoover de prentah in en
kele andere gewesten is uitgegaan, dat het
vee niet los langi den weg pn bewaakt moet
lonpen, is in de practijk dit voorschrift een
aillurc. omdat de touwen dan meestal zoo
lang zijn, dat de koeien en paarden vrij ovpp
den weg loopen: ei. wat de bewaking betreft,
die is overgelaten meestal aan kleine kinde
ren. die al evenmin er aan denken om da
vrijheid der dieren te beknotten. Surr.rv.a
summarumhet kwaad is overal grootl
Dat dergelijke losloopende koeien, waaron
der een groot deel stieren, inderdaad een ge
vaar kunnen opleveren, blijkt uit het vcC-
gende. Toen wij in de palm kebon \an do
onderneming Nijkerk, Oostkust van Suma
tra rondreden, kwam plotseling een woeden
de stier op ens afgerend. Was zijn aanval
raak geweest, stier zou vermoedeüik zijn
kop verpletterd, de wagen een sievigo
knauw opgedaan, terwijl wij allicht onzacht
met den grond kir nis zouden in-Lbm ge
maakt! Gelukkig wist de chauffeur met een
handige zwenkuig der. aanval te ontwijken,
zoodat de stier ons voorb stoof. Onmiddriliik
draaide hij zich om en z.ette ons opnicu.v na.
Maar de voorsprong, dien we ha 1 'en. was
voldoende om mperdcre vaart te zetten cn al
spoedig lieten we hem ver achter ons.
