DB. AUGUST BORMS TE UTRECHT GEHULDIGD
WOENSDAG 6 MAART 1929 TWEEDE "BLAD PAG. 7
HET LIJDENDE VLAANDEREN.
83.000 MOKERSLAGEN OP DE
GEVANGENISPOORT.
DE VLAMINGEN ZIJN BEREID MET
HUN LEVEN NEDERLAND
TE DEKEEN.
In de groote diricrzaal van het Jaarbeurs
gebouw te Utrecht heeft gisteravond een
grootsche huldiging plaats gevonden van
Dr. August Borms.
Beads lang voor den aanvang
v/as de zaal tot in alle hoeken gevuld. Zeer
velen moesten worden afgewezen.
Als Dr. Borms binnenkomt, wordt hij
met stormachtig applaus
tn hoerageroep ontvangen, waarbij de me
nigte van haar zetels oprees.
Van het Comité van Ontvangst namen
verschillende leden op het podium plaats.
Toespraak van Prof. Van Vuuren.
Prof. L. van Vuuren richt zich daarop
ais volgt tot Dr. Borms:
Er is een groote blijdschap in mijn hart
nu ik IT welkom mag heeten in Nederland.
!n de eerste plaats is het de vreugde die
tnijn hart vervult, wanneer ik in deze tijden,
waarin alle gedachten gericht schijnen op
materieele welvaart, een man begroeten mag
die met groote innerlijke kracht, uit volko
men eerlijke overtuiging geput, alles gegeven
heeft wat een mensch vermag te geven, voor
het behoud en de verdere ontwikkeling van
de cultureele waarden, in zoo hooge mate
aanwezig in de Vlaamsche nationaliteiten-
groep. waartoe hij behoort Cultureele waar
den. die gedurende nagenoeg twee eeuwen
bedreigd werden met ondergang. Een be
dreiging, welke vooral daarom zoo gevaar
lijk was, omdat de aangewezen leiders van
de groep der Vlamen, de hoogere standen,
voor een groot deel zich gewend hebben
tiaar de Fransche cultuur, die volgens hun
Inzicht meer perspectieven opende en ook
misschien wel hoofdzakelijk omdat zij
daardoor opgenomen konden worden in de
Jn hun oogen voornamer gemeenschap van
die Fransche cultuur. Bij hen missen wij
derhalve het geloof in de eigen volkskracht,
bii h°n treffen we niet die onverzettelijke
wil. die ongetemde kracht, die Innige over
tuiging. gegroeid uit brandenden rloed voor
d'eigen stam. die bereid doet zijn tot de
zwaarste offers.
Hierin is de eerste reden kort geformu
leerd, welke mij het recht geeft, afgeschei
den van alles wat men wel om deze gedach
te heeft heen willen weven namens ons co
mité en zijn vrienden hier te getuigen van
den diepen eerbied, die ons bezield voor Uw
levenshouding.
Ook wordt mij thans de gelegenheid gebo
den om de Vlaamsche beweging eens rustig
- te Inlichten van het standpunt van-den s»
eiaal geograaf, wiens taak het immers is
de verschijnselen te bestudceren. welke zich
voordoen in de verhouding van de georgani
seerde groepen tot hun woonruimte en tus-
schen die groepen onderling. Zoo zien wij
dan reeds in zeer vroege trirten de Vlaam
sche groen, ven Frenkisch-SMiechen stam,
zich organiseeren in de armelijke woon
ruimte., daar in de lage landen aan de
Noordzee, waar het. zwaartepunt voor hun
vroege economische ontwikkeling gelegen is.
Met ongekende kracht ontwikkelt zich daar,
uit de oTfwnsehapnen van Volk en Woon
ruimte, een welvarende groen mot eigen
individueel karakter en hèschavingsbezit, dat
hoog uitgaat boven het peil van de omrin
gende groenen. Ver om zich h"cn straalt die
eigen kracht uit naar huiten. Naar het land
der Britten, naar Noord-Nederland, naar
Brabant, kortom naar alle zijden. Daarbin
nen in de e'gen groep ontstaat door deze
welvaart mede een krachtig geestelijk leven.
Niets vermag die hooge vlucht te hinderen.
Zelfs als de zee zijn ongunst doet gevoelen
en de drie steden Teneren. Brucee en Gent
afsnijdt van den wereldhandel, dan is er de
verworven kracht, uit vroegepen strijd tegen
de on gunst van de woonrn'mte, die nieuwe
middelen weet te vindon. Vlaanderen wordt
het honest ontwikkelde gebied van de late
middeleeuwen en Antwernen de Scheldo-
stad croeit snel uit tot het wereldcentrum
van den nieuwen tijd. Dan komt de bedrei
ging in z"n schemsten vorm. Tegen het
einde van de zestiende, eeuw grijnt de vreem
de macht naai- de blowende Vlaamsche ge
westen. Zwaar drukt die hand on het volk,
maar de eigen kracht verworven in de voor
afgegane eeuwen kan niet meer verloren
gaan. Uit de puinhoooen van Gent en Ant
wernen slaat de laaiende vl-rn van de cul
tureele kracht wel nog n't in het heerlijke
talent van een van Evck en een Rnhens.
maar de doodolijke verstijving, de winter
slaap treedt in onder don druk van den
overheerscher. Daarmede begint de verloo
chening van d'eigen stem door de aangewe
zen leiders. De beste wijken uit naar ande.re
gebieden on brengen deer de verwon en cul
tuur. Helncn daar mot hun besrhavmgshozlt
andere groene-n. een tweede uitstraling der
halve, thans gedwongen, waaraan de Noor
delijke Nederlanden de fnstroonvng van het
Vlaamsche intellect danken, dat van zoo
grooten invloed is geweest voor ons volk.
Maar de anderen, die in V!"enderen blijven,
wenden zirh naar de inmiddels ook on hoo-
ger peil gekomen nieuwe aanstormende
groen met ziin vreemd Celtisch-Tatiinsch
heschavingshezit. 7, ij verlaten de m n «-
8a van het Vlaamsche volk. Die
massa echter bewaart in den kleinen men.
hoezeer verstoken van iedere hulo om zich
verder te ontwikkelen, de eigen volkskracht,
de eigen individualiteit. In dit licht gezien
doet het nijnHik aan. wanneer wij Huvs-
ro->ns in deze tiiden in een interview onen-
liik hooren verklaren, dat de groote massa
der Vlamingen jarenlang, tengevolge van
sociole toestanden, als het ware geen cultuur
bezat, want een feit is het nu eenmaal
zoo zegt hij omdat in het algemeen, juist
de zoogenaamde lagere standen Vlaamsch
ziin. Voel» hij niet hoe hij iuirt hierdoor een
scherp licht werpt op de verloochening van
den eigen stam door de hoogere standen, die
dan torh <»e aangewezen leiders geweest wa
re" om de massa te hahrp^en voor dozen
st'Mand Voelt hii n'et hoe hij hevea»'"*» de
tji»»-nmat van ons ondorzoek namelijk het
vol' v'ig verraad aan het eie-en volk door
met rokeren ophef nu eens te spreken van
het. Spnansche, dan weei van het Hongaar
sche bloed, dat In zijn aderen vloeit, aange
zien het toch vooral niet Vlaamsch mag zijn
En dit is nog een van de besten. Hij althans
heeft veel gedaan voor de opheffing van de
massa, die het volkskarakter zoo lang be
waarde, toen hij als Belgisch minister poog
de de taalwetten eerlijk toe te passen.
De intellectueele Vlamen hebben voor een
groot deel zich in den loop der jaren afge
wend van bun eigen taal. Daarin en niet
in de sociale toestanden, zooals Huysmans
zegt ligt de verklaring, dat van de om
streeks 5 millioen Vlamen nog geen 2 mil-
lioen tweetalig zijn. Hierin ligt ook de reden
dat ITuysmans van die Vlamen nog heden
spreekt als van sukkels, wanneer hij er op
wijst, dat ze de juiste toepassing van de nu
ook door hen verkregen taalwetten niet we
ten af te dwingen. Dit zal alleen dan kun
nen geschieden als het zelf mannen voort
brengt, die zich niet afgewend hebben
van de massa en die bereid zijn daarvoor
hun leven ta geven. Waren die er dan niet
in het Vlamenland? Zeker wel en hier wil
ik besluiten met een persoonlijke herinne
ring. Zelf behoor ik tot de oudere generatie
in de Vlaamsche beweging, tot den tijd
waarin die gekenmerkt kan worden met
den naam van de periode van de romantiek.
Mr. Jan Levy in Amsterdam en in Antwer
pen Jan van Rijswijk, de burgemeester van
Antwerpen, verecnigdcn steeds die bloem
van de Vlaamsche letteren om zich heen.
Daarheen gaan mijn herinneringen. En toen
ik na een lang verblijf in Ncderlandsch-In-
dië terugkeerde woonde ik, slechts vergezeld
van weinig Noord-Nederlanders, in het huis
van Jan van Rijswijk de bruiloft bij van
Christoffel en Doca van Rijswijk. Mr. Jan
Levy trad op als vertegenwoordiger van zijn
helaas te vroeg gestorven vriend Jan van
Rijswijk en weer waren wij tesamen in die
oude woning met do bloem van de Vlaam
sche letteren. Daar waren Max Rooses, Vir-
ginie Loveling, de dochters vap Jan van
Beem en zoovele anderen en weer kwam ik
onder de bekoring van die eigen kracht, van
die opgewekte geest met rotsvast vertrouwen
op de toekomst, de toekomst van de Vlaam
sche groep, die hun toekomst was, de innige
liefde en toewijding, die hen aan die toe
komst bond. Toen vooral wist ik het, dat ook
hier datzelfde wonder voltrokken was, door
de innerlijke sterkte die er schuilt in een
eigen levenshouding, door de groote kracht
die moet en kan uitgaan van een groep, die
hot eigen b'csehavi'ngsbezit zoo zuiver heeft
bewaard; het wonder dat wij thans voor o..
zien in de ontwaking, zelfs na eeuwen va
verstijving. Zij, die mannen die ik noemde,
waren meer dan wegbereiders. Zij waren
ook wegwijzers, voor den langen weg die
door de Vlaamsche groep nog zal moeten
worden afgelegd. Lichtpunten zijn er reeds,
want liet mag zeker merkwaardig genoemd
worden, dat èn liuysmans èn Vermeylen én
Tending, in het genoemde interview alle drie
de. vaste meening uitspieken, dat
kan en moet gedaan vvorden
Vlamen en V la men land. Eenstemmig
wijzen zij in de richting van meer auto
n o qi i e. Daaruit kunt gij kracht en troost
putten, gij die het hoogste menschelijke of
fer, hot offer van de vrijheid gebracht hebt
voor eigen stam. Moge aan U de verdere
kracht en de wijsheid geschonken worden
om de taak van die wegbereiders over te ne
men cn verder te voerenI Europa, en Neder
land vooral, ziet met belangstelling het rij
zend wonder wassen van de onverwoestbare
kracht van dien stam, gepersonifieerd thans
in U. Daarom heeten wij U hier van harte
welkom.
Toespraak Dr. R. van Genachten.
Dr. R. van G e n e c h t e n spreekt vervol
gens Dr. Borms toe en zegt dat het hem een
groote eer en vreugde is dat hij mag spreken
namens die Vlaomseh-Hollandsche Vereen»
ging. Indien hij zou moeten weten waarom
juist hij daarvoor werd aangezocht dan
denkt hij dat dit komt omdat hij als uitge
wekene de oudste is. Spr. is leerling van Dr.
Borms geweest al op de schoolbanken. Als
leider van het activisme is Dr. Borms de
leermeester van Vlamingen en in het acti
visme heeft spr. zijn eerste ervaring tgchad
rpet de politiek.
In drieërlei opzicht zijt gij Dr. Borms voor
de Vlamingen een leermeester geweest, G'j
waart een leider van het activisme; sociolo
gisch is deze beweging geweest Het grijpen
naar de macht door een groep van men-
schen, voortgekomen uit het volk zelf, dat
sinds eeuwen geen eigen leiders meer had
gehad. Men zegt, dat gij daarbij gehandeld
hebt zonder politiek verstand. Maar dat is
niet waar. De bezonkenheid van een bewe
ging kan men beoordeelen aan de wijze,
waarop zij 'haar doel tracht te bereiken bin
nen de grenzen door de wet gesteld. Wan
neer ik naga, wat gij op deze wijze zoudt
hebben veranderd in Vlaanderen, sta ik ver
baasd. Binnèri de grenzen dei" wet, immers
om U en het activisme te kunnen vervolgen;
heeft de regeering tijdens den oorlog op een
oog-mblik, dat zij geen wetgevende bevoegd
heid had in België de wet moeten wijzigen
en het is op dien grond alleen, dat men het
activisme heeft kunnen veroordeelen.
De activistische politiek is door toevallige
omstandigheden mislukt. De activistische
gee-st bleef bestaan. Hot is de geest van het
scherpwettige verzet, dat o. a. tot uiting is
gekomen in do verkiezing te Antwerpen,
Men tracht ons voor te stellen als revolutio
nairen. Men spreekt, sfnds de anti-Rorms
campagne, ook In Nederland van ex tre
in i s t e n. Wij zijn alleen nationalisten, die
willen, dat Vlaanderen zich zelf zal regee-
ren. Wij streven dit doel na met de wette
lijko middelen, die ons ten dienste staan
Revolutionairen! Hebben wij onze politieke
tegenstanders laten omkomen in de gevan
genis; heeft men wapendepots in ons bezit
gevonden; hebben wij doodsbedreigingen ge
uit; hebben wij geheime agenten verspreid
in een bevriend land? Wij, Vlaamscho-Na-
tionalisten, zijn te goede Nederlanders om
de wegen van het scherpe maar wettige ver
zet niet te kennen. Wat ons beheerscht is
niet de geest der Belgische rebellie, maar
die van den Zwijger.
Wij houden daarbij niet dogmatisch
aan een oplossing. Wil Wallonië met on6 op
federntieven grondslag leven, zoodat «ij zelf
onze eigen zaken kunnen behartigen, zoo
zijn wij bereid, zonder ons daaraan op voor
hand te binden, daartoe een loyale poging te
doen. Zoo lang echter, zoonis gij Dr. Borms
het met één woord gezegd hebt, onze zelf
standigheid niet gewaarborgd is, zullen wii
ons volk er op blijven wijzen, dat het hei
reebt heeft, die zelfstandigheid op te eischen
zullen het er op wijzen, dnt het, zelfstandig;
zijnde, met een genist hart de economische
•neknmsf tegemoet kan zien, cn zullen wij
binnen de gre^m van de wettelijkheid er
binnen de engere gre^ron ven ons geweten
jen ons verantwoordelijkheidebesef, alle mid
delen te beurt nemen, die ons de verwezen
lijking der zelfstandigheid kunnen mogelijk
maken.
Als medeschepper van dien activistischen
geest zijt gij Dr. Borms onzen leider.
Maai- waar gij boven alle anderen uitgaat
als leermeester, is dat gij door Uw langdu
rige gevangenis geworden zijt het symbool
van het lijdend activisme. Wij zullen hier
niet spreken over de bitterheid daarvan. Al
leen over zijn beteekenis voor den groei van
ons volk. Deze bestaat daarin, dat het dc
magische maclit van het gezag der vreem
delingen in Vlaanderen heeft gebroken. Een
volk, dat eeuwen lang onder vreemde en
vervreemde overheerschers heeft gestaan,
die inet de onbarmhartigheid regeerden, die
de Grieken reeds aan dc Metassen toeschre
ven, en die voor alle renegaten kenmerkend
is, loopt het gevaar het gezag niet meer al
leen te veroeren voorzoover het tot heil der
menschheid bestaat, maar het onvoorwaar
delijk met een angstig mysticisme te be
schouwen. alsof het in zichzelf iets vereer-
baars ware, onverschillig op welke wijze het
wordt uitgeoefend. Deze nimbus hebt gij in
Vlaanderen voor het eerst en laat ons hopen
voor goed, verbroken.
Het machtigste wapen, dat men tegen
Vlaanderen's wil tot zelfstandigheid han-
teeren kon, de rechtspraak „cër pouvoir si
terrible parrois les hommes" hebt gij door
Uw standvastigheid, Uw vrome vasthoudend
heid, in de handen van den tanteerdcr ge
broken. Weg is de geest van slaafsche on
derworpenheid in Vlaanderen. De jeugd is
door Uw voorbeeld gestaald en toout dag
aan dag opnieuw, hoe zij bereid is offer op
offer voor de zaak der vrijheid te brengen.
In een derde opzicht, Dr. Borms, zijt gij
onze leermeester. Het is voor een volk, dat
zich zelf zoekt in dikwijls moeilijke omstan- i
digheden, moeilijk de nationale eenheid te
vinden. Wij, Vlamingen, moeten nog groeien
tot nationaal besef. Dit is niet zoo eenvou
dig. Men tracht ons te overtuigen, dat wij
als natie niet bestaan, dat wij een Bel
gische ziel zouden hebben. Nu hebben wii
ons daar wel niet van de wijs door laten
brengen; ons gevoel heeft ons wel steeds ge
zegd, wat ons vertrouwd was, wat onze per
soonlijkheid beklijfde en wat niet Maar het
was noodig, dat duidelijk te beseffen, om
het ook aan anderen te kunnen mededeelen.
Wat maakt eeu volk tot een natie Wij we
ten, dat gelijkheid van zeden en gewoonten
het bezit van eenzelfde geschiedenis, de een
heid van taal vooral, hierin van groote be
teekenis zijn. Maar wat is het eigenlijke in
al deze dingen? Dit zijn vragen, die wij ons
moeten stellen, om duidelijk aan anderen te
kunnen mededeelen, wat wij voelen. Dit
weet ik nu. Het is het instaan voor een
zelfde daad. de vereering voor eenzelfde fi
guur, dat het psychologisch cement vormt,
wat een volk vereenigt in eenzelfde streven.
Te veel verliest men bij dit onderzoek de be
teekenis van de persoonlijkheid uit het oog.
Groote, eenvoudige persoonlijkheden, zooals
gij, Dr. Borms, zijn een baken voor bet na
tionaal hesef. Daardoor heeft Uw verkiezing
met een groote meerderheid, de beteekenis
van een nationale daad.
Daarom ook vertrouwen wij ons verder
aan U toe. Gy zijt het. die het Vlaamsch na
tionalisme de groote sterke eenheid kunt
brengen, die het noodig heeft in den zwaren
en feilen strijd, dien het waarschijnlijk nog
wacht,
Dr. Borms aan het woord.
Als Dr. Borms. dan naar hot podium gaat
en voor den lessenaar plaats neemt, komt
er aan de toejuichingen schier geen einde.
Nederlandtsche broeders en zustere, zoo
vangt hij aan. toen ik den 17dcn Jan. Lh
eindelijk na 2630 dagen de eenzame cel T.>
Leuven verliet, hunkerde ik ernaar om ook
hier naar het Noorden, bij het broedervolk
ie komen. Reeds den 23sten Jan. zou ik bij
de herdenking der Unie van Utrecht in uw
midden zijn geweest, maar helaas, mijn Jon
ge vreugde werd overschaduwd door een on
geluk. door het overlijden van mijn diep
betreurden vader. Vader had den Heer al
tijd gebeden dat hij in leven mocht blijven,
tot zijn kerkerkind weer in. vrijheid zou zijn
Die wensch is gelukkig vervuld. Ik ben naar
vader kunnen toegaan. Hij was reeds-getrof
fen door een beroerte toen ik des avonds
laat zijn kamer betrad. Ik ging mij tot hem
overbuïgen en groep zijn gezonde hand en
dicht over hem heen gebogen, zeide ik.
„Vader ik ben hier, uw Guust is hier, ik bon
vrij. Eindelijk voelde ik dat hij mijn hand
zachtjes kneep en zijn mond sprak -Ie
woorden, die hij mij ook had geseind: „Alle
luja, alleluja, aleluja. Twee tranen rolden
over zijn reeds óoodsbieeke wangen, hii
glimlachte en sliep dan gerust in, hij had
zijn laatste wensch verkregen, en mocht
dan de eeuwigheid ingaan.
Aan vader heb ik zooveel te danken. HU
was gesproten uit den werkmansstand, maar
door zijn ijver en noesten vlijt bad hij zich
weten op te werken tot den kleinen burger
stand en zijn twee zoons uit -zijn eersten hu
welijk verder laten studeeren. Als 11-iarigc
knaap kwam ik zoo op het Klein Seminarie
van mijn gftLoortoplaats en daar maakt-; ik
reeds kemiis met de verfransching. Alles,
word ons in het Fra-nsch geloerd, slechts
één uurtje in do week wc-rd ons godsdienst
onderricht gogovon in de moedertaal en één
uurtje in dc weck hadden wij het Neder-
latidsch als leervak. In 't ljcgin begrepen
wij er één derde van, later snapten we er
de helft van en in het laatst verstonden de
beste leerlingen twee derde. Oudere studen
ten hadden echter nog erger tijd meege
maakt, want toen was het zoo. dat ook het
onderwijs in het Nederlandsch zelfs bij mid
del van het Fransch gegeven werd (gelach).
Ja. het waren belachelijke toestanden, zoo
gaat spr. voort, maar hoeveel geesten zij a
daardoor niet gefnuikt en verfranscht.
Hoogstwaarschijnlijk zou ook ik dien zelf
den we>g zijn opgegaan, wanneer ik niet het
gc-'uk gehad had, een uiterst Vlaamsche om
gevitig in het ouderlijke huis te hebben be
goten. Mijn vader was Vlaamschgezind en
liet ons veel Vlaamsch lezen, met name d-1
boeken van Conscieosc. In het tweede jaar
van mijn verblijf had ik het geluk in de
Studentenbeweging te worden opgenomen
De Vlaamsche studentenbeweging is sedert
het jaar 1870 levendig geworden eerst in
West-Vlaanderen. Albrecht Rodenb&ch, leer
ling van Hugo Verriest, die zélf wéér een
leerling was van den grooten Vlaamschen
Priester-zantter Guido Gezelle, richtte den
Blauwvoet Stormvogel op en vereenigde dc
studenten. Het lied der Vlaamsche zonen,
dat hij aanhief, werd eerst gehoord in West-
Vlaanderen, maar daarna voor'gedrnge-i
naar do andere Vlaamsche landen
Toen ik In Leuren ging studeeren werf
de aanhamkeli'kheid aan Moeder Vlaande
ren steeds grooter. Ik ging daarop naa»
Peru en daar leerde ik in de ve.rdmkkln?
van de afstammelingen der Indianen zien.
hoe het zou gaan met ons Vlaamsche volk
Toen ik dan ook uit Peru terugkwam en
bij het ondenvij3 in België werkzaam werd.
stond ik vooraan in de Vlaamsche beweging
in den strijd om een eigen hoogeschool. eon
vernederlandschte universiteit in Gent. Dat
was het al'ereerste noodig. WIJ hebben daar
j voor actie gev-eprt. zijn rondgereisd en heb
ben overal gesnroktn. F.n we toonden an-t
dat dit hef eerste noodig was om on* VI.mm
sche vo'lk weer schoon en rron» te maken,
zoolfif het Vlaamsche volk niet Inrger ver
nederd, in Walenland zou pnoeicn wroeten
In de jaarvergadering van de BloemboUea-
kweekersvereeniging De Eendracht werden
tot bestuursledeu gekozen de heeren V. de
Jong en L. van Zanten. De rekening over 19^3,
sluitend piet een batig saldo van f 25,IC,
werd goedgekeurd. Besloten wer. deel te
nemen aan de lezingen door de e,l V est-
land uit te schrijven, over het tulpentrekken,
rf.Tflr men voorlichting op dat gebied zeer noo
dig oordeelde.
Bii de opgaaf voor de z.gm. groene -eüing
werd reeds 360 R. van de leden inge
schreven.
de eisch van een Vlaant-
werd steeds dringerder
gesteld. In de Kamer kwam de zaak ter
sprake, in de commissies hadden reeds
schermutselingen plaats gevonden, die h>
Kameroffensief in zouden leidentoen in
Augustus 1914 de 'oorlog uilbrak. Onmiddel
lijk stelde ik mij in den oorlog op 't stand
punt dat Vlaanderen het eerst voor mij gold.
want allang had ik het too beschouwd, dat
Vlaanderen mijn eenag vaderland was. Toch
wide ik nog beproeven un de regen ring
gedaan te Krijgen dat het iets roti doen
voor do IJzcrjohgens, die hun bloed gave.
voor hun land, dat zij nu hun wensch zou
vervullen. D* Godsvrede was uitgeroepe
door de partijen, en wij eerbiedigden dim
Godsvrede. .Maar in do eerste dagen stelden
wij reeds vast, dat de Franskiljons van den
oorlog misbruik gingen maken om ons te
nekken en onzen strijd onmogelijk te ma
ken, om ons laatste stukje recht dat ons
.vaa gelaten weg te nemen. Rodenbach, die
intusschen was overleden, werd geschimot
en zijn nagedachtenis bezwadderd. De leuze
werd „Na den oorlog zal men van geen
Vlaamsche beweging meer hooren".
In 1915 kreeg ik een briefje van een trou
wen Vlaming achter het front, die my
schreef, dat het ginds nog altijd zoo ging.
dat de Vlamingen achteruitgesteld werden
en gescholden voor Boches en sale Fiamin*».
Van dat oogenblik af was alle aarzeling bij
mij verdwenen. Ik gevoede, dat het glnar
om het zijn of het riet-zijn van het Vlaam
sche volk en dat, het zou moeten kosten wat
het wilde, we ou3 recht zouden verkrijgen.
We zouden den activisten zijn, omdat het
moest. (Daverend apnlaus. Bravo-geroep).
Het is een lange, bange strijd geworden
We hadden op twee fronten te strijden. Al
le Fransche krachten waren tegen ons.
maar ook de. Duitsche overheid was eerst
niet voor ons. Voor een deel, omdat men
meende, dat het bezette land makkelijke
te besturen viel als men rl es Het eooals hel
was, voor een ander deel, omdat men ons
lend wilde verduitschen. Het eenige dat
wij moesten trachten te veroveren was de
Vlaamsche Hoogeschool te Gent. De beze»,
tere wilden alles zooveel mogelijk norrnaa
doen verloopen en wilden ook de universi
teiten heropenen. In 1915 was de universi
teit te Rijsse! weer begonnen met haar ge
wone Fransche hoogleeraren. Ook in Gent
wilde men de hocgeschco! heropenen met
Fransche hoopjeeraren. Wii stelden den
eisch van de Vlaamsche hoogeschool en
doordat Fransche hooglceraren weigerden
konden wij die plaatsen krijgen
het een Vlaamsche hoogeschool.
uw land zijn menschen gekomen,
hierin helpen wilden. We vergeten dien
dienst niet. In Oct. 1910 werd de hooge
school geopend met een klein getal studen
ten. Elk gezin werd door de Franskiljons
bewerkt en bedreigd met broodroof als men
rijn zoons ter hoogeschool zond. Na het eer
ste jaar steeg het aantal studenten reed<*
tot honderden en voor den wapenstilstand
waren -UK) studenten Ingeschreven. En ge
werkt. dat er werd. als op bijna geen enkel-
Beleische universiteit, zoo hard. Eindeliik
hadden we onze eigen hoogeschool. eind'
lijk voldeed re aan de functie, waartoe w»
door Koning Willem I der Nederlanden u>
h»r leven ceroepén was
We werden tegengewerkt door de midden-
en hoogere bestuurslagen, die ons tegen
werkten. Daarom was een gevolg de tweede
clscb: Vlaamsch bestuur. Hét hoofd der be
zetting was een machtige tegenstander. Dat
moest dus eerst vernlaatst worden. Wij zijn
als zeven Vlaamsche afgevaardigden naar
Berlijn gegaan om met de Duitsche re pee
ring de zaak te bespreken en wonnen het
pleit. Vlaanderen zou een eigen bestuur
krijgen met als hoofdzetel Brussel en de Wa
len zouden een bestuur krijgen met als
hoofdzetel Namen.
Door ons werd een Raad van Vlaanderen
in het leven geroepen, waaraan verbonden
een Dienst tot Nationaal Verweer, die gees
telijke wapens zcu gebruiken om te strijden
~r zelfstandigheid. Vlaanderen werd uit
geroepen, maar de erkenning van de zelf
-handigheid hebben wc nooit van de bezet
ting kunnen verkrijgen.
Ondertusschen was eenzelfde strijd voor
onze taal aan den gang aan den IJzer,
eerst zonder dat we ervan wisten. Er kwam
echter dwars door de vuurlinie een delegatie
van strijders en toen hehbeu we het verhond
gesloten dat nooit verbroken wordt De Front
partij is eruit voortgesproten. Stond ik er
thans nog voor als in 1915 dan zou ik nog
eens alles herbeginnen. (Stormachtig ap
plaus, daverende toejuichingen).
Onze politiek was gericht op een vrede
door vergelijk. We dachten dat het bij den
Uzer tot ec-n eind zou komen. Want als het
één volkomen Duitsche zege zou zijn ge
worden, dan bestond er evenveel kans. dat
ik al die jaren die Ik nu in de gevangenis
Heb doorgebracht zou hebben gezucht in een
Duitsche vesting. En als het een volkomen
F.ntente-overweging werdmaar dat heb
bon we gezien hoe het verging. Ik wist heel
goed wat me te wachten stond bij den wa
penstilstand.
Eerst hield ik mij schuil ln een huis in
de Jerichostraat. ging vermomd door de
straten, stond op 3 Meter van den Koning
bij de Schaerbeeksche Poort toen hij Brus
sel intrad, maar toen Iemand die les gege
ven had aan de Vlaamsche Universiteit te
Gent, ter dood werd veroordeeld, begreep ik.
dat het mijn tijd werd, omdat ik de mindere
activisten moest dekken, en nam geen voor
zorgen meer en werd ook spoedig gearres
teerd.
Spr. gaat dan zeer uitvoerig zijn gevan
genschap na. vertelt dat na het bezoek van
minister Vandervelde hij werd behandeld
als politieke, gexangene, wat veel beter ging.
boe hij in de gevangenis den striid voor het
Vlaamsch, vooral na de totstandkoming der
talenwet, voortzette. En zoo komt Spr tot
zijn bevrijding, door een Providenteole ge
beurtenis, nl. een tusschentijdsche verkie
zing iets wat in België bijna nooit voor
komt. 83,000 stemmen werden op Spr. uit
gebracht, iets ongehoords.
Die 82.000 stemmen vvaron even zoo vele
mokerslagen op de gevangenispoort en toen
begon de tijd van wachten op de vrijheid.
Een wachten dat zeer lang viel.
EiDde'ijk, 17 Januari, werd ik "s morgens
halfvier gewekt door don bewaker en om
halfvijf kon ik de gevangenis verlaten.
De regeering had mij willen doen grlezr
len, willen doen vreezen; alle brieven we»
don doorgelaten, ten» ijl vroeger de rorre-
ponfentie aan een strenge censuur onder
worpen was
Zeer veel gelukwenschen mocht Ik zoo ont
vangen. Maar deze maatregel genomen spoedig Landbouw en Waaenineen ermede
om ooit de vele doodsbedreigingen door I-bemoeien en zal ons land voor een onschat-
kunnen laten. baar verli» elk jur tn d< toekomst be-
De bestuurder van de gevangenis zeiOs waard worden
tot mij. dat het zeer gevaarlijk was voor oni
om in 't land te blijven. De regeering had
gehoopt, dat ik meteen over de grenzen zou
zijn geloopen en had dan een Belga-telegran»
da wereld in kun-nen sturen, waarin zij rond-
selnde, dat Borms uit de gevangenis was
ontslagen en meteen was ontvlucht.
Dit moest ik verijdelen en toen er twe"
auto's met veiligheidsagenten gereed ston
den om rnij te vervoeren, gaf ik last om
eerst te rijden naar het kwartier van mijn
znen die student is in Leuven, waar verder
beraadslaagd zou worden waarheen de tocht
zou gaan.
Over Mechele>n ben ik naar Merxetn ge
gaan. Daar waren de meeste stemmen op
mij uitgebracht en wist ik da* ik door de be
volking op de hancen zou worden gedragen.
Dit is inderdaad zoo go.reest. De grootsche
ontvangst die men mij daar had bereid, was
overweldigend.
Fn thans ben ik in uw midien, bij de
vrienden van het Noorden. Het Noordeu bc-
girt Vlaanderen te beminnen.
V/ij vragan van u geen enkele onvoorzich
tigheid, wij vragen slechts uw zedclljken
Spreek Uw taal te Brussel, de stad, die
vroeger geheel V aamsch was en sedert o"
jaren verfranscht is. Wie daar als Nederlan
der Fransch spreekt, schiet rijn broeders ir
m rug. Dat zult ga nooit meer doen»
Dierbare broeders en zusters: Wij zijn be
reid met ons Vlaamscha leven uw schoone
land, ons all or vedarland, te dokken. Op ons
Vlaamsche volk, dat wij dag aan dag meer
bewust maken, zult gij altijd kunnen reko-
Sor. eindigde met het lied van den dich
ter:' Weg de Bastaard, weg de mallaart, óna
behoort het Noordzeestrand
Enthousiast rees de menigte op en zong
spontaan de Vlaamsche Leeuw. Daarna werd
het Wilhelmus aangeheven.
Prof. van Vuuren dankte tenslotte de aan
•ezigen voor haar groo'e opkomst, waarna
c vergadering uiteenging.
Land- en Tuinbouw.
LICHAMELIJKE OEFENING.
HOE AMERIKA ZIJN LANDBOUW
BESCHERMT!
In Juni—Juli, denkelijk zelfs eer, zal in
Auienaa over ue tane» wijzigingen besust
worden. De voorgestelde vemooguigen zyu
enorm. Men oorueele slechts. Voor Kool be
draagt liet invoerrecht thans 25 der waar
de; voorgesteld wordt het recht te vernoogeii
tot 555 per wagon van 10.0U0 K.G., hetgeen
eon belasting vuu 75 tot 100 der waarde
beteekent, zoodat liet invoerrecht verdrie
dubbeld en zelfs lagere prijzen vervierdub
ueld worden.
Voor sia, Komkommers en tomaten wordt
liet invoerrecht gebracht op 3 dollarcent per
.-vm. pond en voor spruitkoot zelfs op 4.
Voor uie-n is net inoerreent, pa> eenige
weken geleden met 50 verhoogd en ge
uracht van f 555 per wagon, op f 833 per wa
gon. oorgesteld wordt hei te brengen op
_V2 dollarcent per Anienkaanscli pond, zoo
dat het zal bcuragen 1.388 per wagon, wat
een afdoende maatregel is om de Amcrika&n-
sche markten te reserveeren voor Amcri-
kaanache uien.
TEELT VAN GENEESKRACHTIGE
KRUIDEN.
Te Ouddorp op Flakkee bestaat de teelt
van geneeskrachtige kruiden. Thans zal
men ookvin de Friesche gemeenten Damu
tnadcel en KollümérJand proeven -mét tkzi-
teelt yenien, daar de teelt van cichoreiwor
telen in die streken steeds minder loonenu
wordt.
Behalve de teelt van boonen en aardbei,
worden in die gemeenten thans proeven p
nomen met de teelt van valeriaan, waarvan
men de wortelstokken uit Holland betrekt.
De vnleriaanwortels worden gedroogd ln de
cichoreidrogerijen.
Valeriaanwortel is een overblijvend en on
aangenaam riekend kruid, dat de genees
krachtige valcriaanolio-, water-, suiker- e"
t ine turen oplevert
VEILïNGVEREENIGING TE POELDIJK.
De vcihngveret-niging Poeldijk heeft haar
jaarvergadering gehouueu onder leiding vau
den heer J. Ba rond se.
Blijkens het jaaivcrslag dat uitgebrarhr
werd, is in totaal 6.S45.0Ö6 kg. tomaten aan
gevoerd.
Volgens de rekening van den penning
meester is er een voordeclig saldo van
f 72.567.79, doordat de ontvangsten f 789.530.85
beliepen.
Tot lid van liet b'-stuur werd de heer J.
Vreugdenliil en tot lid van den Raad van
Tocz.cht de heer Jac. de Zeeuw gekozen
Besloten word alle producten tot verplich
ten aanvoer te stollen. Bij ontduiking hie
van wordt 10 pCt. van het verkochte pro
duct als boete geheven.
De salarissen van voorzitter en vlce-voor-
zitter werden ln verband met do toenemen
de werkzaamheden voor elk met f500 ver
hoogd.
Goedgekeurd werd om het veilingpercen
tage op 2yó te stellen.
Het plan voor den bouw van fustenloom
op het nieuwe veilingterrein werd eenigs
zins gewijzigd.
VEILÏNGVEREENIGING TE WESTERLEE.
Het Jaarverslag van de Vcillngvoreeniglf
Westerlee. deelt mede. dat in 234 vei lingo
voor f2./o9.819 is omgezet, tegen f 2.454.86»
in het voorgaande jaar.
De hoogste dagaanvoer der tomaten heiiep
230.100 kg., van de druiven 20.100 kg., sla
199800 krop en 68300 voor de bloemkool.
Door inwpners van Naaldwijk werd vooi
f 1.004336 nnnecvoerd aan deze veiling. Oi
T.'er f 1.022.192: 's-Grovonznndc f 727.770:
Maa«'and* f 101.792; andere gemeenten
f 13.723.
Het aantal wagons dat met producten
werd geladen beiraegt SS2
De rekening over 102S geeft, een e'ndcijfcr
nnn van f288.080.99 met een kassaldo van
f 224.49.
EEN UITKOMT VOOR KWEEKERS,
TUINDERS, enz.
Het Is een onomstootelHk en droevig feit.
dat van zoovele warmoezirrs. kweekers,
planters, tuinden» enz. een groot gedeelte
van hun ongrt teloor gnPt door de Insecten,
waartegen zij rich tot dusver nog niet af-
dnnride hebben kunnen beschermen
Met den d'rectenr van de C.odn. Inkoop-
vereenfglng T.oosduinen en Omstreken en
eenige kweekers worden in de komkommer-,
tomaten- en drolvenknssen proeven geno
men met een "eheel „tor» artikel. CAR RU
RTNIUM-RT.OFM. dat volgens het zwavel
systeem verstn'fd wordt en dat u't'fekende
resultaten zou geven. Van vlta*l belang ta.
dat van CnrhurMum-hlóem de wortels
"lnnten en vruchten niet in het minst wor
den aangetast en d«t snlnt. trips .turk.
bloed'u's. gewone luis. zwam enz. enz ab
soluut gedood en onschedettlk gemaakt wor-
den. Als dit feit waarheid bevat, sal rich
Men meldt ons:
Aangemoedigd door het succes, hetwelk
de internationale vlerdacgsclie afstanus-
mnrschen, uitgeschreven door den Neder-
landschen Boud voor Lichamelijke Opvoe
ding verleden jaar hebben gehad, heeit do
commissie van den N. B. v. L. O., die nu zA
zoovele jaren die afstandsmarschcn mei
succes regelt, wederom besloten internatio
nale deelneming toe te laten.
In een aardig geïllustreerd boekje heeft de
commissie het reglement voor de Neder-
landsche deelnemers vastgelegd.
Aan de marschen kunnen deelnemen:
a. burgers, zoowel vrouwelijke als man
nelijke; i
b. leden van de vrijwillige burgerwacn-
ten;
c. officieren van land- en zeemacht of van
den vrijwilligcn landstorm, adjudant-onder
officieren en daarmede in rang gelijk ge
stelden;
d militairen, beneden den rang van orn-
cier, die in detachementen van tenminste 10
personen niet e-ro commandant marcheeren.
De inschrijving wordt gesloten op 22 Juni
1929 te 12 uur bij den eersten luitenant der
grenadiers, adjudant van den commandant
der le divisie, J. H. B reu nesse, lama
rindestraat 3, s Gravenhage, secretaris vau
de commissie.
De marsciien zullen plaats hebben op 'K-.
25 en 26 Juli 1929 in den omtrek i*an
Nijmegen.
Het reglement geeft voorts nog tal \ua
hepalingen omtrent de verschillende afstan
den, voor welke men kan inschrijven en
regelt de verpleging, de kosten, de genees
kundige hulp, de belooning. de tenue, de be
pakking enz.
Van het eere-comité voor deze marschan
Is 7. K. H. de Prins der Nederlanden voor
zitter.
Eere-voorzitter van de commissie voor de
marschen is de oud-Minister van Oorlog,
generaal Pop.
Gemeld wordt, dat het zich Iaat aanzien
dat de deelneming uit het buitenland «lit
jaar grooter za! zijn dan verleden laar: Da
heeren SchoreV en Breunesse z n ree ls
eenige maanden in onderhandeling met de
betrokken departementen in verschillende
landen om het deelnemen zoowel van bur
gers als van militairen moge'ijk te ma kern
Vanwege de pers in Duitschland en Zwit
serland ondervind'de commissie thans reed*
blijken van belangstelling.
VOETBAL.
HARDE VELDEN.
Nu eerste lentedagen achter ofls liggen
(wat de winter verder nog zal doen?) mag
wel eens gewezen worden op het gevaar vaa
de harde velden.
Dat de bovenlaag door de zon ontdooid
slijkerig en glad zal rijn is niet hei errte.
Het grootste euvel is. dat de hal nog in dca
grond zit en dit nu kan de ernstigste ge
volgen hebben. Een val op het veld, die an
ders niets om het lijf zou hebben, kan gevaar-
lijk worden, aim en beenbreuken tot gevolg
hebben. Gelukkig zijn er de laatste aagsa
scheidsrechters geweest, die dit hebben inge
zien en de wedstrijden hebben afgelast. Men
kan ook te enthousiast zijn!
NOG MEER RIDDERS!
De Fransche Minister voor Sport za! naar
gemeld wordt, den heer Pathe. aanvoerder
van het vertegenwoordigende elftal voorstel
len voor het legioen van eer wegens de over
winning van het Fransche elftal op Honga
rije. Dat ontbrak er nog maar aan. Volgend
jaar het heelc elftal?
NU KAN HET WEL.
In verband met den grooten achterstand,
die in de competitie is ontstaan heeft het
bestuur van den Ned. Voetbal Bond bepaald,
zoo meldt dc Crt. dat zooveel mogelijk op ge
wone dagen. h.v. op Woensdagavonden de
achterstand moet worden ingehaald. Dat
zulks nu ln eens maar kan! Vroeger heeft
men ons altijd voorgehouden, dat voetbal
wedstrijden orn technische redenen altijd op
Zondag moesten worden gespeeld!
Boeken en Geschriften.
HET OlfTWBnP VAX WET TOT HEItrTO-
XINO VA* DE GEMEEXTEWFT. MET DB-
STAAXDEV EN KIEIWKX TEKST EX MEMO
RIE VAN TOELICHTING, »oor«lt^»M
der <11. rich Interesseert voor belansrök®
erpen Inzake gemeentebeleid en vrup
i .die daarmee annex *Un. het ov«
lel ontworp-Knn. Incedlcnd b« Koo.
Ingetrokken vrst
1928, kwam ter
palingen t«
IV heer
toch niet 1
als htl Is. t
marginale aan:
Zoodat leder, die belang heeft
worp-Kan xlch dit boekje zal san»
aanschaffen, omdat hü er ntct bul
J.. H. T. Kohlbrugge. PRAfTldi
GIE, deel 1 Soelnlr optonlln*. D
dlenal van de mnotschnppU. Twee
gave van J. B. Woltere. üronlngc
indersteld worden.
•eten
eoclale vraagstu
e°DaVCl*! *TÜD«n wo n'
dat binnen r.oo korten U
Een herdr.ik beteekent v.
KolGbrug^o nlMiurlük ov
ïn "dit e*ri!e d I word
werpen ala. *«-brekklKc
•pletdlng voor
aard. do
•cloptedisol
k was,
«la Prof.
febreldjp
sociale wei
i het kind.
Een i
