CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen
Belanorükste nieuws in dit Hommer.
9^ JAARGANG
MAANDAG 12 NOVEMBER 1928
NUMMER 2689
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 250
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
EERSTE BLAD.
V Herdenking alleen?
Op den elfden November 1918, giste
ren dus tien jaren geleden, kwam een
einde aan den wereldoorlog, dio bijna
vier en een half jaar te voren was uit
gebroken.
Op dien dag des morgens te vijf uur
werden „ergens" in het bosch van
Compiègne door de Duitsche gevol
machtigden. aan wier hoofd Erzber-
ger stond, de door de geallieerden ge
stelde wapenstilstandsvoorwaarden
onderteekend. En te ongeveer elf uur
werden op last van maarschalk Focb
de vijandelijkheden aan de fronten ge
staakt.
De oorlog was ten einde. Duitsch-
land en zijn bondgenooten hadden de
nederlaag geleden.
Deze laatsten trouwens hadden den
strijd reeds opgegeven. Met de aan
vaarding van de wapenstilstandsvoor
waarden bezegelde ook Duitschland
'de overwinning der geallieerden.
Het „schrikkelijk pleit" was heslist.
En al moest de vrede dan ook nog
gesloten worden, de strijd aan de fron
ten was afgeloopen. De wereld was
bevrijd van de vreeselijke obsessie
van den oorlogsgruwel.
Is bet wonder, dat er allerwege, nu
deze feiten nog zoo versch in het ge
heugen liggen slechts een tweede lus
trum achter ons. maar dan toch reeds
tien jaren, behoefte is om dat feit te
herdenken? Te herdenken, allereerst
om de droeve feiten die de oorlog
bracht, maar ook te herdenken om te
steunen alle middelen die worden aan
gewend om oorlogen te voorkomen
en om oorlogen zoo mogelijk van hun
allerergste verschrikking te berooven.
Wij zouden geen ware Christenen
zijn als ons dat alles onberoerd liet.
En toch helaas zien we maar al te
veel dat de vrijzinnigheid zich van
het terrein meester maakt en wij zwij
gend toezien.
Daar zijn de Sociaal Democraten,
die deze 10-jarige herdenking aangrij
pen om hun politieke actie voor ont
wapening kracht bij te zetten. Ook de
Liberalen van allerlei schakeering
wijden aandacht aan het feit van den
dag.
Maar onder ons? Heeft men gisteren
in elke kerk van den kansel beluisterd
een stem van dank? Is God gebeden
om afwending van nieuwe oorlogen?
Wij zijn niet begeerig te vernemen
hoeveel Kerken in verzuim bleven.
Ook op politiek en maatschappelijk
terrein wordt door ons aan de bestrij
ding van den oorlog maar bitter wei
nig gedaan. Het lijkt soms wel alsof
wij tegenover het Anti-militairisme
niets hebben te 9tellen. Ja er zijn er
in onzen kring die nooit een goed
woord over hebben voor het streven
naar „nooit meer oorlog".
Men stelde ons zelfs de vraag: Hoe
het toch mogelijk was. dat wij een
vergadering van de „Nooit meer oor
log federatie" van hedenavond kon
den aankondigen.
Och broeders laat ons toch niet zóó
daar tegenover staan. Wij zullen hand
over hand terrein verliezen als wij
slechts zwijgen.
Wij willen tegenover liet anti-mili
tairisme, niet stellen het militairisme,
omdat heide onze afkeuring hebben.
Ons eenig standpunt kan slechts
zijn c .rlchgs noodzaak aanvaarden
om der zonde wille. Maar zooals wij
tegen elk droevig gevolg van de zonde
den strijd aanbinden, zooals tegen de
zonde zelf, zoo moeten wij ook doen
tegen den oorlog. Dat eischt naar on
ze meening ons beginsel. Dan alleen
kunnen wij onze plaats handhaven.
Dan alle enkan God ook daarin ver
heerlijkt worden.
De nooit meer oorlog federatie heeft
niet onze sympathie, omdat zij in haar
doelstelling niet allereerst de eere
Gods bedoelt en omdat zij van het ver
keerde principe uitgaat dat oorlogen
weggenomen kunnen worden; omdat
zij niet rekent met het feit der zonde,
dat alle leven vergiftigt.
Maar wij willen toch ook die actie
niet doodzwijgen. Wanneer een man
nis de heer J. A. van Sijn te Rotter
dam spreekt over: Redt ons uit de
oci togshel. dan willei|fwij hem bij
vallen, maar dan zal voor ons dat zijn
allereerst een bede. Een bede die op
welt uit het hart dat bloedt uit de ve
le wonden door de oorlogen geslagen.
Daarbij zijn wij dan in goed gezel
schap want ook prof. Anema, toch
waarlijk niet de eerste de beste, heeft
krachtig den strijd aangebonden voor
een Christelijke actie voor de vredes
beweging.
Zoo meenen wij dat wij mogen en
moeten herdenken wat voor 10 jaar
voorviel, maar dat wij ook een taak
hebben, die wij moeten volbrengen,
omdat God het wil.
STADSNIEUWS.
H. J. BLOMMENDAAL. f
Na een kort ziekbed, is Zaterdag
avond in den ouderdom van 76 jaar
overleden de heer H. J. Blommen-
daal, juwelier alhier.
In den heer BI. daalt een man ten
grave, die in Leiden en omgeving
groote bekendheid en achting mocht
genieten.
Zijn veeljarige en veelzijdige arbeid
als ouderling bij de Geref. Kerk alhier,
hebben hem een oote bekendheid
gegeven, niet alleen binnen den kring
der Geref. Kerk, maar ook daarbuiten.
Wij hebben het vorig jaar, toen hij
op 5 September den leeftijd van 75
jaren mocht bereiken, een korte le
vensschets aan deze door velen zoo
geliefde persoonlijkheid gewijd en
mede mogen werken, dien dag voor
hem als 't ware onvergetelijk te ma
ken. Toen is wel zeer duidelijk ge
bleken, welk een hoogachting voor
dezen trouwen dienstknecht in 's
Heeren wijngaard bestond.
Geboren te Leiden den 5en Sept.
1852 heeft hij zijn gansche leven hier
gewoond en gewerkt. Gedurende de
jaren 1892 tot '98 heeft hij als verte
genwoordiger van de destijds opge
richte Chr. Patroonsvereeniging
„Boaz" een belangrijk sociaal werk
mee tot stand mogen brengen. Na zes
jaar noesten arbeid was deze organi
satie uitgegroeid tot een vereeniging
van 3700 leden.
De latere jaren zijns levens was hij.
speciaal in het Kerkeliik leven werk
zaam, waarin hij een beteekenisvolle
p'aats innam.
Zijn stoffelijk overschot zal a.s.
Woensdag op de begraafplaats „Rhijn-
hcf" worden ter ruste gelegd.
NED. CHR. REIS VEREENIGING
(aid. Leiden).
De voordracht, door den bekenden
schrijver en spreker, de heer Johan
Koning ,te houden voor de afd. Leiden
der Chr. Reisvereeniging, welke lezing
reeds tweemaal per advertentie in ons
blad is aangekondigd, doch uitgesteld
moest worden, zal niet op a.s. Dinsdag
13 dezer, maar op Dinsdag 20 Nov. a.s.
gehouden worden in den Foyer der
Stadsgehoorzaal alhier.
Wij herinneren er aan, dat het on
derwerp is: „Mooi Indië" en „het zede
leven der Inheemsche rassen".
Voor deze voordracht met schitte
rende lichtbeelden zal Veel belangstel
ling zijn. Kaarten zijn verkrijgbaar
h 30 cent voor leden en 40 cent voor
niet-leden bij den heer A. Korenhoff,
Breestraat 15 en 's avonds aan de zaal.
GEREF. ZENDINGSBOND
De 17e jaarvergadering van de
Hulpvereeniging voor den Geref. Zen-
dingsbond alhier zal gehouden wor
den op Dinsdag 13 November des
avonds 8 uur in Prediker. De agenda
bevat behalve verslagen van secreta
ris en penningmeester een opwek
kingswoord van ds. C. Hartwigsen
Van half zes tot acht uur is er in
hetzelfde gebouw verkooping van
door den dameskrans Midden-Celebes
gemaakte goederen.
Wij wekken gaarne op om zoowel
verkooping als vergadering te bezoe
ken.
KAMER VAN KOOPHANDEL EN
FABRIEKEN.
Vergadering der Kamer van Koop
handel en Fabrieken voor Rijnland op
Woensdag 14 November 1928, des na
middags 2.30 uur.
Agenda. 1. Opening, 2. Notulen. 3.
Ingekomen stukken. 4. Mededeelingen.
5. Vaststelling adres Herziening loca
le en interlocale telefoontarieven. 6.
vaststelling adres inzake Ontwerp-
Wegenwet (Afschaffing van Tollen).
7. Vaststelling adres aan Zijne Excel
lentie, den Minister van Waterstaat
inzake Spoorwegovergangen). 8. Na
dere mededeelingen inzake actie der
Kamer ter bevordering van het ge
bruik van Schelpkalk. 9. Bespreking
Districtsbelangen. 10. Rondvraag. 11.
sluiting.
NED. CHR. VROUWENBOND.
In Zuid-Limburg heeft zich in de
laatste jaren een nieuw centrum van
protestantisme ontwikkeld. Om de
mijnen van Heerlen en Kerkrade heb
ben zich duizenden mijnwerkers met
hun gezinnen gevestigd.
Ds. v. Maanen, predikant te Ter-
winselen bij Kerkrade is zoo vriende
lijk a.s. Donderdagavond 8 uur interes
sante mededeelingen te doen over het
opbouwende werk, dat onder deze
mijnwerkers geschiedt, ook in cultu-
reelen zin.
Dames en heeren, die belang stellen in
dit werk, worden tot deze lezing met
lichtbeelden uitgenoodigd. Men zie de
advertentie, uitgaande van de plaatse
lijke af deeling Ned. Chr. Vrouwenb.
EEN ADVERTENTIEBLAD.
Wij ontvingen het eerste nummer
van het Leidsch Advertentieblad, dat,
wanneer men de kop mag gelooven.
in 16000 exemplaren huis aan huis zal
worden verspreid.
Gemeenlijk doet een dergelijk blaad
je geen al te groote afbreuk aan de
dagbladpers omdat men toch zijn
eigen blad verkiest ook voor de ad
vertentie. Dat bet zoo blijve. En ver
der het beste, goede buurl
AFSCHAFFING VAN TOLLEN.
Betreffende punt C der agenda van
de Kamer van Koophandel vernemen
wij. dat het Bureau der Kamer het
volgende concept-adres aan de Twee
de Kamer der Staten-Generaal heeft
opgemaakt:
De Kamer van Koophandel en Fa
brieken voor Rijnland veroorlooft zich
bij dezen enkele opmerkingen ter ken
nis van Uw hoog College te brengen
terzake van de afschaffing van tollen,
waaromtrent een regeling voorkomt
in het Ontwerp-Wegen wet (Tweede
Kamer B. 1927—1928 No. 362).
Reeds onmiddellijk zij opgemerkt,
dat de Kamer van de in het ontwerp-
Wegenwet voorgestelde regeling met
groote teleurstelling heeft kennis ge
nomen.
Volgens het Ontwerp wordt geen tol
afgeschaft, voordat het Rijk, de Pro
vincie en de gemeente het er onder
ling over eens zijn- voor welk gedeelte
der schadeloosstelling voor de ophef
fing der tol, ieder aansprakelijk zal
zijn, wie het onderhoud van den weg
voor zijn of haar rekening moet ne
men en eventueel hoe groot elks aan
deel in de onderhoudskosten zal zijn.
Deze procedure zal zeker tot gevolg
hebben, dat binnen afzienbaren tijd
van een belangrijke vermindering van
het aantal tollen geen sprake zal zijn.
Dit is des te funester, omdat door t
zoo sterk toenemende wegverkeer ve
le tollen telkenjare meer winst opleve
ren, waardoor de schadeloosstellingen
automatisch weer hopger worden, wat
op zijn beurt weer de totstandkoming
van een regeling tusschen het Rijk en
de Provincie en de gemeente belem
mert.
Naar de meening der Kamer is vóór
alles noodzakelijk, dat deze vicieu9e
cirkelgang wordt verbroken.
Volkomen kan de Kamer zich daar
om vereenigen met het denkbeeld,
voorgesteld door de Commissie voor
de Waterstaatswetgeving in baar rap
port van Augustus 1923 om alle tollen
met ingang van een bepaalden datum
af te schaffen.
Ten einde tegemoet te komen aan
het bezwaar, dat niet op eens de mid
delen beschikbaar zijn om de schade
loosstelling uit te betalen, kunnen
twee wegen worden ingeslagen.
Ten eerste kan van overheidswege
de tol opnieuw worden gevestigd,
waarbij de opbrengst van de tol kan
strekken om rente en aflossing te be
talen van de leening, welke ter wille
van de schadeloosstelling zou moeten
worden aangegaan.
Ten tweede zou de tolgemachtigde
opnieuw concessie kunnen verkrijgen
om het tolbedrijf uit te oefenen, on
der voorwaarde, dat de schadeloosstel
ling eerst zal worden uitbetaald, wan
neer de gelden voor de schadeloosstel
ling gevonden zijn.
Als de bestaande tarieven daarbij
in het algemeen worden gehandhaafd,
zullen de tolgemachtigden gaarne be
reid zijn op een dergelijk aanbod in te
gaan, omdat de netto—opbrengst der
tol nagenoeg overal telkenjare booger
wordt en allicht hooger zal zijn dan
de rente van het kapitaal, dat bij de
schadeloosstelling zou worden ont
vangen.
Op deze beide manieren zal kunnen
worden voorkomen, dat de afkoop
sommen der tollen.al hooger en hoo
ger en tenslotte onbetaalbaar worden,
terwijl tevens de betrokken overheids-
colleges, waterschappen, enz. gelegen
heid krijgen om de verschillende re
gelingen en overeenkomsten geleide
lijk te treffen en de benoodigde gelden
bijeen te krijgen. Op deze wijze zal
ook de gelegenheid open blijven om in
bijzondere gevallen bijzondere schik
kingen te treffen.
Waar tollen bij de tegenwoordige
ontwikkeling van het verkeer zoozeer
misplaatst zijn, zal vanwege de be
langhebbenden^ in casu het publiek,
op de betreffende overheidsinstellingen
genoegzaam aandrang worden uitge
oefend om de verdwijning der tollen
spoedig tot een feit te maken.
Een dergelijke regeling acht de Ka
mer noodzakelijk en rechtvaardig, om
dat:
le. de tolgemachtigde niet maar is
ec-n eigenaar in den gewonen zin van
het woord, maar diens positie is van
semi-publiekrechtelijken aard, en wel
a. omdat de tol geheven wordt op
een „openbaren weg" of „openbare"
brug.
b. omdat het tolgeld steeds van
overheidswege wordt vastgesteld of
bekrachtigd en zulks nagenoeg immer
is geschied onder omstandigheden, die
van de bestaande ten eenenmale ver
schillen, zoodat de overheid gerechtigd
en verplicht is een regeling te maken,
passend voor den nieuwen toestand.
2e. vele tolgemachtigden reeds vaak
overmatig groote voordeelen getrok
ken hebben uit de toeneming van het
verkeer, voor welke toeneming zij zich
weinig of geen offers hebben getroost.
3e. er geen afdoende reden is aan te
voeren, waarom zou moeten worden
toegestaan, dat de winsten uit deze
sr mi-publiekrechtelijke positie verkre
gen, nog hooger zouden mogen wor
den opgevoerd.
4e. het nu reeds groote sommen zal
vereischen om de bestaande tollen af
te koopen en dit derhalve slechts na
verloop van vele jaren zal mogelijk
zijn, zooals ook de Memorie van Toe
lichting vermeldt, waarom maatrege
len getroffen moeten worden, dat de
alsdan te betalen afkoopsommen niet
nog meer worden opgevoerd.
5e. dit laatste van nog grooter be
lang wordt, indien de tolopbrengst
niet, of niet belangrijk, wordt ver
minderd door groote uitgaven voor
wegenonderhoud, noodzakelijk gewor
den door het vermeerderde verkeer en
derhalve de meerdere tolopbrengst
bijna voor het volle bedrag meerdere
winst is.
In dit verband vestigt de Kamer
vooral ook de aandacht op het in een
brugrecht omgezet veerrecht. De on
derhoudskosten van de brug bedra
gen, wanneer deze al door den tol
gemachtigde worden betaald, gewoon
lijk slechts een zeer klein gedeelte van
de tolopbrengst. Het vermeerdere ver
keer heeft op de onderhoudskosten
weinig invloed, maar doet de gemaak
te winst vaak overmatig toenemen.
Alle redenen, welke er toe nopen om
de vergoeding voor gewone landtollen
niet meer te laten oploopen, dan re
delijk is, pleiten in versterkte mate
voor eenzelfden maatregel ten aanzien
van in tolrecht omgezette veerrechten.
De Kamer betreurt het dan ook, dat
in het wetsontwerp de in landtollen
omgezette veerrechten uitdrukkelijk
zijn buitengesloten en in de Veren wet
geregeld blijven. Dit zal tot gevolg
hebben, dat verschillende tollen even
rustig zullen blijven bestaan als se
dert de invoering der Verenwet.
De Kamer acht het deswege ten
eenenmale noodzakelijk om ook deze
in landtollen omgezette veerrechten
in de door de Kamer voorgestelde re
geling op te nemen. Een eenvormige
regeling van in de praktijk gelijke
omstandigheden is trouwens op zich
zelf reeds zeer gewenscht.
De Kamer zou het daarom zeer op
prijs stellen, indien door Uw vergade
ring de vorenstaande denkbeelden
in ernstige overweging zouden worden
genomen.
BESTUUR PHILISOPHISCHE
FACULTEIT.
Het Bestuur van de philosophische
Faculteit der Leidsche studenten heeft
zich voor het jaar 19281929 als volgt
samengesteld:
C. J. Gorter, praeses; Mej. E. J. van
Douwe, ah actis; Z. S. G. Casimir,
quuaestor; J. G. Kerkhof, assessor 1 en
Mej. J. Lodder, assessor 2.
NED. INDONESISCH VERBOND.
De afdeeling Leiden van het Ned.
Indonesische verbond heeft Vrijdag
avond onder voorzitterschap van den
heer P. Th. J. Feldbruggen haar jaar
vergadering gehouden.
Na goedkeuring van het jaarverslag
en van het financieel verslag werd tot
een kleine wijziging van het regle
ment besloten.
Nadat vervolgens de praeses de af
getreden bestuursleden bedankt had
voor hunne medewerking in het afge
loopen jaar, wenschte hij de nieuwge-
kozen bestuursleden met hun benoe
ming geluk.
Het bestuur is thans samengesteld
als volgt:
C. J. Nadort, praeses; T. Pellenkoft,
ab actis; J. B. van Schendel, quaestor;
U. Bakker, vice-praeses en Raden Dar-
do, commissaris.
PSYCHIATRIE.
Dr. J. M. Rombouth, privaat-docent
in de psychiatrie aan de Universiteit
alhier, zal, te beginnen met 15 dezer,
eiken Donderdagavond te half acht in
de collegezaal van de kliniek voor oog
heelkunde een reeks colleges geven
over psychopathologie en daarbij die
onderwerpen behandelen, welke van
belang zijn voor niet-medici.
Na afloop van elk college zal gele
genheid zijn tot het stellen van vragen.
BOEKVERKOOPING.
De fa. Burgersdijk en Niermans al
hier zond ons een catalogus van boe
ken op het gebied van geschiedenis,
aardrijkskunde, rechtsgeleerdheid,
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22l/i cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei
Bij contract belangrijke redactie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden* worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Binnenland.
Dr. J. Th. de Visser treedt uit het
politieke leven.
Ernstig motorongeluk bij Rijswijk.
Alscheld van ds. J. L. de Vries te
Pijnsbnrfi.
De heer H. J. Blommendaal te Lei
den is overleden.
Maatregelen in verband met de
slechte nitkomsten der haringvissche-
rij te wachten?
De Minister over het ontwerp-
Werktijdenbesluit voor winkels.
Buitenland.
Poincaré heeft een kabinet gevormd,
waarin hijzelf premier zonder porte
feuille is.
Bij een bioscoopbrand in Znid-Rns-
land zijn talrijke kinderen omgeko
men.
Bomaanslag te Dublin.
De herdenking van den Wapenstil
standsdag.
De uitbarsting van den Etna neemt
steeds grooter afmetingen aan.
Toenemende ontevredenheid in
Sovjet-Rusland.
staathuishoudkunde, godgeleerdheid,
kerkelijke geschiedenis, klassieke taai
en letterkunde, kunst, geïllustreerde
werken, enz., Oostersche en Ëuropee-
sche taal- en letterkunde, geneeskun
de, scheikunde, wis- en natuurkunde,
plant- en dierkunde en boekenkasten,
afkorpstig uit de bibliotheken van de
heeren? mr. S. J. L. van Aalten, lid
van de Tweede Kamer, Rotterdam; H.
J. Noteboom, predikant te Rhoon; dr.
W. J. Lente, predikant Remonstrant-
sche Gemeente, alhier; dr. C. M. Har-
tog, specialist voor oor-, neur- en
keelziekten, te 's-Gravenhage; en an
dere belangrijke inzendingen.
De verkooping zal plaats hebben
van 1928 November a.s. bij Burgers-
dijk en Niermans, „Templum Salomo-
nis", Nieuwsteeg 1.
NED. ISR. GEM.
Bij de gisteren gehouden verkiezing
van twee leden van den kerkeraad der
Ned. Isr. Gem. alhier zijn bij enkele
c&ndidaatstelling gekozen de aftre
dende leden de heeren J. de Vries Jr.
en M. van Dam.
BURGERLIJKE STAND.
Ondertrouwd:
A. v. d. Heiden jm, 21 j en E. Kruit
hof jd, 23 j A. Schreuder jm, 22 j en
W, J. Benning jd, 21 j H. Nap jm,
25 j en C. Teleng jd, 25 j T. Plat-
teel jd, 21 j en A. Sinteur jd, 21 j
P. Oudshoorn jm, 22 j en E. Nieuwen-
huysen jd, 21 j J. J. v. d. Walle jm,
28 j en M. C. v. Weizen jd, 25 j C
Bey jm, 25 j en A. M. Pison jd, 25 j
W. F. Meyers jm, 23 j en P. Nievaart
jd, 19 j D. Stokkel jm, 22 j en M.
J. Willemse jd, 19 j C, Smit jm. 23
j en K. van Duinen jd, 22 j R. P. de
Graaf jm, 21 j en G. H. Koning jd, 17 j.
In de Stedelijke Werkinrichting
zijn de vorige week opgenomen 231
volwassen personen en 11 kinderen,
totaal 242 personen.
Gisteravond te omstreeks 6 uur
heeft op den Haagweg een vrij ernstig
auto-ongeluk plaats gehad. Het echt
paar v. d. S„ uit Den Haag, waarvan
de man 56 en de vrouw 50 jaar is.
werd aangereden door een auto uit
Den Haag. hetgeen het gevolg was van
een samentreffen van 3 auto's, waar
van de een verblindend licht had.
De> man bekwam een wondje aan
het hoofd en een schaafwond aan de
rechterdij, de vrouw een kneuzing van
de dij.
Na door dr. De G., die daar juist
passeerde, voorloopig te zijn verbon
den, werden zij door de aanrijdende
auto naar het Diaconessenhuis ge
bracht ter verdere behandeling en ver
der naar het station, vanwaar zij de
reis naar Den Haag weer aanvaard
den.
Zaterdagavond omstreeks 7 uur
viel op de Breestraat vóór de sociëteit
Minerva" een paard, dat met zijn
kop op een kinderwagen terecht
kwam. Een agent van politie had de
tegenwoordigheid van geest den wa
gen met het kinderkopje tijdig onder
het paardenkop je vandaan te trek
ken, zoodat het 2^-jarig kind en zijn
moeder met den schrik vrij kwamen.
