CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. Belanarijkste nieuws in dit Hummer. 9"' JAARGANG DONDERDAG 1 NOVEMBER 1928 NUMMER 2580 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal. i 2.50 Per weekf 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778 Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse ADVERTENTIE-PRIJS Gewone Advertentiën per regel 22'/» cent Ingezonden Mededeelingen dobbel tarief Bij contract belangrijke reductie Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden da gelijks geplaatst ad. 40 cents Er dreigt gevaar. Naar het ons vo-orkomt heeft de be noeming van mevr. Braggaarde Does tot lid vari het Burgerlijk Armbestuur een verdere strekking dan men zoo oppervlakkig gezien daarin zou zoe ken. Niet zoozeer omdat zij daarin geen plaats met eere zou kunnen innemen. Integendeel, ondanks haar sociaal democraat zijn, heeft mevr. Braggaar ook in den Gemeenteraad nu en dan blijk gegeven inzicht te hebben in de ncoden van de armen en dat inzicht te paren aan medelijdend karakter. Het bezwaar is juist, dat zij dat niet los zal kunnen maken, ja wat meer zegt niet los zal mogen maken van het socialist zijn. Om het gevaar dat wij zien aan het licht te doen treden willen wij twee dingen even belichten; het streven van de sociaal democraten inzake ar menzorg en het betoog dat de heer Van Eek in de Maandag gehouden raadsvergadering hield ter aanbeve ling van de candidatuur van mevr. Braggaar. Zooals bekend wil de Sociaal de mocratie niets weten van de noodza kelijkheid van armenzorg. De maat schappij moet zoo zijn ingericht, dat armoede daarin niet voorkomt. De Overheid heeft hier de taak om rege lend en verzorgend op te treden. Daarom kan ook niet gesproken worden van Armenverzorgin g, hoogstens mag dat zijn Maatschap- pel ij k hulpbetoon. Nu was het betoog van den heer Van Eek, niet dat de sociaal demo craten dat beginsel wilden tot gelding brengen. Neen zeer politiek werd op de b i 11 ij k h O i d gewezen. De so ciaal democraten vormen ongeveer het 1/3 van den Gemeenteraad, daar om hebben zij recht op vertegenwoor diging. Zij vinden het grievend dat zij steeds worden geweerd. Ook de so ciaal democraten stemmen op recht- sehe raadsleden als het een keuze be treft die hun niet aangaat. Men ziet alle redenen die inderdaad pleiten voor billijke rolverdeeling. Daar is dan ook een deel van de rechterzijde ingevlogen. Wel mocht HetJ Volk spreken van een verrassing.. Maar is het dan geen socialisten vervolging wanneer men niettegen staande de billijkheid toch meent dat de sociaal democraten in het Burger lijk Armbestuur niet thuis hooren? Naar onze meening volstrekt niet. Wanneer de sociaal democraten be reid waren te aanvaarden de stelling dat armenzorg in de eerste plaats de taak is van de particuliere organisa ties, waarin de Kerk voorop gaat, en dat de Overheid slechts helpend op treedt waar het particulier initiatief te kort schiet, dan was hun plaats daar naast de andere vertegenwoor digers. Nu echter hun beginsel mee brengt het Burgerlijk Armbestuur te drijven in een richting di© dit gelijk maakt aan het werk van het Gemeen telijk Bureau voor Sociale Zaken (een voorstel tot samenvoeging werd reeds eenmaal gedaan) nu is elke sociaal democratische stem daar een disso nant, een gevaar. Een gevaar ook hierom, dat de so ciaal democraten zijdelings daarmede bevorderen vervreemding van den 4band aan de Kerk. Wat toch is voor *een niet gering deel voor vele leden (•vooral in de Ned. Herv. Kerk is dat sterk) de band.aan de Kerk? Dit dat men getrokken wordt door den band der liefde, ook tot de arme leden. De gemeenschap der heiligen is de trek kracht die den band vasthoudt. Wan neer het sociaal democratisch begin sel ingang vindt, breekt dit meteen dezen band. Daarom betreuren wij dat enkele stemmen der rechterzijde zender meer op d© socialistische candidate werden uitgebracht. Wij herhalen zonder meer. Daaraan toch had behooren vooraf te gaan een uitdrukkelijk© ver klaring van de S.D.A.P.-fractie, dat zij aan d© werkzaamheden van het Burgerlijk Armbestuur wilde mede werken op de wijze zooals de Armen wet dat eischt. Zonder die uitdruk- kelijke verklaring beteekent elke vertegenwoordiging in dat in stituut een afbraak een inner lijke tegenstrijdigheid. STADSNIEUWS. HET EERSTE NEDERLANDSCHE PSYCHOPATHENASYL. De Psychopathenwetten. Heden, 1 November, treden de Psy chopathenwetten, welker oorspronke lijke ontwerpen den 28en Maart 1911 onder Minister Regout bij de Tweede Kamer werden aanhangig gemaakt en die voorzieningen houden met betrek king tot crimineel© psychopathen, in werking. Onder de vigueur dezer wetten is het mogelijk geworden, menschen lijdende aan storing of gebrekkige ontwikkeling hunner verstandelijke vermogens en die een strafbaar feit gepleegd hebben, ter beschikking te stellen voor opneming in een Rijks- Psychopathen-Asyl. Deze ter-beschik kingstelling is evenwel altijd verbon den aan een bepaalde straf, hetzij deze voorwaardelijk of onvoorwaar delijk is. Deze wet is alleen toepasselijk op hen, die op of na 1 November hun eindvonnis krijgen, hetzij van Recht bank of Hof, dus niet op degenen die reeds in de strafgestichten zitten en wier berechting reeds is afgeloopen. Heden is te Leiden in het voorma lige Pesthuys, later Rijksopvoedings gesticht voor jongens, het eerste Ne- derlandsche Psychopathenasyl ge opend, dat onder leiding staat van dr. J Scholtens, eerste geneesheer aan de Bijzondere Strafgevangenis te Scheveningen. Aan het Asyl is verbonden een Centraal laboratorium voor onderzoek van geestvermogens, het eerste labo ratorium van dien aard, dat in ons land wekt ten dienste der Justitie. Het staat onder leiding van dr. D. Wiersma, den adjunct-directeur van het Asyl. De opening. Hedenmiddag 2 uur had de opening van het Rijksasyl plaats door Zijne Exc. den minister van Justitie mr. dr. J. Donner, in tegenwoordigheid van een talrijken kring van genoodigden, waarvan wij noemen: de ministers van Staat: m.r Th. Heemskerk en jhr. mr. H. A. van Karnebeek, mr. J. Lim burg, lid van den Raad van State; mr. J. Schokking, oud-minister van Justi tie; jhr. mr. W. H. de Savornin Loh- man, president, mr. A. Tak. proc.- gen. en mr. L. Ch. Besier, advocaat- generaal bij den Hoogen Raad, vervol gens den Alge me enen Raad voor Psy- chopathenzorg, bestaande uit mr. J. R. H. van Schaik, prof. mr. W. A. Bonger, prof. dr. L. Bouman, prof. mr. J. van Dijk, mej. mr. C. F. Katz, dr. C. Kortenhorst, mr. W. L. Luyken Glas- horst en mr. L. Lindeboom; de Com missie van Toezicht op de Rijksasyls te Leiden, bestaande uit de lieeren mr. A. v. d. Sande Bakhuyzen, mr. P. E. Briët, A. Co-uve e, mevr. S. C. de Vriesde Vries en mr. H. I. J. M. van Wensen, tenslotte verschillende hoog leeraren, burgerlijke autoriteiten, en hoofdambtenaren van het Departe ment van Justitie, van wie wij nog in het bijzonder vermelden den heer S. L. V-eenstra, inspecteur der Reclassee- ring, belast met de voorbereiding en uitvoering van de Psychopathenwet ten. Rede Minister Donner. Z. Ex<?. begon met er op te wijzen, dat de dag van heden met de inwer kingtreding van de Psychopathen wetten de afsluiting brengt van een langen weg van voorbereiding. Meer dan 17% jaar geleden werden de ont werpen onder het bewind van Minis ter Regout hij de Tweede Kamer aan hangig gemaakt. Zij kwamen voort uit de overtuiging, dat in 't strafrecht de enkele grenslijn van ontoerekenbaar heid en toerekenbaarheid in het licht van de resultaten van wetenschap en ervaring te ruw moest worden geacht. Onder de niet-toerekenbaren was een differentiatie niet te miskennen, die hij behandeling naar gelijken maat staf tot inbreuken op de gerechtigheid moest leiden. Bijzondere voorzienin gen op het gebied van straf- en straf procesrecht konden daarom niet uit blijven. Doch die op de mate van schuldgeoriënteerde voorzieningen brachten anderzijds met te meer klem naar voren, dat met een zuiver straf rechtelijke behandeling der gevallen niet kon worden volstaan, maar de belangen der openbare orde verdere maatregelen eischten. Over deze ontwerpen is een jaren lange gedachtenwisseling gevoerd, die minder nog de grondgedachten dan wel de uitwerking betrof, en eerst te gen het einde van het in zoo velerlei opzicht vruchtbare bewind van Mi nister Heemskerk bereikten de wetten den 28sten Mei 1925 het Staatsblad. En dat geschiedde dan nog onder de reserve, dat omtrent de uitvoering nog nader beraad in verband met den toe stand van 's Lands financiën noodig zou zijn. Die reserve had meer be paald betrekking op hetgeen werd ver- eischt voor het hij de wetten ingevoer de instituut van de ter-beschikking stelling, welk instituut de aanwezig heid van daartoe geëigende inrichtin gen onderstelde. Het financieel motief liet voor stich ting van een geheel nieuwe inrichting voor Rijksasyl geen ruimte, zoodat gezocht werd naar een bestaand ge bouw. Het oóg viel op het gebouw te Leiden, dat, na in den loop der jaren reeds meer dan één bestemming t-e hebben gehad, in 1925 zijn bestemming -als Rijksopvoedingsgesticht voor jon gens ging verliezen. De Rijksgebou wendienst wist een aantrekkelijk plan te maken en met de gemeente Leiden werd een regeling getroffen, die o.m. ook de beschikking zoo noodig over buitentérreinen verzekerde. Inmiddels werden ook met particu lieren onderhandelingen gevoerd en medewerking werd verkregen van de vereeniging die te Rekken haar stich ting voor psychopathenzorg heeft en ook met de Roomsch-Katholieken; thans zijn te Rekken een psychopa- tleeninrichting „Oldenkott" en te Hei- loo een R.-K. inrichting in wording, die beide aan de uitvoering der Psy chopathenwetten mede denstbaar zul len zijn. Zoo kon, al is alles nog niet ten volle gereed, de 1© November als dag van Inwerkingtreding worden vastge steld. Deze dag beteekent dus de afslui ting van een langen weg van voorbe reiding. Maar tevens de ontsluiting van de periode der toepassing. Wat zal deze brengen? Op den drempel daarvan staan wij met vele vragen. Het is de rechterlijke macht, die de eerste aanraking met deze wetten zal hebben. Zij krijgt hier een door haar i;i zelfstandigheid te vervullen taak. Het constateeren der afwijking is niet voldoende; de vraag of en in hoeverre zulks tot bijzondere behandeling moet leiden is er eene, ten opzichte waar van de rechterlijke macht nader en wel naar eigen gezichtspunten, zal moeten handelen. Intusschen, al is dus de zaak allerminst door deze wet van den rechter naar den psychiater overgebracht, stellig krijgt de pschia- trische voorlichting onder deze wet ten verhoogde beteekenis., In dit ver band wees spr. op het laboratorium, dat in het asyl is ingericht. Ziet aldus de rechterlijke macht in eerste instantie een waarlijk niet ge makkelijke taak zich opgelegd, ook voor hen die de verdere toepassing van deze wetten hebben ligt de toe komst niet scherp afgeteekend. Tal van vragen doen zich hier voor, o.m. deze: zal het blijken, dat het asyl zijn hoofdbestemnjing moet hebben in het afzonderen van voor de samenleving ongeschikte elementen, of zal het aan passen van onmaatschappelijken een belangrijke plaats kunnen innemen? Spr. richtte zich vervolgens tot hen, die tot medewerking aan de uitvoe ring der wetten geroepen zijn, n.l. de Algemeen© Raad voor Psychopathen zorg, die tot toezicht, bijstand en ad vies is .bestemd, de Commissie van Toezicht op het te Leiden gevestigd© asyl onder voorzitterschap van den burgemeester van Leiden en tenslotte tot den directeur van het asyl, dr. Scholtens en den adjunct-directeur dr. Wiersma. Zoo staan wij dus nu, aldus eindig de Z.Exc., aan het begin van een nieu we phase in onze strafrechtpleging. Zuiverder voldoening aan de eischen der gerechtigheid eenerzijds; doeltref fender bescherming der openbare orde anderzijds wordt daarvan verwacht. In dien geest moge de toepassing der wetten zijn en tot dat doel moge ook het Rijksasyl voor zijn deel mede werken. Met dien wensch verklaar ik, onder inroeping van Gods bescher ming en zegen over den arbeid, dit Rijksasyl voor geopend, (applaus). Verdere sprekers. Na de rede van Minister Donner voerden achtereenvolgens het woord mr. J. R. H. van Schaik, Lid van de Tweede Kamer en voorzitter van den A-lgemeenen Raad voor Psychopa thenzorg; mr. A. van d© Sande Êak- huyzen, burgemeester van Leiden en voorzitter van de Commissie van Toe zicht op de Rijksasyls te Leiden; dr. J. Scholtens, eerste geneesheer aan de Bijzondere Strafgevangenis t© Sche veningen, belast met de directie van het asyl. Mr. Van Schaik wees er op, dat in onze wetgeving den laatsten tijd meer dan vroeger gestreefd wordt naar in- dividualiseering bij de berechting der misdadigers. Dit is ook d© beteekenis der wetten die heden in werking tre den. Dr. J. Scholtens betoogde, dat de psychopathen, al zijn zij van hun vrij heid beroofd, het recht hebben op hun persoonlijkheid en op een zekere mate van levensgeluk. Binnen de omheining van dit asyl hun persoonlijkheid tot haar recht te doen komen en hun le vensgeluk te bevorderen, acht spr. een der belangrijkste en zeker niet het minst aantrekkelijk gedeelte der taak van het personeel, dat over deze in richting is gesteld. Het is anderzijds noodig, dat ieder die hier verpleegd wordt zich leert beschouwen als lid van een groot gezin, waartoe ook het personeel van hoog tot laag behoort, oen gezin, dat door de eigenaardige geestesgesteldheid van velen zijner le den een ietwat uitzonderlijk karakter moge dragen, maar dat toch een goed huisgezin kan worden genoemd, waar in moeten heerschen tucht en orde, netheid en een goed© toon. Met de overtuiging, liever gezegd, de wetenschap, dat mijn inzichten om trent de verpleging, ook die van U en Uw departement zijn, aanvaard ik, Excellentie, gaarne de leiding van dit asyl. aldus besloot spr. Nadat de heer S. L. Veenstra nog enkele oriënteerende mededeelingen over het gebouw had ten beste gege ven, maakten de aanwezigen een rondgang, ter bezichtiging van het ge bouw, waarvan wij indertijd reeds een beschrijving gaven. Er is thans plaats voor 80 mannen, terwijl een afdeeling voor 9 vrouwen in voorbereiding is. Tenslotte werd in de recreatiezaal een thee gebruikt. JAVA-SOEMBA-FILM. Leiden heeft naast Groningen de eer genoten van de eerste vertooning in 't publiek van de Java-Soemba- film, de film van de zending van de Geref. Kerken, waarvan we reeds eenige malen melding hebben ge maakt. Leiden heeft ook di© eer op prijs weten te stellen en er voor gezorgd, dat de Stadsgehoorzaal bijna tot de laatste plaats was bezet. De bijeenkomst stond onder leiding van ds. W. Bouwman, di© op verzoek van en namens de zendingscommissie een kort openingswoord sprak, waar in hij allen hartelijk welkom heette en zijn vreugd© er over uitsprak dat ook Burgemeester en Wethouders van Leiden zich officieel hebben doen vertegenwoordigen. De Zending heeft de sympathie van een groot deel van de Leidsche bur gerij en het is de bedoeling door deze film di© sympathie en de liefde en de kennis van de Zending te bevorderen. Op de film Warta Sari kon geen plaats worden ingeruimd voor de zendingsterreinen der Geref.Kerken eri daarom is spr. zeer dankbaar dat kloeke mannen het initiatief voor de ze film hebben genomen. Nadat spr. vervolgens nog enkele opmerkingen gemaakt had over d© vertooning zelf ging hij daarna voor in gebed, waar na nog gezongen werd Ps. 87 3. Thans werd een aanvang gemaakt met d© filmvertooning en we kunnen reeds dadelijk zeggen, dat de rolprent aan hooge technisch© eischen voldoet, tc-rwijl ook d© regie bijzonder goed is verzorgd. Na een korte inleiding wordt met de reis begonnen op Midden-Java. En dan hebben we den filmoperateur maar t© volgen om te aanschouwen de zegenrijke arbeid die hier wordt verricht in naam van den Heiland. We zijn weg uit de Westersche cultuur en aanschouwen de wonderlijke kunst van het land met de wuivend© pal men. We zien fragmenten van de fraaie, grootschj© Hindoe-tempels, d© Prambanan en Boeroe-boedoer; we zien ook d© kunstige wijze waarop de zwarte menschen prachtige kunst voortbrengselen met primtiieve mid delen te voorschijn roepen. Bijna zou den we daardoor de indruk krijgen, dat de menschen rijk zijn in hun een voudig leven. Als we echter achter eenvolgens de verschilende zendings terreinen gaan bezoeken maken we ook kennis met hun verschrikkelijke armoede waarvoor alleen de meedoo- gende Chritus helpen kan. Eerst zien we thans Djocja, het ter rein der kerken in Noord-Holland, v/aar we het groote Petronella Hospi taal in- en uitwendig bezien en een bezoek brengen aan de Keuchenius- school, waar de inlandsche onderwij zers worden opgeleid .terwijl ook ver schillende andere arbeid onze aan dacht vraagt. In Keboemen, het terrein der Friesche kerken, vraagt eveneens het Hospitaal onze aandacht, terwijl we verder een' kijkje nemen bij de kleu ters in de Holl.-Chineesche school. Van Keboemen gaat de reis naar Poerbolinggo, het terrein der kerken van Zuid-Holland ten Zuiden, waarhij vooral aardig is het bezoek aan de fröbelklasse van de Hollandsch-Ja- vsansche school te Poerwokerto. In Poerworedjo, het terrein der ker ken van Utrecht en Gelderland, zien we de gemeente Tlepok, die het bede huis verlaat, terwijl hier vooral eeni- go dingen uit het Javaansche volks leven ons bijzonder treffen. Te Magelang, het terrein der Zeeuvv- sche, Noord-Brabantsche en Limburg- sche kerken, zien we het kleine kerk je als een stille getuige van de door werking van het Evangelie ook op dit terrein, terwijl we in de armen-kolo- nie der Zending te Blondo getroffen werden door de wijze waarop de licha melijk gebrekkigen de barmhartigheid van Christus ervaren. We komen thans in Solo, het ter rein der kerken van Zuid-Holland ten Noorden, waar we een bezoek bren gen aan de naaicursussen voor de dessavrouwen en aan het Internaat Binnenland. De regeering doet enkele belangrijke mededeelingen in de Memorie van Ant woord. De luchtlijnen van de N.I.L.M. geopend. De Centrale Commissie voor Georgani seerd Overleg brengt een eenstemmig ad vies nit inzake een technische herziening bezoldigingsbesluit. De opening van het Psychopaten asyl te Leiden. Buitenland. Dreigend crisisgevaar in Franktijk voor- loopig afgewend. De Dnitsche wenschen met betrekking tot de herziening van het plan-Dawes. Albert Thomas is uit Genève vertrokken voor zijn reis naar het verre Oosten. Een voorstel der Dnitsche soc.-dem. om den aanbonw van den kruiser te staken. De „Grai Zeppelin" is hedenmorgen te 7.05 na een vlucht van 71 uur te Frie- driohshafen geland. van de Koningin Emma-school, terwijl we ook een kijkje gaan nemen in de Chr. Hollandsch-Indische kweekschool Daarna bezoeken we Soemba, waar we allereerst zien de zendingspost Pajeti en verder niet een schoolopzie ner een schooltje in de binnenlanden bezoeken na een interessante reis t© paard. Tenslotte maken we nog kennis met verschillende heidenscbe gebruiken en gewoonten hij het z.g.n. rijstféest. We hebben slechts enkele punten van de lange film even aangestipt, maar toch wel zooveel, dat duidelijk is gebleken hoe bijzonder interessant de rolprent is samengesteld. De aan wezigen hebben dan ook den gehee- len tijd met spanning toegezien en af en toe met handgeklap van hun waar- deering blijk gegeven. De filmavond mag prachtig geslaagd heeten, waartoe ook de heer Plu met zijn strijkje, die voor een goede muzi kale illustratie heeft gezorgd, niet weinig heeft meegewerkt. Ds. Bouwman dankte aan 't eind allen die tot het welslagen van den avond hadden medegewerkt en sprak de wensch uit, dat deze film heeft medegewerkt tot het bijbrengen van meer kennis van het Zendingswerk. Spr. hoopte dat hierdoor ook meer gebed voor de Zending tot God zou oprijzen, opdat Hij er zijn onmisbaren zegen rijkelijk aan zal schenken. DAMMEN. Gisteren zijn de reeks afgebroken partijen uitgespeeld. De resultaten zijn als volgt: v. d. BoschOptendrees 20. Nadat dez© zeer spannende partij tweemaal moest onderbroken worden is dez© strijd na een speeltijd van vijf uren door Optendrees verloren. Over het verloop kunnen wij het volgende mededeelen. Na d© opening 28—33 ontwikkelde zich een mooi centrumspel, waarin. Optendrees zijn soepel en gewaagd spel speelde. Een aanval van laatst genoemde bracht een schijf van zijn rechtervleugel in d© vijandelijke linie, waardoor hij deze moest prijsgeven. Door achterstand geprikkeld speelde hij een geweldig zwaar spel en gaf zijn tegenstander veel hoofdbrekens. Een doorbraak op de rechtervleugel van Van den Bosch was op 't laatst niet t© voorkomen en gaf aan beide partijen Dam. Na een valzetje. welke door Opten drees verkeerd werd berekend viel zijn spel inéén en gaf de partij ge wonnen. Een jammerlijk slot voor deze emi nente speler. Remise had zeker een hetere verhouding gegeven. BeyKlinkenberg 11. Na gelijk opgaand spel vonden partijen het be ter de punten te verdeelen wat in verband met spelkenners van heide spelers zeker de beste verhouding weergeeft. Reek—Wijngaard 20. Ook bij deze partij heeft het niet aan spanning ontbroken. Beide partijen speelden een spel vol val- en lokzetjes. In 't naspel bleek Reek hierin ten slotte toch supereur en won dc partij verdiend. BeyWijngaard 20. Daar de par tij ReekWijngaard een afgebroken partij was, werd de partij BeyWijn gaard ingelascht. v. d. Wijngaard scheen zijn avond niet te hebben, daar hij ook van Bey welke een geheel ander spel speelt als laatstgenoemde moest verliezen, hier door ia het goede begin tegen Kleer

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1928 | | pagina 1