CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen. Belanorükste nieuws io dit Nummer. 9d0 JAARGANG ZATERDAG 6 OCTOBER 1928 NUMMER 2898 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaali 2.50 Per weeki 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Teleioonnummer 2778 Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse ADVERTENTIE-PRIJS Gewone Advertentiën per regel 22'/» cent Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief Bij contract belangrijke redactie Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden da gelijks geplaatst ad. 40 cents EERSTE BLAD. Rijk en gemeente. Door sommigen wordt het als een onoverkomelijke grief tegen het wets ontwerp op de financieele verhouding aangemerkt, dat het de autonomie der gemeente op het voornaamste stuk der belastingheffing aan handen legt. Nu is in de practijk het inderdaad zoo geworden, dat de inkomstenbelas ting de sluitpost van de begrooting is geworden. In den regel wordt als geen bezuiniging op de uitgaven meer mo gelijk is en toch de begrooting nog niet sluit tot een hoog-ere heffing van de inkomstenbelasting overgegaan. Toch is dat niet oorspronkelijk als zoodanig bedoelt. Reeds de plaats, die de inkomstenbelosting inneemt in de rij van heffingen in art. 240 der Ge meentewet opgesomd wijst op een be scheiden plaats. Oorspronkelijk heeft dan ook niemand aan zoo hooge ge meentelijke heffing gedacht. Hoe is nu deze toestand ontstaan? Minister De Geer heelt eens ver klaard, dat de- geweldige uitzetting van het budget in de zwaarst belaste gemeenten niet te wijten is aan den vrijen wil der gemeentebesturen: „Maar de hoogere salarissen en ioo- nen, door tijdsomstandigheden en vooral door het Rijksvoorbeeld aan de zuinigste gemeentebesturen opge legd, vermeerdering van personeel door den achturigen arbeidsdag, bij lage in pensioenen, op woninghuren, op werkloosheidsuitkeringen, stijging van materiaal-prijzen, uitbreiding van de gemeentelijke taak door den wetgever en door zachten drang uit oefenende, ministerieele circulaires, dit alles en zooveel meer deed de budgetten zwellen, automatisch on weerstaanbaar, als met de kracht en do zekerheid van het klassieke nood lot". ,Ook nu uit zich de Memorie van toelichting in gelijken geest. Het niet te vermijden deel van de uitgaven der gemeenten zoo wordt gezegd bepaalt zich niet tot datgene wat haar door de wet wordt opgelegd, of wat als van algemeen Rijksbelang wordt aangeduid, maar strekt zich uit over een groot gebied van haar eigen aangelegenheden. De Ministers betoogen, dat ook in het rapport der voornoemde Staats commissie dezelfde gedachte tot uiting komt en dat om die reden naast de „Rijksuitkeeringen", welke de Com missie thans toegekend wil zien, voor de toekomst door de Commissie „Rijksbijdragen" in uitzicht worden gesteld als een middel om den Staat te doen medebetalen in de uitgaven, welke de gemeenten doen om het al gemeen plaatselijk belang èn het landsbelang beide te dienen. Wat de Commissie hierover schrijft, versterkt de Ministers in de overtuiging, dat de „uitkeeringen" en de „bijdragen" prin cipieel niet een onderscheiden basis hebben en dat het onderhavge vraag stuk zich derhalve niet tot de wette lijke verplichte uitgaven beperkt. Hierin ligt de erkenning, dat de ge meenten door een inniger verweving van locale belangen met algemeene rijksbelangen een taak hebben gekre- heidstaak is. gen die voor een deel algemeene over- De nieuwe uitkeering zal tot strek king hebben, dat deel van de over heidstaak, dat naar ons Staatsbestel nu eenmaal aan de gemeenten is toe vertrouwd en waaraan zij zich zoo- al formeel, toch feitelijk niet kunnen onttrekken, méér dan tot dusver te doen financieren uit de door alle in gezetenen op te brengen middelen. Het voorbeeld zal hiermee worden gevolgd, door menig ander land reeds gc-geven. In Duitschland heeft ten aanzien van het inkomen uitsluitend het Rijk de „Objektshoheit" (de be voegdheid om een belastingbron aan te boren) en hebben de Lander en de gemeenten slechts „Ertragshoheit" d. w. z. aanspraak op een deel van de opbrengst der belasting). De Memorie zet de daar getroffen regeling in a'ge- meene trekken uiteen en wijst ook op die, welke in België bestaat. Zij doet uitkomen, dat ook hier te lande meermalen is aangedrongen op maatregelen, waardoor de woonplaats haar overwegenden en zeer gerecht vaardigden invloed zou verliezen bij hetgeen in het algemeen landsbelang door de burgers moet worden opge bracht. Gememoreerd wordt wat mr. A. R. Zimmerman schreef in 1903 in een praeadvies, uitgebracht voor de Vereeniging voor de Staathuishoud kunde en de Statistiek In een ten vorigen jare verschenen werk van dr. F. C. Cremer werd aan bevolen het voorbeeld te volgen van I.cnden met zijn 65 „parishes", waar een fonds bestaat, waarin de bevoor rechte gemeenten stortingen doen ten bate van de minder bevoorrechten. De Ministers meenen, dat in ons land een ongewijzigde overneming van dat voorbeeld op moeilijkheden zou stuiten, maar dat de grondge^ dachte ervan op andere wijze kan worden verwezenlijkt, gelijk door het ontwerp wordt beoogd. Hiermede wordt de lijn tot heden gevolgd radicaal verlaten. De weg door de Staatscommissie- Van Lijnden van Sandenburg gewe zen, het verleenen van grootere bij dragen van het Rijk aan de gemeen ten voor de uitgaven die zij in het al gemeen landsbelang moeten doen, is hier verlaten voor dien naar een op lossing waarbij de eigen gestie van de gemeente geprikkeld blijft. In stede dus van de zelfstandigheid uit te schakelen wordt deze gevoed. Niet vergeten behoort te worden zoo zegt de Memorie daarvan dat het budget van elke gemeente in laat ste instantie mede door de eigen ge meentelijke gestie beïnvloed wordt. Het wezenlijk bestaande verschil van opvatting in de uitvoering van de ge meentelijke taak, zal daarom tot uiting moeten blijven komen in de door de gemeenten als zoodanig te dragen lasten. De prikkel tot een zui nig beheer zal hierdoor blijven ge voed, waarschijnlijk zelfs in meerde re mate dan thans, nu de gemeente lijke belastingdruk slechts voor een gering percentage van het gemeente lijk beleid afhankelijk is wat onder bepaalde omstandigheden den bezui nigingsijver drukken en een fiscaal fatalisme voeden kan. Herhaaldelijk en waarlijk niet ten onrechte is meermalen 1 geklaagd over de uitzetting van de gemeente lijke uitgaven door de uitvoering van rijkstaak zonder dat financieele ver goeding daarvoor in de plaats stond. Dat zal straks niet meer noodig zijn. Wanneer toch het gemeentefonds on voldoende compensatie zou geven heeft men dan in handen om door een kleine wijziging van de heffing het meerdere te vinden. Dit fonds zal zich naar behoefte kunnen uitzetten. Wij meenen dan ook, dat dit ont werp inderdaad verbetering brengt, vooral als niet vergeten wordt, dat 'n exprestrein die aan alle stations stopt zijn karakter verliest. Een ontwerp dat alle verlangens be vredigd is niet te vinden. Wij besluiten met een uitspraak van den burgemeester van Dordrecht tot de onze te maken. In ieder geval geeft het voorstel een oplossing in grooten stijl, die het geheele belastingstel der gemeenten op een nieuwe basis stelt. Het is te hopen zoo zeide de heer De Gaay Fortman dat de critiek, die dit ontwerp van verschillende zij den zal ondervinden, het niet een on- tijdigen dood zal doen sterven. Want dan zal de oplossing van dit vraagstuk dat zoo urgent is, weder voor vele ja ren van de baan zijn. STADSNIEUWS. DENKT AAN DE KLOKI We herinneren er aan. dat in den nacht van Zaterdag op Zondag de Zomertijd eindigt. In den voormiddag van 7 October om 3 uur worden de openbare klokken een uur stilgezet of wel achteruit op 2 uur gezet. Ten einde Zondagmorgen den juis- ten tijd te hebben op horloges, pendu les, wekkers en andere huiselijke tijd-aangcvers, zal men goed doen he denavond die instrumenten, vóór het naar bed gaan, één nar achteruit te zetten of liever, daar van technisch- deskundige zijde hiertegen bezwaar moet bestaan, gedurende een uur te laten stilstaan. In dit laatste geval verzuime men evenwel niet, na het verstrijken van genoemd tijdperk, de zaak weer op gang te brengen.... A.-R. AIESVEREENIGING. Gisteravond werd in het gebouw „Prediker" de in ons blad aangekon digde vergadering der A.-R. Kiesver- eeniging gehouden, waarin als spreker optrad, de heer T. S. Goslinga-, wet houder der gemeente Leiden, met het onderwerp „Moeilijkheden in de Ge meentepolitiek". Nadat de voorzitter, de heer G. Ivuyper, de vergadering met gebed had geopend en een gedeelte had voor gelezen van Mattheus 6, werden de notulen gelezen en goedgekeurd. Namens de commissie voor kascon trole, die in de vorige vergadering be noemd was, werd door den heer J. Pieneman rapport uitgebracht. Alle boeken en bescheiden zijn nagezien en in orde bevonden. Onder dank aan de commissie werdt de waarnemen i cv. ningmeester, de heer mr. F. H. van der Tas, gedechargeerd van zijn ge houden beheer. Hierna verkrijgt de heer Goslinga het woord, die begint met op te mer ken, dat er hij verschillende njen- schen een zekere vrees voor de poli tiek is waar te nemen. Reeds Groen van Prinsterer klaagde daarover. En t( i.h moet vrees voor de politiek den .christen vreemd zijn. Wij behoeven geen vrees voor de po litiek te hebben, deze vrees is ten ecnenmale misplaatst. Spr. zal in het algemeen geen prin cipieel betoog houden, maar enkele grepen uit de Leidsche gemeentepoli tiek doen en op de moeilijkheden wij zen die zich hierbij vaak voordoen. Het is zoo goed en zoo nuttig als wij elkander op een avond als deze eens ontmoeten en samen over de dingen handelen. Spr. heeft behoefte aan saamspreking. Een vijftal punten wil spr. in be- knopten vorm behandelen, n.l.: Zon dagswet, Volkshuisvesting, De over weg aan den Rijnsburgerweg, Onder wijs en Belastingen en Winst uit de bedrijven. Zondagswet. Over de naleving van de Zondags wet valt in onze stad in vergelij king met andere steden tot dusver niet te klagen. Artikel 4 der Zondags wet, waarin bepaald wordt, dat geen openbare vermakelijkheden op den Zendag zijn toegelaten, dan tenzij het gemeentebestuur hiertoe vertgunning geeft en wel na het beëindigen van alle godsdienstoefeningen, is door het gemeentebestuur van Leiden nooit tot een sinecure gemaakt. In verreweg de meeste steden van ons land wordt art. 4 van de Zon dagswet volkomen gesaboteerd. In Leiden is dit niet het geval. Herhaaldelijk is echter geprobeerd meer vrijheid te krijgen, vooral van de zijde der Bioscoophouders. Dank zij het optreden van A.-R. en C.-H. zijde is men er in geslaagd de Zon dagswet zooveel mogelijk te handha ven, al valt niet te ontkennen, dat door de laatste beslissing van B. en W. te dien aanzien eenige verslapping is ingetreden. Deze beslissing van de meerderheid van B. en W. heeft het mogelijk ge maakt, dat voortaan Zondagsmiddags concerten etc. mogen gegeven worden die zuivere kunst beo-ogen, doch wel ke slechts in besloten localiteiten mo gen worden ten gehoore gebracht. Hoewel betreurend, dat deze meer dere vrijheid is verleend, blijft spr. dankbaar voor het feit, dat de naleving der Zondagswet in onze stad tot dus ver gunstig afsteekt bij vele andere plaatsen. V olkshuis vesting. Leiden staat ten opzichte der Volks huisvesting niet achter bij andere steden. Het vraagstuk der volkshuisvesting is in drie onderdeelen te splitsen, n.l. Onbewoonbaarverklaring, bouw van woningen voor alle standen en wonin gen voor groote gezinnen, en de uit breiding der stad. Ten aanzien der onbewoonbaarver klaring zijn reeds een 40-tal krotwo ningen ontruimd en de bewoners overgebracht naar het nieuw gebouw de woningblok aan de Potgieterslaan. Nog 134 onbewoonbaarverklaarde woningen moeten binnenkort worden ontruimd, voor deze bewoners wordt en is een geheel, complex woningen gebouwd aan de Morschweg, achter de Paul Krugerstraat. Zijn deze woningen betrokken, dan kan geconstateerd worden, dat de erg ste krotwoningen in Leiden verdwe nen zijn. Thans komt een nieuwe taak voor het gemeentebestuur, n.l. om de krotwoningen af te breken en in de binnenstad de verschillende stegen en straten te vrebreeden en de terei- nen opnieuw te doen bebouwen. Hiervoor is echter weer geld noodig. Een tweede vraagstuk is de bouw van woningen voor groote gezinnen. Spr. voelt daar veel voor, maar zou dan de huurprijs dezer groote-gezins- woningen willen bepalen naar het gezinsinkomen. Het komt meermalen voor, dat het gezinsinkomen in de groote gezinnen belangrijke sommen bedraagt en het gaat volgens spr. niet aan voor deze gezinnen nog toeslagen op de woninhuur door Rijk en Ge meente te laten voteeren. En eindelijk vraagt de uitbreiding der stad de voortdurende aandacht van het gemeentebestuur voor de volkshuisvesting. Overweg aan den Rijnsburgerweg. Een brandend vraagstuk mag dit zfker wel worden genoemd. Niet al leen voor Leiden, maar voor tal van menschen, die te Oegstgeest, Rijns burg, Katwijk. Noordwijk en Sassen- lieim wonen, en van de overweg meer last en ongemak ondervinden dan menig Leidenaar. Spr. heeft, hoewel erkennend de tast welke het modern verkeer van den overweg ondervindt, toch den in druk, dat de bezwaren veel worden overdreven. Het vraagstuk op te lossen is niet gemakkelijk. Temeer, omdat met deze taak niet uitsluitend Leidsche belan gen gemoeid zijn. Zoowel Leiden als de dorpen om Leiden, de Spoorweg maatschappij als het Rijk hebben hier een taak te vervullen. De eenige radicale oplossing is naar spr.'s oordeel de verhooging van de Spoorbaan vanaf de Haarlemmerweg tot aan de Vink, het station omhoog brengen en. een tunnel leggen. Dat zal echter zeer kostbaar zijn. Voor een z.g.n. noodoplossing voelt spr. niets, Dat zal blijken geld verknoeien te zijn, dat de eindoplossing slechts verschui ven zal. - Onderwijs. Met het Lager Onderwijs ondervindt het gemeentebestuur van de zijde der Openbare schoolmannen nogal moei lijkheden. Dit is alles te verklaren uit d6 achteruitgang en de afbrokkeling van het openbaar onderwijs, en de groei van het hijzonder. Met spreken de cijfers wordt dit laatste aange- Itoond. Allerlei onzinnige motieven worden door de openbare schoolman nen genoemd, waardoor de openbare school zou worden gesloopt. Vooral de dominé's en de pastoors zouden hierin de hand hebben. Spr. verwerpt dit ten eenenmale, maar wijst er op, dat men aan de overzijde de kinderen niet meer heeft om de openbare school te bevolken. De propaganda voor de kleine ge zinnen, de gevolgen van de leer van Malthus. maakt het onmogelijk de openbare school van een behoorlijk aantal kinderen te voorzien. Merkwaardig en moedgevend is het te zien, hoeveel menschen er zijn, die, hoewel niet christelijk levend, toch hun kinderen zonder eenigen drang naar de Chr. school zenden. Ten aanzien van het Bewaarschool- onderwijs is spr. de meening toege daan, dat de gemeente dit niet moet ter hand nemen maai*, met ruime sub si dieering uit de gemeentekas, aan het particulier initiatief moet overla ten. De oplossing van het Bewaarschool- vraagstuk moet gezocht worden in het Bijzonder onderwijs. De tegen woordige subsidieering van het Be- waarschoolonderwijs voldoet niet. Belasting en Winst uit de bedrijven. Als een der punten, die èn naar A.-R. beginsel èn op grond van de plaatselijke toestanden als geboden gedragslijn moet gelden, noemt spr. 't streven naar belastingverlaging. Nu is het echter zóó, dat na het" opmaken van de begrooting dat is na het ra men van de uitgaven en het uitpuilt-1 ten van alle bronnen van gewone in komsten uit retributiën, heffingen als marktgelden, enz. een tekort van 3H millioen gulden blijft bestaan, dat moet komen uit belastingen en. be drijfswinsten. Ook is 't tot heden zoo, dat van die drie en een half millioen 2Y< k 2Yi uit belasting en de rest uit bedrijfswinst komt. Het eigenaardige is nu dat het meer democratische element uit den Raad nog al eens pleit tegen de hooge bedrijfswinst. Dat doen de Soc. Dem. en dat deed ook meermalen de heer Eikerbout. Spr. begrijpt dat niet goed. Het zou te verklaren zijn als met die hooge winsten en de hooge belastin gen geen zuinige maar niettemin doel treffende sociale politiek gevoerd werd. Wat is echter het geval. In de begrootingen van 1900, 1901 en die jaren was op een budget van pl.m. 12 ton een inkomst uit belasting van pl.m. 1 Yt ton. Nu op pl.m. 7 millioen 2 millioen uit belasting Dat is dus een groot verschil maar dan moet niet vergeten worden, dat toen schier niets gedaan werd aan armenzorg, toen geen zorg voor volkshuisvesting, geen werkloosheidssteun enz. Al deze so ciale maatregelen kosten geld maar spr. zou ze niet gaarne achterwege laten. Daarom is naar spr.'s meening de eenig juiste gedragslijn het voeren van een Chr. Democratische gemeen tepolitiek. Van de gelegenheid tot gedachten- wisseling werd gebruik gemaakt door do heeren Van Es, Karstens, Huinink, Knibbe en Schoneveld. Verschillen de punten werden nog nader belicht, waarbij de inleider nog mededeelde, dat hij meent dat de nieuwe wet op de financieele verhouding voor Leiden een uitkomst zal zijn, dat hij voor stander is van een matige bedrijfs winst maar dat de financieele om standigheden nopen tot een dieper tasten. De voorzitter was zeker de tolk van de vergadering, toen hij den spr. dank bracht voor de keurige wijze waarop de Iviesvereeniging in den gang van het gemeentelijk beheer was ingeleid. De heer Goslinga sloot met dank gebed. deze uiterst schaarsch bezochte vergadering, 't Was de eerste van het seizoen, dat verschoond wat. Mogen Binnenland. Postverlaging naar het buitenland aan staande. Nieuwe snelheidsbepaling voor het pas seer en van spoorwegoverwegen. De vergadering van Chr. Hlst. Gemeen teraadsleden handelt over samenwerking tusschen gemeenten. Buitenland. Bijzonderheden over de Fransoh-Engel- sche vlootovereenkomst. De nieuwe Chineesche grondwet. MacDonald over de ontwapening. De voorzorgsmaatregelen met het oog op de betoogingen van 7 October te Wiener- Nenstadt. De staking in Lodz breidt zich verder uit. de vo-lgcnde een betere opkomst brengen. SCHENKING. De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen brengt ter alge meene kennis, dat mr. A. J. F. Fokker van Craijesteyn van Rengerskerke, burgemeester van Zierikzee, aan den Staat der Nederlanden, ten behoeve van het Museum van Natuurlijke Historie alhier, heeft geschonken een door hem samengebrachte verzame ling Hemiptera van Palaearctisdh Europa. De Regeering heeft deze schenking dankbaar aanvaard, terwijl zij aan den schenker haar oprechte erkentelijkheid heeft betuigd voor dit blijk van belangstelling in openbare verzamelingen. VOEDINGS- EN GENOTMIDDELEN. De Nederlandsche Centrale Bond van Christelijke arbeiders(sters) in de bedrijven van Voedings- en Genotmid delen, belegt dezer dagen in verschil lende deelen des lands districtvergade ringen, waar vertegenwoordigers der verschillende afdeelingen onder lei ding van het Hoofdbestuur de acties in de verschillende bedrijven en de positie van den Bond zullen bespre" ken. Deze vergaderingen, omvattende 45 afdeelingen, zullen respectievelijk op 8, 9, 10, 11, 15, 16, 17 en 18 October ge houden worden te Haarlem, Leeuwar den, 's Gravenhage, Rotterdam, Utrecht, Zutphen, Alkmaar en Gronin gen. SCHIETWEDSTRIJDEN LEIDSCHE BURGERWACHT. De uitslag der gehouden schietwed strijden der Leidsche Burgerwacht op 1 en 8 Sept. 1.1. en schietvaardigheids- proeven op 25 Aug. 1.1. is als volgt Afd. A.: Ie prijs, F. W. Broekhuizen, 2e pr. D. Bergman, 3e pr. C P. Kok. Af.B: le pr. O. F. Kooreman, 2e plr. W. Alphenaar, 3e pr. F. G. Barthen, 4e pr. W. v. Vliet, 5e pr. vervallen, 6e. pr. G. J. D. Baal, 7e pr. O. F. Koo reman. Afd. Personeel: le pr. J. Barendse, 2e pr. J. v. Leeuwen, 3e pr. J. H. van Staveren, 4e pr. L. de Wit, 5e pr. Gadri. Veter, afd.: le pr. EL v. d. Velden, 2e pr. C. Kaapaan. Vrije baan: le pr. W. Alphenaar, 2e pr. J. H. v. Staveren, 3e pr. L. de Wit, 4e pr. H. J. Jaspers, 5e pr. L. Ch. Se2* gaar, 6e pr. G. J. D. Baal, 7e pr. A. v! Vliet, 8e pr. D. Haverkorn, 9e pr. W. A. U. Langebroek, 10e pr. O. F. Koo reman. Winnaar: Pijnacker Hordijk, Wissel beker, tevens kampioen scherp 1928. W. Alphenaar met 128 punten. Winnaar: L. A. van Bergen Hene gouwen, Poker Wisselbaker: D. Ha verkorn. Schietvaardlgheisproeven. H. v. d. Velden, Koningsschutter 2e klasse, (het eerste lid der L. B. W.). Afd. A: W. Alphenaar en D. Berg man. Afd. B: M. Tiggelman en M. v. Mens. Afd. C: A. P. Dorst, G. J. D. Baal, L. de Wit, C. Kaapaan, L. Ch. Segaar, G. A. Kater, A. G. Hooijer, H. J. Jas pers en W. Pijnacker. De prijzen zullen worden uitgereikt in November a.s. op de groote feest avond in de Groote Gehoorzaal ter ge legenheid van het 10-jarig bestaan der Leidsche Burgerwacht. Te beginnen met Vrijdag 12 October a.s. zullen de Schietoefeningen der Leidsche Burgerwacht wederom plaats hebben, zooals voor 1927 was bepaald en wel van 8.3010 uur nam. op Dinsdag en Vrijdag (Schietzaal M. P.-kazerne).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1928 | | pagina 1