CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1928
Bureau: Hooigracht 35 Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
9 JAARGANG
ABONNEMENTSPRIJS
ln Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. i 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Oil nummer beslaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Burgemeesters benoeming.
Ten aanzien van de benoeming: van
den heer mr. P. Droogleever Fortuyn,
lid voor den Vrijheidsbond van de
Tweede Kamer, tot Burgemeester van
Botterdam, heeft zich een eigenaardi
ge kwestie voorgedaan.
Gebleken is dat in afwijking van
vorige gelegenheden deze benoeming
heeft plaats gehad zonder vooraf
gaand overleg met leden van het Ge
meentebestuur van Rotterdam.
Dat gaf den heer Hanemaayer aan
leiding om, hamens de rechtsche
raadsfractie, Burgemeester en Wet
houders te interpelleeren met de vol
gende vragen:
le. Is aan B. en W. officieel bekend,
dat tot burgemeester van onze ge
meente is benoemd de heer mr. P.
Droogleever Fortuyn te 's-Graven-
hage?
2e. Is met het college of met zijn
afzonderlijke leden inzake deze be
noeming eenig overleg gepleegd of
contact gehouden van de zijde der re
geering?
3e. Zoo niet, acht het college het
dan juist, dat onze groote stad van
575.000 inwoners op zoodanige wijze
zich haar burgemeester ziet aange
wezen
4e. Is het college van oordeel, dat
de benoeming zelve overeen te bren
gen is met de politieke verhoudingen
in onzen raad?
Op vraag 1 heeft het College geant
woord, dat per expresse bestelling aan
het Gemeentebestuur is kennis gege
ven van de benoeming.
Op de volgende vragen antwoordde
het College als volgt:
Op vraag 2: Noch met het coliege
van B. en W. in zijn geheel noch met
een van zijn afzonderlijke leden is in
zake deze benoeming eenig overleg
gepleegd of contact gehouden van de
zijde der regeering. Het college vond
dit te wonderlijker daar dit alles bij
de vorige vacature, zoowel door oen
Commissaris der Koningin in de pro
vincie Zuid-Holland, als door den Mi
nister van Binnenlandsche Zaken, wel
was geschied.
Op vraag 3: Het college acht het
stellig onjuist, dat onze stad zich op
zoodanige wijze haren burgemeester
ziet aangewezen. Geheel buiten de ge
meente Rotterdam om heeft de benoe
ming plaats gevonden. Het college
acht deze miskenning vernederend
voor onze groote gemeente. Het col
lege acht de gevolgde gedragslijn bo
vendien kwetsend voor het college in
zijn geheel en zijn leden afzonderlijk.
Toen dan ook, nadat sedert 5 Sept.
omtrent de aanstaande benoeming
courantenberichten de eenige bron
waaruit wij mochten putten waren
verschenen, in de collegevergade
ring van 11 September voor ons allen
zeer waarschijnlijk werd. dat inder
daad, geheel buiten de gemeente Rot
terdam om de benoeming zou plaats
hebben, hebben wij een audiëntie aan
gevraagd bij den Commissaris der
Koningin in dt provincie Zuid-Hol
land. Deze conferentie is gehouden in
den middag van 12 September.
Volkomen eendrachtig heeft het
college toen zijn ernstige Ontstem
ming te kennen gegeven over deze
wijze van behandeling van het be
stuur eener groote stad. Over het on
derhoud zelf kan het college geen
mededeelingen doen, omdat het had
een vertrouwelijk karakter. Maar de
Commissaris deelde ons mede, dat
hij over het onderhoud met den Mi
nister van Binnenlandsche Zaken zou
spreken. Dienaangaande hebben ons
geen nadere berichten, bereikt.
Op vraag 4: Wat de vierde vraag
aangaat is het college van oordeel,
dat het tot dusver gewoonte was,
dat het college als geheel beschou
wingen en uitspraken van deze strek
king overliet aan den raad. Al heb
ben de leden van het collegie aan
gaande de gestelde vraag hun over
tuiging, toch komt het aan het col
lege gewenscht voor, dat de raad zelf
den inhoud van deze vraag beant
woordt.
Na een betrekkelijk korte discussie
heeft de Gemeenteraad van Rotter
dam daarop met op één na algemeene
stemmen zijn leedwezen uitgesproken
dat deze benoeming buiten voorken
nis van Rotterdam om is afgekomen
en met 33 tegen 9 stemmen uitgespro
ken, dat deze benoeming niet strookt
met de politieke verhoudingen in den
raad.
Naast practische eenvoudige vra
gen, zooals b.v. waarom het College
van B. en W. vóór 5 September niet
rec-ds eens poolshoogte ging nemen en
zelfs na 5 September, toen geruchten
rond gingen nog heeft gewacht tot 12
September, den dag der benoeming,
staan twee vragen van veel grootero
beteekenis n.l.: Hoeft noch de Com
missaris der Ken in gin, noch de Mi
nisterraad gevoeld dat hier een
leemte was? In de tweede plaats: Heeft
men in Rotterdam niet gevoeld, dat
contact met de personen wel, maar
met het Collego als zoodanig toch
moeilijk kon plaats hebben?
Terecht merkte De Nederlander
Donderdagavond op, dat uiteraard
..Minister en Commissaris te spreken
zijn voor elk burger, die meent met
een gedegen advies of redelijk verzoek
hen te moeten naderen. Ook bezoeken
van Raadsleden, in verband met een
komende Burgemeestersbenoeming
zijn niet zelden. Maar het operien van
eenig officieel overleg van de zijde
oer Regeering zoo zegt De Nederl.
schijnt ons zoo zeer in strijd met
woord en geest der Wet, dat wij ons
niet kunnen indenken hoe een betee-
kenend aantal Rotterdamsche Raads
leden tot het stellen van zoodanige
vraag is kunnen komen.
Het blad betreurt dan ook dat zoo
iets in de tweede stad van ons land
kon voorkomen. Natuurlijk zal de
Nederl. nog meer betreuren, dat on
danks dezelfde tegenbezwaren als
door haar genoemd de Rotterdamsche
raad met nagenoeg algemeene stem
men zijn beslissing nam.
Maar met zoo'n afkeurend oordeel
komen wij er niet, want de Nederlan
der zal ook wel erkennen dat het be
lang van Rotterdam beter gediend
was met overleg dan zonder
overleg.
Zeer juist toonde dan ook de heer
Schouten in den Rotterdam sell en
raad den weg te kennen toen hij op
merkte, dat wegen en middelen ge
zocht en gevonden hadden moeten
worden om contact te verkrijgen tus-
schen Commissaris en Minister aan
de eene zijde en de leden van het
gemeentebestuur aan de andere zijde.
De fout zit hier niet in het stelsel van
benoeming, maar in de wijze waarop
dit gehanteerd wordt, aldus de heer
Schouten.
Dat noch de Commissaris, die als
Oud-Burgemeester van de Residentie,
als Oud-Minister en langs zooveel
andere wegen met de practijk bekend
kon zijn geen behoefte gevoelde aan
voorafgaand overleg, doet vreemd aan.
Eveneens dat de Minister, nota
bene Oud-Secretaris-Generaal even
min die leemte voelt is teekenend.
Men vraagt zich af of de beteekenis
van het ambt en de belangen van de
gemeente niet teveel schuil gingen
achter zooveel andere motieven die
mogelijk voor deze benoeming hebben
gepleit.
Het is te hopen dat hier licht ont
stoken zal worden dat volledig deze
houding rechtvaardigt anders blijft
de vrees bestaan, dat met de benoe
mingen niet in de eerste plaats de
gemeenten en het algemeen be'ang,
maar daarentegen andere belangen,
die pas in laaste instantie mogen ko
men, gediend worden. Als in een
groote stad, waar de Grondwet de
benoeming met allerlei voorzorgen
omringd, zooiets kan gebeuren hoe
moet het dan gaan met de gemeenten
beneden 50.000 zielen waar de benoe
ming niet met deze voorzorgen is
omringd.
Alleen volledige inlichtingen kun
nen hier bevrediging schenken en
rust verzekeren. Daar heeft elke ge
meente waar een vacature bestaat of
komende is, behoefte aan. Dat is ten
siotte algemeen belang.
STADSNIEUWS.
PRESIDENT-CURATOR DER
UNIVERSITEIT.
Naar wij vernemen, is mr.. A v. d.
Sande Bakhuyzen benoemd tot presi
dent-curator van de Universiteit.
DE HEER P. ZIJLSTRA OVER ZIJN
WERK.
Gisteravond werd in het gebouw
Prediker vanwege de hulp ver een iging
Leiden van den Geref. Zendingsbond
een openbare bijeenkomst gehouden,
waar als spreker optrad de heer P.
Zijlstra, zendeling op Midden-Celebes,
met verlof hier te lande.
De zaal was heel goed bezet.
De vergadering stond bij afwezig
heid van ds. Beekenkamp onder lei
ding van den secr. van de Hulpver-
eeniging, den heer W. Keereweer Jr.,
die aan het begin van de samenkomst
liet zingen Ps. 72 2 en 6, las Ps. 72 en
daarna voorging in gebed. Spr. deel
de daarna mede. dat ds. Beekenkamp
ongesteld is en niet aanwezig kan
zijn. In zijn plaats heet spr. allen har
telijk welkom, speciaal den heer Zijl
stra, dien spr. dankt voor de bereidwil
ligheid waarmede hij aan het verzoek
om hier te komen spreken heeft ge
hoor ge,geven. Speciaal ook heette
spr. welkom degenen die van buiten
gemeenten zijn gekomen.
Nadat vervolgens nog gezongen
was Ps. 85 5, was het woord aan den
hoer Zijlstra, die begint met te zeg
gen, dat het zijn bedoeling is een al-
gemeenen indruk te geven van zijn
ervaringen, op de moeilijkheden te
v. ijzen waarop de zending stuit, en de
vruchten te laten zien. die de Zen
ding veroverd heeft. Na de geografi
sche ligging van het land der Torad-
ja's toegelicht te hebben vertelde spr.
daarna van de eerste kennismaking
met de Toradja's en beschreef hun
sober uiterlijk, om verder de reis naar
bet land van de Toradja's in zijn
schilderachtige schoonheid te be
schrijven.
In vroeger tijden werd het Taml
ver-cheuvd door twist en haat. Ge
in ele landstreken werden uitgeplun
derd en uitgemoord, zoodat bet zui
delijk gedeelte geheel is ontvolkt. De
komst van het Nederlandsch Gouver
nement echter maakte daar een ein
de aan.
De Toradja heeft een sanguinisch
karakter. Ze zijn opbruischend van
aard. dapper, moedig en openhartig
en toch is hun houding ook weer di
plomatiek.
Toen spr. met zijn vrouw bij de To
radja's kwam was de ontvangst niet
openhartig. Er waren geen aanknoo-
pingspunten. Maar toch zoo langza
merhand werd het beter. Het was
noodig hun taal te kennen en ook hun
godsdienst te kennen en aan te voelen.
De Toradja weet zich omringd door
goden en geesten, die zich bevinden in
alle voorwerpen en aan wie vele of
fers worden gebracht. Ook wordt veel
geofferd voor de voorouders. Vandaar
is ook het afschuwelijk gebruik om
de dooden maanden, ja soms jaren
in huis te bewaren. Van geesten en
voorouders is het lot van den Torad
ja, naar zijn meening, geheel afhan
kelijk. Twee groote maatschappelijke
fouten van de Toradja's zijn het ha
zardspel. waarvoor zij alles op het
spel zetten en de polygamie, waardoor
van een harmonisch gezinsleven
geen sprake is.
Toch zijn er opmerkelijke vruchten
op den arbeid onder de Toradja's ge
plukt. Ook daarvan verhaalt spr.
Reeds velen, jongen en ouden zijn
tot Christus gekomen. Ook onder de
hoogere standen komt een kentering.
Verschillende invloedrijke menschen
zeggen het heidendom vaarwel, waar
van spr. verschillende voorbeelden
geeft. Wel is de vrucht nog klein, maar
de Geest Gods zal Zijn werk zeker
voortzetten. Er is reden ot dankbaar-
beid, maar ook moet er veel gebeden
worden voor het werk der Zending.
Spr. wekt op tot het geven van fi-
nancieelen en geestelijken steun.
Daartoe hoopt hij dat God allen gena
de zal geven.
Gezongen werd vervolgens nog Ps.
22 12 en 14, waarbij een collecte werd
gehouden voor het werk van den
Geref. Zendingsbond.
Door den heer Montenberg werd de
heer Zijlstra bedankt voor zijn mooie
rede.
Spr. ging daarna voor in gebed,
waarna tenslotte door de vergadering
den hr. Zijlstra werd toegezongen Ps.
134 3.
Prof. G. G. J. RADEMAKER.
Prof. dr. G. G. J. Rademaker, hoog
leeraar in de physiolo^ie, bevindt zich
sedert eenige dagen te Hamburg, ter
bijwoning van het Physiologisch Con
gres, dat daar wordt gehouden.
PROF. WALTER B. FORD.
Prof. Walter B. Ford, hoogleeraar
in de wiskunde aan de Universiteit te
Michigan, zal binnenkort de Leidsche
Universiteit bezoeken als vertegen
woordiger van het Carnegie Endow
ment for International Peace.
De bedoeling van zijn uitzending is
het versterken van intellectueele en
wetenschappelijke relaties; Prof. Ford,
die 17 dezer alhier verwacht wordt, is
daartoe in overleg getreden met de Fa
culteit van Wis- cn natuurkunde en
zal waarschijnlijk ook een voordracht
houden.
APOLOGETISCHE LEZINGEN.
Naar het „Leidsch Predikbeurten-
blad" mededeelt, heeft de commissie
voor Apologetische lezingen van den
kerkeraad der Ned. Herv. Gem. we
derom opdracht gekregen, om zooda
nige lezingen te organiseeren.
ïn plaats van dr. Riemens, die we
gens drukke werkzaamheden bedankt,
is ds. Kuilman verzocht, in die com
missie plaats te nemen. Deze heeft de
beslissing nog even aangehouden.
WIJDINGS ZANGDIENST.
Het kerkkoor „Ex Animo" zal aan
den vooravond der 3-October-herden-
king, alzoo op Dinsdag 2 Oct. a.s., des
avonds 8 uur een wijdings-Zangdienst
houden in de Hooglandsche Kerk.
Als spreker zal optreden de eere
voorzitter dier vereeniging dr. J.
Riemens, Ned. Herv. pred. alhier.
NOVITIAATSTIJD
„JUNGANTUR GAUDIA MUSIS".
Het Novitiaat van den Bond van
Leidsche studenten „Jungantur Gau-
dia Musis" zal aanvangen op 2 Octo
ber en eindigen 18 October met inau
guratie der novieten door den praeses
Senatus Veteranorum.
DE BAZAR VOOR HET TEHUIS
VOOR VROUWEN.
De bazar ten bate van het Tehuis
voor vrouwen (Nieuwsteeg 10a), die
van Dinsdag 18 tot Vrijdag 21 Sept. in
de foyer van de Stadsgehoorzaal is ge
houden is in alle opzichten prachtig
geslaagd. Op enkele kleinigheden na
is alles verkocht, waartoe de laatste
avond zeker niet- het minst heeft bij
gedragen.
De uitslag van de verloting is als
volgt:
Het kleed no. 12, tafeltje met kleed
no. 47, voetkussen no. 84. de sprei no.
39. De verjaardag van de pop is 25
Juni. Ze is ten deel gevallen aan jon
gejuffrouw H. Dijk, Hugo de Groot
s-I raat 18.
De prijzen kunnen worden afge
haald bij mevr. Spaargaren. Apothe-
kersdijk 5.
Daar het resultaat van den bazar
zoo mooi is hoopt de bazarcommissie
van harte dat thans de eerste steen
gelegd is voor den bouw van een
nieuw Tehuis voor Vrouwen, dat vol
doet aan de eischen van den tijd, want
momenteel ontbreekt daar nog al wat
aan. De commissie is vol illusie, dat
wat dit betreft thans een stap in de
goede richting is gedaan.
Door mevr. Spaargaren is de bazar
gisteravond gesloten, waarna nog
door mevr. Locher een woord van
hulde en hartelijken dank werd ge
bracht aan het dagelijksch bestuur
van het bazarcomité voor al het werk
dat het heeft gedaan.
Dit woord van dank is ongetwijfeld
op zijn plaats want de dames van het
dagelijksch bestuur hebben inder
daad een voorbeeldigen ijver aan den
dag gelegd.
INSTITUUT VOOR TROPISCHE
GENEESKUNDE ROTTERDAM.
LEIDEN.
Van bovengenoemd instituut wordt
een algemeene ledenvergadering ge
houden op Zaterdag 29 September, des
namiddags te 4 uur in het Instituut
voor Tropische Geneeskunde, Rapen
burg 33, Leiden.
Na afloop der vergadering zullen
voor de leden enkele filmen op weten
schappelijk gebied worden vertoond.
AMBACHTSSCHOOL.
Wij verwijzen hierbij naar de adver
tentie, voorkomende in dit blad. be
treffende de aangifte voor de Vak
avondschool, verbonden aan de Am
bachtsschool alhier.
Aan hen, die overdag in de praktijk
werkzaam zijn, wordt hier een schit
terende gelegenheid geboden zich the
oretisch verder te bekwamen.
Tevens wordt, zooals uit de adver
tentie blijkt, ook voor enkele vakken
practisch onderwijs gegeven,
Wij raden daarom belanghebbenden
aan, zich met den directeur in verbin
ding te stellen, teneinde zich over zijn
eigen belangen te laten inlichten.
CONCIERGE PATRIMONIUM.
Naar wij vernemen is in de gister
avond door het bestuur van de afd.
Leiden van Patrimonium tot concier
ge benoemd de heer P. L. Blangé, ge-
pensionneerd spoorwegambtenaar,
thans wonende Haarlemmerweg 63e.
De tegenwoordige concierge, Wed.
Van Weeren, ontving op haar verzoek
met ingang van 1 October op eervolle
wijze ontslag.
Zooals men weet, overleed eenigen
tijd geleden de heer Van Weeren.
JUBILEUM.
27 September zal het 12jaar gele
den zijn, dat mej. W. C. Musse, als
winkeljuffrouw in dienst trad bij den
heer H. v. d. Boon, Boterhandel, Hoo-
gewoerd, alhier.
Door de politie zijn aangehouden
P. J. O., 17 jaar en W. M„ 18 jaar, die
op heeterdaad betrapt zijn, toen ze in
een leegstaand perceel aan de Gas-
straat bezig waren met het stelen van
lood.
G. R. W., wonende aan de Bees
tenmarkt had gisteren zijn rijwiel on
beheerd geplaatst voor een perceel op
het Rapenburg.
Eenige uren later bemerkte hij tot
„zijn groote verwondering", dat het
was ontvreemd.
NUMMER 25*7
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Adyertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tarie!
Bij contract belangrijke rednetie
Kleine Advertentiên bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Belanoriikste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De inaugnreele rede van Prof. Dr.
Joh. de Groot te Groningen.
De Koninklijke Familie in de hoofd
stad.
De Rotterdamsche Lloyd laat weer
een nieuw schip bouwen.
Buitenland.
De Italiaan Gravina tot opvolger van
Prof. van Hamel te Dantzig benoemd.
De besprekingen over de voorberei
dende ontwapeningsconferentie.
Hugo Stinnes is tegen een borgstel
ling van een millioen vrijgelaten.
De laatste Chineesche Noordelijken
hebben den strijd tegen de Nationalis.
ten opgegeven.
Hedenmorgen 8 uur is de 13-jari-
ge J. V., toen hij staande op het pe
daal van zijn rijwiel van de Vischbrug
den Nieuwen Rijn opreed, in het wa
ter gereden.
Met behulp van een haak wedden hij
en zijn rijwiel op het droge gebracht.
BINNENLAND.
DE KONINKLIJKE FAMILIE NAAR
AMSTERDAM.
H. M. de Koningin en Z. K. H. de
Prins zijn gistermiddag per extra trein
om 3.19 Holl. Spoor, welke van het Ko
ninklijk Paviljoen vertrok en die be
stond uit eenige rijtuigen van H. M.'s
eigen trein, naar Amsterdam vertrok
ken om daar tot den 27sten te blijven.
Zooals men weet, zou de Prinses
zich eerst korten tijd later bij haar
ouders te Amsterdam voegen, omdat
de Prinses 't noviciaat te Leiden mee
maakt.
De Koningin droeg een langen bont
mantel over een Jicht costuum, de
Prins was in admiraal stenue.
Slechts enkele leden van het gevolg
gingen mede, aangezien een gedeelte
zich reeds te Amsterdam bevond.
Op het perron bevonden zich vele
belangstellenden.
De ontvangst
Op het perron waren gistermiddag,
toen om 4.5 uur de Kon. trein het sta
tion van Amsterdam* binnenreed, ter
verwelkoming aanwezig de commis
saris der Koningin in Noord Holland,
Jhr. Mr. Dr. A. Roëll, de burgemeester
de heer W. de Vlugt, hoofdcommissa
ris Marcusse, de commandant van de
Marine in Den Helder schout-bij-nacht
Quant, de onder-commandant van de
Marine.' kolonel Schenk de Jong, de
plaatselijke commandant overste
Rouffaer en kolonel Bueno de Mes-
quita der genie te Utrecht.
Een der eersten, die Hare Majesteit
bij het betreden van het perron be;
groette, was de directeur van de spoor
wegen. Ir. J. A. Kalff.
In de Koninklijke wachtkamer werd
Hare Majesteit een bouquet aangebo
den door de dochter van wethouder
Boissevain en nadat de Koninklijke
gasten zich kort met de autoriteiten
hadden onderhouden werden de hof-
rijtuigen bestegen.
De Koningin en de Prins namen
plaats in de calèche met twee paarden
bespannen, van den rooden bok gere
den.
Om kwart, over vier vertrok de stoet
naar het paleis, voorafgegaan en ge
volgd door een eere-escorte huzaren,
onder ritmeester Brevet.
Langs den weg, zoowel op .het Sta
tionsplein als op het Damrak,, stond
een groote schare, die bij hiet passee-
ren van den Koninklijken stoet, Hare
Majesteit allerhartelijkst begroette.
Bij het binnenkomen van de Konink
lijke Familie loste het pantserschip
Hertog Hendrik 35 saluutschoten.
Op den Dam.
Reeds om drie uur stelden velen
zich op langs het Damrak en op den
Dam, om het Koninklijk Echtpaar 't
welkom in de hoofdstad toe te roepen.
De wacht werd betrokken door de
mariniers, die met hun kapel voor
het paleis waren opgesteld. Uit den
koepel klonken vaderlandsche liede
ren.
Te kwart over vier kondigden ka
nonschoten aan, dat Hare Majesteit
was aangekomen en even daarna reed
de stoet den Dam op.
Uit duizenden kelen klonk een har
telijk hoera.
Toen de Koningin en de Prins het
paleis binnen gingen, speelde de mu
ziek het Wilhelmus.
Eenige oogenblikken laiter verscheen
het Koninklijk Echtpaar op bet balcon
wederom luide toegejuicht.