CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
9<f° JAARGANG
DONDERDAG 20 SEPTEMBER 1928
NUMMER 2545
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 230
Per week I 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 a&JgoljQr Aangesloten op het Streeknet Lisse
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V De breuk voorkomen.
Zoo is dan dezer dagen het tafel
laken tus3chen Stenhuis en de
S.D.A.P. volkomen doorgesneden. Nu
Stenhuis weigerde om als Tweede
Kamerlid ontslag te nemen wordt hij
niet meer als vertegenwoordiger der
S.D.A.P. erkend. Hij behoort dus
voortaan openbaar tot de oppositie.
Wat het eerste begin geweest is,
wordt nog steeds geheim gehouden.
Wel verluidt dat de heer Stenhuis op-
Vattingen op sexueel gebied voorstond
die zelfs voor een sociaal democraat te
ver gaan. Daarom zou hij als leider
van het Vakverbond zich onmogelijk
gemaakt hebben.
Toch kan dat niet worden aange
merkt als de politieke oorzaak.
Stenhuis was steeds de man van de
revolutiedaad. Steeds oproeriger
werd zijn taal. met steeds meer
kracht eschte hij daden. Dat moest op
den duur de partij schaden. Immers
waaraan dankt de S.D.A.P. haar open
baren invloed? Uitsluitend aan haar
gematigd parlementair optreden.
Steeds heeft de S.D.A.P. het afgelegd
als zij kwam met revolutiedaden.
Dat heeft in 1903 de Spoorwegstaking
geleerd. Dat is ook nog gebleken bij
de groote vergissing van Troelstra in
1918. Maar de S.D.A.P. wint terrein,
komt tot bloei wanneer zij zich als
parlementaire partij overal nestelt.
Daarom kan de S.D.A.P. een type
als Stenhuis niet gebruiken.. Zoolang
Stenhuis nog nu er. dan onder de ta
fel te werken was kon men hem nog
dulden. Maar nu hij aanhang krijgt
en school maakt moet met hem ge
broken worden.
En toch, heeft Stenhuis niet veel
van een Troelstra in zijn beste dagen?
Ook Troelstra was de revolutionair
van de daad. Alleen maar toen had de
partij niet het groote aantal mannen
die leiding konden geven, daarom kon
Troelstra zich nog eens vergissen en
toch leider blijven.
Toch speelt de S.D.A.P. hoog spel
met het uitwerpen van Stenhuis. Hij
toch was de man die sprak naar het
hart van de massa. Wanneer Sten huis
zijn donderende revolutierede hiéld
volgde steeds een geweldig applaus.
Juist nu men dezen geweldige als te
genstander krijgt, voorloopig zelfs
nog als tegenstander in de Staten Ge
neraal, beteekent dat een ernstige be
lemmering.
Intusschen leert het ons alweer dat
de hooggeroemde eenheid in de
S.D.A.P. vaak niet meer dan schijn
is Zoolang de massa en de leiders
met leuzen tevreden zijn en achter
leuzen zich kunnen verbergen gaat
het goed. Maar daar achter woelt en
gist het. Het kan ook niet anders.
Het leven is meer dan een leuze.
STADSNIEUWS.
DE LEIDSGHE HOUT.
Het dagelijksch bestuur van het
.Fonds voor Aanleg, Onderhoud en
Beheer van Wandelparken", be
staande uit de heeren mr. A. van de
Sande Bakhuyzen. voorzitter; en B.
F. Kranz, secretaris-penningmeester,
heeft een circulaire tot de Leidsrhe
Burgerij gericht betreffende den
Leidschen Hout.
Helaas ontvingen, wij deze circulai
re eerst met de post van hedenmor
gen. terwijl het „Leidsch Dagblad"
haar reeds gisteravond opgenomen
had. Hoewel bezwaar makende tegen
het feit, dat niet alle plaatselijke
Maden hier ter stede op gelijken
voet behandeld zijn, laten wij om het
belang dezer zaak den betreffenden
oproep aan de burgerij hieronder
volgen:
„Aan de Leidsche Burgerij
Eenige jaren geleden dacht nog
niemand aan e'en Leidschen Hout.
Thans denken reeds vele stadge-
nc-oten, dat met den aanleg wel wat
meer spoed kon worden gemaakt.
Zoo snel gaan nu tegenwoordig de
it'.ocën. De juiste waarheid ligt ech
ter net in het midden, n.l. de Leid
srhe Hout is er bijna. Dank zij veler
medewerking is bijeen 80.000 gulden.
Uitgegeven is er tot nu toe vrijwel
mets. Intusjchen is het genoemde be-
urag nog niet geheel toereikend om
veilig te kunnen beginnen aan dat
gedeelte, dat het eerst onder handen
ginomen moet worden n.l. het hooger
l-< lagene, op de kaart gezien: tus-
s hen Warmonderyveg en vijver 3.
1 ze circulaire beoogt dus: een be
roep op Uwe financieele medewer
king. op Uw burgerzin en in dit geval
ook op Uw eigenbelang; want van
oen Leidschen Hout zal zeer spoedig
i;a den aanleg een ieder kunnen ge
nieten.
Zooals zoovele zaken hteden ten da
ge dieper zijn nagespeurd op het ge
bied van land- en tuinbouw, zoo is
dat ook geschied op het stuk van be-
bossching. Het aantal jaren, dat jon
ge aanplant noodig heeft om reeds
een aangename omgeving te kunnen
gaan vormen, is niet groot en veel
minder, dan algemeen wordt aange
nomen.
Er zijn hoopvolle besprekingen ge
opend met de Rijksautoriteiten om.
wanneer de Leidsche Hout wordt
aangelegd als werkverschaffing, een
Rijkssubsidie op de loonen te kun
nen ontvangen, waardoor een deel
der door Leidenaars betaalde belas
tingpenningen weer naar Leiden te
rugkeert.
In de afbeeldingen op deze circu
laire doemen reeds toekomstbeelden
op, als sport- en oefenvelden omge
ven door groen, aangeleund aan den
Hout en practisch gelegen voor het
publiek. Moge ook dit bij U het ge
voel voor een Leidschen Hout nog
meer aanwakkeren.
Waarschijnlijk zal deze circulaire
ook in handen komen van hen, wier
zeer gewaardeerden steun wij reeds
mochten ondervinden; zij willen dan
wel hunne reeds gebleken sympathie
c'ubbel vruchtbaar maken door dit
sprekend geschrift door te geven aan
hen, wier belangstelling voor de goe
de zaak zich tot nu toe niet heeft ge
materialiseerd in den vorm van een
geldelijke bijdrage.
In onze eerste circulaire schreven
wij, dat het erom ging, óf de Leidsche
Hout er zou komen. Dit .staat nu
vast. Thans gaat het erom: hoe gauw
dit zal geschieden. Een ieder zal het
wel met ons eens zijn: hoe eerder,
hoe liever!"
De omzendbrief bevat twee afbeel
dingen, n.l. een plattegrond in kleu
rendruk van het aan te leggen bosch
met gebouwen enz. en een teekening
zooals' het geheel er uit zal zien
ais de plannen van thans in de toe
komst, dank zij veler medewerking,
zullen kunnen worden ten uitvoer
gebracht.
HET KWEEKEN VAN PLANTJES DOOR
SCHOOLKINDEREN.
Zöoals bekend is, tracht de Leidsche
Bloeraistenvereeniging het kweeken van
plantjes aan te moedigen onder de school
gaande jeugd. Ieder voorjaar worden aan
de scholen, die zich daarvoor opgaven,
jonge plantjes afgegeven en in het najaar
houdt zij een tentoonstelling, waarbij
prijzen worden uitgeloofd voor de beste
jonge kweekers.
Gisteravond had de beoordeeling plaats
voor de Chr. Opleidingsschool aan net
Noordeinde 40, hoofd de heer A. L. L.
Gathier.
Aangezien de eigenlijke tentoonstelling
der Vereeniging in Augustus viel en de
school nog vacantie had, werd deze groep
afzonderlijk beoordeeld.
De volgende leerlingen behaalden prij
zen: Ellen en Jan de Troye, eerste en
tweede prijs. Pim ten Braak 3e en Gré
Rotteveel 4e prijs.
De volgende leerlingen werden even
eens beloond: Henk Lamme, Martinus Of-
fringa, Annie Janssen, Henk van de Ven,
Cor Brouwer, Beppie Landaal, Bob van
Gelder, en Wim Nieuwenhuis.
De vereeniging hoopt het komende
voorjaar voort te gaan. Dan zal een klei
ne beschrijving er hij gegeven worden,
hoe de plantjes gekweekt moeten worden,
want het blijkt nog telkens, dat niet allen
de behandeling weten.
WINKELWEEK.
We herinneren onze lezers-winke
liers aan de vergadering,, die heden
avond 8Vi uur in de kleine Stadszaal
zal gehouden worden ter bespreking
van de winkelweek' van 26 Sept tot
3 October a.s.
Men kan zich daar ook nog als
deelnemer opgeven.
JUBILEUM C. VAN VARICK.
Den lsten October a.s. zal de heer
C. van Varick, hoofdboekhouder bij
de N.V. Scheeps- en Reparatiewerf
„De Hoop" voorheen Gebr. Boot al
hier, den dag herdenken dat hij ge
durende 25 jaren bij genoemde firma
is werkzaam geweest.
Op 1 October 1903 als jongste be
diende zij de administratie op de
voormalige scheepswerf .,De Waard"
iri dienst getreden, mag de heer Van
Varick in deze kwart-eeuw op een
mooie en eervolle staat van dienst
terugzien.
Wij twijfelen dan ook niet of de
lste October zal voor den a.s. jubi
laris stellig niet onopgemerkt voor
bijgaan.
GOUDEN JUBILEUM.
De heer H. W. Hagei.ian alhier zal
29 September a.s. zijn gouden jubi
leum herdenken als letterzetter Lij de
N.V. v.h. fa. E. J. Brill. Dit jubileum
zal voor den heer Hageman tevens
een afscheid beteekenen. wijl hij als
dan met pensioen gaat.
De jubilaris werd op 31 Aug. j.l. be
giftigd met de eere-medaille in brons
van de Oranje Nassau Orde.
BLOEMPJESDAG.
Zaterdag is het bloempjesdag voor het
Sanatoriumfonds van de Onderofficieren-
vereeniging „Ons Belang", afdeeling Lei
den. De Sanatoriumcommissie doet nog
maals een beroep op de bekende offer
vaardigheid van het Leidsche publiek, om
ook op dien dag een bloempje te koopen
en daardoor een kleinigheid bij te dragen
voor het zoo mooie doel.
DE STAND DER WERKLOOSHTED
Bij de Arbeidsbeurs stonden op 19
Sept 1928 ingeschreven 423 werkzoe
kenden. Op denzelfden datum van
het jaar 1927 bedroeg het aantal inge
schrevenen 560.
Door het R.-K. Kerkbestuur al
hier is aan de firma J. A. Elder horst
en Zonen te Zoeterwoude opgedragen
om de klokken in de R.-K. Kerk aan
de Haarlemmerstraat (Mon-Père-
Kerk) in den vervolge door een elec-
Irisch apparaat te doen luiden.
Met de voorbereidende werkzaam
heden is aanvang gemaakt.
Door bovengenoemde firma zijn
reeds meerder© dergelijke installaties
in torens aangebracht, hetgeen zeer
voldoet.
Gistermiddag heeft op het
Raamland de 12-jarige J. J„ wonende
aan de Haven bij het voetbalspel zijn
been gebroken. Door den dokter van
den E.H.D. is het been gespalkt,
waarna het knaapje naar het Acad.
7iekenhuis is gebracht.
BINNENLAND.
DE SOC. DEM. TWEEDE KAMER
FRACTIE.
Dinsdag heeft de sociaal-democra
tische Tweede Kamerfractie een ver
gadering gehouden.
Van het verhandelde deelt Het Volk
het volgende mede:
Aangezien partijgenoot R. Stenhuis
geweigerd heeft gevolg te geven aan
den wensch van het Partijbestuur en
van den Partijraad, dat hij zijn Kamer
lidmaatschap zou neerleggen, nam
de fractie, overeenkomstig de haar
door de vergadering van den Partij
raad op 9 Sept. 1.1. gedane uitnoodi-
ging het besluit, R. Stenhuis van
heden af niet langer als lid der fractie
te beschouwen.
Van dit besluit is aan het Partijbe
stuur, aan R. Stenhuis en aan den
voorzitter der Tweede Kamer mede
deling gedaan.
Bij de bespreking van de houding
der fractie bij de, dien middag plaats
vindende, stemmingen betreffende de
voordracht voor het voorzitterschap
der Tweede Kamer, bleek, dat in de
fractie groote ontstemming heerschte
over de wijze, waarop het Kamerlid,
Jhr, Mr. Ch. J. M. Ruys de Beeren-
brouck zich van zijn taak als voorzit
ter heeft gekweten bij de jongste be
handeling van het wetsontwerp op de
besmettelijke ziekten (de vaccinatie
verplichting).
Hoewel de fractie het standpunt
bleef innemen, dat voor het eerste
voorzitterschap der Kamer een lid van
de talrijkste fractie dient te worden
voorgedragen, rees bij haar de vraag,
of zij ook ditmaal haar stemmen op
genoemd Kamerlid zou kunnen uit
brengen.
De fractie besloot zulks wél te doen,
daarbij echter uitdrukkelijk verklaren
de, dat h.i. deze kwestie in 1929 door
de nieuwe Kamerfractie nogmaals em
stig onder oogen zal dienen te worden
gezien, en dat alsdan de thans geno
men beslissing in geen enkel opzicht
als bindend zal kunnen worden be
schouwd voor de leden der nieuwe
fractie, die tot de huidige fractie heb
ben behoord.
GENERAAL SNIJDERS NAAR INDI6.
De Voorzitter van het Comité Vlieg
tocht Nederland-Indië, gep. generaal
C. J. Snijders, die door de Indische
Vereeniging voor Luchtvaart is u*tge-
noodigd om de opening, eind October
a.s., in Indië van de Luchtlijnen der
Nederlandsch-Indische Luchtvaart-
Maatschappij bij te wonen, is gister
middag met den trein van 2.53 uur van
het Staatsspoorstation te Den Haag
vertrokken om zijn reis aan te vangen.
De Generaal zou te Arnhem over
nachten en hedenmorgen met den
trein naar Genua vertrekken om daar
over te gaan op de Indische boot.
Zeer vele autoriteiten en vrienden
van Gen. Snijleds waren aanwezig
aan het spoorstation hij zijn vertrek,
sommigen met hun dames.
De heer E. Enthoven, vice-voorzitter
van den Raad van bestuur der Ned.
Indische Luchtvaart-Mij., sprak in een
even te voren in een der wachtkamers
gehouden bijeenkomst, den vertrekken
den generaal als volgt toe:
„Excellentie,
De Raad van bestuur der Ned. Ind.
Luchtvaart-Mij. wil op het oogenblik,
waar u op het punt staat naar Indië
te vertrekken om de opening der vlieg-
diensten in Indië mede te maken, U
zijn dank betuigen, dat u zich der
waarts begeeft om bij die plechtigheid
tegenwoordig te zijn om door het en
kele feit van uw tegenwoordigheid,
daaraan meer luister bij te zetten.
Wij weten, dat met de opening een
hartewensch van u in vervulling gaat
en u wilt daarginds wel zeggen dat de
mannen, die in het Vaderland de op
richting der Ned. Ind. Luchtvaart-Mij.
mogelijk maakten, ook in gedachten
bij dat heugelijk gebeuren tegenwoor
dig zijn.
Wij wenschen u goede reis en roe
pen u een tot weerziens toe bij uw
behouden thuiskomst". (Applaus).
Generaal Snijders antwoordde met
een kort woord en zeide, gaarne aan'
den wensch van hen, die de oprichting
der Ned. Ind. Luchtvaart-Mij. in het
vaderland mogelijk maakten, te zullen
voldoen.
Na van de afwezigen persoonlijk af
scheid te hebben genomen, en vele
handdrukken te hebben gewisseld,
stapte de heer Snijders in*, waarna te
precies 2.53 uur, onder een driewerf:
„Leve de generaal!" der achterblijven-
den, het vertrek plaats had.
DE FINANCIEELE VERHOUDING
TUSSCHEN HET RIJK EN
DE GEMEENTEN.
Het Nederlandsch Correspondentie
bureau bericht:
Op onze vraag aan den minister van
Financië, of hij ons inlichtingen kon
geven over het tijdstip, waarop het in
de Troonrede toegezegde voorstel tot
herziening van de financieele verhou
ding tusschen het Rijk en de gemeen
ten zal worden ingediend verklaarde
de minister, dat de indiening spoedig
kan worden verwacht.
Hij had, zeide Z. Exc., in het vorige
najaar verklaard, dat hij hoopte, dat
het voorstel in September 1928 de Ka
mer zou kunnen bereiken en alsdan
vóór de verkiezingen nog zou kunnen
worden afgedaan.
Hij stelt er prijs op, te bevorderen,
dat dit plan, althans wat de uitvoe
ring door de Regeering betreft, wordt
gevolgd.
In dit zelfde verband vroegen wij
inlichting over de zinsnede in de troon
rede, luidende: „De financieele toe
stand blijft tot soberheid manen, niet
het minst, omdat de zware lasten,
door de verschillende publieke licha
men op de bevolking gelegd, een duur
zame verbetering van den economi-
schen toestand belemmeren".
Is hierin zoo vroegen wij ge
lijk er uit afgeleid is, een verwijt aan
de gemeenten te lezen?
De minister antwoordde:
Ik begrijp niet, hoe iemand op de
gedachte gekomen is. Hetzelfde „ver
wijt" zou dan immers mede tot het
Rijk gericht zijn in de beide voorgaan
de jaren, zelfs uitsluitend tot het Rijk.
Verleden jaar luidde deze zinsnede:
„De financieele toestand blijft zorg-
eischend, in de voornaamste plaats,
omdat de zware lasten, op de bevol
king gelegd, de herleving der welvaart
en de verruiming der werkgelegen
heid vertragen".
Een jaar vroeger was een clausule
van gelijke strekking opgenomen. Dat
thans van „verschillende publieke li
chamen gesproken wordt, heeft slechts
deze beteekenis, dat soberheid voor
h et R ij k (natuurlijk kan in 'n Troon
rede alleen daarvan sprake zijn) niet
slechts noodig is tot vermindering van
eigen belasting, maar ook om de gel
den te vinden, welke de herziening
van de financieele verhouding van
's Rijks schatkist zal vorderen, d.w.z.
tot vermindering van gemeentebelas
tingen, die dikwijls zonder schuld van
de gemeenten veel te hoog zijn opge
voerd.
DE MUIDER TOL.
Het Tweede Kamerlid Staalman had
aan den Minister van .Waterstaat de
volgende schriftelijke vraag gesteld:
Is de minister bereid, krachtig mee
te werken, opdat de onhoudbare toe
stand aan den zoo sterk het verkeer
belemmerenden tol te Muiden zoo spoe
dig mogelijk geregeld worde?
Minister van der Vegte, heeft nu
daarop het volgende geantwoord:
De tol te Muiden wordt geheven op
een wegvak, dat na Mei 1930 voor het
doorgaande verkeer geen beteekenis
meer zal hebben, aangezien dan een
thans in aanleg zijnd weggedeelte ge
reed zat komen, waarover het ver
keer op den Rijksweg Amsterdam»
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief
Bij contract belangrijke redactie
Kleine Advertentiën - bij vooraitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De heer R. Stenhuis uit de soc.-dem.
Kamerfractie gestooten.
Generaal Snijders is naar Indië
vertrokken ter bijwoning van de ope
ning der Indische luchtlijnen.
Het antwoord van den Minister van
Waterstaat over den Muider tol.
Indiening van een wetsontwerp tot
herzieining van de financieele ver
houding tusschen Rijk en Gemeenten
kan spoedig worden verwacht.
De algemeene vergadering van
..Patrimonium.".
De Kaasdag te Woerden.
Groote brand te Helmond.
Belastingverlaging te Koudekerk
en Leimniden in uitzicht gesteld.
Hedenmorgen is het tweede vlieg
tuig van Amsterdm naar Indië ver
trokken.
De orkaan heeft ook de Bovenwind-
sche eilanden geteisterd.
Buitenland.
Een Duitsch voorstel* ter bespoedi
ging van het werk der ontwapening
Het terrein voor het Volkenbonds
paleis te Genève.
De orkaan in Amerika heeft meer
dan 2000 slachtoffers geëischt.
Er bestaat weinig kans dat er nog
iets van de amnestie in België zal
komen.
Amersfoort aan de Zuidzijde van Mui
den zal worden geleid.
Toch moet afkoop van den tol wen-
schelijk worden geoordeeld.
Daarover zijn in het voorjaar van
1928, met medewerking van de ver-
keersbonden, onderhandelingen ge
opend, welke onderhandelingen nog
niet zijn geëindigd.
Onzekerheid omtrent de waarde, die
de tol na het tot stand komen van het
nieuwe wegvak nog voor de tolheffers
zal vertegenwoordigen, maakt de on
derhandelingen moeilijk, doch er be
staat eenig uitzicht, dat zij een gun
stig verloop zullen hebben.
Het schijnt nauwelijks noodig hier
aan toe te voegen, dat de regeering bij
het bepalen van haar standpunt in
zake afkoop geen invloed kan toeken
nen aan wanordelijkheden en daden
van eigen richting, als waarmede in
den laatsten tijd een deel der belang
hebbenden meent doel te kunnen tref
fen en die in een beschaafd land niet
thuis behooren.
De voorzitter en secretaris van het
Hoogheemraadschap te Muiden. de
heeren A. Bredius te Baarn en C de
Raadt te Muiden, hebben gistermid
dag te Haarlem een conferentie gehad
met de leden van Ged. Staten, de hee
ren Hendriks en Jhr. van Lennep.
Het Hoogheemraadschap moet im
mers ingevolge de wettelijke bepalin
gen het advies van Ged. Staten inwin
nen, alvorens ingrijpende maatregelen
kunnen worden genomen.
Aan de orde was het voorstel van
den minister van waterstaat, dat 60000
gulden biedt als afkoopsom voor den
tol.
Het Hoogheemraadschap verlangt
125.0CO.
Ged. Staten zullen spoedig een ad-
vies uitbrengen.
DE ROTTERDAMSCHE
BURGEMEESTERSBENOEMING.
De heer A. Hanemaaijer heeft den
volgenden brief tot den voorzitter van
den Rotterdamschen gemeenteraad ge
richt:
In opdracht van de rechtsche raads
fractie in onzen gemeenteraad richt
ik, als voorzitter van deze raadsfrac
tie tot u het verzoek, in de a.s. zitting
van den raad tot het college van B.
en W. de volgende vragen te mogen
richten:
1. Is aan het college van B. en W.
officieel bekend, dat tot burgemeester
onzer gemeente is benoemd de heer
Mr. P. Droogleever Fortuyn, te 's Gra-
venhage?
2. Is met het college van B. en W.
of met zijn afzonderlijke leden inzake
deze benoeming eenig overleg ge
pleegd of contact gehouden van de zij
de der regeering?
3. Zoo niet, acht het college van B.
en \V. het dan juist, dat onze groote
stad van 575.000 inwoners óp zoodani
ge wijze zich haren burgemeester ziet
aangewezen?
