CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
BelanorOkste nieuws in dit Hammer.
9d® JAARGANG
DONDERDAG 9 AUGUSTUS 1928
NUMMER 2509
EDWE LEIDSCHE COURANT
Bureau: Hooigracht 35 Leiden ftjr*jÊT*> Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op hel Streeknet Lisse
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaalf 2.50
Per weekf 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
EERSTE BLAD.
Y Zondagsrust voor een millioen.
Dinsdag j.l. maakte onze „Observa
tor" in een „Zoeklichtje" een opmer
king naar aanleiding van een ingezon
den stuk van Ds. Wisse in De Stan
daard over de Sabbathsontheiliging
door de Olympische Spelen. Hij con
stateerde dat het inderdaad een oor
zaak van groote droefheid is voor wie
de Zondagsheiliging overeenkomstig 't
Woord Gods willen bevorderen, dat
juist door de „gewichtigste" wedstrij
den, als b.v. de Marathonloop de Dag
des Heeren wordt ontwijd.
Daaraan voegde hij de volgende op
merking toe:
„In dit verband dacht ik terug aan
het voorstel, dat indertijd onze toen
malige minister van financiën, de heer
H. Colijn, deed, om een millioen gul
den als garantie voor de Olympiade
beschikbaar te stellen en waartegen
zulk een storm van verontwaardiging
opging.
Ware dit voorstel evenwel wet ge
worden, dan had van Zondagsontheili
ging geen sprake kunnen zijn, omdat
de regeering aan deze garantie de
voorwaarde had verbonden, dat op
den Zondag de wedstrijden niet zou
den plaats hebben.
Een Olympiade dus met volle eer
biediging van den Zondag.
Welk een getuigenis ware er niet in
geheel de wereld uitgegaan van een
dergelijke daad eener Christelijke re-
geering!"
Naar aanleiding hiervan bereikten
ons tal van klachten over dit ongehoor
de standpunt.
Een dezer klagers sommeert ons toch
iets te zeggen over dat „goddelooze
gedoe" waaraan Observator blijkbaar
nog wel officieel steun had willen ge
ven.
Niet zoo zeer als een reactie op die
sommatie dan wel omdat een enkel
woord heel wat misverstand kan weg
nemen, willen wij wel iets er van zeg
gen.
Voor zoover wij hebben kunnen na
gaan, heeft de redactie van de Nieuwe
Leidsche Courant zich in het voorjaar
van 1925 niet met zooveel woorden
voor of tegen het voorgestelde garan
tiefonds van een millioen gulden ver
klaard-
Andere A.R. bladen wij noemen
slechts de Standaard en de Rotterdam
mer verklaarden zich niet voor de
deelname ih dit garantiefonds en wel
op bezuiningsoverwegingen.
Nu moeten wij goed vasthouden,
wat de oorsprong was van dat millioen
voorstel. Het Olympisch Comité kwam
met een verzoek om toekenning voor
een verloting, om zoodoende de noodi-
ge gelden bijeen te krijgen. Daar was
ernstig principieel bezwaar tegen. In
die omstandigheid heeft de toenmalige
minister van Onderwijs, Dr. de Visser,,
de hulp toegezegd voor het verkrijgen
van de toestemming der Staten-Gene-
raal tot deelname van de Regeering
voor de helft in het garantiefonds.
Reeds in het voorloopig verslag bleek
de slechte ontvangst van dit voorstel
in de Staten-Generaal.
In de Memorie van Antwoord kwam
de minister met de stellige verklaring,
dat op Zondag niet gespeeld zou wor
den. Voorts verdedigde hij dc deelna
me op grond van de internationale
verhoudingen en op grond van de na
tionale eer.
Toen echter het voorstel in openbare
behandeling kwam, kon het toch geen
meerderheid verwerven en werd met
48 tegen 36 stemmen verworpen.
Terecht is toen door een onzer A.R
bladen opgemerkt, dat de oppositie een
felheid toonde, die den minister on
recht deed. Duidelijk bleek dat Minis
ter de Visser, want hij en niet Minis
ter Colijn, schoon minister van Finan
ciën, heeft het voorstel verdedigd, wer
kelijk overtuigd was met het voorstel
een belangrijke factor te beheerschen,
n.l. de Zondagsrust.
Nu is het natuurlijk niet de bedoe
ling van den minister geweest om die
Zondagsrust voor een millioen te koo-
pen en evenmin heeft Observator be
doeld zoo iets te veronderstellen. Bij
gevolg mag ook door een ander zoo
iets niet ondergeschoven worden. Al
leen moet geconstateerd worden, dat
het particulier initiatief zich de vrij
heid die het verkreeg, nu het op eigen
kracht de garantie bijeenbracht, ter
dege ten nutte maakt.
Die vrijheid is een teere zaak.
Staatkundig Gereformeerden en Her
vormd Gereformeerden zouden een ab
soluut verbod van al wat niet Gerefor
meerd is willen. Daar mogen wij niet
aan mee doen.
Slechts tegengaan wat al te zeer de
Zondagsheiliging belemmert en de Zon
dagsrust verstoort, is mogelijk. Daar
naast onthouden van allen directen
steun, van elke aanbeveling van de
spelen op Zondag en voorts ook van
de spelen op andere dagen alleen ver
melden datgene wat inderdaad van al-
gemeene beteekenis is. De spelen zelf
èn om haar oorsprong èn om de sfeer
waarin zij ons brengen, kunnen onze
sympathie niet hebben. Hier is voor
ons onthouding eisch.
Ziehier onze meening.
Met Observator betreuren wij, dat
de afstemming van het millioen ons ge
bracht heeft een machteloos staan te
gen Zondagsontheiliging, maar Zon
dagsrust voor een millioen koopen,
neen, dat zouden wij ook niet durven
adviseeren-
STADSNIEUWS.
GEMEENTERAAD.
De Raad onzer gemeente zal Maan
dag 13 Augustus a.s., des namiddags
te twee uur vergaderen.
Te behandelen onderwerpen:
1. Benoeming van een tijdelijke lee-
rares in de aardrijkskunde aan het
Gymnasium, voor den cursus 1928
1929.
2. Benoeming van een tijdelijk lee-
raar in de wiskunde aan het Gym
nasium, voor den cursus 19281929.
3. Benoeming van een tijdelijk lee-
raar in het rechtlijnig teekenen aan de
Hoogere Burgerschool voor Meisjes,
voor den cursus 19281929.
4. Benoeming van een tijdelijke lee-
rares in het Nederlandsch, aan de
Hoogere Burgerschool met 5-jarigen
cursus, voor den cursus 19281929.
5. Idem alsvoren van een tijdelijke
leerares in het Duitsch.
6. Idem alsvoren van een tijdelijke
leerares in het Duitsch.
7. Idem als voren van een tijdelijke
leerares in het Engelsch.
8. Idem als voren van een tijdelijk
leeraar in het Nederlandsch.
9. Staat van af- en overschrijving op
de begrooting, dienst 1927, van de ge
meentelijke Bank van Leening.
10. Balans en Verlies- en Winstreke
ning, dienst 1927, van de gemeentelij
ke Bank van Leening.
11. Staat van af- en overschrijving'
op de begrooting, dienst 1927, van den
Keuringsdienst van Waren voor het
district Leiden.
12. Balans en Verlies- en Winstreke
ning, dienst 1927, van den Keurings
dienst van Waren voor het district
Leiden.
13. Rekening, dienst 1927, van het
Leidsch Muziekcorps.
14. Rekening, dienst 1927, van den
Armenraad.
15. Rekening, dienst 1927, van het
Burgerlijk Armbestuur.
16. Voorstel tot toekenning van eefi
gratificatie voor eens aan de heeren
Dr. A. H. Oort en A. M. Blok, respect,
eerste geneesheer en buitengewoon ge
neesheer aan de gestichten „Enge-
geest, Voorgeest en Rhijngeest", we
gens bewezen buitengewone diensten.
17. Praeadvies op de motie van den
heer Vallentgoed, inzake de toeken
ning van een vacantietoeslag aan het
personeel in dienst der gemeente.
18. Voorstel, inzake de beëindiging
van de ingebruik geving van grond
aan het Plantsoen aan de vereeniging
„Musis Sacrum", tevens praeadvies op
de desbetreffende motie van den heer
Eikerbout.
19. Voorstel inzake het aanbrengen
van verschillende veranderingen met
betrekking tot het openbaar lager On
derwijs.
GEMEENTEZAKEN.
„Musis Sacrum".
B. en W. deelen den Raad, mede
naar aanleiding van een desbetreffen
de motie van den heer Eikerbout me
de, dat als gevolg van den vervallen
staat, waarin bij voortduring de ge
bouwen en het terrein van de sociëteit
„Musis Sacrum" verkeeren, de toe
stand ter plaatse een zeer onooglijk
aanzien heeft en dat maatregelen die
nen te worden beraamd, om dien on-
gewenschten toestand te verbeteren.
B. en W. zijn van oordeel, dat een
behoorlijke verbetering slechts kan
verkregen worden door het terrein, na
verwijdering der gebouwen, aan het
plantsoen toe te voegen,
Zij stellen tenslotte voor, om de in
gebruik geving aan de vereeniging
„Musis Sacrum" van den grond aan
het Plantsoen uiterlijk tégen 1 Octo
ber 1929 te'beëindigen en de grond aan
het Plantsoen toe te voegen.
Gratificaties.
B. en W. geven den raad in overwe
ging aan Dr. A. H. Oort, eerste genees
heer en A. M. Blok, buitengewoon ge
neesheer aan de gestichten Endegeest,
enz., ter belooning van de door hen in
verband met' de ontstentenis van den
geneesheer-directeur bewezen buiten
gewone diensten een gratificatie voor
eens toe te kennen van resp. 1125 en
7.50.
Leerkrachten Gymnasium.
Curatoren van het Gymnasium stel
len den raad voor aan te stellen tot tij
delijk leeraar aan deze instelling voor
den duur van den cursus 19281929:
den heer Dr. J. D. A. Boks, leeraar aan
de H. B. S. met 5-jarigen cursus en ge
durende den afgeloopen cursus te
vens tijdelijk leeraar in de wiskunde
aan het gymnasium, en Mej. Dr. C.
H. Kool, leerares aan de H. B. S. voor
meisjes te Leiden en gedurende den
afgeloopen cursus eveneens tijdelijk
leerares aan het gymnasium in de
wiskunde.
Leerkrachten H. B. S.
B. en W. geven den raad in overwe
ging de tijdelijke aanstelling van den
heer J. H. Wattez, als leeraar in het
rechtlijnig teekenen aan de H. B. S.
voor meisjes te verlengen voor den
duur van den cursus 1928—1929 en de
tijdelijke aanstelling van Mej. Dr. S.
Hofker, als leerares in het Neder
landsch; van Mej. Dra. E. A. W. Broes
van Dort, als leerares in het Duitsch;
van Mej. Dra. C. M. Maas, als leerares
in het Duitsch; van Mej. W. H. Neder-
hoed als leerares in het Engelsch en
van den heer Drs. J. van Daalen als
leeraar in het Nederlandsch, aan de
H. B. S. met 5-jarigen cursus te ver
lengen voor den duur van den cursus
1928—1929.
Comptabiliteit.
De Commissie van Financiën deelt
den Raad mede, dat zij tegen de. na
volgende, in hare handen gestelde
stukken, geen bedenkingen heeft;
1. Staat van af- en overschrijving op
de begrooting, dienst 1927, van de ge
meentelijke Bank van Leening;
2. Balans en Verlies- en Winstreke
ning, dienst 1927, van de gemeentelij
ke Bank van Leening;
3. Staat van af- en overschrijving op
de begrooting, dienst 1927, van den
Keuringsdienst van Waren voor het
district Leiden;
4. Balans en Verlies- en Winstreke
ning, dienst 1927, van den Keurings
dienst van Waren voor het district
Leiden;
5. Rekening, dienst 1927, van het
Leidsch Muziekcorps;
6. Rekening, dienst 1927, van den
Armenraad;
7. Rekening, dienst 1927, van het
Burgerlijk Armbestuur.
Zij geeft derhalve in overweging de
stukken sub 2 en 4 voorloopig vast te
stellen, en die sub 1, 3, 5, 6 en 7 goed
te keuren.
Burgerlijk Armbestuur.
Aan bovenstaand advies van de
Commissie van Financiën voegen B.
en W., wat betreft de rekening van het
Burgerlijk Armbestuur, dienst 1927,
nog het volgende toe.
In verband met het in de Raadsver
gadering van 11 Juli 1927 bij de be
handeling van de rekening dier in
stelling, dienst 1926, opgemerkte, naar
aanleiding van het niet-teekenen van
bewijzen van ontvangst van onder
steuningen in geld, heeft ons College
overleg gepleegd met het bestuur van
het Burgerlijk Armbestuur en met
den accountant Knol.
Na overweging van de ontvangen, in
de Leeskamer ter visie liggende rap
porten, zijn wij met het Burgerlijk
Armbestuur van oordeel, dat er geen
aanleiding bestaat op dit punt wijzi
ging in de administratie van het Bur
gerlijk Armbestuur te brengen.
DE DANK VAN HONGARIJE.
Aartshertog Albrecht bezoekt onze
stad.
(Vervolg).
De aartshertog sprak de pleegouders
toe in het Duitsch. Hij schetste, hoe in
1918 voor Hongarije de zwaarste tijd
kwam, welken het land in zijn 1000-
jarig bestaan heeft meegemaakt.
De eerste hoopvolle schemering in
de duisternis was echter het bericht,
dat in Holland organisaties bezig wa
ren zich te vormen om aan Hongaar-
sche kinderen hulp te verleenen.
Hij schetste hierna uitvoerig, wat
er sedert door Holland voor de Hon
en arschc kinderen is gedaan; 70 trei
nen met 30.000 kinderen zijn uit Hon
garije naar Holland gekomen, iets wat
op het gebied van naastenliefde nog
nooit is te zien gegeven en zich ver
moedelijk ook niet makkelijk herha
len zal.
De Hongaarsche kinderen hadden
aanvankelijk angst om naar Holland
te gaan, en klemden zich bij het ver
trek uit Hongarije op de stations
krampachtig aan hun ouders vast.
Verzwakt naar lichaam en geest,
toen zij uit Hongarije naar Holland
vertrokken, keerden zij na eenige ja
ren verblijf aldaar in hun vaderland
terug, met rozenroode blossen op de
wangen. En daarvoor was het, dat hij
hier dank kwam brengen, dank na
mens de Hongaarsche natie.
Hij gaf aan het slot de verzekering,
dat, als de kinderen, die in Holland
zijn verzorgd, de nieuwe generatie van
Hongarije zullen hebben gevormd, zij
steeds met dankbaarheid zullen ge
denken, wat Holland voor hen heeft
gedaan.
Zij zullen de Hollandsche weldadig
heid niet vergeten.
De aartshertog besloot met in het
Hollandsch de gevoelens van dank
baarheid der Hongaarsche bevolking
nader te vertolken. De eerekroon van
Naastenliefde kan niemand Nederland
van het hoofd rukken. (Applaus).
De staatssecretaris spreekt.
De heer Pettko Szandtner, staats
secretaris van Hongarije zette hierna
uiteen, hoe voor den oorlog Hongarije
het gelukkigste land ter wereld was.
Men leefde er, ofschoon de bevolking
uit Hongaarsche, Duitsche en Slavi
sche rassen bestond, broederlijk te za-
men, en het was in den loop der jaren
een gebruik geworden, dat Hongaarsch
sprekende kinderen gedurende «eni
gen tijd bij Duitsche ouders werden
verpleegd, om Duitsch te leeren en
Duitsch sprekende kinderen bij Hon
gaarsche ouders, om de Hongaarsche
taal machtig te worden.
Na den oorlog, toen er in Hongarije
een algeheele ineenstorting kwam en
het land tot een derde van zijn vroe
gere grenzen werd terug gebracht, heb
ben de Nederlanders een taak op zich
genomen, die hem aan dit oude ge
bruik herinnerde. Echter met dit ver
schil, dat de Nederlanders geen te
genprestatie verlangden.
Voor dit blijk van zuivere naasten
liefde brengt spr. namens de Hongaar
sche regeering dank.
Mogen, aldus spr., de vriendschap
en sympathie tusschen Nederland en
Hongarije steeds gedijen.
Vivat Crescat Floreat Hollandia, Le
ve Nederland.
Prof. Dr. K. Kallay uit Budapest, die
de redevoeringen van de vorige spre
kers in het Nederlandsch vertaalde,
hierna zelf het woord nemend namens
de Protestantsche Kerken in Honga
rije, wees er op, dat de Leidsche hoo-
geschool in de geheele wereld beroemd
is dank zij vooral de wijze, waarop de
theologische-, juridische- en orientalis
tische wetenschappen er beoefend
worden.
Doch voor Hongarije, aldus spr.,
heeft Lelden nög grooter beteekenis,
doordat de koninklijke wetenschap
der liefde er gevestigd is.
Het Evangelie, aldus spr.,' predikt
liefde, maar daarnaast ook dankbaar
heid. De taal van de liefde is interna
tionaal en wordt niet gesproken met
woorden, doch met daden.
In dit verband wees spr. er op, wat
Leiden in dit opzicht heeft gedaan.
Dank zij het Leidsche Comité zijn
te Leiden en omgeving meer dan de
helft van het totaal aantal kinderen
geplaatst.
Wij zijn u daar zeer dankbaar voor,
aldus spr. Beter dan wie ook, weet
spr. door zijn langdurig verblijf in ons
land, wat Nederland heeft gedaan.
Het Hongaarsche kind is heenge
gaan, maar het Hongaarsche hart is
hier gebleven.
Het Leidsche Comité, de pleegouders,
uw land, uw Koningin, aldus besloot
spr., God zegene, beware en behoede
u van nu af tot in eeuwigheid. (Lang
durig applaus).
De heer van Nes nam hierna weder
om het woord en zegde aartshertog
Albrecht dank voor zijn gesproken
woorden en vervolgde:
De oorlog heeft zooveel ellende over
Hongarije gebracht, waaraan Neder
land geen schuld had, doch indien wo
niet hadden medegewerkt zooveel als
in ons vermogen was om die ellende
•te verminderen, zouden we mede
schuld gehad hebben aan het voortbe
staan der ellende. We hebben slechts
getracht onze christenplicht te ver
vullen.
God geve, dat voor Hongarije de toe»
komst beter mag zijn dan het verleden
Aan het begin van de bijeenkomst
toen aartshertog Albrecht van Honga.
rije en de leden der deputatie den
foyer der Stadsgehoorzaal waren bin-
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22l/i cent
Ingezonden Mededeeüngen dobbel tarief
Bij contract belangrijke redactie
Kleine Advertentiën - bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Binnenland.
Het bezoek van Aartshertog Albrecht
aan Leiden.
De 113de vergadering van de Algemeeno
Synode der Ned. Herv. Kerk gesloten.
De 50.000ste inwoner van Enschedé In
geschreven.
De brug voor Tholen is ter bestemder
plaatse aangekomen.
Olympisch avondfeest ten paleize.
Buitenland.
Steven Raditsj is gisteravond te Agram
overleden.
De kwestie der ontruiming van Rijn
land.
De herdenkingsdienst bij de Meenen-
poort te Yperen.
Amerikaansch protest bij de Nanking-
regeering wegens het bezet honden van
Amerikaansche eigendommen.
Nadere bijzonderheden over de gezon
ken Italiaansche duikboot
Spoorwegramp in Illinois,
Diplomatiek incident tusschen Estland
en Italië wegens dagbladstemmen over de
expeditie-Nobile.
Tot eind Augustus zullen de nasporin
gen naar de „Latham" worden voortgezet.
De Italiaansche regeering kondigt zeer
strenge maatregelen tegen de onzedelijk"
heid aan.
flirn i'illfl gfclMiMMMMBMMB—
nengetreden, en hun plaatsen hadden
ingenomen, bood een meisje den aarts
hertog een bouquet van wite leliën en
roode rozen met de linten in de Hon
gaarsche kleuren aan.
Eenige dames en heeren zongen
hierna een Hongaarsche hymne, waar
na de ongeveer 600 aanwezigen het
Wilhelmus aanhieven.
Aan het einde van de vergadering
kwamen vele pleegouders met Hon
gaarsche kinderen hij den aartshertog
hun opwachting maken.
Hij drukte ze allen de hand en sprak
dikwijls een oogenblik met hen.
Hiermede was de plechtigheid afge
loopen.
Op velen heeft ze een onverget'elijken
indruk gemaakt.
INLICHTINGEN VOOR AANSTAANDE
LEIDSCHE STUDENTEN.
Ten behoeve der in September e.k.
alhier nieuw aankomende studenten,
heeft de Senaat van den Bond van
Leidsche studenten een Commissie
benoemd, tot wier taak het zal be
lmoren aan hen, die dit wenschen,
voorlichting omtrent de studie te ver
schaffen.
In die commissie zullen alle facul
teiten en faculteitsafdeelingen verte
genwoordigd zijn.
Voornoemde Senaat-zal voorts weer
doen uitgeven de „Gids voor Eerste
jaars Studenten aan de Leidsche Uni
versiteit", welke dezer dagen, in den
boekhandel zal worden verkrijgbaar;
gesteld.
Behalve uitgebreide studie-inlich-
gen, collega-tabellen en adreslijst der
hoogleeraren, zal deze Gids nog tal
van gegevens bevatten, o.a. omtrent
academische instellingen en studen
tenverenigingen.
Mede zullen er adressen en spreek
uren der leden van bovengenoemde
commissie in voorkomen.
EXAMENS.
Voor het examen Duitsch M. O. (Ak
te A) slaagde te 's Gravenhage Mej. S.
Ilannivoort, alhier.
De heer E. F. de Jong, onderwij
zer te Rotterdam, onze vroegere stad
genoot, slaagde gisteren voor het exa
men Hoofdacte te Rotterdam.
Hedenmorgen had op het Stati
onsplein een aanrijding plaats tus
schen de electrische tram der H.T.M.
en de vrachtauto van de firma Spronk
aan de Witte Singel.
De vrachtauto, wjlde tusschen een
van den Rijnsburgerweg komenden
wagen en de tram doorrijden. De ruim"
to was te klein, waardoor de tram in
aanraking kvyam met de vrachtauto.
Van de tram werd de treepk.nk afge
reden. De auto was ernstiger bescha
digd. Het linkervoorspatbord werd ge
heel in stukken gereden en bovendien
was de voorband door de aanrijding
gesprongen.
