CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Dit oumraer bestaat uit TWEE Bladen
EERSTE BLAD.
„De ontzaclilijke beweging".
9 d» JAARGANGVRIJDAG 3 AUGUSTUS 1928NUMMER 2504
NIEUWE LEIDSÜHE CÖDBAN1
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Teleioonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936
Aangesloten op het Streeknet Lisse
ABONNEMENTSPRIJS
la Leiden ca buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal1 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
1878 3 Augustus 1928
Zoo werd den 20sten Augustus 1878
in het Handelsblad de beweging ge
noemd, eenig in de historie van ons
Christelijk Onderwijs, die op den
derden Augustus 1878 haar
hoogtepunt had bereikt in de aanbie
ding van het Volkspetitionne
ment aan Z. M. Koning Willem III.
Bovengenoemd blad zei niet te veel,
toen het aldus de volksbeweging van
1878 kenschetste.
Niet minder toch dan ruim 304.000
petitionnarissen, met een bijvoeging
van hen, die evenzeer een School met
den Bijbel verlangden, maar om ver
schillende redenen het smeekschritft
niet hadden geteekend, vertegenwoor
digden naar een matige berekening,
meer dan driekwart millioen zielen,
volgens den heer N. M. Feringa, se
cretaris van de Commissie voor het
Volkspetitionnement. Hierbij moeten
ook nog gerekend worden de ruim
164.000 Boomsche hoofden van huis
gezinnen. die mede tegen de gevreesde
wet geadresseerd hebben en die in
naam van nagenoeg het twee vijfde
deel der natie hebben gesproken.
Alles bij elkaar omvatte deze be
weging verre de helft van Nederlands
toenmalige bevolking, waarvan dhr.
Feringa in het Gedenkboek reeds
schreef het profetische woord: „Een
maal toch zal het blijken, dat 'n volk
niet tegen zijn wil van zijn histori-
schen bodem kan worden losgereten,
dat op den duur geen macht bestand
is tegen de macht der consciënties, die
zich steeds krachtiger zal openbaren".
En thans, na een halve eeuw, is dit
woord waarheid geworden. Ons land
is bijna 2000 Christelijke scholen rijk.
In Gods kracht is de onderdrukker
verslagen en als de Commissieleden
voor het Volkspetitionnement thans
eens konden aanschouwen, wat God
als de uitkomst van hun bidden en
strijden heeft gegeven, dan zou zeker
op dezen 3d en Augustus van hen de
krachtige opwekking uitgaan, om de
zen dag te doen gedenken de wonde
ren des Allerhoogsten, Die, al moest
do aardsche koning de volksbede af
wijzen, het voortdurend gebed tot den
Koning der koningen rijk verhoord
heeft.
Ds. H. Beuker, in Leiden onder de
ouderen nog wel bekend ,in 1878 deel
uitmakende van de Commissie voor
het Volkspetitionnement voor de Ver-
eeniging voor Gereformeerd School
onderwijs, gaf destijds in het Maand
schrift „De Vrije Kerk" een beknopte,
maar zeer goede beschrijving van de
ontvangst ten Hove. 1) Ook deze is ech
ter te lang om in dit artikel te wor
den opgenomen, maar we willen toch
even het hoofdmoment in herinnering
brengen, waarop, zoolas Ds. Beuker
schreef, „onze grijze en waardige broe
der Elout van Soeterwoude een aan
spraak begon aan den Koning, die
naar mijn gissing 20 25 minuten
duurde en die, wat inhoud, vorm en
toon betreft, een waar meesterstuk
mag heeten. Deze rede maakte op ons
allen, ook op den Koning, een zeer
merkbaren indruk. Dit kon trouwens
ook niet anders. Hij. die de geschiede
nis van Nederland en van zijn door
luchtig Vorstenhuis kent en die den
aard van den tégenwoordigen strijd
begrijpt, welke dat volk der martela
ren en der vrijheid thans in twee te
gen elkaar worstelende legers splitst,
die kon, bij het voelen der snaren,
door den waardigen spreker aange
roerd, niet onaangedaan blijven".
Dat bleef ook onze Koning Willem
niet, die met de meeste aandacht luis
terde en meermalen luide teekenen
van instemming gaf.
„Ik weet het" zoo antwoordde de
Koning o.m. „ik weet' het, het be
treft de toekomst van ons lieve Neder
land, het betreft het geluk van onze
dierbare kinderen".
„Nadat de Koning nu geheel de ver
gadering gecomplimenteerd had, de
beide voorzitters-woordvoerders de
band had gedrukt (Ds. v. Son en Jhr.
Elout v. S.) en Jhr. Elout aan tafel ge
nood igd had, verliet hij de kamer. Wij
legden nu elk ons boekdeel met zijn
handteek.eningen neder en verlieten
daarop het paleis des Konings".
De adressen waren verzameld in 14
folio-deelen en droegen tot opschrift:
Smeekschrift aan den ICo-
1) Opgenomen in: Geschiedkundig
Leesboek, verzameld door J. Schaap
Hz.
ning om een School met den
Bijbel.
Aan deze verzameling was toege
voegd een gelijke portefeulle, waarin
306 Adressen van Kerkeraden der Ned.
Herv. Kerk; een portefeuille met 108
Adressen van Kerkeraden der Christ.
Geref. Kerk; een portefeuille met
adressen van onderscheidene andere
Kerkgenootschappen en eindelijk nog
een met Adressen van onderscheiden
Corporatiën.
Het Smeekschrift zelf was gecalli-
grafeerd op papier van bijzondere qu&-
liteit en met buitengewoon zegel. Do
bladen waren samengevoegd met een
oranjelint.
De ontvangst bij den Koning deed
bij het afscheid Prof. van Velzen in
zijn dankwoord tot den Koning het
vertrouwen uitspreken, dat Z. M. de
gevreesde wet nooit zou teekenen.
Zoo was aller verwachting, maar
toch werd op den I7den Augustus d.
a. v. de wet door 's Konings handtee-
kening van kracht en kon het Han
delsblad den 20sten Augustus schrij
ven:
„De ontzachlijke beweging tegen 't
beginsel der neutraliteit ondernomen,
met een ijver en een inspanning, als
waarvan onze geschiedenis de weder
gade schier niet kent, is dus mis
lukt".
Dat is gelukkig géén profetisch
w'oord gebleken. Waar na dien 17den
Augustus de ondergang van het Chris
telijk Onderwijs verwacht werd, ook
wellicht door velen, die van Oranje 'n
dergelijke daad niet hadden verwacht
en niet minder een verhooring hunner
gebeden hadden verwacht, zooals zij
het in hun menschelijk denken 2ich
hadden voorgesteld.
Neerlands God zou echter opnieuw
op Zijn verrassende wijze ook dezen
Vrijheidsstrijd bekronen en 't straks
ook zoo doen loopen, dat de geestelijke
nakomelingen van de onderdrukkers
van 1878 moesten meewerken aan de
bevrijding van ons Christelijk Onder
wijs.
Eer het echter zoover was, moest 't
eerst nog door de diepte.
Maar we danken op dezen 3den Au
gustus den God van Neerlands volk en
zijn kroost voor zulk een glorieuze
uitkomst.
Nog moet verder gestreden. We zijn
er nog niet geheel, maar een gedenk
dag als deze van Gods groote daden,
staalt opnieuw den moed, dubbel noo-
dig in deze dagen, nu onze jeugd op
allerlei wijze van God en Zijn dienst
wordt afgetrokken.
STADSNIEUWS.
DE VERJAARDAG DER
KONINGIN-MOEDER.
Hoewel er hier ter stede weinig
feestelijkheden georganiseerd waren
ir- verband met den verjaardag van
H. M. de Koningin-Moeder, bracht dit
toch gisteravond een gezellige, vroo-
lijke drukte in de stad.
In het centrum der belangstelling
stond de Korenbeurs, die met haar
feestverlichting een feeërieken aan
blik bood. Het concert, dat daar gis
teravond gegeven werd door het
Leidsch muziekcorps, directeur de
beer J. C. Geijp, stond op een hoog
peil. Jammer was alleen, dat de talrij
ke menigte, die dit aanhoorde, zich
niet wat rustiger gedroeg, dan had
men nog meer van de muziek kunnen
gtnieten.
OVERDRACHT RECTORAAT.
Maandag 17 September, des namid
dags 2 uur, zal de rcetor-magnificus
prof. dr. A. J. Wensinck in het groot
auditorium der Universiteit verslag
uitbrengen van de lotgevallen der
Universiteit in den cursus 1927/'28 en
vervolgens de rectorale waardigheid
overdragen aan zijn opvolger prof.
jhr. mr. dr. W. J. M. van Eysinga.
TWEEDE ZOMERCONCERT
Gisteravond, precies te kwart over
acht ving het tweede Zomerconeert in
de Pieterskerk, voor een veel grooter
auditorium dan de vorige maal aan.
De toehoorders, die zich niet naar
een andere muziekuitvoering hebben
begeven, zullen hun avond zeker niet
beklaagd hebben, daar de uitvoering
op een hoog peil stond.
Als no. 1 gaf de heer Leo Mens een
Praeludium en FUga c-dur Van J. S.
Bach.
Na het jubelend Praeludium kwam
de streng gespeelde Fuga, waarin we
wederom de technische vaardigheid
van den heer Leo Mens konden be
wonderen.
Bij no. 2 konden we de celliste, Mej.
Belinfante, in de Suite No. 1 ln g-dur
van J. S. Bach beluisteren.
Dit uit vijf deelen bestaande werk
werd als cello-solo- uitgevoerd. Hoe ge
tuigde dit geheele werk van haar schit
terende techniek. Hoe toonde zij spoe
dig, dat zij haar instrument, na on
stuimige passages, ook kon laten or
gelen. Zoo nu en dan kregen wij het
instrument meerstemmig te hooren in
de meest verrassende wendingen. Zij
heeft he.t zware stuk, Bach is daar be
kend voor, mooi vertolkt.
No. 3 was de Sonate No. 1 van P.
Locatelli, bestaande uit drie deelen,
uitgevoerd door den heer J. H. Feit-
kamp.
Dit werk, naar een handschrift uit
de Leidsche Universiteits-bibliotheek
door hem bewerkt, wa9 een schitte
rende prestatie van zijn kunnen.
Zeer sober begeleid door den orga
nist, was het één jubel, nu eens hoog
zwevend boven den donkeren orgel-
grond, dan weer, b.v. in het Andante,
met trage wiekslag voortgaand, ging
het in het derde deel in snelle vlucht
de hoogere sferen in. Schitterend ge
speeld.
Wat was no. 4: Orgelchoral „In dul-
ci jubilo" van J. S. Bach, voor orgel,
mooi. Hoe fijn werd de melodie door
den organist met de schalmei ingezet,
waarna, met teere hemelstemmen af
gewisseld, de melodie vervolgd werd.
Fijn en teer is dit korte stulcske ver
tolkt.
Het glanspunt van den avond werd
gevormd door no. 5: Trio-Sonate Voor
fluit, cello en orgel, van A. Lotti.
Dit uit vier deelen bestaande stuk
liet ieder der solisten aan het „woord"
komen. Beurtelings hadden zij de me
lodie en daaronder en daarboven een
tonenweefsel, dat verrukkelijk klonk.
Hoe kwinkeleerde de fluit, wat zong
de cello, en hoe gedragen klonk de or
gelbegeleiding. Wat een accurate sa-
menstemming; welk een harmonie!
Hoe deed dit stuk ons verlangen,
dit muzikale klaverblad meer te hoo
ren. We hebben genoten.
No. 6 was het Andante in c-dur Van
Mozart, voor fluit en orgel.
Hier toonde de heer Feldkamp, dat
hij zijn „kamp" in het „veld" had op
geslagen en het vogelengezang had be
luisterd, wat vooral in de zangerige
en jubelende Mozart-muzlek tot uiting
kon komen. Ook hier was de begelei
ding mooi en kwamen de echte Mo-
zart-trekjes mooi tót hun recht.
No. 7 was een Prélude in b-mineur
van César Franck, voor orgel.
Een teer en droevig stukje, 'n droom,
in het midden even oplevend, maar
dan weer in een mijmering verzin
kend, totdat het met zachte harpklan-
ken geheel oplost in het niet. Teere
en droeve mijmerende muziek.
No 8 was een fluitsolo: Syrinx, van
Debussy.
Hier kregen we de heer Feitkamp
als solist te hooren, waarin hij zich,
hoewel kort geheel kon uiten en ons
zijn prachtig instrument kon laten
bewonderen. Wij vroegen ons af, of er
soms registers op zijn instrument wa
ren. Want hoorden wij niet in de lage
passages de cello en was het niet, als
hoorden wij het zwakke hoorntimbre?
Overigens was het stukje op zichzelf
zeer eigenaardig, dat ons verbaasde
door zijn eigenaardig slot, wat wel
haast nog niemand verwacht had. Het
deed renigszins aan. of de solist van
ontroering niet Verder kon.
Als slot kregen we nogmaals onze
celliste te hooren in: Du vent qui pleu-
re, van Delune.
Ook hier werd zij weer gedragen en
gesteund door het orgel, en sloeg zij
zich dapper door de hier liggende
technische voetangels en klemmen
heen. Alleen vonden we hier de bege
leiding zoo nu en dan wat zwaar,
waardoor de lage passages van de cel
lo ietwat overstemd werden.
Wij hebben van hun spel genoten,
cn hopen haar, zoowel als onze fuitist
meer in onze Sleutelstad te hooren.
Het is een avond van hoogstaand
muzikaal genot geweest, en de opge-
komenen zullen zich hun gang naai
de Pieterskerk niet betreurd hebben
Het volgend concert heeft plaats op
31 Augustus a.s., door het Palestrina
a cappella-koor, onder leiding van
den heer Jos Vranken.
We hopen, dat dit concert wéér be
ter bezocht zal zijn; de concerten zijn
het ruimschoots waard.
L- W. St.
ONZE MUSEA.
Het aantal bezoekers van het Rijks-
museum van Oudheden alhier be
droeg gedurende het tweede kwartaal
van dit jaar 2226, dat van het Rijks-
E thnograpiseh museum alhier 801
personen.
EEN STUDIEREIS.
Naar wij vernemen zal door de ge
zamenlijke boter- en kaascontrolesta-
tions in Nederland in de week van 17
- 23 September a.s. een studiereis in
Ntderland worden georganiseerd. Ver
schillende Fransche, Duitsche en En-
gelsche vooraanstaande personen uit
de buitenlandsche vakkringen zullen
hieraan deelnemen. Een bezoek zal
o.m. worden gebracht aan de fabriek
van de Vereeniging „Het Kaasmerk"
aan den Roomburgerweg, alhier.
AUTO-TOCHTJE.
Op 15 Augustus zal de Leidsche
Reis-V'ereeniging „De Zwaluw" met le
den een autotochtje per N.A.L. maken
door het Gooi en vervolgens over Hil
versum—Amsterdam des avonds naar
Leiden den terugtocht aanvaarden.
LEIDSCHE
BELASTING-OPHAALDIENST.
Genoemde dienst heeft in de afge-
lccpen maand aan den Rijksontvanger
afgedragen een bedrag van f 24.004,64.
Het aantal leden bedraagt thans 3004
EXAMENS.
Voor het examen nuttige handwer
ken is te Rotterdam geslaagd mej. T.
Dekker, alhier.
Aan de Tuinbouwschool Huis te
Lande te Rijswijk werd na voleindi
ging van den 3-jarigen cursus het di
ploma uitgereikt aan de dames H.
Kern en R. M. E. van Hexküll, alhier.
Voor het examen Engelseh M. O.
(akte A) slaagden te Utrecht de dames
J. P. R. Dikshoorn en H. James alhier.
KEURINGSDIENST VAN WAREN.
Verschenen is het verslag van de
werkzaamheden van den Keurings
dienst van Waren voor het district'
Leiden, gedurende het jaar 1927, uit
gebracht door den Directeur-Schei
kundige van den Keuringsdienst, J. J.
van Eek.
Wij ontleenen daaraan het volgende:
Het gebied waarover de bemoeiin
gen van den Keuringsdienst zich uit
strekken bleef ongewijzigd. Het bestaat
uit 36 gemeenten, die op 31 December
1926 telden 219539 inwoners, waarvan
69718 in de gemeente Leiden, die als
centrale gemeente is aangewezen.
Op 31 December 1927 was het per
soneel samengesteld uit den directeur-
scheikundige, een scheikundige, een
hoofdkeurmeester, 5 keurmeesters, 2
analysten, een boekhouder, een klerk
en een bediende, terwijl een drietal
dames al9 volontairs werkzaam waren.
De bestaande verordeningen op den
Keuringsdienst van Waren en op de
Keuring van Waren bleven onveran
derd. Het aantal Koninklijke Besluiten
tot toepassing van de artikelen 14 en
15 der Warenwet werd vermeerderd
met een „Kaashesluit" van 17 Dec.
1927, Staatsblad No. 396.
Op te merken valt, dat over het al
gemeen de grove knoeierijen die in
vroeger jaren zoo herhaaldelijk in den
levensmiddelenhandel werden aange
troffen, niet meer of zelden voorko
men, terwijl ook afkeuringen wegens
het verkeeren in ondeugdelijken toe
stand (bederf) minder vaak noodig
zijn en in den regel slechts kleine par
tijen betreffen. De voortdurende aan
wijzingen die door de opsporingsamb
tenaren aan winkeliers worden gege
ven omtrent het doelmatig bewaren
van bederfelijke artikelen, schijnen
langzamerhand te gaan doorwerken,
waardoor ongetwijfeld veel onnoodig
bederf en verlies wordt voorkomen.
Over het algemeen valt over de mede
werking van de zijde der gecontroleer-
den niet te klagen. Slechts in twee ge
vallen werd verzet ondervonden, één
maal van een melkverkooper die, toen
hij op het punt stond melk af te leve
ren, de melkbus leegstortte en één
maal op de veemarkt bij de inbeslag
name van een hoeveelheid z.g. onbe
heerde, niet aangezuurde marktvee-
melk. In beide gevallen werd proces
verbaal opgemaakt tegen de betrokken
personen.
Het aantal mrvr,-"s, dat op het la-
bcratorium werd onderzocht, vertoont
bij dat van het vorige verslagjaar een
niet onbelangrijke stijging en bedroeg
1?303. Ook het aantal verkoopplaatsen,
pakhuizen en werkplaatsen, dat werd
geïnspecteerd is niet onbelangrijk ver-
n eerderd. Het bedroeg in 1927: 3957.
Opgemerkt zij dat dit aantal 'alleen
weergeeft de winkels enz. die-werden
geïnspecteerd en waarbij zooveel doen
lijk alle aanwezige voorraden werden
gecontoleerd. Oppervlakkige inspecties
zijn buiten beschouwing gelaten.
De monsters die op het laborato
rium Werden onderzocht bestonden
uit:
Melk 7425, Afgeroomde melk 54, Kar
nemelk 195, Andere producten 55.
Kaas 2, Boter, melange en margarine
167, Spijsvetten en oliën 285, Worst en
andere vleesch waren 180, Diverse
meelsoorten 353, Gedroogde vruchten
en zaden 13, Brood en gebak 84, Cacao
en cacaöproducten 220. Suiker, stroop,
honing, snoepgoed, enz. 330. Koffie en
thee 110, Koffiesurrngaten 57, Spece
rijen en zout 414, Alcoholische dran-
kt-n 136, Azijn 233, Verdelgingsmidde-
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewon* Adrertentiën per regel 22'/j cent
Ingezonden Mededeellngen dnbbel tarief
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Adrertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da»
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Binnenland.
Heden is het 50 jaar geleden, dat het
Volkspetitionnement plaats had.
Dr. V. H. Rutgers neemt de benoe
ming tot lid van de Tweede Kamer
niet aan.
Opgewekte feesten ter gelegenheid
van den verjaardag van H. M. de Ko
ningin-Moeder.
Dr. Brantjes, de Gouverneur van
Curasao treedt ai.
Buitenland.
Brunet, de voorzitter der Belgische
Kamer, heeft als zoodanig en ook als
afgevaardigde bedankt.
Kellogg over het anti-oorlogsver-
dxag.
Op de Pressa te Keulen wordt een
Chr. Perscongres georganiseerd.
Mislukte Oceaanvlucht van Court"
ney.
Het rapport van de „Malygln".
Nieuwe expeditie van de „Krassin"
cfni Amundsen te zoeken.
f len voor insecten 15, Vruchtensap 114,
f Limonadesiroop e.d. 148, Jam en
Huishoud jam 153, Water 12, Huishou
delijke artikelen 286, Controle mon
sters 5, Op verzoek van Gemeentebe
sturen 20, Op verzoek van particulie
ren 170, Diversen 37, totaal 11303.
In het verslag wordt voorts een uit
voerige uiteenzetting betreffende de
verschillende waren gegeven.
Wat de keuringen ter plaatse be
treft, wordt over de visebkeuring het
volgende medegedeeld:
De stad Leiden en het district wor
den voornamelijk bediend door de
Katwijksche vischventers en visch-
auto's. Een klein gedeelte der ver
kochte visch wordt door de Ivatwijk-
sthe visschers zelf gevangen doch
het meerendeel wordt vanuit IJmui-
den aangevoerd.
De Leidsche vischhandelaren even
als die uit Alphen, Boskoop, Lisse, be
trekken hun visch veelal regelrecht
van IJmuiden. In het voor- en najaar
wordt door Volendammer venters
meerdere malen per week versche
spiering aan den man gebracht, ter
wijl in de wintermaanden een Zeeuw-
sc-he mosselschipper de stad om de 10
dagen met een scheepslading mosse
len voorziet.
De bokkingmarkt werd in 1927 meer
dan eens overvoerd met de z.g. IJbok-
king, in de maand April werden bijna
dagelijks tusscben de 4G0 A 500 kisten
verhandeld.
Ook de handel in riviervisch was dit
jaar grooter en omvangrijker dan vo
rige jaren.
Zooals gewoonlijk geschiedde de
keuring van visch eiken morgen op
liet stationsemplacement bij de aan
komst der tram of in de Boerhaave-
straat waar de venters hun visch sor-
teeren.
Bijna eiken dag werden de winkels
ir Leiden geïnspecteerd, terwijl de
voornaamste plaatsen in het district
Leiden eens per week werden gecon
troleerd.
Gebleken is dat de visch langer goed
blijft in overdekte wagens dan wan
neer ze uit manden, los in de wagen
geplaatst wordt verkocht. Een tiental
venters verkoopt meer fijnere visch-
soorten aan de meer gegoede ingezete
non. Zij hebben zich in die kringen een
vaste clientèle gevormd aan welke zij
de visch tegen flinke prijzen afzetten.
De overigen houden zich meer be
zig met den eigenlijken straatverkoop.
In den regel bestaat de koopwaar van
deze laatste venters uit goedkoopere
visch, als kleine schol, schar, noord-
ztebot, kleine schelvisch, .vijting, klei
ne grauwe poon, welke hoofdzakelijk
onder den breeden zoom der burgerij
van de hand wordt gezet.
In vorige verslagen is reeds mel
ding gemaakt van de onvoldoend
strenge keuring op visch in de groot
ste Nederlandsche aanvoerplaats IJ
muiden. Een verscherping van bet
Uozicht aldaar zou voor alle Keurings
diensten van Waren een groote ver
lichting zijn.
Het aantal gekeurde partijen vi9ch
bedroeg 13494, naar aanleiding waar
van 878 waarschuwingen werden gege
ven en 1234 afkeuringen plaats had
den.
Proces-verbaal behoefde niet te
worden opgemaakt.
Tenslotte volgt een lijst van afkeu
ringen, gerangschikt naar de gemeen
ten, alsmede eenige tabellen, gespeci
ficeerd naar de gemeenten en de
waren.