CHRISTELIJK D AC BLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
ZATERDAG 5 MEI 1928
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. 1 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertenliën per regel 22',t cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertenliën bij vooruitbetaling*
van ten hoogste 30 woorden* worden da*
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Dit nummer beslaat uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Ongewenscht alarm.
Het was te voorzien, dat het rap
port der Commissie, die op de jaar
vergadering der Vereeniging voor
Gereformeerd Hooger Onderwijs, in
1927 te Arnhem gehouden, benoemd
werd, in breeden kring aandacht zou
trekken.
Als een donkere chaduw hing het
feit, dat een viertal Hoogleeraren en
Lectoren van de Vrije Universiteit
Dr. Geelkerken volgde en daarmede
de vraag naar den grondslag van deze
Hoogeschool ook in den boezem der
Vereeniging was ingedragen. Direc
teuren gaven, hij monde van den heer
Colijn, geruststellende verklaringen,
maar wenschten toch de vraag com
missoriaal te maken.
Deze Commissie bestaande uit de
heeren: J. J. C. van Dijk, oud-minister
van Oorlog; Prof. Mr. A. Anema, Dr. K.
Dijk, Ds. T. Ferwerda, Prof. Dr. F. W.
Grosheide, Mr. Th. Heemskerk, A. W.
F. Idenburg, Prof. Dr. J. Ridderbos, J.
Schouten (het Tweede Kamerlid), en
Mr. H. J. Hellema (secretaris), kreeg in
opdracht te onderzoeken of art. 2 der
statuten zoo is te interpreteeren, dat
tot de daar genoemde Geref. beginse
len behoort het goddelijk gezag der H.
Schrift, gelijk de Geref. Kerken in
Nederland dit in haar kerkel. vergade
ringen hebLen beleden en handhaven.
Ten einde dit rapport vroegtijdig ge
noeg in bezit te hebben om op de jaar
vergadering, dit jaar te Middelburg te
houden, te kunnen behandelen, werd
aan de Commissie een termijn gesteld
Deze Commissie heeft dien termijn
nauwelijks overschreden en kwam
met een duidelijk geformuleerde uit
spraak, zooals reeds in de pers is ge
publiceerd.
Zooals te voorzien was, is, nog vóór
dat de Christelijke dagbladen een oor
deel konden uitspreken, de groote li
berale pers met een beoordeeling ge
komen.
Eigenaardig is nu dat de Nieuwe
Rotterdamsche Courant zich door
haar Gereformeerde medewerkers laat
voorlichten op zoodanige wijze, dat
het veel heeft van een algemeen alarm
sein.
In de eerste plaats wordt aan dit
rapport de waarde toegekend van een
absolute veroordeeling van het viertal,
de Proff. Pos, Woltjer en Diepenhorst
en den Lector Zevenbergen. In de
tweede plaats wordt naast deze grond
slag-kwestie nieuwe moeilijkheid
met het oog op de uitbreiding der
Vrije Universiteit opgeworpen.
Tot juist begrip is het gewenscht
de heide conclusies en het advies aan
hot slot nader te bezien.
De beide conclusies luiden:
„le. Hoewel leerstellige uitspraken
van belijdende Gereformeerde Kerken,
hetzij deze hier te lande, hetzij ze in
het buitenland zijn gevestigd, voor de
beantwoording van de vraag, wat de
tn art. 2 genoemde Gereformeerde be
ginselen inhouden, van groote betee-
kenis zijn, bezitten ze als zoodanig in
den kring der Vrije Universiteit uiter
aard geen juridisch-bindend gezag,
daar deze een zelfstandig bestaan
heeft naast de Kerk en voor de hand
having van haar Gereformeerd ka
rakter haar eigen Statuut en inrich
ting bezit.
Wel heeft de Vereeniging in art. 2
barer Statuten aan de Formulieren
van Lenigheid een dusdanig bindend
gezag toegekend, maar alleen doordat
un voor zoover zij aan deze een plaats
heeft gegeven in de omschrijving van
haar grondslag; daarom volgt hieruit
niet, dat dit gezag in dienzelfden zin
nok toekomt aan andere kerkelijke
uitspraken, ook al bedoelen deze niet
anders, dan om genoemde Formulie
ren te handhaven of uit te werken.
2e. Zoowel op grond van de bewoor
dingen van art. 2 als van de eenstem
mige uitspraken van de stichters en
woordvoerders der Vrije Universiteit
moet geoordeeld, dat volkomen te
recht binnen den kring van de Ver
eeniging voor Hooger Onderwijs op
Gereformeerden grondslag algemeen
wordt aangenomen, dat tot de Gere
formeerde beginselen, in art. 2 ge
noemd als grondslag voor alle onder
wijs, dat in hare scholen gegeven
wordt, behoort het Goddelijk gezag
der Heilige Schrift gelijk dat wordt
beleden in de drie formulieren van
Lenigheid, door de Nationale Synode
van Dordrecht voor de Nederlandsche
Gereformeerde Kerken vastgesteld.
Dit sluit in, dat alwat de H. Schrift
ons mededeelt of leert, onvoorwaarde
lijk wordt aanvaard, en sluit uit een
willekeurig handelen met de Heilige
Schrift of met haar uitspraken, en der
halve ook het in twijfel trekken van
den letterlijken zin van bestanddee-
len van het heilige geschiedverhaal,
zonder het aanvoeren van deugdelijke,
met het Schriftgezag bestaanbare
gronden.
Wat bedoelt nu conclusie één?'Wat
wordt-daarmede uitgesproken?
Wij willen er met nadruk op wijzen,
dat men voorzichtig zij om hier niets
meer te lezen dan er staat. Het is een
conclusie die kort is samengevat,
waarvan elk woord beteekenis heeft,
maar ook in onderling verband gele
zen worden moet.
Deze conclusie bedoelt dat for
meel de Vrije Universiteit geen ker
kelijke inrichting is en voor het hand
haven van haar Gereformeerd karak
ter haar eigen statuut volgen moet.
Maar de conclusies zijn niet alle
negatief. Conclusie 2 stelt positief hoe
materieel statuut en inrichting in
dit geval functioneert. Zeer duidelijk
wordt uitgesproken, dat de Vrije Uni
versiteit geen standpunt toelaten of
dulden kan, dat ingaat tegen of be
doelt een willekeurig handelen met de
Heilige Schrift. Dat derhalve niet in
twijfel mag worden getrokken de let
terlijke zin van bestanddeelen van het
heilige geschiedverhaal, zonder aan
voeren van deugdelijke met het
Schriftgezag bestaanbare gronden.
Met geen woord wordt hier van het
Kerkelijk conflict gerept. Alleen wordt
het feit, dat de aanleiding was tot de
breuk met Dr. Geelkerken genoemd.
Naar onze meening richten zich de
ze conclusies dan ook niet rechtstreeks
tegen de vier genoemde hoogleeraren.
Hoogstens kan men zeggen dat een
standpunt wordt ingenomen, dat pa
rallel loopt met de uitspraken van de
Asser en Groninger Synode.
Maar de Commissie duidt dit nog
sterker aan in een advies aan het slot:
„De Commissie vertrouwt, zoo
zegt ze dat Uwe Colleges zich met
deze conclusies kunnen vcreenigen en
adviseert U, de aan U voorgelegde
vraag in dezen geest te beantwoorden.
Zij meent hieraan echter te moeten
toevoegen, dat de tweede conclusie, in
verhand met de statutaire bepalingen,
niet als uitspraak met rechtsgevolg
gegeven kan worden door Uwe colle
ges, dan als beslissing naar aanlei
ding van een concreet geval dat aan
uw oordeel zou worden onderworpen".
Hiermede heeft de Commissie scherp
gesteld, dat alleen een opzettelijk zich
stellen tegen deze uitspraak de hoog
leeraren zou doen breken met de
Universiteit. Wanneer de vier heeren
in kwestie aan de Vrije Universiteit
blijven wil dit voortaan publiek en
officieel beteekenen, dat zij geen an
der standpunt ten opzichte van de
Heilige Schrift en den gTondslag der
Universiteit innemen.
Het is daarom naar onze meening
onjuist wat de Nieuwe Rotterdamsche
Courant ten dezen aanzien veronder
stelt.
„Indien dus zoo zegt ze een der
vier betrokken docenten dogmatisch
met dr. Geelkerken wenscht mee te
gaan, is na het aanvaarden dezer con
clusies zijn positie aan de Vrije Uni
versiteit onhoudbaar geworden. En
indien de vier docenten aan de Vrije
Universiteit zullen blijven dan beduidt
dit publiek, dat zij voortaan geacht
willen worden zonder eenig voorbe
houd materieel (dat is dus: dogma
tisch) aan de zijde van Assen en Gro
ningen te staan.
De commissie brengt dus de zaak
ongetwijfeld tot een beslissing".
Wij zijn het eens met de conclusie,
dat de Commissie ongetwijfeld een be
slissing brengt maar dan een beslis
sing geheel los van den Kerkelijken
strijd.
Evenmin als we behoeven te veronder
stellen, dat de leden der gemeente die
Dr. Geelkerken volgden, allen hoofd
voor hoofd zijn afwijkend gevoelen on
derschrijven, evenmin komen de vier
hoogleeraren in conflict met de Uni
versiteit indien ze lid blijven van de
Kerk van Amsterdam-Zuid in H. V.
Het is dan ook van de Nieuwe Rot
terdamsche Courant een ongewenscht
alarm, waar wij niet op in gaan.
De andere punten hopen wij in een
volgend artikel te bespreken.
STADSNIEUWS.
ZEVENDE LUSTRUM-VIERING
VAN „ST. AUGUSTINUS".
De R. K. Studentenvereeniging „St.
Augustinus" alhier, viert heden, mor
gen en Maandag zijn 7de lustrum.
Opgericht 35 jaar geleden door eeni-
ge studenten uit dien tijd, waaronder
de latere minister, Prof. Aalberse en
wijlen den Staatsraad, Prof. Struycken
is deze vereeniging thans uitgedijd tot
een centrum van R. K. studenten te
Leiden, welke zij vrijwel allen omvat.
Hedenmorgen is de lustrumviering
begonnen met een plechtige Hoogmis
in de St. Lodewijkskerk, welke werd
opgedragen door den Zeer Eerw. Prof.
Groenen, Hoogleeraar aan het Groot-
Seminarie te Warmond en moderator
der jubileerende vereeniging.
Prof. Groenen werd hierbij geassis
teerd door de wel eerw. heeren E.
Krüytzer, als diaken; G. P. Th. Gerrit
sen O. E. S. A., als sub-diaken; terwijl
de weleerw. Mr. .J van Balgooy als
ceremoniarius fungeerde.
Onder de aanwezigen in het kerk
gebouw waren o.m. de burgemeester
van Leiden, Mr. A. van de Sande Bak-
huyzen, alsmede de rector magnifi
cus der Leidsche Universiteit, Prof.
Wensinck, en de secretaris van den
Leidschen academischen senaat, Prof.
Van Eysinga met, hun echtgenooten,
alsmede Prof. Dr. L. van Itallie.
Nadat de H. Mis was geëindigd, ver-
eenigde men zich aan een gemeen
schappelijk ontbijt in het vereenigings
gebouw, dat zoowel uit- als inwendig
kwistig met groen, bloemen en plan
ten was versierd.
Des middags had in het groot audi
torium der Leidsche Universiteit de
officieele opening van het lustrum
feest plaats.
Onder de talrijke aanwezigen waren
hier: Mgr. Taskin, vicaris capitularis
te Haarlem; verschillende R. K. Ker
kelijke autoriteiten, een groot aantal
reünisten, eenige leden van het ge
meentebestuur van Leiden, de reetor-
magnificus en de secretaris van den
Leidschen Academischen senaat, de
professoren Wensinck en Van Eysin
ga, Keesom, Van Itallie, Welschen O.
P., Aengenent en Verhaar.
Voorts deputaties van de Unie van
R. K. Studenten te Leiden, van den
Bond van Leidsche Studenten en van
de zustervereenigingen in den lande.
De praeses van St. Augustinus open
de het lustrum met een rede, waarin
hij een overzicht gaf van de geschie
denis der vereeniging. Hij wees er
daarbij op, dat mannen als Prof. Aal
berse en wijlen Prof. Struycken, in
dertijd het inititatief hebben genomen
tot de oprichting en dat de te
genwoordige minister van. Staat, Jhr.
Ruys de Beerenbrouck, haar eerste
voorzitter is geweest.
Spr. deed verder uitkomen, dat de
vereeniging thans een bloeitijd door
maakt, zoowel wat haar doelstelling
als het getal leden betreft, dat thans
tot bijna 200 is gestegen.
Spr. eindigde met den wensch, dat
St. Augustinus steeds in bloei mocht
toenemen.
Hierna heeft Prof. Dr. A. H. M. J.
van Rooy uit Amsterdam de feestrede
gehouden, wat hij deed naar aanleiding
van den naam der vereeniging: „Sint
Augustinus".
Spr. schetste hierin de groote be
teekenis van St. Augustinus, den bis
schop van Hippo, wiens levensloop en
godsvrucht hij aan een bespreking on
derwierp..
Na de feestrede heeft het bestuur
receptie gehouden in het vereenigings-
gebouw „Eigen Huis" aan het Rapen
burg, waar talrijke bezoekers het be
stuur kwamen geluk wenschen.
Hedenavond hebben in „Eigen Huis"
de ontvangst en de samenkomst der
reünisten plaats.
PROF. DR. B. D. EERDMANS.
Vandaag herdenkt Prof. Dr. B. D.
Eerdmans, oud-lid van de Tweede Ka
mer, oud-lid van den Gemeenteraad,
en hoogleeraar in de uitlegging van
het Oude Testament, de geschiedenis
van den Israëlietischen godsdienst en
van de Israël ietische letterkunde aan
de Rijksuniversiteit alhier, den dag,
waarop hij voor 30 jaar zijn hooglee-
raarsambt aanvaardde.
DANKBETUIGING
VAN MEVROUW LORENTZ.
Mevrouw Lorentz heeft een schrij
ven gericht aan den secretaris-gene
raal van den Volkenbondsraad, waar
in zij dank uitspreekt voor den brief,
dien Sir Eric Drummond haar toege
zonden had in opdracht van den Vol
kenbondsraad, om het leedwezen van
den Volkenbond over het overlijden
van Prof. Lorentz te betuigen.
Mevr. Lorentz verklaarde getroffen
te zijn door de hulde, die Briand in de
zitting van den Volkenbondsraad aan
de nagedachtenis van haar echtgenoot
gewijd heeft, en verzocht den secreta
ris-generaal haar dank over te bren
gen aan den Volkenbondsraad en in
het bijzonder aan Briand.
COLLEGES GRIEKSCH.
Tijdens de ziekte van Prof. Dr. J. J.
G. Vürtheim, lioogleeraar in de Griek-
sche taal- en letterkunde aan de Uni
versiteit alhier, zullen diens colleges
grootendeels worden waargenomen
door Prof. A. W. Byvanck.
OUDE KANT.
De Tentoonstelling van Oude Kant
in de Lakenhal trekt niet zoo veel be
langstelling, als redelijkerwijs mocht
worden verwacht,
Dat is jammer!
Velen zullen denken: „Oude kant,
wat heb je daar nu aan?"
Dat is heel verkeerd gedacht. De
oude kantstoffen zijn heel mooi, won
deren van vlijt en fijnen kunstzin
al heeft men er geen verstand van.
Men gaat er ook niet naar toe, om
kantwerken te leeren, maar enkel om
zijn historisch-artistiek inzicht te ver
diepen. om onder de bekoring van het
mooie te komen.
De Leidsche Kunstvereeniging heeft
voor deze zeer bijzondere expositie
veel moeite gedaan en niet het minst
Mej. Siegenbeek van Heük'elom.
Men stelle de expositie toch op prijs
Met 13 Mei wordt ze beslist gesloten
CARNEGIE HELDENFONDS.
Verschenen is het jaarverslag 1927
van het Camegie Heldenfonds voor
Nederland.
De balans sluit op een totaal aan in-
komsten en uitgaven van 942.845,26.
De verlies- en winstrekening wijst
een saldo winst aan van 29.598,78.
Wekelijks werden 37 vaste uitkee-
ringen gedaan, terwijl in 98 gevallen
ondersteuningen, belooningen en on
derscheidingen werden toegekend.
Ook verschillende Leidenaars en
menschen uit onze omgeving hebben
priizen toegekend gekregen.
Zoo is vanwege het Carnegie Hel
denfonds voor Nederland in 1927 o.a.
toegekend wegens het redden van
drenkelingen met levensgevaar: aan
N. van Riin, kantoorbediende te Kat
wijk aan Zee, een getuigschrift in lijst;
J. van Vliet, koopman te Rijnsburg,
een bedrag van 35; aan P. Versluis,
onderbaas aan de Leidsche Zoutkeet
getuigschrift in lijst; aan U. W. H
Stheeman, student te Leiden, een
bronzen medaille; aan W. F. van Wei
zen, lo9 werkman te Leiden, een be
looning van 30; aan K. Stoker, los
werkman te Bodegraven, een beloo
ning en schadevergoeding van 25;
aan C. H. van Starkenburg. bloemen-
koopman te Rijnsburg, een belooning
en schadevergoeding van 50; aan C.
Nievaart, typograaf te Leiden, een be
looning van 25; aan L. Verkoren,
buurtschipper te Leiden een belooning
en schadevergoeding van 30.
WONINGBOUWVEREENIGINGEN
Op Donderdag 10 Mei a.s. zal in de
groote zaal van het Volkshuis (Apo-
thekersdijk) vanwege de federatie van
te Leiden gevestigde woningbouwver-
eenigingen een lezing met lichtbeel
den worden gehouden, door Mr. Dr. J.
Versteeg, secretaris van den woning-
dienst te Amsterdam, over het onder
werp: „Volkshuisvesting in verband
met de Volksgezondheid".
De avond wordt opgeluisterd met
muziek en belooft zeer interessant te
worden.
OUD-LEERLINGEN DER AMBACHTS
SCHOOL.
Eenige oud-leerlingen van bovenge
noemde school hebben het plan op
gevat een vereeniging te stichten, ten
einde den band, tijdens de schooljaren
ontstaan, aan te houden.
Van verschillende zijden mochten
zij reeds blijken van sympathie ont
vangen.
Er heeft zich dan ook een voorloo-
pig comité bestuur gevormd, dat alle
oud-leerlingen oproept tot een verga
dering op 9 Mei a.s., waarvoor we
naar de advertentie in dit nummer
mogen verwijzen.
MAATSCHAPPIJ DER NEDERLANDSCHE
LETTERKUNDE.
Adamantios Koraïs en Nederland.
In de gisteren (Vrijdag) avond gehou
den maandelijksche bijeenkomst der Maat
schappij der Nederlandsche Letterkunde,
heeft prof. dr. D. C. Hesseling, hooglee
raar in het nieuvv-Grieksch aan de Leid
sche Hoogeschool gesproken over: Ada
mantios Koraïs en Nederland.
Koraïs (17481833) de man, die als filo
loog en taalhervormer, maar vooral als
strijder voor de geestelijke verheffing van
zijn volk, in Griekenland nog steeds bui
tengewoon geëerd wordt, heeft voor zijn
vorming*aan den invloed van Nederlan
ders veel te danken gehad.
In Smyrna was het de predikant Ber
nard Keun, die zijn eerste studies leidde;
gedurende zijn zesjarig verblijf te Amster
dam (17721778) genoot hij de vriend
schap en het onderwijs van Adriaan Buurt
en diens geleerde vrouw, Josina Carolina
van Lijnden.
Aan zijn Nederlandsche vrienden bleef
hij steeds met groote dankbaarheid den
ken, onze taal vergat hij niet.
Als filoloog wordt hij terecht gerekend
te behooren tot de Hollandsche school;
zijn uitgaven kunnen nog steeds met
vrucht worden geraadpleegd. Als hervor
mer van de taal trachtte hij een midden
weg te vinden tusschen 't volgen van de
schriftelijk overgeleverde taal en de door
beschaafde menschen gesprokene.
Officieel had hij succes. Dichters en
prozaschrijvers van talent hebben echter
de „gezuiverde" taal van Koraïs niet aan
vaard.
Gistermiddag heeft een vracht
auto op de Haarlemmerstraat voor de
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Binnenland.
Bezoek van H. M. de Koningin-Moe
der aan een Gymnasium te 's-Graven-
hage.
De viering van het 7de lustrum der
R.-K. Studentenvereen. „St. Augusti
nus".
De Drentsche veenbranden.
Buitenland.
Aanvaring £n het Kanaal.
Japan zendt oorlogsschepen naar
China*
Aanslag op den leider der Rnssische
handelsdelegatie te Warschau.
Solidariteitsstaküngen in verband
met het conflict in de Rijnscheepvaart.
De „Italia" vertrekt de eerste dagen
nog niet naar Spitsbergen.
Ernstig vliegongeluk in Japan.
perceelen 156 en 158 de winkelruit
en twee zonneschermen vernield. De
auto was te breed geladen.
In den afgeloopen nacht zijn uit
een kist, staande langs den walkant
op de Aalmarkt, 14 pakken Klokzeep
ontvreemd.
De orgeldraaier N. F. heeft ge
klaagd, dat hij in de Mirakelsteeg
door zijn concurrent met een zweep
een klap op het gelaat heeft gëkregen.
BINNENLAND.
HOFBERICHTEN.
Het vertrek van H. M. de Koningin-
Moeder naar Soestdijk, dat in de eer
ste week van Mei plaats hebben zou,
is eenige weken uitgesteld.
H. M. hoopt thans 21 dezer haar
buitenverblijf te betrekken.
Prinses Juliana is gistermiddag
ongeveer te 3 uur per auto op Het Loo
gearriveerd.
Prins Hendrik zou daar hedenmid
dag 5.11 per trein aankomen.
Prinses Juliana zal op 10 dezer
in het barakkenkamp te Waalsdorp
den eersten steen leggen van het te
bouwen museum, waarin de histori
sche verzameling der regimenten gre
nadiers en jagers zal worden onder
gebracht.
PRINS HENDRIK.
De Prins is voornemens Maandag
a.s. een bezoek te brengen aan de ge
meenten Neede, Groenlo en Eibërgen.
tot het in oogenschouw nemen van
den wederopbouw van woningen, enz.,
welke indertijd door den stormramp
werden verwoest.
SCHEEPVAARTTENTOONSTELLING
Het bestuur van de Ned. Vereen,
voor Tentoonstellingsbelangen, stelt
een onderzoek in naai- de vraag of en
in hoever daadwerkelijke belangstel
ling hier te lande bestaat voor deel
neming aan de scheepvaarttentoon
stelling te Parijs 1928, ten einde, wan
neer zulks het geval is, te kunnen
zorgdragen voor een collectieve Ne
derlandsche afdeeling.
DE SCHUTTEVAER.
Volgens bericht van de Nederland
sche sleepboot Seine, bevond zich de
reddingboot Schuttevaer Donderdag
avond te 20.30 uur op 18 mijl Oost en
Yt mijl Zuid van Orvers-vuurschip.
Alles wel.
HET „NATIONALE" PROGRAMMA
VAN DE A.V.R.O.
Het is niet onaardig, om onzen le-'
zers eens te laten zien, waaruit het
zoogenaamde „nationale programma"
dat de A.V.R.O. op Prinsessedag wilde
uitzenden, bestond, schrijft de Stand.
Aan dit programma werkte o.a. me
de: „De Boeren jool", een amateurs
gezelschap, dat liedjes zingt; en welke
liedjes? Slechts een vijftal er van mo
gen als Vaderlandsche liederen aan
gemerkt worden. Als wij van het ver
dere deel van het programma slechts
noemen de nummers: „De Postbode",
„Holland met je ongerief", „Boeren
vrijage" en „Amor in het kippenhok 1",
behoeven wij geen verdere toelichting
te geven. Onze lezers zien wat het „na
tionale programma' van de A.V.R.O.
beloofde te worden.
Ook „Het Volk" schreef hierover en
voegde er aan toe:
„Wat een „Oranjeprogram" kan zijn,
bewees de Christelijke Radiovereeni-
ging, die op 30 April uitzond een uit
voerig concert van nationale liederen,
doorvlochten met oranjerede voerin
gen".
