CHRISTELIJK D AC BLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Dii nummer bestaat uit TWEE Bladen.
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
9<>» JAARGANG
ZATERDAG 14 APRIL 1928
NUMMER 2410
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. f 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
EERSTE BLAD.
De Bijbel als leerboek.
Den aandachtigen lezer zal het niet
ontgaan zijn, dat de bladen deze week
verhaalden van een Engelsch officier
die verklaarde .dat een van de bron
nen, die hij raadpleegde voor de krijgs
tactiek in Palestina en omliggende
landen de Bijbel was.
Geen wonder, waar de Heilige
Schrift vol is van oorlogen en menig
bijbelboek tot in bijzonderheden het
land en de omstandigheden omschrijft.
Maar meer nog dan op krijgskun
dig gebied is de bijbel een vraagbaak
op het gebied van het recht. Het Mo
zaïsch recht is aan het Boek der boe
ken ontleend. Dat Mozaïsch recht was
vroeger veel meer gemeengoed dan te
genwoordig.
De Staten van Holland achtten het
blijkbaar in den jare 1735 nog noodig,
om er bij placaat aan te herineren, dat
„in foro Hollandico" het Mozaïsch
recht niet van kracht was.
Een dergelijke herinnering ware
thans wel geheel overbodig. Wat weet
de massa nog van het Mozaïsch recht?
Ja, wat weten er de meeste juristen
van, die het Romeinsche recht wèl
ijverig hebben bestudeerd? Zelfs in
onze Christelijke kringen, waar de
Bijbel toch geen gesloten boek is,
wordt de Mozaïsche wetgeving slechts
door weinigen grondig gekend.
Toch heeft ongetwijfeld het Mo
zaïsch recht wel eenigen invloed uit
geoefend op de wetgeving van ver
schillende landen. De wetten betreffen
de toepassing van de doodstraf, de
viering van den wekelijkschen rust
dag, inzake diefstal, echtscheiding,
verboden graden van bloedverwant
schap bij huwelijk,gaan, zooals terecht
door E. Schall opgemerkt werd, in alle
cultuurstaten in hun eerste oorspron
gen meestal op bepalingen uit het
Mozaïsch recht terug. In Engeland
heeft men vele jaren lang in de huwe
lijkswetgeving de zonderlinge bepa
ling gehandhaafd, dat iemand niet
in het huwelijk mocht treden met de
zuster zijner overleden vrouw. Kenne
lijk werkte hier een gansch verkeerde
interpretatie van Lev. 18 18.
Op sommige bepalingen van het
Mozaïsch recht beroepen velen zich
nog gaarne, wanneer gepleit wordt
voor maatregelen van Overheidswege
tegen het vloeken, tegen ongeloofspro-
paganda, tegen Zondagsontheiliging,
enz. Daarbij wordt dan herhaaldelijk
het Theocratisch karakter van
den Israëlitischen Staat uit het oog
verloren. Ook verwart men nog al eens
het „vloeken" ,het ijdel gebruik van
Gods naam, met opzettelijke Godslas
tering.
In ander opzicht echter wordt gaar
ne verzwegen wat juist het Mozaïsch
recht ons leert ten opzichte van het
sociale leven. En toch is dat juist hier
zoo leerzaam.
„Het „Mozaïsch recht" gaat niet uit
van de gedachte, dat de wetgever
zich zoo weinig mogelijk moet be
moeien met het sociaal-economisch le
ven, met de verhoudingen tusschen
werkgevers en arbeiders, tusschen de
verschillende sociale groepen. Van de
werking der „vrije maatschappelijke -
krachten" wordt niet alle heil ver
wacht. Zelfs van den invloed der
ethische factoren wordt niet een te
hooge verwachting gekoesterd.
Dat behoeft niet te verwonderen.
De wetgever van Israël, door Gods
geest verlicht, kende den mensch
en rekende met de macht van de zon
de. Wie dat doet kan niet voor Over-
heidsonthouding het pleit voeren. In
een samenleving van zondige men-
schen beteekent de „vrijheid" maar al
te dikwijls onderdrukking en achter
uitzetting van het zwakke. Het is de
taak der Overheid, om daartegen
zooveel mogelijk te waken.
De zonde doet allerlei scherpe te
genstellingen opkomen. Er is ongelijk
heid in lichamelijke en geestelijke
kracht, in aanleg en roeping. Ook is
er verschil in lotsbedeeling. Het kan
niet anders, of die ongelijkheid moet
ook leiden tot verschil in de uitwen
dige omstandigheden, in stoffelijk be
zit en inkomen.
Maar de zonde verscherpt die
ongelijkheden en verschillen. Door
zich schuldig te maken aan bepaalde
zonden kan iemand sociaal al dieper
wegzinken en niet alleen over zich
zelf, maar ook over zijn familie, veler
lei ellende brengen. Men kan stellig
de armoede niet alleen uit i n d i v i -
d u e e 1 e oorzaken verklaren. Dat wa
re al te oppervlakkig» Maar wie zich
op het terrein der armverzorging,
vooral van de burgerlijke, beweegt,
zal toestemmen, dat in een groot aan
tal gevallen de armoede het gevolg is
van drankmisbruik, of van andere
moreele gebreken. Het pauperisme
moge tot immoraliteit leiden, niet te
loochenen valt, dat de immoraliteit,
dat de overtreding van Gods geboden
ook het pauperisme grooteren omvang
doet verKrijgen.
Aan de andere zijde is er een stre
ven van den mensch om gaven en ta
lenten die .ij bezit aan te wenden tot
vermeerdering van eigen genot en
welvaart ten koste van anderen.
Hierdoor worden scherpe tegenstel
lingen in het leven geroepen.
De wetgever in Israël nu poogde om
scherpe sociale tegenstellingen tus
schen de volksgenooten te voorkomen.
Dat is de bedoeling met name van de
eigendomsregeling. Een familie mocht,
al was zij ook door de schuld van het
familiehoofd in ellende gekomen, niet
b 1 ij v e n d verarmen. Geslachten van
paupers, van armen, mochten in Israël
niet gevonden worden. De agrarische
wetgeving poogde dit althans te ver
hinderen.
Op die principiëele strekking van de
Israëlitische wetgeving moet ernstig
worden gelet. Niet, omdat het mogelijk
of zelfs gewenscht zou zijn, om de
Mozaïsche eigendomsregeling te co-
pieeren. Er moet hier gerekend wor
den met tijden en omstandigheden.
Wat goed was voor een natie, die in
Ivanaan den landbouw kon beoefenen,
is nog niet bruikbaar voor een West-
Europeesch volk, dat de.moderne ont
wikkeling van handel en industrie
kent. Niet op den vorm maar op het
wezen komt het aan.
Naar het groote voorbeeld van den
geïnspireerden wetgever van Israël be
hoort het streven van elke Overheid
cr op gericht te zijn, om de sociale
tegenstellingen te verzachten, om ar
moede te voorkomen en, waar zij
toch ontstaat, te bestrijden, zoo moge
lijk weg te nemen. Welke maatregelen
daarvoor nu noodig zijn, hangt van
de omstandigheden af. Het kan nood
zakelijk zijn, om groot grondbezit te
beperken, om de vestiging van kleine
boerderijen, hetzij in eigendom, hetzij
in pacht te bevorderen.
In Israël kon dit op eenvoudige wij
ze door voorschriften op den land
bouw betrekking hebbende. In onze
hedendaagsche verhoudingen zal het
van geheel anderen aard moeten zijn.
Maar de vorm is bijkomstig. Hetzelfde
principe, de zorg voor de armen en
voorkoming v. pauperisme kan op al
lerlei wijze worden toegepast.
Uit de Oud-Testamentische, door
liet Mozaïsch recht beïnvloede, ver
houdingen is in den loop der tijden
ook heel wat afgeleid voor de ver
houding tusschen Staat en Kerk bij
ons. Men heeft ook daarbij telkens
weer uit het oog verloren, dat de ma
gistraat in den Theocratischen Staat
in een geheel andere positie verkeer
de. dan de Overheid „onder de volke
ren", dan in onze moderne Staten.
Eveneens, dat onder Israël de „Kerk"
elke geïnstitueerde, zelfstandige orga
nisatie, afgescheiden van het natio
nale leven, miste.
Maar nu is er het merkwaar lige
feit, dat men juist in kringen, waar
in men zich voor het optreden der
Overheid ten aanzien van kerkelijke
en religieuze kwesties nog al eens op
Israel's voorbeeld beroept, voor de
sociaal-politieke beginselen, die uit
het Mozaïsch recht afgeleid kunnen
worden, veelal geen oog heeft. Met na
me geldt dit voor enkele kleine par
tijen die zich verzetten tegen de Over
heidsbemoeiing op het sociaal-econo
misch terrein.
Vooral hebben wij hier op het
oog de Hervormd Gereformeerde
Staatspartij onder leiding van den
heer Lingbeek, die zich tegen het ver-
leenen van geestelijke vrijheid kant,
die feitelijk de Overheid ten onzent
wil zien optreden ten bate van één
Kerk, met achteruitzetting en onder
drukking van andere Kerken en rich-
fingen, tegelijkertijd fulmineert tegen
„sociale dwangwetten". En de Staat
kundig Gereformeerden, die eveneens
gaarne zich beroepen op sommige
Oud-Testamentische voorschriften, zien
daarbij de Overheidstaak op sociaal
gebied als een zeer beperkte. Dat
is toch weer niet in harmonie met de
5 to(
begPnselen van het Mozaïsch recht 1
Veeleer kan men zeggen, dat het te
rugwijzen van de Overheid geheel ligt
in de liberale lijn.
Schriftkennis is heel iets anders
dan kennis van bijbelteksten. Daar
voor is de bijbel dan ook een leerboek.
Moge dat ook meer door de Domi-
né's Lingbeek en Kersten en hun vol
gelingen worden verstaan.
STADSNIEUWS.
POSTKANTOOR.
Vanaf 22 dezer zal het Postkantoor
op Zon- en feestdagen in plaats van
11.3012.30 uur voor het publiek zijn
opengesteld van 8.309.30 uur, in
welk uur derhalve dan eveneens cor
respondentie kan worden afgehaald.
NED. HERV. DIACONIEëN.
De Federatie van Diaconieën in de
Ned. Herv. Kerk (Classis Leiien) zal
haar Voorjaarsvergadering houden op
Donderdag 3 Mei a.s. des avonds te
uur in het Nutsgebouw.
Over het onderwerp: „De geestelijke
zijde van het Diakenambt" zal als spre
ker optreden Ds. G. van Dijk, Azn.,
Herv. Predikant te Lisse.
A.-R. KIESVEREENIGING.
In „Prediker", Jan Vossensteeg,
hield gisteravond de A.-R. Kiesver-
eeniging „Nederland en Oranje" haar
jaarvergadering. Bij afwezigheid van
den heer Ivuyper stond deze onder lei
ding van den heer T. S. Goslinga.
Nadat gezongen was Ps. 25 6 ging
de voorzitter voor in gebed en las
daarna een gedeelte van Pred. 3. Naar
aanleiding hiervan sprak hij een ope
ningswoord, waarin hij er op wees,
dat alles zijn bestemden tijd heeft.
Zoo heeft de Kiesvereeniging een tijd
gehad van hard werken in 1927. Nu
moeten de leden tijd hebben ook eens
op een ander front te strijden. Zoodra
de verkiezingen voor 1929 in zicht ko
men beginnen wij weer met frisschen
moed.
Voorts deelt hij mede, dat de Com
missie voor de samenstelling van een
gemeenteprogram thans is samenge
steld en dat deze zich heeft gesplitst
in vier sub-commissies, die elk een
onderdeel ter bestudeering ontvingen.
Ingekomen is een schrijven van den
Penningmeester, de heer Van der
Steen, waarin hij om redenen van
wankele gezondheid ontslag neemt als
bestuurslid.
De notulen worden vervolgens ge
lezen en goedgekeurd.
In het jaarverslag memoreert de
Secretaris, Mr. van der Tas, de actie
die gevoerd is voor de beide verkie
zingen, het succes dat wij hadden bij
de raadsverkiezingen, de keuze van
den heer Goslkiga als Wethouder,
maar ook het tweetal strubbelingen
die wij in den boezem der vereeniging
beleefden, doch die gelukkig weer wer
den opgelost.
Dit verslag geeft aanleiding tot het
maken van een paar opmerkingen.
Uit het financieel verslag, dat door
den Secretaris wordt uitgebracht,
blijkt dat de uigaven de ontvangsten
met 600 hebben overtroffen. Het
denkbeeld van de heffing van een ex
tra-contributie wordt aanbevolen. Het
Bestuur wil liever het aantal leden
uitbreiden en een vrijwillig© verhoo
ging van contributie zien te verkrijgen
In een drietal vacatures in het be
stuur, n.l. de heeren Goslinga, Van der
Steen en Mazurel, van welke de laat
ste twee zich niet meer herkiesbaar
stellen, werden gekozen (herkozen) de
heeren Goslinga, Wildschut en Scho-
neveld, de laatcte bij herstemming.
Daarna is aan de orde het rapport
van de Commissie tot het ontwerpen
van een definitieve regeling voor de
Candidaatstelling voor de Tweede Ka
mer.
Aan de bespreking nemen deel de
heeren Goslinga, Huinink, Kasteleijn,
Bastmeyer, Veenendaal, Lambooy, Ei
kerbout en Kuperus.
Besproken wordt een zin in het rap
port die aanleiding tot misverstand
zou kunnen geven. Door schrapping
van het woordje „niet" wordt daaraan
tegemoet gekomen.
"oorts wordt besproken om instede
van 14 plaatsen te ijveren voor 17
plaatsen in 18 kieskringen.
Eveneens wordt besproken de wijze
waarop het Centraal Comité de keuze
der „trekkrachten" zal bepalen en op
welke wijze de aanvullende candida-
ten op de lijsten gebracht zullen wor
den.
Ook wordt opgemerkt, dat mogelijk
aan het Centraal Comité teveel uit
handen genomen zal worden. Aan de
andere zijde gevoelen sommigen meer
voor een meer democratische regeling,
waaraan reeds tegemoet gekomen
wordt zoodra het Centraal Comité uit
de 18 kieskringen wordt samengesteld
Over de bijzondere plaats van som
mige candidaten op het door de Com
missie ontworpen schema-plan wordt
nog van gedachten gewisseld.
De heer J. Karstens antwoordt als
rapporteur dór Commissie op de ver
schillende opmerkingen en geeft aan
de hand van de verzamelde cijfers
rog verschillende toelichtingen.
Nadat aan de Commissie is dank
gebracht voor haar omvangrijken en
prachtig geslaagden arbeid wordt het
rapport zonder hoofdelijke stemming
aanvaard.
Besloten wordt het te publiceeren
en doelmatig te verspreiden.
Ten slotte wordt bij monde van den
Voorzitter nog afscheid genomen van
het aftredende bestuurslid den heer
Mazurel, wien dank wordt gebracht
voor het vele werk dat hij als be
stuurslid deed.
Aan den heer Van der Steen zal
schriftelijk die dank worden ge
bracht.
De beer Karstens gaat daarna voor
in dankgebed waarna de vergadering
wordt gesloten:
DE LEIDSCHE BELASTING
OPHAALDIENST.
In het Nutsgebouw hield Donderdag
1.1. genoemde vereeniging haar eerste
jaarvergadering.
De Voorzitter deelde o.m .mede, dat
de Kon .goedkeuring op de statuten
den 14en Maart 1.1. was verkregen, dat
de gemeenteraad een subsidie heeft
toegekend en dat de heer Schoppen
geen zitting meer kan hebben in het
bestuur, wijl de Minister van Finan
ciën van meening is dat de functie
van belastingambtenaar, die de heer
S. bekleed, niet vereenigbaar is met
het bestuurslidmaatschap van deze
vereeniging.
Het huishoudelijk reglement wordt
hierna behandeld en vastgesteld,
waarna door den secretaris-penning
meester en den kassier verslag wordt
secretaris bleek, dat in begin 1927 op
uitgebracht. Uit het verslag van den
initiatief van den Inspecteur der Di
recte belastingen le afd. alhier, den
Weled. Heer Moolenburg, was opge
richt door den Neutralen Bestuurders-
bond; den Leidschen Bestuurdersbond
en den Ned. R.-K. Volksbond afd. Lei
den een belasting-ophaaldienst.
Op 25 April j.l. begon het werk,
aangesloten waren toen 500 oersonen;
de eerste week werden 117 kwitanties
geïnd. Het aantal leden bedroeg op 31
Dec. ruim 2200, totaal was aan belas
ting geïnd 77712,98 op 46662 kwi
tanties.
Nog steeds gaat de vereeniging in
ledental vooruit.
Het bestuur was saamgesteld als
volgt: J. J. van Stralen, le voorzitter;
J. G. Valkenburg, 2e voorzitter; W. C.
H. van Resteren, secr.-penningm.; G.
Schoppen, kassier; J. H. Schüller. le
commissaris; J. H. Nijhuis, 2e com
missaris en A. Vlaardingerbroek, 3e
commissaris.
Het personeel bestond uit de boden
C. J. Nijhuis en P. van Stralen en de
administrateurs M. C. van Polanen en
J. de Wolf.
De secretaris eindigde zijn verslag
met een dankwoord aan den Inspec
teur en ontvanger voor de verleende
medewerking, aan het personeel voor
hun ijver en plichtsbetrachting, de
heeren Schoppen en Vlaardingerbroek
voor de vel© werkzaamheden di© zij
voor den dienst hebben verricht.
Uit het verslag van den kassier
bleek ook de groote vooruitgang van
den dienst.
Bij de bestuursverkiezing werden
met bijna algemeene stemmen herko
zen de heeren Van Stralen, Valken
burg, Van Resteren, Schüller en Nij
huis en gekozen de heer Immink.
De voorzitter brengt nog dank aan
den heer Schoppen voor hetgeen deze
deed in het belang der vereeniging en
sluit na de rondvraag deze vergadering
FELLE BRAND IN DE
OEGSTGEESTERLAAN.
Gisteravond laat, omstreeks half
twaalf is een felle uitslaande brand
ontstaan geheel achter in de Oegst-
geesterlaan, in het perceel 22a, een
bovenverdieping, bewoond door den
heer Van Tol. De benedenverdieping
van dit huis wordt bewoond door de
familie Van Duuren.
Alle bewoners lagen reeds te bed
toen de brand uitbrak, over de oor
zaak waarvan men nog in 't duister
tast. Sommigen van de bewoners ver
tellen, dat op de zolder een kleine
ontploffing plaats had. maar of dit
juist is en waardoor deze ontploffing
zou zijn ontstaan, zijn vraagpunten,
die nog niet opgelost zijn. De heer
Van Tol is om acht uur nog op de zol
der geweest en het is niet onwaar
schijnlijk, dat door onvoorzichtigheid
met een brandende lucifer de brand
is ontstaan. Echter is niets met zeker
heid over de oorzaak te zeggen. De
vermoedens berusten op zeer vage ge
gevens, zoodat men even goed kan
zeggen, dat de oorzaak nog geheel in
't duister ligt.
Het vuur greep zeer snel om zich
heen, aangewakkerd door een flinke
wind, die bot op de zijgevel stond van
het huis en spoedig had ook de boven
verdieping van de belendende boven
verdieping, het perceel 20a, bewoond
door de famlie Van Dijk, vlam gevat.
Het duurde ongeveer een half uur
voor de brandweer ter plaatse ver
scheen en het was al twaalf uur eer
voldoende water gegeven werd. De
brandweer had met vele moeilijkhe
den te kampen. Het water moest hee-
lemaal van de Postbrug komen en het
is misschien daarom, dat het gerucht
geloopen heeft, dat de motorspuit hee-
lernaal naar Oegstgeest was doorgere
den, wat echter absoluut onjuist is.
Met zeer veel materiaal werden de
vlammen bestreden en voorkomen
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Adverteutiën per regel 22l/j cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief
Bij contract belangrijke redactie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Binnenland.
Sir Austen Chamberlain in ons land.
Dr. Offrünga van het Petronella Hos
pitaal te Djocja wordt heden in ons
land verwacht.
Felle brand te Lelden.
Buitenland.
Frankrijk maakt voorbehoud ten
aanzfen van Kellogg's voorstel.
In verband met den bomaanslag te
Milaan zijn 200 anarchisten aange
houden.
De vermeende aanslag op Mussolini.
De vliegtocht van Mevrouw Heath.
Noodlanding van de „Bremen" op
een eiland in de St. Laurensbaai.
werd dan ook, dat het vuur zich ver
der uitbreidde, hoewel het vuur in-
tusschen doorgewoekerd was tot per
ceel 18a.
De vlammen hadden de geheele
lucht rood gekleurd en uren in den
omtrek was de brand te zien. Honder
den menschen kwamen naar het ang
stige maar indrukwekkende schouw
spel kijken. Op het terrein van den
brand merkten we o.a. op weth. Rei-
ineringer.
Persoonlijke ongelukken hadden
niet plaats. De bewoners wisten zich
tijdig in veiligheid te brengen.
Te ongeveer 4 uur was de brand
weer de brand meester en te ongeveer
5 uur kon ze inrukken. Toen was de
bovenverdieping van het perceel 22a
geheel uitgebrand, het perceel 20a vrij
wel geheel, terwijl de benedenverdie
pingen 22 en 20, die bewoond werden
respectievelijk door de families Van
Dijk en Ten Halte belangrijke water
schade opliepen.
De huizen, die toebehooren aan den
heer Van Hoeken, alsmede de inboe
dels, waren verzekerd.
80 JAAR GAS.
Wij lezen in het Haagsche Volk:
Zaterdag 21 April a.s. jubileert onze
gemeentelijke gasfabriek. Het zal dien
dag 80 jaar geleden zijn, dat de gas
lantaarns voor het eerst werden ont
stoken. Wel had Leiden in 1841 reeds
een gasfabriek, maar deze was parti
culier eigendom. Het gas, door deze
fabriek geproduceerd was „draagbaar"
gas; het werd in ijzeren cylinders bij
de afnemers bezorgd. Deze fabriek was
dus de voorloopster van ons tegen
woordig gasbedrijf, waardoor de Leid-
sche gasfabriek de oudste is van Ne
derland.
Bedroeg in 1848 de jaarlijksche om
zet 10.000 kub. M., thans heeft de fa
briek per etmaal reeds dezelfde capa
citeit.
Behalve Leiden, worden thans 14
gemeenten door het Leidsche bedrijf
van gas voorzien. Het totaal aantal
verbruikers bedraagt ruim 23COO, de
jaarproductie 15 K millioen kub. M.
Het gasbuizennet der fabriek heeft
de respectabele lengte van 225 K.M.,
dat is een afstand van Leiden tot
Keulen.
PONTSCHOOL.
Voor het examen Machineschrijven
van de Ver. v. Dir. v. Pont-Scholen
slaagden: de dames E. J. C. Boertée,
A. Huter en de heeren J. Alkemade. J.
Mostard, alhier.
KOE VERMIST.
Van de Veemarkt alhier wordt een
zwartbonte vare-koe vermist, onge
merkt. De Commissaris van Politie
van Leiden verzoekt inlichtingen om
trent het vermiste dier.
RECTIFICATIE.
Ons bericht van gisteren betreffende
de bioscopen en de Zondagsviering te
Leiden was niet geheel juist.
Naar wij thans van bevoegde zijde
vernemen zijn de bioscoophouders j.l.
Zondag niet bekeurd, omdat zij geen
vergunning hadden en ook niet vol
gens de Bioscoopwet, maar op grond
van art. 4 van de Zondagswet.
F. F., wonende Oude Vest. alhier,
heeft aangifte gedaan, dat door een
onbevoegde zijn muntgasmeter, waar
in zich ongeveer een bedrag van 7
bevond, is gelicht.
De electrisch gedreven Pannen-
fabriek met terreinen van de heeren
Gebr. v. Sillevoldt te Valkenburg is
bij publieke veiling voor de som van
39.625 verkocht aan de N.V. Wer-
nink's Kalkfabrieken alhier.
Gistermorgen vond de bewaker
van de leegstaande fabriek „de Globe"
aan den Zoeterwoudschen w<~g een on-
