CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
8»«» JAARGANG
WOENSDAG 28 MAART 1928
NUMMER 2397
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. i 2.50
Per weekI 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Dil nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Z.j, die zich tegen i April 1928
op de Nieuwe Leidsche Courant
abonneeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers gratis
Adm. N. L. Ct.
V Menangkabau.
Nadat in November 1926 op Java
de Communisten een opstand probeer
den, kwam in het voorjaar van 1927
een dergelijk pogen op Sumatra voor.
Was het op Java een wijdvertakte,
in grove vormen goed verzorgde, ver-
zetspoging, die echter op bepaalde
onderdeelen niet functionneerde en
daarom spoedig dood moest loopen,
op Sumatra was ze minder goed geor
ganiseerd, maar daarentegen in hef
tig verzet krachtiger.
Hierin lag de mentaliteit van den
Sumatraan, die zich meer zelfbewust
is. De wil staalde hier de daad.
Thans is een uitgebreid onderzoek
ingesteld. Dit rapport door de inge
stelde Commissie uitgebracht heeft
weer het is helaas niet geheel voor
publiciteit bestemd aangetoond
wat reeds zoo vaak betoogd is, Suma
tra is het land van de naaste toe
komst. Daarom moet Sumatra de
voortdurende ernstige aandacht van
de Regeering hebben.
Het is vooral de westkust die ern
stige beschouwing vraagt. Zooals na
het beëindigen van den Atjeh-oorlog
met krachtige hand het pacificatie-
werk is ter hand genomen, waardoor
Atjeh, de Batak-landen en dr geheele
Oostkust in korten tijd tot rust en
bloei kwamen, zoo roept ook nu de
geheele Westkust om expansie.
Het geheele gebied der Menang
kabauërs vraagt, zoo zegt ook dit rap
port, als het ware om, „lucht".
Het groote gevaar is hier, dat de
regeering de bestuursmiddelen niet
die uitbreiding geeft welke de natuur
lijke ontwikkeling van het volk
vraagt. Onze bestuursinrichting is in
de Buitengewesten nog maar al te
veel ingericht op den ouden vc-t, toen
het slapende volksbewustzijn slechts
op hwu... - van het bestaande be
dacht deed zijn. Dat is anders gewor
den. De Menangkabau'ers zijn ont
waakt, zij hebben contact gekregen
met de buitenwereld. De cultuur ne
men zij over. Wordt nu dat zich
krachtig uitend leven niet in goede
banen geleid, dan uit het zich in re
volutionairen geest.
Verschillende voorbeelden haalt
het rapport daarvan aan.
Het betreft hier een volk met voor
treffelijke eigenschappen, dat ons
eigen ras in fieren vrijheidszin en
wakkeren koopmansgeest na staat,
en waarvan Nederlandsche kenners,
wier namen nu nog in Menangkabau
met ontzag worden genoemd, plach
ten te verklaren, dat het een lust was,
dit volk te leiden.
Maar dan moet er ook een krachti
ge ontwikkelende leiding zijn. Hier
bestaat deze dan niet enkel in ver
sterking van gezagsmiddelen, maar
in den snellen kweek van een voor
zijn taak beter berekend bestuur, in
een loyale erkenning van het levens
recht der inheemsche autonome
rechtsgemeenschappen, en niet in de
laatste plaats in het openen van rui
mer economisch perspectief, ter ver
lossing1 van een door de natuur be
klemt gehouden streek uit haar ook
in politiek opzicht schadelijk isole
ment.
Inderdaad heeft de Commissie
reeds middelen aan dë hand gedaan
om op 9nelle wijze dit te bereiken.
Maar dan moet ook nu aangepakt
on moet niet de tijd op Java met stu
die worden zoekgebracht.
Hier worden daden verwacht.
Van daar ook onze vrees voor een
nieuwen kapstok om de noodzakelij
ke bestuurshervorming op te hangen.
STADSNIEUWS.
HAARLEMSCHE
ORKEST VEREENIGING.
Webers „Euryantbe" is in zooverre
van historische beteekenis voor de
ontwikkeling der muzikale vormen,
dat ze de onmiddellijke voorbereiding
is van Wagner's „Lohengrin". In de
,,Euryanthe"-ouverture vindt men
dan ook de motieven verwerkt, wel
ke als „leitmotive" voor het heele
dienst doen. Dit begin?-1. orrtt
door Wagner dan latei meer stelsel
matig toegepast.
De „Euryanthe"-muziek is in den
beginne frisch en vroolijk en draagt
van begin tot einde een zeer melo
dieus en romantisch karakter. Mooi
konden we de voordracht van de H.
O. V. pas vinden toen het strijkorkest
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 aPgfcfjBr Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE -PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22Yi cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da^
gelijks geplaatst ad. 40 cents
het langzame gedragen gedeelte in 't
midden inzette. De daaraan vooraf
gaande koperpassage was niet fijn.
Maar het strijkorkest was in 't ge
noemde gedeelte bijzonder op dreef.
Het slot van de ouverture brengt
weer expansie en werd goed voorge
dragen.
Daar Eduard van Beinum onge
steld was, was de leiding ditmaal
toevertrouwd aan den tweeden diri
gent Marinus Adam, die zich loffelijk
van zijn taak kweet.
Als tweede nummer stond op het
programma een der beide pianocon
certen van Chopin, hetwelk vertolkt
werd door een jong concert-pianiste
uit Hannover, Fraulein Luise Thiele
mann. Deze dame heeft haar studiën
voltooid onder leiding van Professor
Lutter, een der laatst overgebleven
en meest begaafde leerlingen van
Franz Liszt. En dit mogen we alvast
voorop stellen, na hetgeen we ge
hoord hebben: wie op 23-jarigen leef
tijd over zulk een geperfectioneerde
pianistische techniek beschikt en de
ze zoo voortreffelijk weet dienstbaar
te maken aan een zeldzame muzikali
teit, wacht een succesvolle loopbaan.
Chopin was geen groot meester in
het schrijven voor orkest, al doet hij
daarmee soms wel aardige dingen
Maar men weet, als dichter en droo-
mer achter 't klavier is hij onovertrof
fen. Eigenlijk doet, afgezien van de
vrij lange orkest-inleiding, het instru
mentaal ensemble weinig anders dan
een harmonische sfeer scheppen om
de klavierpartij. Maar de laatste is
een staal van soms brillante, soms
teere poëzie.
Na de orkestinleiding trof het on
middellijk met welk een overtuigde
zekerheid de pianiste de baspartij
aansloeg en weldra konden wij genie-
ten van het parelend en klaterend
klank-schoon, dat van den vleugel ctfe
zaal inging. Prachtig was de klaar
heid van dezen aanslag, de gratie en
de beheersching, waarmee Fraulein
Thielemann het eerste gedeelte van
het werk voordroeg.
Bij het Adagio gaf het strijkorkest
con sordine 'n fijne inleiding en wel
dra ruischte ook van den vleugel
het innig poëtische lied van verlan
gen, 'n fijn weefsel van tonen, met die
parelende versierings-moticfjes, die
zoo karakteristiek zijn bij Chopin en
bi: hem geheel anders zhn dan b.v. bij
Mozart; goudelende regendroppen,
die vallen hij zonneschijn. Hier open
baarde de pianiste zich als dichteres
aan 't klavier die op geheel eigen en
zeer gevoelige wijze de ziel van Cho
pin aanvoelde: een spel van volkomen
begrip en verfijnde gratie, waarbij
men soms meer de warm-reine accoor-
den van een harp dan van een vleu
gel meende te hooren.
De finale was weer rijk aan brillan
te effecten.
Welverdiend was het geestdriftig
applaus der matig bezette zaal en de
bloemenhulde, die haar werd ge
bracht.
Na de pauze deed zij zich op niet
minder voortreffelijke wijze als solis
te hooren in „Klage des Madchens au
die Nachtigal" van Granadas, de fijn-
tintelende „Arabeske" van Debussy
en de brillante Konzert Etude „Wal-
desrauschen" van Franz Liszt.
Moge zij nog meermalen Leiden be
zoeken.
De H.O.V. gaf nog op aannemelijke
wijze Vorspiel zu „Tristan und Isolde"
van Wagner en „Russische Volkswei-
sen" van A. Liadow ten beste.
De nobel-klinkende Steinway-con-
cert-vleugel was uit het magazijn van
Bender.
LEIDSCHE CHR. ORANJEVEREEN.
Aanstaanden Vrijdag 30 Maart des
a.vonds om 8 uur zal in de groote zaal
van „Prediker", Janvossensteeg, de
feestelijke jaarvergadering van de
Leidsche Chr. Oranjevereeniging
plaats vinden.
Verder zal er een verkiezing gehou
den worden van bestuursleden. De af
tredenden zijn de heeren: Jansen en
L. Questro Jr. Als tegencandidaten
zijn gesteld de liceren Kuiper, Oude
rijn en Pieneman, 3 Octoberstraat.
Met de leden zullen besproken wor
den de feestavonden, die er gehouden
zullen worden in dit jaar op 30 April,
31 Augustus, 3-Octoberdag en in Nov.
in verband met het 20-jarig bestaan
der Vereeniging.
Het bestuur verwacht trouwe op
komst. Men leze verder de adverten
tie in dit blad.
MET PASCHEN NOG GEEN
„BLOEMBOLLENVELDEN'
Deskundigen zijn van meening, dat
ondanks het milde voorjaarsweer, met
Paschen nog niet de bekende ..bollen-
Zondagen" zullen gehouden kunnen
worden. De bollen zijn door de vorst
in hun groei belemmerd en moeien
deze schade inhalen. Blijft echter hel
zachte weer aanhoinien, dan zul en
één week of ten hoogste 14 dagen na
Paschen de bloemenvelden wel in
volle pracht staan.
ARCHIEVEN VAN DE LEIDSCHE
HALLEN.
Verschenen is bij drukkerij Werner
en Co., alhier, een bewerking van de
inventarissen van de Leidsche Hallen
onder bovengenoemden titel van de
hand van Mr. Dr. J. C. O vervoor de,
gemeente-archivaris.
In een inleidend woord worden
kortelings behandeld de draperie en
aanverwante bedrijven die hier in
Leiden van zoo groote beteekenis zijn.
Reeds in de middeleeuwen werd van
stadswege toezicht geoefend op de
lakenbereiding ten einde den goeden
naam van het product hoog te hou
den en de naleving der keuren te ver
zekeren.
Nagegaan wordt verder hoe door
de vier wardeins, bijgestaan door de
punters, den meester van de pers en
de gezworenen van de vollers en de
wevers dit toezicht werd uitgeoefend.
In verband daarmede werden ook de
diverse hallen opgericht, als daar
zijn de Lakenhal, de Greinhal, de
Saaihal, de Baaihal, de Rashal en de
Fusteinhal. Deze hallen bleven ge
handhaafd tot 1823, toen door B. en
W. werd besloten de vier nog bestaan
de op te heffen. Nadat de schrijver het
verdere verloop van de geschiedenis
der hallen heeft nagegaan, volgt daar
na de bewerking van den inventaris,
die geheel aansluit bij die van de
vroeger bewerkte deelen. Alleen is
hierbij geen lijst van requesten opge
nomen, daar het overgroote aantal
stukken na de oprichting der hallen
dagteekent, dus na het voor de re
questen aangenomen eindjaar 1574 en
de zeer enkele oudere stukken slechts
afschriften zijn, waarvan de originee-
len elders in het stadsarchief zijn be
schreven.
Het boekje is ruim 80 bladzijden
groot, eenvoudig doch degelijk uitge
voerd.
GEREF. ZANGVPREEN. „HOSANNA".
Het bestuur van deze Zangvereen.
deelt ons mede, dat de heer D. Huinink,
Hoofd-Red. der N. L. Crt,, zich bereid
heeft verklaard, de itvoering der Geref.
Zangvereen. „Hosanna", welke morgen
avond in de Geref. Kerk a. d. Heerengr.
wordt gegeven, met een kort woord te
openen en te sluiten, terwijl de heer
Leo Mens (componist van het hoofdwerk
van dien avond, „Jubilate Deo"), toe
gezegd heeft dien avond aanwezig te
zullen zijn.
Naar wij vernemen is de Burgemeester
onzer gemeente, Mr. A. van de Sande
Bakhuyzen ook uitgenoodigd en heeft
hij zijn voornemen te kennen gegeven,
een gedeelte van den avond deze
uitvoering bij te wonen.
Wij wekken onze lezers gaarne op,
om morgenavond deze uitvoering bij
te wonen.
ONZE KOETSIERS EN CHAUFFEURS.
De Chr., Kath. en Moderne organisa
ties in het transportbedrijf hebben een
adres gezonden aan den gemeenteraad,
waarin verzocht wordt bepalingen te
maken ten aanzien van de bevoegdheid
voor koetsiers en voerlieden, om als
bestuurder van een met paarden be
spannen voertuig werkzaam te zijn.
De adressanten zijn van meening, dat
meermalen te jeugdige personen met
dezen arbeid worden belast, hetgeen zij
in het belang der veiligheid onwenschelijk
achten.
Ook aan oudere personen dient vol
gens adressanten de bevoegdheid, om
met paarden bespannen voertuigen te
besturen, slechts te worden verleend
na afgifte van een rijbewijs. Onder
verwijzing naar Amsterdam, Rotterdam
en Den Haag, waar het eveneens aan
personen beneden een bepaa'.den leeftijd
is verboden bovenvermelde werkzaam
heden te verrichten, verzoeken adres
santen den raad in de plaatselijke
politieverordening bepalingen dienaan
gaande op te nemen.
GENEESHEER-DIRECTEUR VAN
ENDEGEEST c.a.
Ter vervulling van de vacature van
Geneesheer-Directeur van de gestichten
„Endegeest, Voorgeest en Rhijngeest",
ontstaan tengevolge van het overlijden
van den heer J. van der Kolk, dragen
B. en W. overeenkomstig het advies
van de Commissie van Beheer over die
inrichtingen als zoodanig aan den Ge
meenteraad ter benoeming voor:
Dr. F. J. Stuurman, geneesheer aan
en waarnemend Geneesheer-Directeur
van het Prov. Ziekenhuis bij Sandpoort.
Zij verzoeken alsnu tot een benoeming
over te gaan en daarbij te bepalen, dat
den Genoemde twee periodieke ver
heugingen bij vervroeging zuhen worden
toegekend en dat de benoeming zal
ingaan op een nader door hun College
te bepalen tijdstip.
CHR. RECITEERCLUB „U. V. K."
In het gebouw „L'Union" aan de
Steenstr., hield gisterenavond om 8 uur
de Chr. Reciteerclub U.V.K. (Uit vriend
schap kunst), haar 14e groote openbare
uitvoering.
De voorz., de heer G. Zitman, opende
deze uitvoering met gebed. In zijn
openingsrede heette hij allen welkom en
hoopte dat allen een genoegelijke avond
mochten hebben. Hij wekté een ieder
op om donateur te worden. Tot zijn spijt
moest hij mededeelen, dat de Eere-
Voorz., de heer J. A. v. d. Reyden door
familie-omstandigheden verhinderd was
aanwezig te zijn. Hij gaf aan den heer
Kuivenhoven, Bondsvoorz., de verdere
leiding over.
Vervolgens werd opgevoerd het stuk
„Wantrouwen". Hierna volgden nog een
tweetal stukjes, n.l. „Een belangrijke
arrestatie" en tot slot „De drie Mus
ketiers".
Deze goed geslaagde avond werd
gesloten met een dankwoord van den
heer Bon. Tot slot werd gezongen Gez.
1801. De muziek, zoowel piano als
viool, werd op keurige wijze uitgevoerd
door mej Tilly Leening, piïno, mej.
Mulder en den heer Kemners op viool
en cello. De zaal was geheel gevuld en
de vereeniging oogstte een dankbaar
applaus. Het was reeds middernacht
geworden toen allen voldaan huiswaarts
keerden.
HET AUTO-ONGELUK ONDER
WASSENAAR.
Gisteren heeft zich te verantwoor
den gehad de chauffeur Fr. J. O. uit
Den Haag, terzake van het veroorza
ken van dood door schuld. Het zou
n.l. aan zijn schuld te wijten zijn ge
weest, dat hij in den middag van den
15en October van het vorige jaar op
den Rijksstraatweg onder Wassenaar
met een door hem bestuurd vierwie
lig motorrijtuig in aanrijding is geko
men met een tweewielig motorrijwiel,
ten gevolge waarvan de bestuurder
van dit rijwiel, de bekende uitgewe
ken Vlaamsche hoogleeraar Mr. van
Roy, advocaat alhier, zoodanige ver
wondingen heeft bekomen, dat hij
korten tijd daarna aan de gevolgen is
overleden.
Volgens eenige getuigen zou ver
dachte, die in de richting Leiden reed,
inplaats van rechts vrijwel links van
aen weg hebben gehouden, terwijl hij
ook met groote snelheid zou hebben
gereden. Een der getuigen sprak zelfs
van pl.m. 80 K.M. Van den anderen
kant kwam een met boomen geladen
vrachtauto en daarachter bevond
zich Prof. van Roy op zijn motorrij
wiel. Om de vrachtauto te passeeren
zou nu verdachte eerst naar rechts
uitgehaald hebben en daarna weer
naar links zijn gegaan, waarna de
aanrijding met het motorrijwiel volg
de.
Mr. Schokking, uit Wassenaar, als
getuige gehoord, heeft Prof. van Roy,
die een vriend van hem was, in zijn
laatste oogenblikken nog gesproken.
Het slachtoffer was toen goed hij ken
nis en heeft aan getuige medegedeeld,
dat hij geheel rechts van den weg
achter den vrachtauto, gereden heeft
met een snelheid van ongeveer 35
K.M. Prof. v. R. wilde den vrachtauto
passeeren en kwam daardoor iets op
zij. Eerst toen kon hij den van den
anderen kant komenden auto zien,
waaruit zou moeten volgen, dat deze
niet rechts gereden heeft. Direct daar-
on hacl de aanrijding plaats.
Getuige verklaarde nog Mr. van
Roy te kennen als een kalm en voor
zichtig rijder.
Verdachte daarentegen zeide, dat
hij wel rechts gereden had. Zijn ver-
onderstellir was, dat de motorrijder
hij het pa. .cc een van den vrachtauto
met boomen daarmede in aanraking
is gekomen en tengevolge daarvan de
macht over zijn stuur even is kwijt
geraakt met het gevolg, dat hij op het
iechter weggedeelte terecht kwam.
De behandeling der zaak is vervol
gens geschorst tot 11 April a.s. om
alsnog als getuige te hoeren den
chauffeur van den vrachtauto, die
thans niet verschenen was.
BAZAAR-OUDERAVOND.
Morgenavond om half acht zal in
cle aula van de Chr. II. B. S. een
Bazaar-Ouderavond van deze onder
wijsinrichting plaats hebben.
Op de agenda staat o.m.: aanbieding
projectielantaarns; inleiding over
„Het teekenonderwijs op de H. B. S."
en „Schets van een kunstgeschiedenis
in beeld", beide door den heer IJse-
rinkhuysen, alsmede tentoonstelling
van op de teekenles gemaakte voor
werpen.
Lr Lcstaat voor de ouders der leer-
Belanorijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De wereld-zendingsconferentie te
Jeruzalem geopend.
Da motie-Joekes door de Tweede
Kamer verworpen.
Interpellatie omtrent het beleid der
Regeering ten aanzien van de Kweek
scholen.
Morgen jubileert Ds. J. C. Rullmann
te Utrecht.
Een geschenk aan den gewezen
Dnitschen Keizer.
Bollenland.
Aardbeving £n Noord-Italië.
Rede van Chamberlain.
Hoe Goldstein gearresteerd werd.
Een protest van de Russische dele
gatie te Genève tegen Jhr. Loudon.
In het loongeschil u*j de Duitsche
sroorwegen is overeenstemming be
reikt.
lingen gelegenheid om met de leeraren
te spreken.
Aangehouden is de 18-jarige J.
S., wonende alhier, die nog 14 dagen
hechtenis moest ondergaan.
Naar Den Haag zijn overge
bracht W. V. en J. V., alhier, die ge
arresteerd zijn ter zake van inbraak
op de Mare en terzake van ontvreem
ding van een rijwiel.
BINNENLAND.
H.M. DE KONINGIN.
H.M. de Koningin heeft gistermiddag
voor eenige weken het landhuis „De Ruy-
genhoek" te Scheveningen betrokken.
EEN TWEEDE EERSTE KIEVITSEI.
Het eerste kievitsei ia gisteren aan de
Koningin aangeboden door C. N. van
Wouw, te Voorhout.
HET HAAGSCHE COMITÉ VOOR
VOLKSFEESTEN.
Gisteren werd in het gebouw van
het Gemeente-archief aan het Rijs-
wijkscheplein de ter gelegenheid van
het 25-jarig bestaan van het Haagsch
Comité voor Volksfeesten georgani
seerde tentoonstelling van herinnerin-
ge aan feesten en plechtigheden te *s-
Gravenhage officieel geopend.
Van H. M. de Koningin kwam een
telegram in van den volgenden in
houd
„H. M. de Koningin draagt mij op
het Haagsche Comité voor Volksfees
ten op den gedenkdag van zijn 25-
jarig bestaan Harer Majesteit op
rechte gelukwenschen over te bren
gen en Harer Majesteit waardeering
te vertolken voor den arbeid door het
Comité verricht.
(w. g.) VAN GEEN.
Dr. A. A. L. RUTGERS.
Naar gemeld wordt, zal dr. A. A. L.
Rutgers, de nieuwbenoemde gouverneur
van Suriname, 11 Mei a.s. met het s.s.
Stuyvesant van' Amsterdam naar Surina
me vertrekken.
DE BESTUURSHERVORMING IN
NED.-INDIë.
De Tweede Kamer heeft de motie-Joe
kes inzake de bestuurshervorming in Ned.
Indië verworpen met 51 tegen 32 stem
men, nadat Mgr. Nolens de volgende ver
klaring had afgelegd:
„Naar- de meening van sommige mijner
politieke vrienden en van mij, is uit de
gewisselde stukken en uit de gevoerde dis
cussies voldoende gebleken, dat de Indi
sche regeering vrij stond en staat ten op
zichte van wat genoemd wordt het plan
de Graaff, en dat, voor zoover de korte
duur der toepassing van de bestuursher
vorming in West-Java beoordeeling mo
gelijk maakt, deze bevredigend heeft ge
werkt.
Zij vreezen daarbij dat uitstel aan de
toepassing in de overige deelen van Java
ten gevolge van een eventueele uitvoe
ring der motie, desorganiseerend zou wer
ken.
In die omstandigheden vinden zij geen
vrijheid om in te grijpen op de door de
Grondwet en wet aan den Indischen wet
gever toegekende bevoegdheden.
In de stellige verwachting dat regelma
tig inlichtingen- zullen gegeven worden
over de opgedane ervaring met de be
stuurshervorming zullen zij derhalve hun
stem aan de motie onthouden."
Voor stemden de soc. dem., de vrijz.
dein. en de katholieken van Vuuren, Mol-
ler, van Ryckevorsel en Kuiper.
De heeren van Vuuren en van Ryck
