CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dii Nummer.
NUMMER 235 8
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Adyertentiin per regel 22l/a cent
Ingezonden Mededeelingen dobbel tarief
Bij contract belangrijke redactie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Oil nummer bestaal uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
De Lijkverbranding.
Naast de vele onverkwikkelijke ge
volgen die het intermezzo-kabinet
ons lieeft gebracht, krijgen wij wel
licht binnenkort nog een nieuw ge
volg.
B. en W. \an Amsterdam hebben
ii.l. bij den Gemeenteraad een voor
stel ingediend om vanwege die ge
meente over te gaan tot stichting van
een lijkverbrandingsoven. Nu de re
geering ook deze kwestie laat liggen,
ine enen B. en W. van Amsterdam,
dat een beslissing moet geforceerd
worden.
Nieuw is deze aangelegenheid niet.
In vele steden kwam het Vraagstuk
leeds ter sprake. In Groningen werd
bij de inrichting van een nieuwe be
graafplaats een stuk grond voor een
crematorium gereserveerd.
In 1918 besloot de gemeente Rotter
dam een stuk grond in erfpacht te
geven tot stichting van een cremato
rium. Gedeputeerde Staten van Zuid-
Holland keurden het goed maar de
Regeering vernietigde het besluit
omdat, „in afwachting van hetgeen
clc rijkswetgever te dezer zake zal be
sluiten, op die beslissing door een
raad van een overheidscollege wordt
vooruitgeloopen".
Sinds heeft de overheid nog niets
besloten.
Het College van Dagelijksch Be
stuur in Amsterdam wil nu van den
ongezonder parlementairen toestand
gebruik maken om een beslissing te
forceeren.
Het gevolg van een gunstige beslis
sing of het lijdelijk toezien der Regee
ring, zal dan zijn, dat Groningen,
Rotterdam en wie weet welke andere
plaatsen, het voorbeeld zullen volgen.
Om deze reden wordt de Amster-
damsche beslissing straks van natio
nale beteekenis.
Hierom, en omdat ook in Leiden de
Lijkverbranding voorstanders heeft,
willen wij deze aangelegenheid na
der bezien.
Met de kwestie der lijkverbanding
gaat het in ons land wel heel vreemd.
Het staat boven allen twijfel vast, dat
de wet, de begrafeniswet, gebiedt de
lijken te begraven. De wet neemt zoo
kras mogelijk positie in tegen de
lijkverbranding. Zij is in ons land
verboden.
Nu zijn er in ons land, die de lijk
verbranding verdedigen als een zeer
groot goed, waartoe de vrijheid moet
worden bevochten. Men zou dus mo
gen verwachten, dat alle' krachten
waren ingespannen, om een wijziging
van de begrafeniswet te verkrijgen.
Dat men voor die beee de vrijheid
een strijd zou hebben gestreden, zoo
als ook voor het verkrijgen van ande
re vrijheden gestreden is.
Maar zoo ging het niet. Men ging
op een goeden dag eenvoudig zijn
gang, de crematieoven in Westerveld
werd gebouwd en een lijk werd ver
brand. Volgde een strafproces, dat
ten slotte door den Hoogen Raad tot
een eindbeslissing werd gebracht. Er
kwam een wonderlijke uitspraak. De
wet gebood het begraven van de lij
ken, maar zij gaf niet aan wie voor
het volvoeren van deze daad verant
woordelijk was. Stellig had de wet
gever in 1869 het Z09 natuurlijk ge
vonden, dat de naastbestaanden van
den overledene daartoe geroepen wa
ren, dat hij den verantwoordelijken
persoon niet aanwees.
Prof. Fabius meent, dat hier geen
twijfel behoeft te bestaan of de wet
wel aangeeft wie ten slotte de man
is, die voor het nakomen van de wet
heeft zorg te dragen. De burgemees
ter is die man.
De fout is dan ook z.i., dat men
een strafproces is begonnen. De bur
gemeester van Velsen had, toen hij
van de lijkverbranding hoorde, deze
moeten verbieden en als er dan nie
mand was, die voor de begrafenis had
willen zorgen, dan had hij als Over
heid op te treden en zorg te draeen,
voor de navolging van de wet.
De burgemeester zou. dus zeide prof.
Fabius, toch ook wel opgetreden zijn,
als de familieleden van een overlede
ne op de gedachte waren gekomen
het lijk ercens in de duinen te ver
branden. Waarom deed hij het niet
nu deze onwettige daad geschiedde
in een liikverbrandingsoven?
Hoe dit echter ook zij, men deed
den bedrijvers van de onwettige daad
een proces aan. Zij lokten dit proces
zelve uit, om eens te zien. hoe ver zii
het konden brengen. En zie de Hooge
Raad besliste: de wet was geschon
den. maar de persoon, die gestraft be
hoorde te worden, kon niet worden
aangewezen. Men kreeg dus dezen
tcestand, dat de daad der lijkverbran
ding wel onwettig is, maar niet straf
baar.
Zoo vond de lijkverbanding in ons
land ingang.
Het kabinet-Ruys heeft aan dezen
geheel ongeoorloofden toestand een
eind willen maken. Het gaf een wets
ontwerp, waarin de toestand, zooals
die geworden was, onaangetast bleef.
Men zou tot de lijkverbanding in Wes
terveld ook voortaan mogen over
gaan. Noodig zoude zijn. dat degene,
die begeerde dat zijn Jijk zou worden
verbrand, dit zelve verklaarde op een
oogenblik, waarop kon worden aange
nomen, wat hij volkomen wist wat hij
deed. De familie zou hier niet beslis
sen, maar de persoon zelf, tijdens zijn
leven.
Het bouwen van nieuwe lijkver
brandingsovens zou worden gekeerd.
Men wilde dus zorg dragen, dat het
kwaad niet verder ging.
Tegen dit standpunt is bezwaar in
gebracht. Zij, die van oordeel zijn,
dat de lijkverbranding berust op hei-
densche zede, en dat zij tegen de chris
telijke zede ingaat, willen, dat de lijk
verbanding algeheel wordt verboden.
De zaak is niet eenvoudig. Maar
men moest het toch toejuichen, dat
de regeering een eind wilde maken
aan het feit, dat de wet straffeloos
werd overtreden. Zoo langzamerhand
ging het besef, dat er hier sprake is
van een onwettige daad, verzwakken,
Men zag zelfs dat de regeering zich
liet vertegenwoordigen bij de verbran
ding van een lijk. Dat kon toch in
geen geval worden goedgekeurd.
Het ontwerp kwam niet in open
bare behandeling.
Maar w^j mochten de hoop koeste
een, dat, toen het kabinet-Colijn op
trad. de oplossing van deze kwestie
ter hand genomen zou worden. Dit
kabinet viel echter en toen kwam
het intermezzo-ministerie. Het ver
klaarde dezen weg te willen volgen,
dat de politieke vraagstukken, die
verband hóuden met de partijgroe-
peering, zooals die tot dusver in ons
land bestond, zouden blijven rusten.
De lijkverbranding is een van de
vraagstukken, die in den beginsel
strijd der partijen een belangrijke
plaats innemen. Minister De Geer
wilde deze kwestie dus niet aanvat
ten.
De zaak behoort bij de Staten-Gene-
raal. Maar de regeering en de volks
vertegenwoordiging zijn, tengevolge
van den nieuwen politieken toestand
niet in staat haar te behandelen.
Hier komt wel de ongezonde poli
tieke toestand aan het licht.
De Staten Generaal is in meerder
heid tegen de lijkverbranding. Een
wettelijke regeling, hetzij dan op het
voetspoor van het kabinet-Ruys, het
zij een absoluut verbod zou dus te
verwachten zijn. Maar een initiatief
nemend Minister ontbreekt. Ja het
staat zelfs te vreezen, dat het kabinet
straks tegenover een Kamer-ontwerp
even afwijzend zal staan als destijds
tegenover de voorstellen Bijleveld in
zake de vaccinatie.
Opvallend is intusschen de motivee-
rirg van Amsterdam, dat de Regee
ring daarom ook een besluit tot
stichting van een crematorium niet
vernietigen zal.
Natuurlijk gaat de redeneering van
het gemeentebestuur niet op.
Als het kabinet zegt: ik kan deze
beginselkwestie niet aanraken, dan
zou het toch wat fraais wezen, als een
gemeentebestuur dan zeggen zou: darj
ga ik dus maar mijn gang.
Als de regeering een besluit van den
Amsterdamsehen raad tot het bouwen
van een lijkverbrandingsoven zou
goedkeuren, dan zou zij dus moeten
zeggen: ga uw gang. Amsterdamsch
bestuur en overtreedt rustig de wet.
Gij behoeft voor de wet geen eerbied
te hebben, omdat de Hooge raad een
leemte daarin heeft ontdekt, en ge
zegd heeft: er is. wel een wetsovertre
ding, maar er is geen, die wij daar
voor kunnen straffen. Een gemeente
bestuur zou dus door zijn voorbeeld
tot de burgerij zeggen: gij hebt het
moreele recht wet en verordening voor
niets te achten, als gij kans ziet liet
straffeloos te doen. En de regeering
zou antwoorden: dat is een besluit,
dat ik niet mag vernietigen.
Zoo kan het naar ons voorkomt toch
niet gaan.
Tegen het Amsterdamse he voorstel
is inmiddels ook reeds verzet opgeko
men. De centrale .Antirevolutionaire
Kiesvereeniging heeft aan den Raad
verzocht het voorstel niet te aanvaar
den.
De Memorie van toelichting hij dat
verzoek heeft ongeveer den volgenden
inhoud
Het bestuur overweegt in de eerste
plaats, dat het bij het vraagstuk van
ae verbranding der lijken niet gaat om
persoonlijke opvattingen van enkele of
vele burgers, maar om beginselen, die
verweven liggen in het Christelijk ka
rakter van het volk; dat liet verbran
den van lijken in strijd is met de Chris
telijke zede en evenzeer met datgene,
wat historisch als de Christelijke le
venshouding zich openbaarde, kan
moeilijk worclen ontkend; en slechts
waar de Christelijke grondslagen der
samenleving worden gehandhaafd, zal
een bevolking van een land of een ge
meente geregeerd worden tot haar
eigen welzijn.
In de tweede plaats merkt adressant
op, dat slechts een gewrongen juridi
sche constructie in het voorstel van
B. en W. een schijn van recht kan ge
ven voor het verbranden van lijken.
Ook moet het wel een voorbeeld van
slechte volksopvoeding door de over
heid geacht worden. wanneer deze
laatste van een soort toevalligheid ge
bruik maakt, om stage overtreding
van de wet mogelijk te maken. Dit
dan nog afgedacht van- het feit, dat
het ontwerp, dat deze materie alge
meen bedoelt te regelen, allerminst is
ingetrokken.
Maar ook nog van andere zijde
kwam verzet. Had Prof. Mr. J. B. Co-
hen verdedigd, dat rechtens tegen lijk
verbranding geen bezwaar bestaat, Mr
A. J. Fokker, Advocaat en Procureur
te Amsterdam komt in de Tel. daar
tegen op.
„De bedoeling van den wetgever
van 1869 zegt hij was zonder
eenigen twijfel hegraven en het gebod
in artikel 1 der wet luidt niet anders.
De overheid mag er zeker niet toe
medewerken en dat nog wel actief, dat
tegen geest en bedoeling der wet wor
de gehandeld, ook al achtte de Hooge
Raad dit niet strafbaar. En het is vol
komen onjuist te beweren, dat wij
thans zouden mogen spreken van een
recht tot lijkverbranding, verkregen
door gebruik of gewoonte.
Gewoonte geeft geen recht, dan al
leen wanneer de wet daar naar ver
wijst. Deze bepaling is te vinden in ar
tikel 4 van de wet, houdende algemee-
ne bepalingen van wetgeving voor het
Koninkrijk, en,is menigen voorstander
van lijkverbranding waarschijnlijk on
bekend en al bestond op dat stuk zoo
danige naar gewoonte verwijzende
wetsbepaling, dan zou hier zeer zeker
nog van een in gewoonte wortelend
recht, geen sprake kunnen zijn, waar
verbranden, al komt het tamelijk re
gelmatig voor, zeker geen regel of ge
woonte is, maar veeleer een zeer groo-
te uitzondering, op den regel, dat lij
ken ter aarde worden besteld.
Zeer terecht betoogt hij. dat een niet
vernietigd raadsbesluit tot exploitatie
van 'n crematorium een wetsovertre
ding door een orgaan van de overheid
zou zijn.
Zoo opgevat en wij zijn het daar
mede volkomen eens, moet na aan
neming van het voorstel door den Am-
sterdamschen raad en daar bestaat
groote kans op een daad van de
Regeering volgen. Doet zij dat niet,
dan kan naar onze meening een ini
tiatief-voorstel van de Tweede Kamer
niet gemist worden.
STADSNIEUWS.
jan smeterlin.
Opvallend is de rust, waarmee deze
oul op zijn lage u t zit te spe
len; soms langen tijd bijna onbeweeg-
- het li 1-0 armen. De
fijngevormde virtuozenhanden met
de ondenkbaar beweeglijke vingers
doen al het werk. Van den beginne af
geeft hij daardoor den indruk, dat hij
er van zii zaak is. Zijn
techniek is superieur. Een minutieu
ze zorg besteed hij aan de helderheid,
de afronding der klankproductie. En
welk een rijkdom van schakeering
weet hij te bereiken, welk een klaar
heid en doorzichtigheid als in varia-
tiespel de verbrokkelde melodie toch
duidelijk haar ^oorspronkelijke lijn
afteekent.
Hij is een meester in fluweelig
toucher, parelende toonvorming. Zijn
pedaalgebruik is onverbeterlijk.
Zijn rust en zijn beheersching stel
len hem in staat zijn geperfectioneer
de techniek als louter muzikaal mid
del te gebruiken.
Alles komt van binnen uit. Zijn spel
is doorleefd en gracieus, licht en élé
gant. Het is innerlijk en doorleefd;
het boeit onafgebroken, maar mist
door zijn beheersching de heel hevige
opbruisingen van het hartstochtelijke.
Toch is het weldadig en warm. Het
is Fransch geaccentueerd en bijwijlen
zeer spiritueel. Wij kui non ons voor
stellen, dat sommigen hem, vooral in
de Sonate Bes clur van Schubert, niet
ten volle zouden kunnen waardeeren.
De Srhubertsche weelde werd bijna
ie klaar geëxposeerd, .en gevolg van
zijn uiterlijke beheersching, zijn zucht
naar volkomenheid van klank.
Toch lijkt ons zijn opvatting van
Schuberts romantiek aannemelijk.
Want uit deze Sonate deed hij spre
ken den Koning van het Lied. Prach
tig die cello-achtige melodie in het
Moderato, zich oplossend in fioritu-
ren, maar niet uitbundig, eerder een
verfijnde rococo-Weelde.
Hoe mooi droefgeestig het Andante,
technisch af tot in de -uiterste perfec
tie, maar niet minder innerlijk bezon
ken en doorleefd, een wisseling van
stillen jubel, mijmering en droom.
Meer modern zijn de Etudes van
Szymanowsky. een der meest moder
ne en meest begaafde jongere Pool-
sche pianisten. Deze zes stukjes ga
ven den pianist gelegenheid niet
het minst No. 3 en 5! om zijn enor
me techniek even te demonstreeren.
Geheel op het terrein der uit het in
nerlijk ontblooide muziek kwamen we
weer bij een reeks Chopin-voordrach-
ten.
Smeterlin is Chopin-speler bij uit
nemendheid. We gelooven niet, dat
zijn Chopin-interpretatie is te over
treffen. 't Is of de toongeving van den
vleugel nog nobeler, verfijnder, pare
lender van klank wordt, wanneer hij
het Andante Spianalo begint. Men
weet dat dit werk met de bijbehoo-
rende Grande Polonaise Brillante ge
schreven is met orkest-begeleiding.
Het wordt evenwel nooit met orkest
uitgevoerd, daar het op zich zelf ge
heel af is en de orkestrale begelei
ding best kan missen. Zeldzaam
klaar en zonnig werd het Andante ge
speeld; hoe innig voornaam de melo
dievorming en het wegluwen van de
melodische frases. Welk een rijkdom
van belichting, welk een spiritueele
verfijning.
In het Andante gaf Smeterlin ons
al dadelijk een schoonheidsvisie van
hoogere orde.
De Grande Polonaise staat daar
tegenover als een schitterend bravour-
stuk, dat naar den eisch, brillant
werd gespeeld.
Alles wat we verder hoorden van
Chopin, de Ballade f-mol, Nocturne in
G-dur, twee Mazurka's in C-dur, d©
Etudes in F-dur op. 25 en A-mol op.
10 en ten slotte de Ballade in As-dur
werd even voortreffelijk en doorleefd
muzikaal gespeeld.
In deze werken was de dichter aan
het woord, die niet alleen maar de
noten speelt in hun zuiverheid en
schoonheid van klank, maar die uit
het notenbeeld de levende ziel van 't
toongedicht oproept. Smeterlin is een
aristocratisch en fijn-besnaard lyri
cus, die de abonné's van de Holland-
sche Concert-directie Dr. De Koos een
avond van groot genot heeft bereid.
Na de herhaalde en warme hulde
betuigingen van de helaas niet geheel
volle zaal gaf Smeterlin als toegift
nog een Wals van Chopin.
Steinway-vleugel uit Bender's Ma
gazijn.
het residentie orkeot.
Van verschillende kanten zijn reeds
meermalen pogingen gedaan, om van
het Residentie-Orkest alhier meer con
certen te kunnen hooren.
Het Bestuur van het Residentie-or
kest heeft daarin aanleiding gevonden
om bij voldoende inteekening inplaats
van drie concerten in het komende
seizoen 19281929 vijf concerten te
geven tegen den prijs van vijf gulden,
belasting inbegrepen.
De belangstelling voor de concerten,
van het Residentie-orkest hier ter ste
de is groot en zeker zullen de bewon
deraars van 't Residentie-orkest niets
onbeproefd laten door flinke inteeke
ning deze vijf concerten te helpen ver
zekeren.
Vanaf heden is de inteekening open
gesteld bij de firma- Eggers, Boter
markt.
ned. herv. gemeente.
In de gisteravond gehouden verga
dering van het kiescollege der Ned.
Ilerv. Gemeente had de verkiezing
ploats van een predikant in de vaca
ture Ds. Goedhard.
Uitgebracht werden 127 stemmen,
waarvan op Ds. Kuilman van Borne
79, op Ds. Adriani van Baarn 9, op Ds
Petri van Dordrecht 35 en 4 blanco.
Beroepen is derhalve Ds. D. Kuilman
van Borne.
ds. g. h. beekenkamp.
Ds. Beekenkamp, die nog steeds on
gesteld is, schrijft in het „Leidsch
Predikbeurtenblad":
„Wij mogen blijde zijn, dat het tot
dit oogenblik beschouwd naar den
toestand zoo goed gaat. Al duurt het
wat lang, ditmaal. In Leiden heb ik
nog nooit mijn werk behoeven te sta
gen in al de 7 jaren, die achter mij
liggen. Hebben wij dan reden tot kla
gen 01' tot danken? Ook te dien opzieh
Binnenland.
De rede van Prof. Einstein ter huldi
ging van de nagedachtenis van Prof. Lo-
rentz.
Buitenland,
President Hindenburg doet een beroep
op de regeeringspartijen om een kabi
netscrisis te voorkomen.
De onderhandelingen inzake het conflict
in de Duitsche metaalindustrie zijn op
nieuw uitgesteld.
Mohwinckel aanvaardde de opdracht
tot kabinetsformatie in Noorwegen.
Liberale overwinning bij een tnsschen-
tijdsche verkiezing in Engeland.
te geldt het: „God is goed, hoe de wind
ook draait".
Wij willen integendeel stille zijn en
hopen op de goedertierenheden Gods.
Een mijner kenissen herinnerde mij
aan Hiskia, en ik las nog eens Jes. 38,
wat ik al mijn wijkvrienden bij deze
van harte aanbeveel. Daar ligt troost
in voor zieken en gezonden".
classis leiden.
Gister gaven we een overzicht van
hetgeen dé laatste vergadering der
classis Leiden besloot. Daaronder
kwam ook een bericht voor, met be
trokking tot hetgeen door ons aan
geduid werd als de bekende kwestie
te O
De Voorzitter van den kerkeraad al
daar verzoekt ons mede te deelen, dat
dit bericht aanleiding kan geven tot
zeer onjuiste onderstellingen en dus
af te wijzen is. In tegenstelling met
den auteur van dit door ons geplaats
te bericht, meent hij niets anders te
mogen doen, dan te verwijzen naar het
oi'fieieele verslag der classis zelf, dat
eorst voor de kerkelijke pers is be
stemd.
de laatste winterlezing.
Donderdag 16 Febr. a.s. zal in do
Oosterkerk Ds. R. E. van Arkel van
Utrecht op uitnoodiging van het Co
mité voor Chr. Winterlezingen een
lozing houden over „Bileam".
Dit zal de laatste winterlezing voor
dit seizoen zijn. Het schijnt met de be
langstelling voor deze drie lezingen
crescendo te gaan; wij verwachten
dan ook, dat er dezen keer geen
plaatsje onbezet zal blijven.
ledenvergadeding chr. h.b.s.
Wij vestigen nog eens de aandacht
op de algemeene ledenvergadering
van de Vereen, voor Chr. M. O. in het
gebouw der Chr. H. B. S. aan de Ka-
gerstraat op Donderdag 16 Februari,
des avonds te 8 uur.
Men zie de advertentie in ons blad
van gisteren.
ontspanningsavond voor
werkloozen.
De Christelijke Besturenbond zal op
21 Februari a.s. weer een ontspan
ningsavond voor de werkloozen der
aangesloten organisaties houden, die
gevuld zal zijn met voordrachten van
den declamator, den heer Siebesma,
van Voorburg, xylophoonmuziek en
tubaphoonmuziek van den heer Stou
te, terwijl ook het strijkje van den
heer Plu zijn medewerking weer zal
verleenen.
melkprijsverlaging.
Hedenmorgen werd door de R. K.
Melkveehouders in Den Burcht een
vergadering gehouden, waar aan de
orde was het verzoek om den melk
prijs met een- cent per liter te verla
gen. Men besloot om af te wachten de
beslissing van den Zuid Hollandschen
Bond van Melkveehouders, die Dins
dag a.s. te Rotterdam ook voor deze
kwestie vergadert.
DE HULDIGING DER NAGEDACHTENIS
VAN PROF. Dr. H. A. LORENTZ,
Zooals reeds in het kort gemeld, heeft
gistermiddag in het groot-auditorium der
Universiteit onder groote belangstelling
Prof. Einstein uit Berlijn een rede gehou
den ter nagedachtenis van Prof, Dr. H.
A. Lorentz.
Prof. Einstein ving aan met er op te
wijzen, dat ieder hier onder den indruk
zal zijn van het groote verlies, dat de
wetenschap en de maatschappij hebben
geleden door het heengaan van den groo-
ten Lorentz.
Lang heeft spreker geaarzeld alvorens
hij kon besluiten op deze bijeenkomst het
woord te voeren, omdat er nauwelijks
woorden kunnen worden gevonden om de
groote verdiensten van Lorentz voor de
wetenschap in het juiste licht te stellen.
Maar hij beschouwde het tenslotte als
zijn plicht hier de wetenschappelijke be-