CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
89,0 JAARGANG DINSDAG 29 NOVEMBER 1927 NUMMER 2295
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden iÖËfrCg» Teleloonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22'/i cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Di! nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Het gist in Indië.
Zoo luidt een dezer dagen bij de
firma Tjeenk Willink te Haarlem uit
gekomen brochure van den heer Mr.
M. VV. F. Treub, de voorzitter van den
Indischen Ondernemersraad.
Deze brochure heeft, hoewel er niet
veel nieuws in verteld wordt, noch
tans een belangrijke beteekenis om
het juist aanwijzen van de beteekenis
van Indië en van de noodzakelijkheid
van ernstige aandacht voor de Indi
sche problemen.
De schrijver bespreekt achtereei.vol
gens 't communisme, 't nationalisme
en het Islamisme, wijdt dan nog en
kele bladzijden aan het internationaal
karakter der beweging en aan het Chi
neezenvraagstuk. om met een samen
vatting te besluiten.
Hij wijst op het belang van een
groot koloniaal bezit voor Nederland:
„Een groot koloniaal bezit als het
onze geeft voordeelen, zoowel van ma-
tcrieelen als van ideëelen aard. Onze
welvaart hangt voor een groot deel
var: Indië af. Mochten wij het te eeoi-
ger tijd verliezen, dan zou er niet 'an
ger plaats zijn voor een zoo dichte en
relatief zoo groote bevolking als ons
land telt. Ook voor ons zou dan het
f.migratievraagstuk een der dringend
ste problemen worden. Onder de ver
arming, welke dan onvermijdelijk zou
intreden, zouden ook kunst en weten
schap ernstig lijden. En voor niemand
die eenigen kijk heeft op internatio
nale verhoudingen, kan het een ge
heim zijn, dat wij alsdan een heel
tind zouden afzakken van de plaats,
die wij in het Europeesch niet
steeds harmonisch spelend con
cert innemen. Materieel en moreel zou
Nederland van zijn voetstuk worden
getrokken".
„De Indische politiek zoo vat
Prof. Treub zijn betoog samen is
sedert de Sovjets ons met hun bijzon
dere belangstelling vereerden en voor
al sedert zij erin slaagden, de kiove,
die hen van de militante nationalisten
en geloofsijveraars scheidt, te over
bruggen, ingewikkelder, verantwoor-
delijker en internationaler geworden
dan ooit te voren. Wij zijn in Indië
verzeild geraakt in de woelige wate
ren van de Internationale politie»! en
zijn door de ligging van onzen Archi
pel tegen wil en dank geroepen in die
politiek, wat het verre Oosten be
treft, een hoofdrol te spelen, die moei
lijker zijn zal, naarmate wij er minder
in zullen slagen, de belagers onzer
suprematie over Nederlandsch-Indië
uit eigen kracht het hoofd te bieden'
Om te concludeeren;
„Nu het zoo bedenkelijk gist in In
dië. is het koloniale vraagstuk voor
ons geheele vaderland het vraagstuk
hij uitnemendheid geworden, dat nie
mand kan noch mag koud laten. Het
gaat om ons bestaan. Waar dit zoo is
en dit is zoo is het de hoogste
tijd, dat de oogen onzer staatslieden
voor het alles overheerschende ge
wicht dezer landszaak open gaan.
Hoe ernstig en diepgaand de ver
schillen der politieke partijen ook ino
gen wezen, zij moeten zwijgen, waar
het land in gevaar komt. Zóó werd
het als 't ware bij intuïtie door ons
geheele volk in 1914 begrepen, toen
hij het plotseling uitbreken van den
oorlog het nationaal geweten met een
ruk werd wakker geschud. Thans
komt het gevaar niet opeens, doch na
dert het ons langzaam, maar niet
minder dreigend. Zal men nu afwach
ten, tot het vlak voor de deur staat
en niet meer af te wenden zal zijn?"
Voegt nu daarbij, dat ook de heer
Colijn naar Indië gaat om poolshoogte
te nemen, en om nauwere aansluiting
te zoeken met de Chr. Eth. Partij in
Indië, dan is daarmede van twee zij
den het belang van Indië aangewezen.
Moge het in onzen kring verstaan
worden.
STADSNIEUWS.
JAARFEEST LEIDSCHE CHR.
ORANJEVEREENIGING.
De Leidsche Chr. Oranjevereeniging
heeft gisteravond feest gevierd, haar
negentiende Jaarfeest.
De groote zaal van Prediker was
geheel bezet en er heerschte een opge
wekte sfeer, toen de voorziter, Ds.
Thomas te ongeveer acht uur de bij
eenkomst opende, waarbij' spr. liet
zingen Ps. 138 vs. 1 en voorging in
gebed.
In zijn openingswoord vergeleek
spr. de Oranjevereeniging, in tegen
stelling met een vorige keer, nu eens
met een jongen, een jongen van sta
vast. Niet zoo'n brave Hendrik, een
lange, bange slungel, die netjes zijn
petje komt afnemen voor en een hand
je geven aan de tante uit Borghol/.er-
heide, maar een stevige jongen, die
meermalen is thuisgekomen met een
scheur in zijn pilowschen broek en
een schram aan zijn Hollandschen
kop. Maar ondanks dat alles is hij
heel voordeelig opgegroeid. Hij heeft
gestaan voor de eer van zijn God. Hij
heeft een stevige plaats ingenomen in
het midden van het Nederlandsche
volk. het volk, dat staat en valt met
zijn geschiedenis. Wanneer dat volk
nu maar zijn geschiedenis blijft ge
denken, dan is er hope. Spr. geeft den
jarigen jongen een hand, dat zijn bot
ten kraken.
Verder wijst spr. er op, dat dezer
dagen ook de verjaardag is gevierd
van den nationalen held. Piet Hein,
uit wiens geschiedenis spr. een paar
fiappante gebeurtenissen voorleest.
Tenslotte heet spr. alle aanwezigen
van harte welkom, speciaal degenen,
die zullen spreken of zingen of mu
ziek maken en eindigt met een geest
driftig woord voor het Oranjehuis.
Vervolgens werden staande gezon
gen een tweetal coupletten van het
Wilhelmus, waarna de heer Plu met
zijn strijkje de aanwezigen vergastte
up een paar nummers muziek.
Daarna werden door Mej. v. d. Rey-
den een tweetal liederen gezongen op
de manier zooals we dat van deze da
me gewoon zijn, schoon en gevoelvol,
geestdriftig en sterk.
De heer Feiten uit Utrecht, die ver
volgens het podium betrad, werd met
een hartelijk applaus ontvangen en
met aandacht werd gevolgd zijn voor
dracht van een fragment uit Ga Cos
ta's „Kaïn en Abel".
Daarna was het woord aan den heer
D .Meijer, hoofd der Geref. Schoo; aan
de Hooglandsche Kerkgracht. lii tot
onderwerp had gekozen; „Een heilig
sieraad', daarbij doelende op de Frie-
sche held Willem Lodewijk van Nas
sau. Spr. begon met de Oranjevereen.
te feliciteeren en noemde haar de 19-
jarige dochter, waarop een hartelijk
applaus volgde (Ds. Thomas had ge
sproken van den 19-jarigen jongeling).
Daarna ging spr. uitweiden over
de heldenfiguur van Willem Lode
wijk van Nassau. Holland had het
leeuwenaandeel in den strijd voor de
vrijheid, maar ook in Friesland is ge
leden en gestreden, niet het minst
door Willem Lodewijk. Spr. teekent
hem als jongeling en 'n dién jongeling
den held en den Calvinist. Reeds lang
duurde de strijd der Oranje s en reeds
enkele helden uit het Oranjehuis wa
ren gevallen. De slag bij Heiligerlee
en de slag hij lemmingen waren ge
slagen en Alva had getromfeerd. Veel
bloed was gevloeid, en ook waren
door enkele steden overwinningen be
haald. De Pacificatie van Gent was
verscheurd door godsdienstwaanzin
en andere dingen. Toen brak het jaar
1581 aaii. Leeuwarden werd duor Ren
nenherg verraden en de Friezen vroe
gen een nieuwen stadhouder. Die stad
houder moest Willem Lodewijk van
Nassau zijn, de 17-jarige graaf. Hij
had Nassauhloed in de aderen, was
opgevoed in den geest van Dillenburg,
was gefundeerd in de Geref. belijdenis
en de Calvinistische levensbeschou
wing. Hij was Oranje een dierbare
zoon en ingewijd in al de geheimen
van diplomatieke en militaire zaken.
Hij was een jonge, Nassausche leeuw.
Hij moe9t het zijn. Maar hij mocht het
niet zijn van Prins Willem, die er zich
sterk tegen verzette, Toch is graaf
Willem Lodewijk opgetrokken naar
Groningen om den verrader Rennen
berg te straffen en hij is gebleven de
held van het Noorden tot zijn laat-
sten snik. Spr. schetst de belegering
van Groningen en andere heldenfei
ten, daarbij wijzende op het edele ka
rakter van den graaf. Graaf Willem
Lodewijk had het heilig sieraad.
Kracht is der jongelingen sieraad,
maar vroomheid is een heilig sieraad
en dit moet de pit, de kern van ons
leven zijn. Graaf Willem Lodewijk zij
ons voorbeeld daarvan. Zooals hij.
moeten ook wij zijn: royalisten in den
mooien zin van het woord. Wij moe
ten zijn monarchalen, die den Koning
eeren, maar bovenal den Koning der
Koningen.
Ons devies blijve: Je maintiendrai.
En wij moeten blijven vasthouden
aan de gulden trits; God. Oranje en
Nederland.
Vervolgens werd door den heer
Feiten nogmaals een voordracht ge
houden, waarin op meesterlijke wijze
werd uitgeheeld de intrede van een
nieuwen predikant in 'n kleine dorps
gemeente, waarmede de declamator
een dankbaar applaus oogstte.
Daarna zong Mej. v. d. Reyden nog
een drietal liederen, geestdriftige va-
derlandsche liederen.
De voorzitter dankte tenslotte allen
die hadden medegewerkt aan het
welslagen van den avond, waarna -ie
heer Mazurel voorging' in dankgebed.
't Was alles hij elkaar genomen p«n
mooie en hoogstaande avond.
BAZAR DIERENBESCHERMING.
De afdeeling Leiden en Omstreken
van de Ned. Ver. tot Bescherming van
Dieren heeft cen Bazar ten bate van
het Leidsche Dierenasy] georgani
seerd. die van hedenmiddag tot Vrij
dagavond zal gehouden worden in de
bovenzalen van de Sociëteit „Amici-
tia", Breestraat 78.
De vertegenwoordigers van de pers
die steeds een streepje voor heb
ben hebben reeds hedenmorgen een
bezoek aan den Bazar gebracht en
wij kunnen niet anders dan vol lof
spreken over de wijze waarop men al
les heeft georganiseerd en gearran
geerd en er een prettig aandoend ge
heel van gemaakt.
In 't bijzonder wijzen we op de ori-
gineele aankleeding der zalen, vooral
die van de theeschenkerij, die in den
avond met haar maanlichtachtige
verlichting een hijzonder mooi effect
zal maken. In deze zaal zijn ook de
voorwerpen te zien voor de verloting
die Vrijdagavond zal plaats hebben
en waarvan de hoofdprijs is een Fon-
gers Rijwiel.
In de voorzaal had hedenmiddag
de opening plaats; ook worclen hier
's avonds de voorstellingen, onder
leiding van Mevr. ICuenenWicksteed
en morgenmiddag de poppenkastver-
tooning voor kinderen gehouden. Voor
dit laatste hebben zich eenige jonge
dames van de Kweekschool voor Be
waarschoolonderwijzeressen verdien
stelijk gemaakt, die ook nog op an
dere wijze aan den bazar hebben me
degewerkt.
De piano in deze zaal is welwillend
beschikbaar gesteld door de fa. C. F.
v. d. Does, de gramofoon door den
heer H. G. Luijken. De heer M. E. Zit
man heeft voorts voor een radio-toe-
stel gezorgd, terwijl de verlichting is
aangelegd door de fa. De Vries en
Stevens.
Wat nu den bazar zelf betreft, de
Vereeniging heeft over gebrek aan be
langstelling niet te klagen gehad.
Van de vele geschenken, die haar van
allerlei zijden voor dit doel werden
toegezonden, noem.gn wij: prachtige
handwerken, kusséns, kleedjes, boe
ken, aardig kinderspeelgoed, allerlei
gebruiks- en luxe voorwerpen, eetwa
ren, enz. De zalen en gang zijn voorts
op toepasselijke wijze met planten en
groen versierd, alsmede met teeke-
ningen, op het doel van den bazar
betrekking hebbend.
Men meent wel eens, dat het bij de
Dierenbescherming vrijwel uitsluitend
gaat om onzen huisdieren, zooals
honden en katten een vriendelijke be
handeling te verzekeren. Het doel de
zer Vereeniging evenwel omvat veel
meer; we noemen b.v. het vervoer van
vee en pluimvee, dat in onzen tijd nog
veel te wenschen overlaat en het
brandgevaar in de stallen. Hoe dik
wijls worden koeien en paarden geen
slachtoffers van een brand die op een
boerderij is uitgebroken. Een desbe
treffende Commissie heeft dit vraag
stuk onde- de oogen gezien en op
maatregelen gezonnen om het brand
gevaar in stallen ..tot cen minimum
terug te brengen, waarbij zij ook op
den steun van de Assuradeursver-
eeiiiging kan rekenen.
De Ned. Ver. tot Bescherming van
Dieren heeft dan ook recht op den
steun, niet het minst van ons als
Christenen, die het dier hebben te
eerbiedigen als schepsel Gods en die
weten dat wij ook' van de bejegening
die wij de dieren aandoen rekenschap
verschuldigd zijn.
Gaarne wekken wij onze lezers
op, een bezoek te brengen aan dezen
bazar, die hedenavond van 7 tot 11,
en Woensdag, Donderdag en Vrijdag
van 10 tot 12, van 2 tot 5 en van 7 tot
11 uur geopend zal zijn.
Hedenmiddag half drie had de ope
ning plaats.
Na een inleiding van Prof. Mr. G.
André de la Porte hield Mevrouw L.
M. PiersonFranssen (Ellen Forest)
een causerie, waarna de bazar door
de eerervoorzitster Mevrouw A. S. W.
van de Sande BakhuyzenGericke
officieel geopend werd.
Morgen komen wij hierop nog na
der terug.
DE MUSEUM VITRINE
Het Haagsche Gerechtshof heeft ar
rest gewezen in de zaak tusschen Joh.
T., fabrikant van metaalhout- en glas
werk te Amsterdam en Leiden, die
van de gemeente Leiden had gevor
derd 896,10. als restant van het aan
hem verschuldigde ter zake van leve
ring van eenige vitrines ten behoeve
van het museum De Lakenhal.
De gemeente zei niet meer dan
254,85 schuldig te zijn, zich beroe
pende op de compensatie met 641,25
die zij beweerde van T. te vorderen te
hebben, omdat één der vitrines, de
kleine, geplaatst in de Papezaal, niet
aan redelijke eischen voldoet, omdat
kort na levering de bovenste glasplaat
ervan is gebroken, en die breuk een
gevolg is van onvoldoende construc
tie, welk breken het gevolg heeft ge
had. dat de voorwerpen op die plaat
zijn terecht gekomen op die op de on
dergelegen glasplaat, welke, mede van
glas, totaal zijn verbrijzeld.
Een onderzoek door deskundigen
wees uit, dat de breuk van de leg
plaat is ontstaan, doordat de rechter
bracket plm. 21 m.M. lager stond dan
de drie overige.
De rechtbank zag hierin een grove
montagefout en wees zoowel de con-
ventioneele vordering van T. toe. als
de na de compensatie weïke werd
afgewezen, subsidiair ingestelde re
conventioneele vordering der gemeen
te Leiden toe, met veroordeeling van
T. in alle kosten.
Het Hof heeft dit vonnis bevestigd.
DE SOCIAAL DEMOCRATISCHE
STUDENTEN.
Op vragen van den heer Albarda, lid
van de Tweede Kamer, betreffende
weigering van het gebruik van het
klein auditorium der Rijksuniversiteit
te Leiden ten behoeve van een voor
de Leidsche vereeniging van sociaal
democratische studenten te houden
voordracht, heeft de minister van on
derwijs. kunsten en wetenschappen
als volgt geantwoord;
Blijkens bericht van curatoren dei-
Rijksuniversiteit te Leiden, heeft de
Sociaal Democratische Studenten
Club aldaar voor 11 November j.l. de
beschikking aangevraagd over het
klein auditorium der universiteit,
voor het houden van een lezing over
den student en den klassenstrij I.
Aangezien de lokalen in het acade-
niegebouw, volgens de gewoonte al-
let r. voor wetenschappelijke lez'agen
worden afgestaan, deelen curatoren
aan bet bestuur mede, dat zij 't klein
auditorium slechts beschikbaar kon
den stel'en, indien het bestuur ver
klaarde geen gelegenheid te zullen ge
ven tot propaganda en debat. Op dit
schrijven, hetwelk derhalve geen wei
gering inhield, ontvingen curatoren
geen antwoord.
Hot bei tuur der Sociaal Democrati
sche Studenten Club heeft zich daar
na wederom tot curatoren gewend
met het verzoek, de lezing van den
heer Mendels op 1 December a.s. te
mogen doen houden; daarbij zijn na
dere inlichtingen verstrekt omtrent
den aard en het vermoedelijk verloop
van dien avond. Op grond hiervan
hebben curatoren voor 1 December
aan bet bestuur de beschikking gege
ven over het klein auditorium der-
Universiteit.
NEDERLANDSGH INDONESISCH
VERBOND.
Onder leiding van Mr. Kluiver, voor
zitter van het hoofdbestuur van riet
Nederlandsch Indonesisch Verbond,
is hier ter stede een bijeenkomst ge
houden. van de besturen van een 7-
tal hier ter plaatse bij het verbond
aangesloten vereenigingen. teneinde
te geraken tot de oprichting van een
afdeeling Leiden van het "Verbond.
Na een inleiding van Mr. Kluiver,
die op den toenemenden bloei van hel
Verbond wees, werd tot oprichting der
afdeeling besloten en een program
van actie voor Leiden ontworpen.
Zoo zullen o.m. wekelijksehe bijeen
komsten en lezingen worden gehou
den, voorafgegaan door een grooteh
propaganda-avond.
Een voorloopig bestuur der afdee
ling Leiden werd gekozeiï.
Hieraan kan worden toegevoegd,
dat uit VVageningen bericht werd ont
vangen. dat m enook daar ter plaatse
een afdeeling van het N. I. V. werifht
op te richten.
AFSCHEID H. v. d. WOUDE.
Morgen is het de laatste dag, dat de
heer H. v. d. Woude, aan wien met
ingang van 1 Dec. eervol ontslag is
verleend als deurwaarder van het
Leidsche Kantongerecht, als zooda
nig ter terechtzitting van het Kan
tongerecht zal fungeeren.
Naar wij vernemen zal morgen
ochtend op de civiele terechtzitting
van verschillende zijden tot den schei
denden functionaris het woord wor
den gericht.
DE POST OP ST. NICOLAAS.
In verband met het a.s. St. N'icolaas
feest zullen de postkantoren op Zater
dag 3 December voor het aannemen
van postpakketten geopend zijn tot
19.30 uur.
De aangekomen postpakketten zul
len zooveel mogelijk op dezen Zater
dag besteld worden. Op Zondag 4 De
cember vindt echter geen bestelling
plaats.
Aanbevolen wordt, de pakketten nog
steviger dan anders te verpakken. Het
adres worde, voor zooveel mogelijk
op den omslag geschreven. De boven
dien aan te hechten label worde vol
ledig ingevuld, terwijl een tweede
adres in bet pakket worde gesloten.
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Binnenland.
De Leidsche gemeenteraad besluit
een verzoek te doen om het salaris!
van den Burgemeester tot het vroe
gere bedrag terug te brengen.
Buitenland
Een Poolsche nota over het geschil
met Litanen.
De mislnkte staatsgreep te Eowno.
Tsjang Tso Lin wordt geen keizer.
BINNENLAND.
VRIJZINNIG DEM. BOND.
Te Leeuwarden is de algemeene ver
gadering gehouden van den Vrijzinnig
Democratischen Bond.
De voorzitter. Prof. Mr. R. Kranen
burg, merkte in zijn openingsrede op.
dat, wat het groote staatkundige pro
bleem betreft, dat in de vorige jaar
vergadering aan de orde werd ge
steld, de ontwapening, misschien van
eenigen vooruitgang kan gesproken
worden in dézen zin. dat de noodza
kelijkheid om in de richting van ont
wapening te gaan, in wijdere kringen
in de wereld, zoowel bij staatkundige
groepen als bij individueele practische
staatslieden bewust wordt.
Wat de binnenlandsche staatkundi
ge verhoudingen hetreft. zijn de ver
anderingen, die zich voltrekken in
het geestelijk leven van het volk. op
dit oogenblik heel wat belangwekken
der, dan wat het parlementaire leven
ons te zien geeft, In zeer verschillen
de groepen van ons volk maakt het
proces der verbreking van banden
eener starre, overgeleverde dogmatiek
steeds verderen voortgang. Onze taak
blijft daarbij aangewezen. Wij hebben
onverpoosd en onvervaard voort te
gaan met onzen arbeid: de vormen te
vinden en deze te helpen verwezenlij
ken, waarin de scheppende krachten
in het leven van ons volk tot ontplooi
ing kunnen komen.
Voor deze vergadering zijn twee on
derwerpen aan de orde gesteld: een
dat betrekking heeft op het onderwijs
en een' sociaal-economisch onderwerp,
het pachtvraagstuk.
Na het openingswoord werd het be
leid der Kamerfractie besproken.
Bij de bespreking van het pacht
vraagstuk. waarover inleidingen wer
den gehouden door Prof. J. B. Cohen
te Groningen en het Tweede Kamerlid
de heer F. E. H. Ebels, werd aange
drongen op het vormen van een com
missie. Het Hoofdbestuur zal de zaak
nog eens overwegen.
Aangenomen werden moties:
1. voor herziening der salarissen van
het Rijkspersoneel;
2. de wenschelijkheid uitlsprekend,
dat het door de regeering aangekon
digde wetsontwerp regelende de mo
gelijkheid van stemmen voor op den
stemdag buiten de landsgrenzen ver
toevende stemgerechtigden binnenkort
in de Tweede Kamer zal worden be
handeld; i
3. een voorstel, waarin de Kamer
fractie wordt uitgenoodigd te bevor-
deren, dat de beperkingen voor de
verkiesbaarheid voor lid van den ge
meenteraad worden herzien en zoo
veel mogelijk ingetrokken;
4. een voorstel, om aan het hoofd
bestuur te verzoeken na te gaan in
hoeverre het mogelijk en wenschelijk
is. dat van de partij een actie uitgaat
tot wijziging van ons strafstelsel;
5. een voorstel om de Kamerfractie
uit te noodigen een wetswijziging te
bevorderen opdat de thans geldende
bepalingen inzake het zenden van leer
lingen uit de buitengemeenten naar
inrichtingen van middelbaar of voor
bereidend onderwij'9 in de steden
waardoor, aan die gemeenten ondrage
lijke lasten worden opgelegd door
meer billijke en rechtvaardiger voor
schriften worden vervangen.
DE BEGRAFENIS VAN HET
ECHTPAAR PISUISSE.
In verband met het justitioneel on
derzoek zal de begrafenis van den
heer en mevrouw Pisuisse niet, zoo
als aanvankelijk in het voornemen
lag. Woensdag plaats hebben. De ter
aardebestelling is thans bepaald op
Donderdag op Oud Eik en Duinen in
Den Haag. Do stoet zal om 1 uur van
btt woonhuis van de Johan van Olde-
barneveldlaan vertrekken.
DE LOCOMOTIEVEN VAN
„WERKSPOOR".
Een medewerker van het „U. D."
heeft een nader onderhoud gehad met
de spoorwegdirectie om te vernemen
of er soms klachten gekomen waren
over de locomotieven, die Werkspoor
geleverd heeft. In het bericht van de