CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
8$,# JAARGANG
WOENSDAG 26 OCTOBER 1927
NUMMER 2266
ABONNEMENTSPRIJS
La Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22'/j cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel t&riei
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën - bij vooruitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Ontstellende gevolgen.
Tot de zeer af te keuren gewoonten
die de emaneipatiezucht van de vrouw
aannam, behoorde ook het rooken.
Het moderne meisje, laat de haren
knippen als een man, wil de beenen
vrij hebben als een man. Kortom wil
in niets minder zijn dan een jongen.
Daarom moet ze ook rooken. Zij het
al geen pijp of sigaren, dan toch si
garetten.
Zooals alle buitensporigheden,
wreekt zich dit. In Engeland was het
reeds lang opgevallen dat de sterfte-
statistiek een schrikbarende stijging
van het aantal sterfgevallen van vrou
wen op den leeftijd van 18 tot 27 jaar
bracht. Een opmerkelijk groot aantal
van de doodsoorzaken wezen aan
ziekten van ademhalingsorganen en
van het hart. Men zocht de oorzaken
daarvan voor een groot deel in het
rooken.
De „Wissenschaftliche Nachrich-
tendienst" heeft nu te Weenen ook
terzake gegevens verzameld, die wei
nig verblijdend zijn, meldt de VVeen-
sche „Reichspost".
Van medische zijde wordt de toene
mende sterfte onder de vrouwen op
jeugdigen leeftijd ten deele aan het
vele rooken- toegeschreven. Gebleken
is, dat vrouwen in sterkere mate dan
mannen onder het sigaretten misbruik
lijden. Inzonderheid ernstige ziekten
der ademhalingsorganen en hartziek
ten zijn bij vrouwen van dit vele roo
ken het gevolg.
Maar ook de moderne vrouwenkle
ding draagt in de koudere en vochti
ge maanden schuld aan het toenemen
van ziekten der ademhalingsorganen
en van rheumatische aandoeningen,
die vaak blijvend de gezondheid scha
den en zelfs den dood tengevolge
hebben.
De gezondheidstoestand der stad
Weenen stelt op grond van vergelij
kende statistieken der laatste jaren
eenzelfde resultaat als het uit Enge
land gemelde vast. Men is intusschen
van meening, dat de verkregen gege
vens waarschijnlijk nog een ernstiger
aspect zullen krijgen, daa.- de door de
tabak veroorzaakte schade aan het
lichaam zich binnen 2 3 jaren nog
niet, of slechts in geringe mate naar
buiten vertoont.
Een definitief resultaat zou dus
eerst na meerdere jaren vallen te
constateeren, daar de op het oogenblik
beschikbare statistieken over slechts
weinige jaren loopen.
Het is zoo begrijpelijk dat de vrou
welijke ademhalingsorganen en het
hart, die zooveel gevoeliger zijn dan
van een man, onder het rooken ster
ker lijden. Wanneer dan ook de sta
tistiek over eenigen tijd met zeker
heid kan spreken, dan twijfelen wij
niet of het vermoeden van nu zal
waarheid zijn gebleken.
Of zouden de meisjes en vrouwen
intijds leeren verstandig te. zijn?
Wij durven het nauwelijks hopen,
want van de dwaze modegril van de
laatste jaren gaat het nu blijkbaar
naar de even dwaze dunne middeltjes
met den hoepelrok van voor honderd
jaar. De mode schijnt nu eenmaal
behoefte te hebben aan buitensporig
heden.
Alleen in den weg van terugkeer
tot de vreeze Gods, die de vrouw siert
met kostelijke gave van ingetogen
heid en zedigheid, is er hoop op beter
schap.
Socialistische ambtenaren.
Na het tweetal pogingen die het
Communisme in Indië deed om zich
met geweld baan te breken, is er te
recht de aandacht op gevestigd dat
de Regeering in die critieke momenten
op haar ambtenaren moet kunnen
vertrouwen.
Toen dan ook in de gemeente Bata
via een der ambtenaren aangetast
bleek door de revolutiekoorts, kwa
men er stemmen op om dergelijke ele
menten uit de openbare bedieningen
te weren.
Maar waar moest dc grens getrok
ken worden? Moest ieder, die de re
volutie in theorie aanhing, worden
geweerd? Moesten ook de Sociaal-de
mocraten, die in Indië de theorie aan
hangen van de vrijmaking van Indië
van de Hollandsche overheerschers.
worden verwijderd?
In den gemeenteraad van Meester
Cornells was het het R.-Kath. lid,
de vooruitstrevende heer Bruens die
voorstelde om de sociaal-democraten,
f venals alle revolutiepredikers, uit
te schakelen van het bekleeden van
gemeentelijke betrekkiLgen, wijlzij
principieel den bestaanden gezags-
vorm verwerpen.
Dit voorstel werd als te vergaand
verworpen en daartegenover een voor
stel van het Inlandsch lid Djajadinin-
grat, een broeder van Batavia's vori-
gen. Regent, aangenomen. Dit laatste
voorstel sluit alleen leden, van verbo
den vereenigingen uit.
Deze kwestie, in een van de Indi
sche gemeenteraden opgeworpen,
heeft echter in breeden kring stof tot
overdenking gegeven. Voor het In
disch dagblad de Locomotief is het
aanleiding geweest om de vraag te
stellen welke houding men in Indië
in dit opzicht tegenover de politieke
groep der sociaal democraten heeft
aan te nemen. Het blad meent, dat
zoolang nog overeenkomstig het gel
dend staatsrecht, de hoogste macht
in Indische zaken in Nederland blijft
en wel in wezen bij het parlement,
principieel nog practiseh een politie
ke groep, die bijna een vierde der ze
tels in het parlement bezet houdt,
van openbare bedieningen kan wor
den uitgesloten.
Het blad schrijft dan verder:
„Daar intusschen de motie-Bruens
de onsteinming weergeeft, dat alge
meen is gewekt en ook in ons blad
meermalen tot uiting kwam, telkens
als woord en gedrag van de sociaal
democraten hier te lande en in het
moederland velen indigneerden, mag
inen vragen, of het dan waarlijk on
mogelijk is, de openbare diensten vrij
te houden van lieden, wier bedenke
lijke gezindheid jegens het gezag hen
tot dienaar van het gezag allerminst
geschikt maakt. De oplossing lijkt
hiervoor te vinden in een zorgvuldi
ger onderscheid dan tct nu toe wel
wordt gemaakt. Immers er zijn
sociaal-democraten, wier houding on
berispelijk is; er zijn andere, die hier
een kwaden invloed uitoefenen. De
dien-sten van een bekwaam man als
de heer "Van Gelderen, die, het is bij
het wegnemen van het recente mis
verstand volkomen gebleken, aan
geenerlei ongewenschte vormen van
propaganda deelneemt, kan Indië
slechts noode ontberen; het schielijk
verdwijnen van een onbelangrijk en
luidruchtig agitator als de heer Van
Wezel, die openlijk de werkstaking
aanprijst, "zou in 's lands belang zijn
in de brochure reub over de belas
tingen wordt de noodzakelijkheid
van het maken van zoodanig onder
scheid betoogd.
Geschiedt dit en waar de bepa
lingen onvoldoende djn kunnen zij
gewijzigd worden dan zijn de waar
borgen tegen de aanwezigheid van
verkeerde elementen onder ambtena
ren van het land en de gemeente vol
doende. Men stelt dan niet de® politie
ke gezindheid als criterium, doch uit
sluitend de vraag of de betrokkene
zich misdraagt jegens het gezag. Een
andere maatstaf is ontoelaatbaar
want ook in Indië gelde de vrijheid
van politieke overtuiging als axioma.
Zoowel de particuliere werkgever als
gouvernement en gemeenten hebben
dezen eisch te stellen: dat de werk
nemer niet deelneemt aan tegen het
gezag gerichte actie. Wordt aan dien
eisch voldaan dan kan men zich
veilig onthouden van maatregelen, die
zoowel wegens de inbreuk op de bur
gerlijk© vrijheid als op de boven aan
geduide staatkundige gronden onver
dedigbaar zijn".
Naar het ons voorkomt is dit stand
punt van de Locomotief juist. Niet de
politieke gezindheid, maar wel het
optreden van sommige ambtenaren
moet vooral in Indië scherp gecontro
leerd worden.
Intusschen de gemeenteraad van
Meester Cornelis bewees het zijn
de vertegenwoordigende Colleges met
de regeering waakzaam.
STADSNIEUWS.
HAARLEMSCHE ORKESTVEREEN.
Men kent wellicht de twee pla,ten,
die bekend zijn onder den naam van
„Jantje huilt" en „Jantje lacht". Op
de laatste een kinderkopje, waar al
les van in de laehplooi staat; de snui
ter heeft een geweldig plezier; op de
eerste is alles bitter kinderverdriet:
alles huilt.
Toen Brahms in 1879 te Breslau tot
Doctor honoris causa in de philosofie
werd benoemd, schreef hij uit erken
telijkheid voor de onderscheiding de
„Academische Festouverture", die
bruist van vreugde. Maar in dienzelf
den tijd schreef hij ook de pendant,
de „Tragische Ouverture", zich wel
bewust, dat het leven van den kun
stenaar voortdurend heen en weer
schommelt tusschen de vreugde en
de smart.
Onmiddellijk bij den inzet van de
„Tragische Ouverture" waarmee de
Haarlemmers gisteravond hun con
cert openden, zit men in mineur en
de tragische uitroepen van het orkest.
Na eenigen tijd komt een innig wee
moedig gedeelte, mooi van klank
kleur. En zoo is er een voortdurende
afwisseling tusschen het dramatisch
hewogene en het elegisch-weemoedige.
Heel mooi was hierin de kleur van
het strijkorkest. Aan het koper wor
den in de pianissimo-gedeelten hooge
eischen gesteld. Toen de Haarlemmers
ons door de Tragische Ouverture de
eigenaardige sfeer van Brahms had
den gebracht, volgde het Vioolcon
cert, dat in 1878 werd gecomponeerd.
Met de hardnekkige nauwgezetheid
van den Noord-Dui teener twijfelde
Brahms of hij wel voldoende tech
niek bezat om voor de viool te eoin-
poneeren.
Er waren toen reeds een paar viool
sonates van hem verschenen.
Met den grooten violist Joseph Joa
chim correspondeerde hij druk over
deze zaken; hij verdiepte zich in den
bouw van andere vioolconcerten, en
nadat hij alles grondig bephilosofeerd
had, wel met recht werd hij doc
tor in de philosofie verscheen zijn
concert, misschien het moeilijkste «lat
voor de viool geschreven werd. Het is
onmensehei ijk zwaar.
Joseph Joachim trok er in den win
ter van '78—79 Europa mee door en
bracht het in de concertzalen der groo
te steden onder schitterenden bijval
ten gehoore.
Niet zonder reden is men dus ten
zeerste in spanning, wanneer dit con
cert op het programma staat, en er
is belangstelling voor den jongen vio
list. Fritz Hinze, de 1ste concertmees
ter van de PI. V., die de moeilijke
taak op zich genomen heeft, het con
cert te spelen.
Na de orehestrale inleiding valt
hij weldra in en het blijkt, dat zijn
toon, in den aanvang wat zwak, toch
groot genoeg is, om te domineeren.
Door het razend moeilijke passage-
spel weet hij zich heen te slaan. Hij
beschikt over veel techniek, maar de
fiorituren bloeien nog niet genoeg
zaam vanzelfsprekend op. Ze zijn er
wel, maar ze missen soms nog het
brillante, schitterende effect. Bij de
voortgezette studie komt dat terecht,
als het werk eenmaal van a tot z door
leefd geestelijk eigendom van den vi
olist is geworden.
Als Plinze de melodie breed kan la
ten uitvloeien en deze in gedragen
rhythme uitzingt boven het orkest,
weet hij doorleefde momenten te
geven. 'Wel zeer moeilijk is de lange
passage, waarbij 't. orkest zwijgt en de
violist gelegenheid krijgt een sum
mum van moeilijkheden te doorwor
stelen: cadenzen met dubbelgrepen en
trillers, chromatische gangen, enz.
Heel mooi in dit breed uitgesponnen
werk is het Adagio, dat aanvangt
met een mooie solo voor de hobo,
waarna de viool de melodische lijn
opneemt en voortzet. Hierin gaf de
solist zeer mooi spel te genieten. Het
slot-allegro is vol humor en rhyth-
misch heel sterk. Brahms heeft het
niet zoo lang uitgesponnen als de
eerste satz en dat is een verdienste.
Het orkest speelde de begeleiding
van dit opus heel mooi en de violist
had herhaaldelijk een hartelijk ap
plaus in ontvangst te nemen van de
geheel bezette zaal.
Na de pauze de Vierde Symphonic
van Beethoven.
De Vierde Symphonie valt tusschen
de Eroïca en de Vijfde. Dat spreekt
vanzelf zal men zeggen. Maar we be
doelen dit: terwijl de Eroïca drama
tisch verheven is, en de Vijfde vol tra
gische worsteling, is de Vierde zon
nig, vroolijk en vol humor.
Ze is trouwens een uiting van een
zeer gelukkig tijdperk in Beethoven's
leven. Zij ontstond in de dagen, dat
Beethoven de hoop voedde op een
duurzaam geluk met Thérèse Bruns-
vick. Heel diep zat deze liefde in zijn
ziel en ze werd beantwoord, al kwam
van een huwelijk niets.
De symphonie kwam voort uit over
volheid van geluk en tragische con
flicten komen er niet in voor. Het is
muziek, die opgewekt stemt.
Natuurlijk heeft het tweede deel een
ernstig karakter; maar deze ernst is
geen zwaartillendheid, geen vertwij
feling. Ze is mannelijk en flink met
zonnige accenten.
Het derde gedeelte is vol humor en
geest. En heel frisch en fleurig is het
slot: echt Beethoven in een goeden
luim.
Dit is een werk, dat het Haarlemsch
orkest goed ligt.
De heer Eduard van Beinum leidde
den heeien avond met veel smaak.
Het publiek betoonde zich steeds
ten hoogste voldaan.
DE NIEUWBOUW VAN HET
ST.-ELISABETHSGESTICHT.
Hedenmorgen te 10 uur heeft plaats
gehad de plechtige eerste steen leeging
van het eerste gedeeltp der uitbrei-
'ir." V°H 7,-plronhlv;
Reeds voor den oorlog bestond het
plan tot afbouw van den voorgevel en
dan, loodrecht op het bestaande ge
bouw een vleugel naar de Middelste
gracht, welke vleugel geheel op het
Zuiden kwam te liggen.
Door den oorlog is dat plan echter
niet doorgegaan omdat afbouw vol
gens het oude plan geen ruimte ge
noeg bleek te zullen verschaffen.
Het nieuwe ziekenhuis zal aan vier
zijden om een binnentuin worden ge
bouwd. Het geheele complex zal een
oppervlakte hebben van 80 M. bij 80
M., waarvan in deze jaren alleen de
Middelstegracht-zijde kan worden ge
bouwd; en daarna komt het andere
aan de beurt. Het is duidelijk, dat.
wanneer men het zusterhuis en de
kapel aan de Hooigracht wil wegbre
ken, men de Zusters tusschentijds niet
op straat kan zetten. Aan de Middel
stegracht worden dus thans opgetrok
ken het Zusterhuis, de kapel en de
kinderafdeeling en 3e klasse-vleugel.
Men denkt dit gedeelte in het voor
jaar 1929 klaar te hebben. Daarna
wordt begonnen met het wegbreken
der oude huizen aan de Hooigracht,
die plaats moeten maken voor de po
likliniek en de tusschenklasse-vleugel
De gebouwen zullen zeer hoog wor
den uit plaatsgebrek, drie verdiepin
gen en een dak, dat op zichzelf weer
een verdieping vormt. Overigens zal
het gebouw zeer practiseh worden in
gericht met vier liften (een op iedere
hoek van het vierkant), spijs-, waseh-
en vuilniskokers, trappenhuizen en
drie brandtrappen.
Het kapelgebouw bestaat uit twee
verdiepingen. Op de eerste verdie
ping is een chapelle ardante (lijken
huis) ingericht met een portiek aan
de Middelstegracht. Daarboven be
vindt zich de kapel, welke zitplaats
biedt voor 170 personen.
Aansluitend aan de kapel wordt
op de vroegere plaats van den St. Jo-
sephbouw het Zusterhuis opgetrok
ken, waarin tevens alle technische
installaties zijn ondergebracht.
Een groot gedeelte van het Zuster
huis wordt ingenomen door huishou
delijke inrichtingen: de broodbakke
rij, liet waschhuis, de keuken, met al
wat daarbij behoort en verder het ke
telhuis voor de centrale verwarming
en de centrale schakelruimte voor de
electrische installaties voor licht en
kracht, de pompen voor de waterlei
ding, kortom hier is het centrale punt
van waaruit wordt geregeld het ge
heel e ingewikkelde stelsel van bui
zen en draden.
Het sousterrain, warde groote
stoomketels staan, is het diepste punt
van het gebouw, blA M. onder den
grond.
Doelmatigheid is ook hier de eerste
leiddraad van de plannen geweest.
De verschillende kelders voor levens
middelen, de inmaak-inrichting voor
groenten enz. zijn hier gelegen.
De vuilafvoer moet van onder den
grond naar het niveau der stadsrio-
leering, worden opgepompt.
Onder de kapel door komen wij in
de Sousterrains van het verpleegge-
bouw, waarvan thans alleen de kin
der- en de 3e klasseafdeelling worden
afgebouwd. Dit is het begin van het
eigenlijke ziekenhuis de ziekenka
mers dat de geheele Noordzijde van
het binnenplein inneemt. Alle ka
mers zijn op het Zuiden gelegen. Aan
de Noordzijde liggen de verschillende
dienstvertrekken, keukens, badkamers
enz. De kamers zijn voorzien van
openslaande dubbele deuren. Enkele
kamers op de derde verdieping
hebben geheele glaswanden, welke
opengeslagen kunnen worden. Deze
3e verdieping is geheel bestemd voor
het orthopaedisch instituut van Dr.
Murk Jansen, die ook een eigen chi
rurgische inrichting heeft.
In de thans in aanbouw zijnde
derde klasse-vleugel liggen op de ver
schillende verdiepingen zalen, ieder
voor 115 bedden, met isoleerkamers en
lighallen.
Op den beganen grond is de kinder
afdeeling ondergebracht met een ei
gen speeltuin.
Op de hoogste verdieping van het
gebouw is een zonnebad geprojec
teerd met kleedkamers en douches.
In den verderen afbouw van de
Noordvleugel worden de le en 2e klas-
se-afdeeling ondergebracht.
Nog veel meer zou van dit alles te.
'zeggen zijn. Wij kunnen echter niet
in bijzonderheden treden.
't Ziekenhuis, geheel afgebouwd,
zal plaats bieden voor minstens 200
zieken en een honderdtal zusters.
De plechtige eerste steenlegging
had plaats in tegenwoordigheid van
de eerwaarde geestelijke, de eer
waarde zusters en H.H. doktoren en
geschiedde door deken P. L. Dessens.
Als geestelijken waren verder tegen-
woor.'i-r pastoor Beukers, pastoor
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Binnenland.
De Postduif vandaag naar Aleppo.
De Alg. ZendingsccnferenUe te Am
sterdam.
Buitenland
In de Zuid-Afrikaansche vlagkwes-
tie is overeenstemming bereikt.
Actie der vakvereenJgingen tegen do
toenemende duurte in Duitschland.
Een nieuw bondgenootschap m
China.
Leusen, pater van Donk, pater Roos,
pater van Lubeek, kapelaan Blom, ka
pelaan Nieveen en kapelaan van Dijk.
Verder merkten we op de doctoren,
de lieeren Murk Jansen, Bruine Groe-
neveld. Leesberg, von Wien, Schou
ten, Poortman, Timmers, Schroder,
Horst. N'iemer, Pieck, Seret. Janssen,
de Planque, Bruining, Simons en de
Lechner.
Na het gebed der steenlegging werd
de steen gewijd én daarna door deken
P. L. Dessens ingemetseld met de
oorkonde, die vooraf \v„s voorgelezen
Deken Dessens hield daarna een
korte redevoering, waarin hij wees op
het feit dat deze steenlegging eerst
nu tot stand is gekomen na jaren van
voorbereiding. „Die langzaamheid
past groote zaken" heeft Vondel eens
gezegd en dat kan ook hierop worden
toegepast. Deze voortgang van den
houw wordt met blijdschap begroet
en we bidden God dat Hij door Zijn
Vaderlijke wijsheid tot een goed ein
de mogen geraken, aldus spr. In een
Ziekenhuis treft ons allereerst het lij
den? En cle vraag rijst: Waartoe? Hoe
dat lijden te verklaren? Het heilig
Christelijk geloof geeft hierop een
antwoord. Het menschelijk lijden, is
geen onaangename toevalligheid,
maar heeft een verheven heilig doel.
zooals de bloedende Christus lijdend
voor de zonde, dat deed om de
menschheid te verlossen. Er is echter
nog iets dat ons treft in het Zieken
huis. Dat is de dienende liefde. Liefde
voor Christus is dat, liefde voor Hem,
die alleen liefde kan eischen. Die
barmhartige naastenliefde maakt
zelfs nog indruk op de wereld. Spr.
wekt de zusters op getrouw te zijn tot
den dood.
Daarmede was de plechtigheid af-
geioopen en was er gelegenheid tot
het bezichtigen van den nieuwbouw.
EEGRAFENIS VAN DEN HEER
M. KOERT.
Zoals reeds kort gemeld, had gis
termiddag half drfie onder zeer gruote
belangstelling op de begraafplaats
Rhijnhof de teraardebestelling plaats
van het stoffelijk overschot van den
heer M. Koert.
Toen de kist in de groeve was neer
gelaten nam de heer W. v. d. Laan
liet woord, namens de 3-Octoberver-
eeniging. Met diepen weemoed her
innerde spr. eraan hoe men op deze
droeve plek was vereenigd om af
scheid te nemen. Voor korten tijd
was de overledene in hun midden om
vol ambitie zijn uitgebreide werk
zaamheden te vervullen. De onverbid
delijke dood, niet vragend naar stand
oi leeftijd, heelt hein thans wegge
rukt. Zijn dood zal ons stemmen tot
diepen ernst en nadenken. Dat de
die*»-bed roef de weduwe kracht uiüre
worden gegeven zich staande te hou
den en haar kinderen te leiden door
het verdere leven. Moge zij daarin
zijn gedachtenis eeren. Wij van on
zen kant zullen hem in dankbare her
innering houden.
Nadat he.t v.oord was gevoerd door
den voorzitter van de Loge, „La Ver
til*' den voorzitter van den Ned. Aan
r.emersbond, en den voorzitter van de
Algem. Patroonsvereenigiiiien, afd
Den Haag, nam de heer ir. Touw I.
woord namens de AmLachtsscho.
Wij verliezen in Koert, aldus spr.
een voortreffelijk lid van onze school.
Zijn vriendelijke opgewekte persodn-
i lijkheid stemde steeds aangenaam en
de hem verleende opdrachten voerde
hij steeds zoo goed mogelijk uit. Wij
„uilen Koert aan onze bestuurstafel
missen, maar één ding blijft ons: de
herinnering aan zijn sympathieke en
energieke persoon.
Vervolgens voerde nog het woord
de heer J. Splinter namens de afd.
Leiden van den Ned. Aannemersbond
die den overledene schetste als een
voortreffelijk bestuurder wiens advie
zen zoodanig waren, dat zij meerma
len werden opgevolgd. Spr. wees er
op, dat, waar zijn dood een groote
slag is voor familie en vrienden, hij
dit vooral is voor zijn vrouw. Waar
God echter een Vader Is van wedu-
