CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
8«<* JAARGANG
ZATERDAG 22 OCTOBER 1927
NUMMER 2263
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. f 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22'/» cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
EERSTE BLAD.
Medearbeiders Gods.
Onlangs is een religieus socialis
tisch congres gehouden te Amster
dam. De groep Sociaal-democraten,
die zich schaart onder de leiding van
de Sociaal-democratische predikanten
van der Heide, Bakker e.a. kwam daar
samen.
Uiteraard heeft dat congres een
breede bespreking gevonden in de pers
Ook de Liberale pers wijdde daar
aan aandacht. Met name in de Nieu
we Rotterdamsche Courant, was het
niemand minder dan de bekende prof.
Eigeman, die in een tweetal artikelen
de houding van dit congres aanviel.
Ook in het orgaan van den Vrijheids
bond „De Vrijheid" van 12 October,
kwam onder den titel Onbewuste
zelfverheffing of welbewuste profetie"
een aanval voor.
Tegenover laatstgenoemden aanval
van „De Vrijheid" heeft Ds. A. van
der Heide in Het Volk van 18 October
een verweer gegeven dat ons noopt,
daaraan een enkel woord te wijden.
„De Vrijheid" had bezwaar tegen de
stelling van het religieus socialistisch
congres, dat zij meenden iets van den
wil van God te kennen. Met name te
gen de bewering dat de socialistische
beweging een religieuse beweging zou
zijn, een beweging, zooals zij zeiden,
,,in Gods scheppingsplan".
Dit Liberale orgaan vereenzelvigde
dit beweren met de leerstellingen van
Antirevolutionairen en Roomsch-Ka-
tholieken.
Ds. van der Heide toont in de eerste
plaats aan dat deze stelling van het
religieus socialisme niet bedoeld te
zijn, zooals hij het noemt, het verwe
zenlijkt Koninkrijk Gods. Er zal span
ning blijven tusschen ideaal en wer
kelijkheid, tusschen hetgeen is en het
geen moest zijn, tusschen het betrek
kelijke en het volstrekte. Wie dit aan
vaardt, zegt hij, kan idealist genoemd
worden, maar hem mag niet de naam
van fantast of utopist worden gegeven.
Tot zoover ging de discussie langs
ons heen. Het verschil tusschen den
Vrijheidsbonder die de religie tot een
zaak der binnenkamer maakt en van
den religieuzen socialist, die zijn re
ligie de wereld indraagt, kan ons niet
onberoerd laten, maar raakt toch niet
de grondslagen van ons leven.
Maar. zegt Ds. van der Heide, het
is natuurlijk, d'at de religieuze mensch
zich gevoelt als medewerker Gods.
Menschen, zegt hij, hebben hier Gods
werk te doen. Is het zoo dwaas, vraagt
hij, dat men meent iets van den in
houd van het goddelijk willen te ver
staan? De waarheid, goedheid en de
schoonheid, waarvan de mensch telkens
den inhoud beterder en zuiverder
tracht te benaderen, zijn als norm, ab
soluut gedacht, Gods wil. Deze nor
men doordenkende, wordt de mensch
steeds meer zich bewust iets van Gods
wil te verstaan.
Hier hebben wij den zuiver panthe-
istischen vorm der religie van Ds. v.
d. Heide. Al voortgaande komt de
mensch tot steeds betere kennis; waar
heid, goedheid, schoonheid leert hij
kennen en verstaat zoo iets van Gods
wil. Niet een iets dat slechts genade is
en ons van God alleen toekomt, neen,
de mensch dringt steeds dieper door
en leert 200 Gods wil verstaan.
Zoo voortredeneerende, maakt de
religieuze socialist de socialistische ar
beidersbeweging als een zelfopenba
ring van de eeuwige idee, de voort
gaande schepping Gods. Zoo wordt de
arbeidersbeweging in diepste wezen
een religieuze beweging.
Hier hebben wij de zuivere stof-ver-
goding. Hier geen dienen van den
Schepper door het schepsel, maar een
vermaterialiseeren van het wezen
Gods in het geschapene. De evolutie
zal dan voortgaan en zoo zal de soci-
listische gedachte een phase, de eind-
phase zijn. Dan kan ook Ds. van der
Heide een verbond sliuten met Klee-
rekoper, die in hetzelfde Volk-num
mer, vlak onder het artikel van Ds.
van der Heide, het heeft over geloofs-
genooten en daarin ten slotte het be
kende spreekwoord: boter aan de galg
smeren, omvormt in: Margarine aan
het Kruis smeren. Grove spot kan dan
met religieus gevoel samengaan, om
dat beide de socialistische idee dienen
en deze idee immers een schakel is in
het Godsplan naar pantheistisch den
ken. Het is een conceptie opgebouwd,
naar eigen verklaring, door redelijke
kennis en religieuse interpretatie van
de werkelijkheid, maar dan een wer
kelijkheid slechts van menschelijk ver
nuft en vinding.
Daartegenover belijden wij nog
steeds gaarne de eenzijdigheid van
Gods verbond. Eenzijdig was het werk
verbond. Eenzijdig het verbond met
Noach. Eenzijdig Gods genadever-
bond. Het is alleen God, die handelend
optreedt en die den mensch verwaar
digt, door Hem, als tweede partij op
te treden.
Zoo is ook onze taak in dit leven
een taak pns door God opgelegd. Een
taak die bezwarende en ophouwend*
beteekenis heeft. Daarin komen wij
met de religieus socialisten overeen,
maar dan krachtens innerlijke intentie
uit God, door God £n tot God. Niets
van onszelf.
Zoo alleen zijn wij medearbeiders
Gods.
V De vaccinatie.
De heer J. C. \t'irtz te Oegstgeest,
schrijft ons het volgende:
In het nummer van Woensdagavond
van u\v blad las ik met gedeeltelike in
stemming uw stukje „Het voornaamste
element". Alleen op de volgende uitdruk
king stuitte ik:
„Wij wezen er gisteren reeds op, ons be
zwaar gaat niet tegen de vaccinatie als
zoodanig. Ook wij erkennen dankbaar,
dat God ons daarin heeft gegeven een
middel dat de vroegere pokken-epide
mieën gelukkig heeft doen verdwijnen."
Zou u zo vriendelik willen zijn het be
wijs te leveren fvoor de stelling, dat in
derdaad door de vaccinatie de vroegere
pokken epidemieën verdwenen zijn? Ik
weet, dat ik iets heel moeiliks van u
vraag, want tot heden is dit bewijs door
niemand geleverd. Wel kan men aanto
nen, dat n a de invoering der vaccinatie
de pokken-epidemieën verminderd zijn;
maar dat bewijst niets, "t Is nu al heel
veel jaren geleden, dat ik voor het eerst
een banaan gegeten heb en toen ben ik
's avonds ziek geworden. Dat was na het
eten van een banaan, maar was het ook
door het eten van die vrucht? Dat ge
looft u niet en ik ook niet. 't Is weer de
geschiedenis van het „post hoc" en „prop
ter hoc". En nu is het wel gemakkelik
om te zeggen: post hoc, ergo propter hoc,
d.w z. „Daarna, derhalve daarom", maar
zo iets verwacht ik van u niet. Door Gods
goedheid hebben we in ons land gelukkig
in lange tijd geen cholera-epidemie ge
had en de pest-epidemies liggen, Gode zij
dank, nog langer achter ons. En dat zon
der vaccinatie. Waaraan is dit toe te
schrijven? Mijns inziens aan het feit, dat
we dè Mozaisehe wetgeving beter in prak
tijk brengen, n.l. de afzondering van
ieder, die aangetast is door een besmette-
like ziekte. Enkele jaren geleden werd in
Rotterdam een poklijder ontdekt en on
geveer in dezelfde tijd ook in Groningen.
Beiden werden onmiddellik afgezonderd
en allen, die met hen in aanraking ge
weest waren, kwamen in observatie. Het
is toen gelukkig bij die twee gebleven en
niemand is door hen besmet. Daarbij
moeten de verbeterde hygiënische toe
standen ook in het geding gebracht wor
den. 'k Heb zelf in 1870 in Rotterdam de
vreeslike pokken-epidemie meegemaakt-.
En weet u, waar toen de haarden van
besmetting waren? In de stegen tussen
Oostvest en Achterklooster, die nu ge
lukkig verdwenen zijn. Daar woonden de
mensen in krotten, waar nooit een zon
nestraaltje kon doordringen, daar vond
inen in één pand soms twaalf gezinnen.
Mocht u mij willen wijzen op de lan
den, waar men de vaccine niet zo trouw
toepast als bij ons, wil u dan ook nauw
keurig vermelden, hoe daar de hygiëni
sche toestanden zijn, want dat is de be
langrijkste factor.
Er is over het punt in kwestie al heel
wat oude litteratuur, die echter niet ver
ouderd is. Ik noem u b.v. de volgende
bronnen:
Vaccine en Vaccinedwang door Mr. L.
W. C. Keuchenius. Vaccine-vereering,
door Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lomhan.
Vaccinedwang door J. H. de Waal Male-
fijt. Essai historique sur 1' origine et la
propagation du dogme de la vaccine, par
H. D. Dudgeon. Uittreksel uit het eind
rapport der Engelsche commissie van
onderzoek inzake de Vaccine, door de
Anti-Vaccinebond, enz. enz»
En nu, geachte Redaktie, als u dit arti
kel niet beantwoordt, vind ik het ook
heel goed; ik ben met de enkele plaat
sing tevreden, umdat dan uw lezers wel
zullen begrijpen, dat er aan het vaccine-
vraagstuk nog een andere kant is, waar
van men zich wel eens al te gemakkelik
afmaakt.
Wij willen den heer Wirtz nog gaarne
kort antwoorden.
Dat naast de vaccinatie de hygiëne een
middel is geweest tot wering van epide
mieën geven wij gaarne toe.
Niet toegeven mogen wij, dat vaccinatie
niet voorbehoedend werkt.. Wij meenen,
dat in alle aangehaalde werken dat ook
niet beweerd wordt. Integendeel een voor
behoedmiddel wordt het door allen ge
noemd. 't Gaat. in de literatuur dan ook
over het absolute in die voorbehoe
ding. Dat is het niet.
NVt hier maar elders, hebben wij uit
ervaring voorbeelden gezien waar inder
daad vaccinatie naar menschelijke bere
kening. het raiddel was, dat de ziekte
voorkwam.
Niet tegen de vaccinatie, maar wel te
gen den dwang, dat is ons persoonlijk
standpunt en van dat standpunt heeft
de heer W. ons niet bekeerd.
Intusschen zullen wij den staf niet
breken over de Antirevolutionaire broe
ders. die meenen tegen de vaccinatie als
zoodanig te moeten ageeren.
De geschiedenis heeft groote mannen
genoeg gelevérd die in dezen niet gelijk
dachten.
STADSNIEUWS.
VRIJE UNIVERSITEIT.
In de circulaire, die eerstdaags aan de
voorstanders van de Vrije Universiteit zal
worden aangeboden, staat: „Met onze
Vrije Universiteit, dit staat vast, moeten
wij vooruit".
De oorzaak dat wij voor deze zaak Uwe
aandacht vragen, ligt in het feit, dat naar
den eisch der wet, in het jaar 1930 een
vierde faculteit aan haar moet zijn toe
gevoegd. Het ligt in de bedoeling een
faculteit in de Wis- en natuurkunde te
openen, doch daarvoor is geld, veel geld
noodig.
Een commissie van vooraanstaande
personen in den lande, heeft zich bereid
verklaard, gelden voor dat doel bijeen
te verzamelen, doch deze heeft daarvoor
de hulp van plaatselijke commissies noo
dig.
Te dien einde is deze week een commis
sie te Leiden geconstitueerd bestaande
uit de heeren:
Ds. H. Thomas, voorzitter; F. Eiker
bout, secretaris; J. M. de Koning, pen
ningmeester; H. G. Aldershoff, G. Bake-
ma. G. J. v. d. Berg. IT. J. Blommendaal,
P. Boot Jr.. Ds. \V. Bouwman. Mr. P. E.
Briët, S. Gaasterland, T. S. Goslinga, J.
B. H. Grotenhuis. D. Huinink, J. Över-
duin, Dr. P. Jasperse, C. de Jong,
Mr. A. Karstens, Mr. P. G. Knibbe,
H. D. M. Knol, Ds. ,H. J. Kouwenhoven,
P. Mazurel, D. Meijer, C. Mulder, D. Nieu-
wenhuis, C J. v. Reenen, J. W. Reijne-
veld, F. de Rooy, Mr. F. H. v. d. Tas, C.
H. v. Ulden, J. H. Wattez, P. van Weeren.
Bovenstaande commissie hoopt nog
voor het einde van deze maajid met haar
plannen gereed te komen en vertrouwt
dat zij bij U niet tevergeefs zal aanklop
pen, doch dat in ruime mate, giften voor
dit doel zullen binnen komen.
APOLOGETISCHE LEZINGEN.
De Kerkeraad der Ned. Herv. Gem.
alhier besloot, ook in dezen winter
enkele apologetische lezingen te hou
den.
TENTOONSTELLING LEIDSCHE RADIO-
VEREENIGING.
In aansluiting op ons vorig bericht,
kunnen we thans mededeelen, dat op de
te houden tentoonstelling van bovenge
noemde vereeniging, welke een onderaf-
deeling is van de N.V.V.R. (Nederland-
sche Ver. voor Radiotelegraphie) op 4, 5
en 6 Nov. a..s. in Oud-Hortuszicht de
grootste attractie zal bestaan in een rei-ks
van demonstraties te houden door den
heer Wirix, met toestellen voor beeld- en
schriftoverbrenging. Naar we met zeker
heid meenen te kunnen mededeelen, zul
len deze demonstraties voor de eerste
maal in ons land werkelijk draadloos,
dus niet langs lijngeleidingen, plaat3
hebben.
Voorwaar een schitterende prestatie
voor de Leidsche Radio-vereeniging, wel
ke uitsluitend uit amateurs bestaat.
Tevens komen op deze tentoonstelling
toestellen welke geheel op wisselstroom
werken, eveneens van A tot Z amateurs
wei k.
Interessante experimenten zullen wor
den gehouden met ontvangers, alsmede
zenders op de Ultra korte golf. Kruisge-
sprekken langs draadloozen weg zullen
door de bezoekers gemakkelijk zijn te
volgen
Als we hierbij tevens vermelden, dat
het informatie- en adviesbureau, de meet-
en schakeltafel, radio-lectuur enz. gratis
ter beschikking staan voor heeren Radio-
liefhebbers, leden of geen leden van de
vereeniging, meenen we wel te mogen
veronderstellen dat deze tentoonstelling
zich in het brandpunt van de belang
stelling van het publiek van Leiden en
omstreken mag zien geplaatst.
POST UIT INDIë.
Naar wij vernemen, wordt de post
uit Indië, die vandaag te Marseille
aankomt hedenavond te ongeveer 9
uur hier verwacht. Voor zoover de
stukken niet meer besteld worden
kunnen deze aan het Postkantoor af
gehaald worden.
BEGRAFENIS DOKTER L. MULDER.
Onder enorme belangstelling had
hedenmorgen te 12 uur op de begraaf
plaats aan de Groenesteeg de teraar
debestelling plaats van wijlen den
heer Dokter Mulder, in leven arts bier
ter stede.
Onder de talrijke aanwezigen merk
ten we op predikanten en notabelen
van de Ned. Herv. Kerk en colleges
van verschillende andere kerkgenoot
schappen, bijna alle collega's van
den overledene, vertegenwoordigers
van ziekenfondsen, o.a. van het zieken
fonds „Boerhaave". waarvan de over
ledene voorzitter was en vele andere
autoriteiten.
De baar was geheel bedekt met de
bloemstukken en kransen.
Aan de geopende groeve werd het
woord gevoerd door Ds. M. J. Punselie,
Ned. Herv. predikant, die begon met
te zeggen, dat, als hij aan deze groe
ve het woord voerde, dit was om
den stillen man, met het heldere den-
kershoofd te danken namens alle pa
tiënten, omdat de overledene nooit
iemand is geweest, die de standen
aanzag; maar altijd en voor iedereen
klaar stond om te helpen. Het is
echter niet in den geest van den over
ledene, om veel over hemzelf te spre
ken. maar veeleer te wijzen op den
Heiland, aan Wien hij zelf zoo veel te
danken had. Spr. heeft zich in de laat
ste dagen ingedacht, wat 't moet zijn
voor den medicus om het einde te
voelen naderen en vast te kunnen stel
len waar het aan hapert. Toch, als
spr. hem bezocht, heeft hij zich ver
wonderd over zijn rust en kalmte. En
als de overledene een antwoord zou
kunnen geven op de vraag, vanwaar
dat kwam, dan zou hij stellig geant
woord hebben: „Ik heb de lichtende
gestalte van den Heiland gezien in het
leven". Alles wat hij gewerkt heeft
op aarde zal niet vlekkeloos zijn. Zijn
werken volgen hem na. Er komt uit
dit graf een stem. die zegt: „Het is
vrede". Spr. hoopt, dat er van dit ster
ven een sprake zal uitgaan, dat men
hierdoor den kloppenden Jezus zal
hooren, dat Dr. Muider nagestaard
zal worden als iemand, die thans de
heerlijkheid geniet en dat bij allen
het verlangen zal ontwaken om hem
daar te volgen.
Hierna sprak de heer Los uit Rot
terdam, zwager van den overledene,
diep geroerd, een woord van dank,
mede namens zijn echtgenoote, voor
alles, wat Dr. Mulder in zijn leven
voor hem had gedaan.
Nadat bloemen gestrooid waren op
de kist, dankte een broeder van den
overledene namens de familie voor de
eer aan den overledene bewezen.
Hoezeer Dr. Mulder is geliefd ge
weest bleek niet alleen uit de groote
belangstelling, maar tevens uit de
diepe ontroering, die zich van velen
had meester gemaakt en uit de wijze,
waarop zeer velen, arm en rijk ng.der
kwamen om een bloem te werpen in
de groeve der vertering.
Dr. Mulder, de'Veelgeliefde, zijn li
chaam ruste in vrede tot den jong-
sten dag.
EXAMEN APOTHEKERSASSISTENTEN.
Opgeroepen 4 candidaten. Geslaagd de
dames A. M. A. van Mierlo (geboren te
Delft) en J. M. Bottelier (geb. te Hof van
Delft).
RECTIFICATIE.
In ons bericht van het doodelijk onge
luk op den Leidschen weg in het num
mer van gisteren is een kleine fout inge
slopen. De auto die van het erf van den
beer kwam afrijden was niet een melk-
auto van de Gorto, maar een vrachtauto
van den heer Jongeneelen uit Wasse
naar.
Gistermorgen omstreeks 10 uur
is op den Haarlemmerweg een auto
tusschen een vijftal schapen gereden.
Twee ervan kwamen onder den auto,
waarvan er een is gedood, ten nadeele
van den eigenaar, den heer Ciera.
Gistermiddag te een uur had op
den hoek van de Steenschuur en de
Langebrug een aanrijding plaats tus
schen twee wielrijders.
M. v. R. werd aangereden. Hij gaf
geen signalen en reed links van den
weg, wat komende van de Langebrug
lêev gevaarlijk is
Zijn fiets werd ernstig beschadigd.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
Een militair vliegtuig verbrand.
Luitenant Koppen vertrekt heden
naar Allahabad.
In een Nederlandsch schip zijn in
Australië 54 Chineesche verstekelin
gen ontdekt.
Bnltenland
Scheidsrechterlijke uitspraak in
het Duitsche bruinkoolconflict
Lord Cecil over de noodzaak van
ontwapening.
Weer een Litausche klacht tegen
Polen bij den Volkenbond.
BINNENLAND.
HOFBERICHT.
Met ingang van 1 November heeft
H. M. de Koningin benoemd tot reken-
plichtig secretaris der intendance van
het Koninklijk Paleis en Domein Het
Loo, den heer M. J. Schilperoord, ont
vanger der Koninklijke Houtvesterij
en.
HET VORSTELIJK BEZOEK UIT
KOREA.
Prins en Prinses Ri Gin van Korea
zullen tijdens hun verblijf in Den
Haag in Hotel des Indes hun intrek
nemen.
DE STAATSBEGROOTING VOOR
1928.
De Tweede Kamer zal op Dinsdag
8 November a.s. een aanvang maken
met de openbare behandeling der
Staatsbegrooting voor 1928.
DE INENTING TEGEN POKKEN.
Een wetsontwerp betreffende de vac
cinatie-bepalingen heeft gisteren het
departement van arbeid, handel en
nijverheid verlaten.
De voorzitter van den Gezondheids
raad, heeft op verzoek van den minis
ter van arbeid, handel en nijverheid
een commissie ingesteld voor de we
tenschappelijke bestudeering van de
moeilijkheden, die zich in verband
met de vaccinatie voordoen.
Deze commissie zal heden haar
werkzaamheden beginnen.
VERLAGING VAN HET BRIEFPORT
NAAR NED. INDIE.
Met ingang van 1 Nov. a.s. wordt
het port der brieven naar Ned. Indië
bij verzending per zeepost verlaagd.
Voor brieven van een gewicht van
niet meer dan 20 gram is dan slechts
de gewone binnenlandsche briefport
van 7^ cent verschuldigd.
De aandacht zij er op gevestigd, dat
het port der brieven naar Ned. Indië
per landmail ongewijzigd blijft, n.l 10
cent.
DE VERKIEZINGEN TE
VEENENDAAL.
Verschillende personen uit Veenen-
daal,, zijn volgens het Hbld. voor den
rechter-commissaris te Arnhem geroe
pen, om getuigenis af te leggen inza
ke omkooperij bij de raadsverkiezing
te Veenendaal door twee raadsleden,
strafbaar gesteld bij art. 126 Wetboek
van Strafrecht.
SPOORWEGONGELUK BIJ
RIJSWIJK.
Wij vernemen, dat bij de commissie
van onderzoek inzake het spoorweg
ongeval bij Rijswijk het voornemen
bestaat om de openbare verhooren te
doen plaats hebben op 21 en zoo noo
dig op 22 Nov. a.s. in het gebouw Di-
ligentia te Den Haag.
MINISTER BEELAER S'
MEDEDEELINGEN AAN DE PERS.
Blijkens het Voorloopig Verslag in
zake de Staatsbegrooting 1928 voor
Buitenlandsche Zaken verklaarden en
kele leden te betreuren, dat de minis
ter omtrent het behandelde ter jong
ste Volkenbondsvergadering mededee
lingen aan de pers gedaan beeft, voor
dat zoodanige mededeelingen aan de
Staten-Generaal waren verstrekt.
Deze leden zouden het juister heb
ben gevonden, indien de minister be
gonnen ware, met zoo spoedig moge
lijk 11a zijn terugkomst uit Genève
aan de Staten-Generaal schriftelijke
mededeelingen te verstrekken.
Zij spraken het vertrouwen uit. dat
in den vervolge in belangrijke zaken
zulke mededeelingen het Parlement
ten spoedigste zulen bereiken.
Andere leden, die van de wensche-
lijkheid van een spoedige voorlichting
van de Staten-Generaal niet minder
overtuigd waren, meenden, dat er in
dit verband nochtans op te moeten