CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
8*'« JAARGANG
MAANDAG 17 OCTOBER 1927
NUMMER 2258
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. 2.50
Per weekf 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden fjSSKkp Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 227> cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei
Bij contract belangrijke redactie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da-
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Hoe de geschiedenis spreekt
Het is wel opmerkelijk, dat de
Hoofdredacteur van de „Rotterdam
mer", uit de parlementaire geschiede
nis mededeelingen doende, Zaterdag
gelijktijdig met den Hoofdredacteur
van het Liberale „Vaderland" de ge
schiedenis besprak van de schoolwet
van 1889.
De redacteur van Het Vaderland
ziet in de houding der Liberalen een
sterk meegaan.
„Deze wet zegt hij ware toch
zonder liberale hulp (de Eerste Kamer
was toen in groote meerderheid libe
raal) niet tot stand gekomen; daaraan
moge wel eens worden herinnerd,
waar dit gewichtige feit bij zoo velen
van Rechts in het vergeetboek is ge
raakt, of althans schijnt geraakt te
zijn."
Dat het voor de Liberalen van die
dagen een heel ding was, bewijst de
heer Roodhuyzen aldus
„Toch hebben de liberalen van toen
de groote beteekenis van de wet van
1889 niet begrepen. Geleid, deels door
de zucht om recht te doen aan een
niet zoo gering deel der bevolking,
deels door de hope op vrede na zoo
veel strijd, hebben die liberalen van
toen inderdaad gemeend, dat ze met
hun beau geste den vrede op school
gebied hadden bereikt, dat de zilver-
lingen, al waren ze niet overstelpend
in aantal, aan het bijzonder onderwijs
toegestaan zoovele panden waren
voor den eeuwigen vrede. Maar niet in
het bedrag van de subsidie lag de
groote beteekenis van de wet van 1889
maar wel hierin, dat door die subsi-
dieering finaal gebroken werd met de
tot nog toe door de liberalen als on
betwistbaar aanvaarde stelling, dat de
Staat alleen te zorgen had voor goed
openbaar onderwijs, en zich zelfs
niet te bekommeren had om de vraag,
of dat belangrijk deel van de natie,
dat met de openbare school voor zijn
kinderen geen genoegen nam, en vol
gens zijne geloofsovertuiging ook geen
genoegen kdh nemen, behoorlijk on
derwijs genoot."
Men zou wanen, dat de Liberalen
van 1889 uit innige overtuiging dat
recht gedaan moest worden, al snap
te men dan ook niet dat een Chris
ten niet met de openbare school ge
noegen kon nemen, hun stem aan de
wet gaven.
Hoe geheel anders belicht Prof.
Diepenhorst dit.
Na te hebben verhaald hoe Mr. van
der Feltz bitter gestemd was over de
Standaard, dat Rutgers, van Rozen
burg grimmiger dan ooit was, en dat
Lieftinck vele schampere uitvallen
deed, waartegenover enkele anderen
stonden als De Beaufort, Gleichman,
Roëll en Mees, zegt hij, dat het toch
merkwaardig is, dat zij aflen zich met
beslistheid verzetten tegen den rechts-
eisch, door regeering en rechterzijde
op den voorgrond gesteld. „In de ver
ste verte" gelijk Gleichman het uit
drukte, gevoelden zij daarvoor niets.
Hij verhaalt hoe na een dagenlang
debat over een liberaal amendement
op art. 45, dat bedoelde een bevoor
rechte positie aan de openbare school
te verzekeren, dit art. met 50 tegen 38
stemmen kon worden aangenomen.
Hij vertelt verder over het verplich
te schoolgeld waar de Liberalen zoo
tegen waren.
„Lang is ook gesproken zoo zegt
hij over het verplichte schoolgeld.
Aan de kosteloosheid der openbare
school mocht door velen niet worden
geraakt. En al moest Mackay water
in den wijn doen, toch kreeg hij in de
wet de verplichting tot heffing van een
schoolgeld, varieerend tusschen een
minimum van twintig cents per maand
en een maximum ten bedrage van het
geen het kind aan de gemeente kost."
Na de pittige driestar uit de Stan
daard van 17 September 1889 van de
hand van Dr. Kuyper aangehaald te
hebben, eindigt hij:
„Heel wat stuurmanskunst was al-
zoo vereischt om het scheepke in vei
lige haven te brengen. Maar 24 Sep
tember 1889 was dan toch de behan
deling der artikelen ten einde ge
bracht en op 26 September werd de
wet door de Tweede Kamer aangeno
men met 71 tegen 27 stemmen; ook 12
liberalen stemden voor, waaronder
Gleichman, Roëll, Farncombe San
ders, Mees, Hintzen, Verniers van der
Loeff."
Wie dit leest, krijgt toch een ande
ren indruk dan een overtuiging van
het goed recht van de voorstanders
van de bijzondere school.
Het is veeleer een afgedwongen wet
geweest.
Zelfs de historie kan men links niet
duidelijk laten spreken.
Zij het ons een les om waakzaam te
zijn.
STADSNIEUWS.
PROF. MR. DR. C. M. A. R. VAN ROY
BIJ EEN MOTORONGELUK GEDOOD
Zaterdagmiddag is op den Leidschen
Straatweg tusschen de Haagsche
Schouw en Wassenaar, ter hoogte van
het buiten „Zuidwijk" een ernstig mo
torongeval gebeurd, waarbij Prof. Mr.
Dr. C. M. A. R. van Roy, compagnon
van Mr. P. E. Briët alhier, om het le
ven is gekomen.
Mr. van Roy, die in de Juliana van
Stolberglaan 69 te 's Gravenhage woon
de, kwam iederen dag per motor naar
het kantoor te Leiden, en ging na
sluiting van het kantoor weer naar
Den Haag terug.
Ter hoogte van de buitenplaats Zuid
wijk, dicht bij de Maaldrift, wilde Mr.
van Roy een auto, die voor hem uit
reed en blijkbaar te langzaam ging.
voorbij rijden, Hij merkte echter niet,
dat uit de richting Den Haag een an
dere auto naderde. De bestuurder van
dezen wagen scheen evenmin iets te
hebben bemerkt.
Toen men het evenwel zag, was de
botsing onvermijdelijk. Door het ster
ke remmen van den chauffeur van
den auto van den heer v. D., sloeg
deze om. Motor en berijder raakten
er onder.
Hoewel de auto zoo goed als geheel
vernield was, kregen de beide inzit
tenden. de heer v. D. en de chauf
feur slechts lichte wonden.
Mr. v. R. kreeg een dubbele been
breuk en vermoedelijk een hersen
schudding.
Nadat hij voorloopig was verbonden
te Wassenaar, werd hij per ziekenauto
overgebracht naar het Gem. Zieken
huis aan den Zuidwal te 's Graven
hage, waar hij kort na aankomst is
overleden.
De chauffeur werd onmiddellijk aan
gehouden en na door de Wassenaar-
sche politie te zijn verhoord, naar Den
Haag overgebracht en in arrest ge
steld.
De Haagsche politie achtte sectie op
het lijk noodig.
Volgens mededeelingen, door de po
litie van Wassenaar gedaan, zal het
moeilijk zijn uit te maken, aan wie de
schuld van het ongeluk te wijten is.
Prof. Mr. Dr. P.. M. A. R. van Roy
werd 11 Juni 1882 te Gent geboren. Hij
volgde de colleges in de rechten aan
de Gentsche universiteit en vestigde
zich aldaar na zijn promotie als stads
advocaat.
Tijdens de bezetting van Vlaande
ren door de Duitschers werd hij bij de
stichting der Vlaamsche Hoogeschool
te Gent benoemd tot hoogleeraar en
doceerde hij de encyclopaedie van het
recht. Tevens- was hij lid van den
Raad van Vlaanderen.
Reeds tijdens zijn studententijd was
prof. van Roy voorvechter van de
Groot-Nèderlandsche beweging en
kwam hij herhaalde malen in ons
land ter bijwoning van vergaderingen
van het Algemeen Nederlandsch Ver
bond. Na den terugtocht der Duit
schers werd prof. Van Roy door den
Belgischen rechter ter dood veroor
deeld en moest hij uitwijken naar Ne
derland.
Hij besloot toen in de Nederlandsche
rechten te gaan studeeren, waartoe
hij die vrijgesteld was van het can-
didaatsexamen te Utrecht studeer
de.
Na zijn doctoraal examen te hebben
afgelegd, promoveerde hij in 1920 te
Utrecht op stellingen tot doctor in de
rechtsgeleerdheid.
Kort na zijn promotie werd hij asso
cié op het bekende advocatenkantoor
van Mr. Briët alhier.
Door zijn arbeid voor dit kantoor
wist hij zich populair te maken, en
won hij veler sympathie. Zijn rechts
kundige adviezen werden zeer op
prijs gesteld.
Ongeveer een week geleden had hij
nog voor de Haagsche rechtbank ge
pleit in een zaak, waarbij een dame
door een auto was aangereden en ern
stig verwond werd. en die daarvoor
100.000 schadevergoeding vorderde.
Mr. van Roy trad daarbij op voor een
verzekeringsmaatschappij.
In zijn studententijd te Gent was hij
bekend als internationaal raee-roeier
Met zijn Gentsche ploeg nam hij meer
malen deel aan de Henley-wedstrijden
waar zijn ploeg ook het hoofdnumm***
won. Ook nam hij meermalen deel aan
internationale roeiwedstrijden in Ita
lië en Frankrijk.
Vermeld dient ook nog, dat Prof.
Van Roy ook tijdens zijn verblijf in
ons land een voorname rol in de
Vlaamsche beweging heeft gespeeld.
O.a. was hij onder-voorzitter van de in
ons land gevormde vereeniging van
Vlamingen ,,Hou ende Trou".
De begrafenis zal plaats hebben
Donderdag a.s. op de begraafplaats
Oud Eik en Duinen te Den Haag.
Bij den aanvang van de strafzitting
van het Leidsche Kantongerecht he
denmorgen. heeft de ambtenaar van
het O. M., Mr. A. van der Eist, in een
korte rede Prof. Mr. Dr. Van Roy her
dacht. Hij schetste hem als een sie
raad der Leidsche balie, als een weten
schappelijk en scherpzinnig jurist en
als een advocaat met een groote wel
sprekendheid.
Spr. herinnerde met name aan het
schitterend pleidooi, dat de overledene
onlangs gehouden heeft in de zaak-
Christiaansche. betreffende den ver
koop van gist-tamine-tabletten. Het
vrijsprekend vonnis van het kanton
gerecht, waartegen de ambtenaar in
appèl is gegaan, werd door de recht
bank bevestigd. Ongetwijfeld een zeer
schoon succes van Mr. van Roy!
HET CRYOGEEN LABORATORIUM.
Het Cryogeen Laboratorium blijft
zich steeds in een groeiende belang
stelling van buitenlandsche geleerden
verheugen.
Dezer dagen is hier aangekomen de
bekende physieus, prof. Dr. van Aubel,
hoogleeraar aan de universiteit te
Gent, om in samenwerking met prof.
dr. YV. J. de Haas in het Cyrogeen La
boratorium onderzoekingen te verrich
ten betreffende electrische weerstan
den van metallisch-chemische verbin
dingen bij lage temperaturen.
Voorts is de Japansche hoogleeraai
Ayoame, hoogleeraar in de natuur
kunde aan de Universiteit te Sendai
(Japan), die reeds eerder in het Cryo
geen Laboratorium in samenwerking
met prof. de Haas onderzoekingen
heeft verricht over de geleidbaarheid
van warmte bij lage temperaturen, te
Leiden terggekeerd om in samenwer
king met Prof. De Haas deze onder
zoekingen voort te zetten.
Prof. Ayoama denkt tot begin Fe
bruari te Leiden te blijven.
DR. A. E. REMOUCHAMPS.
Naar we vernemen is Dr. A. E. Re-
mouchamps, conservator bij het Rijks
Museum van Oudheden, die een be
langrijk aandeel heeft genomen in
de opgravingen, welke den laatsten
tijd vanwege dit museum in den lan
de worden verricht, sedert eenigen
tijd ernstig ziek en wordt hij in het
Diaconessenhuis verpleegd.
BAGAGEWAGEN BESCHADIGD.
Toen men Zaterdagnacht om onge
veer half een den laatsten trein, die
uit Utrecht te Leiden was aangeko
men voor den volgenden morgen ge
reed wilde zetten, op het spoor in de
richting Utrecht, weigerde de rem,
wat tot gevolg had, dat de bagagewa
gen tegen een stootblok kwam, waar
door dit in elkaar gedrukt werd.
De buffer van het stootblok drong
in de achterzijde van den bagagewa
gen door, waardoor deze ernstig be
schadigd werd. Van het zich daarach
ter bevindende rijtuig le en 2e klasse
braken verschillende ruiten; de tree
planken werden ernstig beschadigd.
PATER CROMBAG f
Alhier is Zondag na een langdurige
ongesteldheid, op 63-jarigen leeftijd
overleden de Zeer Eerw. heer Pastoor
J. H. Crombag, O. F. M., pastoor van
de parochie van O.L. V. en Onbevlekte
Ontvangenis (Hartebrugkerk).
JUBILEUM CHR. VAN VENETIëN.
Het was gisteren, 16 October, 45
jaar geleden dat de heer Chr. van
Venetiën, als 17-jarige jongeling, in
dienst trad als bakkersgezel bij de N.V.
Leidsche Broodfabriek alhier.
Bijna een halve eeuw op eenzelfde
zaak onafgebroken werkzaam te zijn
geweest, is wel een bijzonderheid.
De heer v. Venetiën werd hedenmor
gen op het privékantoor van den di
recteur, den' heer Mulder, ontvangen,
die hem met dit jubileum mede na
mens commissarissen van harte geluk-
wenschte en, onder aanbieding van
een enveloppe met inhoud, de hoop
uitsprak, dat het hem gegeven mocht
worden nog vele jaren zijn kracht
aan het bedrijf te geven.
De heer v. Venetiën dankte den di
recteur en commissarissen voor hun
gelukwenschen en voor het cadeau im
hoopte wederkeerig, dat God hem be
kwamen mocht, zijn arbeid op de Leid
sche Broodfabriek nog vele jaren voort
te zetten.
Hierna werd de jubilaris door zijn
collega's in de fabriek gehuldigd, waar
bij het woord gevoerd werd door den
meesterbakker, den heer W. Korswa-
gen.
Ook de heer Korswagen wenschte
den jubilaris van harte geluk met zijn
45-jarigen dienstvervulling en sprak
den wensch uit, dat de heer v. Vene
tiën zijn arbeid met dezelfde opge-
werktheid ook in de toekomst moge
voortzetten als hij tot hiertoe gedaan
had.
Namens het personeel werd deu ju
bilaris eveneens een enveloppe mét
inhoud overhandigd.
Ook hierbij dankte de heer v. Ve
netiën zijn collega's voor de hem be
toonde attentie en voor het cadeau
Dankbaar voor het voorrecht, dat
God hem al die jaren tot zijn werk in
staat had gesteld, hoopte hij nog vele
jaren de kracht daartoe te mogen ont
vangen.
De jubilaris, die in onze kringen
geen onbekende is, o.a. is hij se
dert bijna 20 jaar voorzitter van de
afd. Leiden van de Chr. Bakkersge
zellenbond mocht in den loop van
den dag van onderscheidene kanten
nog veel bewijzen van belangstelling
in den vorm van bloemstukken etc.
in ontvangst nemen.
PROF. DR. F. M. Th. BöHL.
Prof. Dr. F. M. Th. Böhl, hooglee
raar in het Hebreeuwsch aan de uni
versiteit te Groningen, die geruimen
tijd in Palestina heeft vertoefd tot het
doen van wetenschappelijke onderzoe
kingen en opgravingen, is vandaar te
ruggekeerd en dezer dagen te Leiden
aangekomen.
Prof. Böhl, die benoemd is tot hoog
leeraar aan de Leidsche universiteit in
de talen en de geschiedenis van Ba-
bylonië en Assyrië, als opvolger van
Prof. Thierry, die zijn leerstoel met
dien in het Hebreeuwsch heeft verwis
seld, zal zijn colleges te Leiden ope
nen met het houden van een inaugu-
reele rede op Woensdag 23 dezer des
namiddags 2 uur in het groot audito
rium der Leidsche universiteit.
MR. J. KLEIN.
Mr. J. Klein, kantonrechter alhier,
die tegen 1 November eervol ontslag
heeft gevraagd, heeft hedenmorgen
zijn laatste strafzitting geleid.
DEURWAARDER H. v. d. WOUDE.
De heer H. van der Woude, deur
waarder bij het Leidsche Kantongerecht
heeft wegens vergevorderden leeftijd
tegen 1 December eervol ontslag ge
vraagd.
OPENBARE LES.
Mr. A. N. Molenaar, te Wassenaar,
toegelaten als privaat-docent aan de
Leidsche universiteit in de Nederland
sche sociale wetgeving en hare ge
schiedenis, heeft vanmiddag zijn col
leges geopend met het houden van 'n
openbare les in het klein auditorium
over het onderwerp: Bronnen van ar
beidsrecht.
MUSEUM VAN OUDHEDEN.
De Directie van 's Rijks Museum
van Oudheden deelt mede, dat zij zicli
tot haar leedwezen genoodzaakt ziet,
wegens ernstige ongesteldheid van
twee der Conservatoren, de Archeolo
gische lezingen en Museumrondgan
gen tot het volgend voorjaar uit te
stellen.
BELASTING-OPHAALDIENST.
De zesde afdracht heeft plaats ge
had; thans is afgedragen 1C266,36.
Het aantal aangeslotenen is geste
gen tot 1800,"reeds zijn 2 boden en een
administrateur aangesteld moeten
worden om de werkzaamheden, aan
den dienst verbonden, te kunnen ver
richten.
VRIJZINNIG LUHERSCHEN.
Zaterdag heeft de algemeene Ver
eeniging van Vrijzinnige Lütherschen
hier ter stede haar jaarvergadering
gehouden; aan den vooravond was er
een godsdienstoefening in de Luther-
sche Kerk, onder leiding van Ds. A.
C. Schade v. Westrum van Groningen,
die een rede uitsprak naar aanleiding
van Matth. 7:8: „Want een ieder die
bidt, ontvangt, en die zoekt, vindt, en
die aanklopt, dien zal worden open
gedaan".
De godsdienstoefening werd opge
luisterd door het zingen van een kooi
dat onder leiding van Mej. M. Ritnian
op verdienstelijke wijze een viertal
liederen ten gehoore bracht.
Zaterdagmorgén werd 1e algemeene
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
Ernstige treinbotsing bij Rijswijk.
Prof. Mr. Dr. C. M. A. R. van Roy bij
een motorongeluk gedood.
Buitenland
Ruth Elder is per stoomschip naar
Parijs vertrokken.
Dreigende stakingen in de midden-
Dnltsche kolenmijnen.
Noorsch stoomschip in de New-
Yorksche haven aangevaren.
vergadering geopend door den voorzit
ter, Ds. J. YV. K. Hoevers van Den
Haag, die een kort openingswoord
sprak.
Nadat enkele huishoudelijke zaken
waren afgedaan en bespreking van
enkele bijzonderheden uit het jaarver
slag, goedkeuring der rekening, eeni-
ge mededeelingen over „Ons Blad",
verkreeg de heer A. L. Reimeringer
het woord over: „Wat te doen tot ver
heffing van den eeredienst?"
Daarna sprak de heer D. G. Hoevers
van Den Haag over het onderwerp:
„Waarom toont de jeugd zoo weinig
belangstelling voor de Kerk?"
Na een breedvoerige gedachtenwis-
seling over de referaten, werd te zes
uur de vergadering gesloten.
Na afloop vereenigden vele deelne
mers zich aan een gemeenschappe-
lijken maaltijd in de bovenzaal van
den „Vergulden Turk",
Zaterdag zijn door een recher
cheur in de Morschstraat aangehou
den J. YV. YV., en D. H. de J.. die steen
kolen vervoerden, afkomstig van dief
stal, van een terrein van de Nederl.
Spoorwegen.
De handige jongens boden den re
chercheur kolen te koop aan. Gemak
kelijker kan het niet.
Nadat proces-verbaal was opgemaakt
zijn ze op vrije voeten gesteld.
A. H. en H. H. hebben aangifte
gedaan van mishandeling door N., die
hen aan de Oranjegracht zou gesla
gen hebben tegen het hoofd en de bee-
nen.
Zaterdagavond is H. S. vanaf de
Langegracht naar het ziekenhuis ver
voerd en aldaar verbonden, omdat hij
eenige hoofdwonden had opgeloopen
in een vechtpartijtje. De man was ech
ter zoo dronken, dat men niets uit
hem kon wijs worden.
Aangehouden is de gesignaleerde
P. B. T., die veroordeeld was voor het
kantongerecht tot 2. sub. 2 dagen.
Hij koos het laatste.
De alhier tot Semi-arts bevorder
de heer H. L. de Grave, is bestemd tot
officier van gezondheid bij de zee
macht.
In de Stedelijke werkinrichting
zijn opgenomen 212 volwassen perso
nen, en 6 kinderen. Totaal 218 perso
nen.
BURGERLIJKE STAND.
Ondertrouwd: M. J. Buijs, jm.
30 j. en C. Nolet. jd. 34 j. H. C. van
Deursen, jm. 25 j. en J. M. Arnoldus-
sen. jd. 22 j. A. G. Lagendijk, jm. 23 j.
en J. Plu. jd. 21 j. P. v. Heeringen, jm.
27 j. en G. C. Roosendaal, jd. 22 j. A.
J. A. Mierings, jm. 26 j. en M. J. Hop
penbrouwer. jd. 20 j. A. Willemsen,
jm. 27 j. en G. Robbers, jd. 24 j. I. Tu-
renhout. jm. 26 j. en F. H. J. Zorn,
jd.26 j. S. \Y\ Roman, jm. 22 j. en G.
M. Brugman, jd. 27 j. J. C Heedman,
jm 27 j. en M. C. B. Osten. Jd. 24 j.
J. Veilbrief, gesch. 30 j. en C. W. v.
d. Steen, gesch. 28 j.
BINNENLAND.
VEREENIGING VOOR ACTIEVE
HANDELSPOLITIEK.
De Y'ereeniging voor actieve han
delspolitiek hoopt Dinsdag 25 dezer,
des namiddags 2 uur, een openbare
vergadering te houden in het hotel
De Twee Steden te 's-Gravenhage.
In verband met do regeeringsplan-
nen zullen als sprekers optreien de
heeren prof. dr. P. A. Diepenhorst, lid
van de Tweede Kamer; F. J. W. Drion,
oud-lid van de Tweede Kamer; dr. L.
G. Ivortenhorst, lid van de Tweede
Kamer; en F. V. Valstar, voorzitter
van het Centraal Bureau van tuin
bouwveilingen in Nederland.
TUCHT-UNIE EN VREEMDELIN
GEN-MOLESTATIE.
Mede naar aanleiding van het feit,
lat onze straatjeugd Mile Dorange,
Ie Fransche amazone, die te paard
een tocht door YVest-Europa maakte
n ons land doortrok, ergerlijk heeft
"vo'vd pti ffmolesteerd, heeft het he-
