CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
8s'8 JAARGANG
ZATERDAG 8 OCTOBER 1927
NUMMER 2251
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per weekf 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 yTggljy Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Oit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Dubbele zending.
Wij staan bij ons gewone winter
werk, ook weer voor een verhoogde
actie voor de zending. Zoowel van
Kerkelijke zijde, vooral in de Gerefor
meerde Kerken, als van de zijde der
Zendingsvereenigingen, gevonden bin
nen de organisatie der Ned. Herv.
Kerk, worden vergaderingen belegd en
cursussen gegeven en wat dies meer
zij.
Dit eigenlijke zendingswerk ligt bui
ten ons politieke veld, al kan het ook
in politiek opzicht niet onbesproken
blijven. Maar- er groepeeren zich vele
vragen van politieken aard omheen,
die wel rechtstreeks tot het politieke
terrein behooren.
Daar is b.v. het bekende art. 123 van
het Regeeringsreglement (thans art.
177 Indische staatsregeling) dat nog
steeds de gemoederen in beweging
houdt. Dit art. bepaalt, dat Christen-
leeraars, Priesters en Zendelingen moe
ten voorzien zijn van een bijzondere
toelating om hun dienstwerk in een
bepaald deel van Nederl. Indië te mo
gen verrichten. In deze bepaling
spreekt voor een deel de historie. Voor
een ander deel de regeeringspolitiek
ten aanzien van de houding tegenover
het Mohammedanisme.
Tijdens de Oost-Indische Comnagnie
was de Gereformeerde Kerk te Staats
kerk. ook in Indië. De verbreiding van
het Christendom werd principieel als
een staatsplicht beschouwd. In de in
structies van den Gouverneur-Gene
raal van 1609 en 1617 werd evange
lisatie dan ook dringend aanbevolen.
Maar de negotie ging in Indië vaak
boven de religie, al was ook de spreuk
van Gouv.-Gen. van Imhoff: Eerst re
ligie, dan justitie, daarna negotie.
Daarom werd deze evangelisatie van
den beginne af onder streng toezicht,
geplaatst. Later, o.a. in de generale
instructie van 1650 trad de uitbreiding
van het evangelie reeds minder sterk
op den voorgrond. Steeds bleef de
evangelieprediking geheel afhankelijk
van de Regeering.
Dit bleef zoo gedurende en na het
Engelsche tusschenbestuur. Ook na
1816 treedt geen verandering van prac-
tische beteekenis in. al werd ook de
regeling van inrichting en bestuur van
de Christelijke kerkgenootschappen
tot een afzonderlijk onderwerp ge
maakt.
Allengs is daarin verandering geko
men. Sedert de grondwetsherziening
van 1887, en met name sedert het be
wind van minister Keuchenius, valt
een kentering waar te nemen in waar
deering van de zending. De bepaling
van de noodzakelijkheid eener vergun
ning is gebleven, maar de vrijheid van
evangelieprediking is overal, met uit
zondering van Atjeh, practisch ge
waarborgd.
Toen in 1886 de toepassing van het
voorschrift van de vergunning tot de
evangelieprediking ook tot de Inland-
sche leeraars en hulpzendelingen werd
uitgebreid, heeft dit veel ergernis ge
wekt. In 1889 werd dan ook verklaard
dat deze leeraaars daar niet onder
zouden vallen en tevens bepaald, dat
de Inlandsche bestuursambtenaren
zich moeten onthouden van bemoeie
nis met een godsdienst, dien zij niet
belijden.
Keeft deze bepaling dus een histori-
schen ondergrond, de houding onzer
regeering ten- opzichte van het Mo
hammedanisme is practisch daarin
ook aanwezig. Prof. de Louter zegt in
zijn handboek over het staatsrecht van
Ned.-Indië, dat men zou wanen dat
de bepaling ten opzichte van de Chris
ten-zendelingen en ten opzichte van
de inlandsche priesters, die onder het
toezicht van de eigen vorsten zijn ge
plaatst, door een noodlottig toeval wa
ren verwisseld of door een Moslimsche
regeering gemaakt. Dit nauwgezet,
schier angstig, ontzien van alles wat
op inmenging in den Mohammedaan-
schen godsdienst zou gelijken, is, voor
al onder het liberalisme en zijn bond-
genooten, in zonderlinge banen geleid.
Wij noemen slechts de politieke rede
voeringen van 1913 van Mr. Pleite:
„De bezem in den mast" en Mr. Mai-
chant: „De dweeper op den troon van
Buitenzorg". Zelfs nu nog, ondanks
de zwenking ten goede in het alge
meen rêgeerbeleid, zijn er ambtenaren,
die angstig waken dat niets de rusti
ge ontwikkeling van het Mohammeda
nisme in den weg sta.
Zou deze tendenz in art. 123 (177) ge
lezen moeten worden, dan staat onzer
zijds daartegenover dat een Christen-
natie niet het zendingswerk mag be
lemmeren, maar integendeel moet be
vorderen.
Doch er is in de bepaling, vooral om
de wijze waarop zij de laatste jaren
wordt toegepast, ook te lezen een wa
ken tegen dubbele zending.
Daaromtrent nu bestaat verschil
van gevoelen. Het is vooral de R.K.
Staatspartij die ijvert voor geheele op
heffing en geheele vrijheid van zen-
dingdi'ijven.
Het zijn vooral de Chr. Hist, die plei
ten voor het behoud, omdat het een
rem vormt voor dubbele zending.
Daarentegen willen de Staatk. Geref.
opheffing, en bevoorrechting van de
protestantsche zending.
Onzerzijds wordt erkend dat de be
woording van thans dient te verdwij
nen, maar dat tevens regelen ge-
wenscht zijn om te waarborgen, dat
dubbele zending zooveel mogelijk
wordt voorkomen.
Practisch heft de bepaling dubbele
zending niet geheel op, vooral nu hulp
middelen als medische zending en on
derwijs belangrijk het zendingswerk
steunen. Ook nu komt dubbele zen
ding voor.
In het Alg. Weekblad voor Christen
dom en Cultuur heeft Zendingsdirec-
tor D. Crommelin daar onlangs nog
een belangrijke verhandeling over ge
schreven. Nog kort geleden kwam het
Soerabaiasche Handelsblad met mede
deelingen hoe op het zendingsterrein
van de Geref. Kerken in de afdeeling
Koeion Progo de Katholieke missie
van uit Moentilan op verschillende
wijzen de Geref. zending concurrentie
aandoet. De eene school na de andere
werd geopend en nadat de school er
was, kwam een hulppastorie. Inter
naten werden geopend enz.
Dit nu leidt tot ongewenschte toe
standen, omdat de eerbied voor den
godsdienst daardoor wordt aangetast.
Op de Inlandsche bevolking heeft het
nog niet dadelijk denzelfden invloed,
omdat in de eerste plaats de overgang
tot het Christendom iets negatiefs is,
het loslaten van heidendom of Mo
hammedanisme, al gaat dat ook dade
lijk met iets positiefs, het aannemen
van iets beters, gepaard.
Het blijft met dat al beschamend,
dat een dergelijk optreden van de Re
geering noodig is. Het herinnert aan
de wacht bij het Heilige graf betrok
ken, om te voorkomen dat de verschil
lende Christenen in onderlinge on-
eenigheid tot heiligschennis zouden
overgaan.
Er zou hier een mooie oplossing te
vinden zijn, als met Rome ook een
overeenstemming ware te bereiken,
zooals tusschen de Protestantsche Zen
dingscorporaties feitelijk reeds bestaat
dat men elkanders terrein ontziet. De
Roomsche missie is daartoe echter
niet bereid, omdat zij de suprematie
van de Katholieke kerk leerende, geen
andere kerk erkennen kan.
Zoo staat thans practisch de vraag
te beantwoorden welke bepaling zal
waarborgen dat geen ongewenschte
concurrentie optrede, zonder nochtans
aan de vrije evangelieprediking te kort
te doen.
Een moeilijk zendingsprobleem.
V Cuxhaven-Duinkerkeii.
Wanneer wij als Christenen den
strijd aanbinden op politiek gebied te
gen het socialisme en op het terrein
van het sociale leven tegen de moder
ne vakbeweging, doen wij dit om
tweeërlei oorzaak.
In de eerste plaats uit principieele
overwegingen, omdat beide uitgaan
van beginselen, die in lijnrechten
strijd zijn met Gods Woord.
Doch ook nog om een andere reden.
Ook omdat wij bezwaar hebben tegen
de tactiek onzer tegenstanders. Met
andere woorden: omdat zij niet zijn
wat zij voorgeven te zijn: de ware ar
beidersvrienden.
Men lette, wat dit laatsto betreft,
maar eens op de houding der moder
ne en syndicalistische vakbeweging
in het havenbedrijf, speciaal te Rot
terdam.
De Centrale Bond van Transport
arbeiders heeft den laatsten tijd de
leuze aangeheven: „een actie van
Cuxhaven tot Duinkerken". Men wil
alzoo een staking beginnen om te ko
men tot een gelijk loon voor alle ha
vensteden aan de Noordzee, waarbij
het dan in de eerste plaats gaat om
Hamburg, Antwerpen en Rotterdam.
Nu is in het afgetrokkene een der
gelijke actie zeer wel mogelijk. Letten
wij evenwel op de wijze waarop met
deze leuze „Cuxhaven—Duinkerken"
geschetterd wordt, dan staat te vree
zen, dat we niet met ernstige vakver-
eenigingsleiders, die zich de draag
wijdte van hun daden bewust zijn. te
doen hebben doch met avonturiers.
Een dergelijke avonturierspolitiek
is ook in 1920 door de moderne en
syndicalistische leiders gevoerd. En
met welk resultaat? Dat de arbeiders
ile nederlaag leden en de strijd be
slecht werd ten gunste der werkge
vers. Het gevolg wa9 dat voor de Rot-
terdamsche havenarbeiders allerlei
verslechteringen werden ingevoerd,
niet alleen in de loonen en den ar
beidstijd maar ook ten opzichte van
toegezegde of ingevoerde sociale maat
regelen.
Ook de werkgevers, die op niet min
der felle wijze den klassenstrijd voer
den, gaan in dezen niet vrij uit. Maar
toch, veel ware nog te redden ge
weest, indien men van arbeiderszijde
bereid ware geweest door samenspre-
king tusschen de beide partijen tot
overeenstemming te geraken.
Doch de havenarbeiders hebben be
grepen dat zij van dergelijke leiders
niets goeds te verwachten hebben, en
hebben zich van hen afgewend. En
wanneer straks (de verwachting is in
1930) Brautigam de arbeiders zal op
roepen voor de actie CuxhavenDuin
kerken, zal hij er rekening mee heb
ben te houden, dat de invloed van den
syndicalistischen bond en haar strijd
baarheid vrijwel tot nul zijn gere
duceerd, terwijl mede tengevolge
cler roekelooze stakingen het aan
tal ongeorganiseerden zeer groot is.
De arbeiders beginnen in te zien
wie de leiders zijn en wie de mislei
ders zijn, en het is een gelukkig tee-
ken, dat de Christelijke bonden hoe
langs zoo meer het vertrouwen krij
gen oi herkrijgen. Men gaat het vooze
der leuzen inzien en weigert zich op
te offeren aan den machtswellust der
moderne of syndicalistische bonden.
STADSNIEUWS.
PATRIMONIUM.
De afdeeling Leiden van „Patrimo
nium'' hield gisteravond een leden
vergadering in baar gebouw, onder
presidium van den heer Slegtenhorst.
Deze opende met gebed en las daarna
een gedeelte van Lukas 12.
De heer J. Hollander van 's-Graven-
hage sprak hierna over: „Ons dage
lijksch Brood
Hij wees erop, dat de moderne, de
„bewuste" mensch in dezen tijd niet
meer bidt. Hij heeft daaraan geen be
hoefte, want immers hij eischt.
Spr. schetste de tegenstelling van
dat eischen met wat ons geleerd wordt
in de bede van het Onze Vader: Geef
ons heden ons dagelijksch brood! De
ze bede van Christus is een kostelijke,
die ons veel leert. Spr. toonde aan,
dat de Heiland met ons dagelijksch
brood bedoelt heel onze stoffelijke
nooddruft,, zoowel die van hooger als
van lager orde.
Daarbij moeten en mogen wij bid
den en wij ontvangen ons dagelijksch
brood als een gave uit Gods hand.
Ten laatste ontwikkelde Spr. de ge
dachte, dat wij, als Christenen, mogen
en moeten strijden voor wat naar
Gods bestel ons als ons bescheiden
deel toekomt.
Daarvoor mogen wij strijden met
het beroep op het recht Gods in het
sociale.
Spr. ontwikkelde elk dezer ge
dachten uitvoerig.
Na deze rede volgde nog een korte
bespreking.
Na het doen van enkele mededee
lingen werd de vergadering op de ge
bruikelijke wijze gesloten.
HERV. (GEREF.) STAATSPARTIJ.
Voor een talrijk gehoor sprak gis
teravond Ds. K. H. E. Gravemeijer,
Ned. Herv. predikant te 's-Gravenha-
ge, in het gebouw ,L,Prediker" over:
„Als in de dagen van Noach"
Spreker liet zingen Ps. 851 en 2
en ging daarna voor in gebed. Vervol
gens las hij Lucas 17 2037, waarna
nog gezongen werd Ps. 99 1 en 2.
Aan de hand van het voorgelezen
Schriftgedeelte bepaalde spreker zijn
gehoor allereerst bij de dagen van
Noach, in het kort de geschiedenis
vanaf de schepping schetsende. Spr.
wees daarbij op de verschillende le
vensrichting van Kaïn en Abel; op
den uitroep van Eva ik heb een man
van den Heère ontvangen; op den
broedermoord en op de geboorte van
Seth. 't Ie de doorgaande lijn van het
dienen dezer wereld en het zoeken
der gerechtigheid Gods.
Zoo is het ook nog in onze dagen.
Misschien zou den geheelen avond de
naam Herv. (Geref.) Staatspartij niet
worden genoemd; want het gaat niet
om een partij, en niet om ons zelf, zegt
Spr. Wij moeten niet meenen door
een partij iets te kunnen worden.
't Was in de dagen van Noach een
twisten van den Geest en een troosten
van den Geest. Zoo is het ook nu.
Gezongen werd nu Gez. 171 9.
Spr. bepaalde zijn gehoor vervol
gens bij dezen tijd.
In verband hiermede besprak hij
Luther's ervaring, dat de rechtvaardi
ge uit het geloof zal leven en hoe
God ons door dezen eenvoudigen mon
nik uitleidde uit het diensthuis van
Rome. Thans meent men met behulp
van Rome het politieke regeerkasteel
te moeten bezetten, doch, zegt Spr..
het is zooals Prins Willem V bij zijn
vertrek naar Engeland zeide: „God
heeft een twist met Nederland"; dit
geldt ook van het politieke Nederland
van onze dagen.
Nadat gezongen was Ps. 68 17
sprak Spr. den zegen uit.
Spr. scheen niet te kunnen of willen
begrijpen, dat het streven zijner par
tij tot consequentie heeft, dat het po
litieke regeerkasteel weer door de
linksche partijen zal bezet worden,
wier doel toch zeker niet is de gerech
tigheid Gods te zoeken doch veeleer
ligt in de lijn van de „kinderen der
menschen" in Noachs dagen.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
MAATSCHAPPIJ DER NEDERL.
LETTERKUNDE.
In de gisteravond gehouden maan-
delijksche vergadering van de Maat
schappij der Ned. Letterkunde heeft
mevrouw M. C. van Zeggelen uit
Haarlem een voordracht gehouden
over: Uit het oude Indië.
De voordracht van spreekster was
gekleed in den vorm van een novelle,
getrokken uit het volgende histori
sche feit:
In 1606 werd een der Boegineesche
vorsten uit het landschap Gowa (Z.-
Celebes) door een Menankabausch
handelaar, tevens Mekkaganger, be
keerd tot den Islam.
De vorstin weigerde echter tot de
zen godsdienst toe te treden, ont
vluchtte haar huis, maar na vele we
derwaardigheden den handelaar ont
moetende, liet zij zich ook bekeeren
en nam op den heuvel Bola Radja den
Islam aan.
De toestanden in Z.-Celebes waren,
toen spr. daar vertoefde in den tijd
na de Boni-expeditie (1906) ongeveer
dezelfde als eeuwen geleden. Zeden
en gebruiken, door haar waargeno
men, heeft zij dus met een gerust hart
in „S. Madinra's vlucht" kunnen bren
gen. Wat de historie aangaat heeft
zij geput uit de Chrestomatie van Dr.
Matthes en bij A. Ligtvoet in het tijd
schrift van het Bataviaasch Genoot
schap.
ERNSTIGE TREIN VERTRAGING.
Gisteravond omstreeks halfacht is
de stroomdraad van de geëlectrificeer-
de spoorbaan naar Amsterdam op het
baanvak LeideniHaarlem onder
Voorhout gebroken.
Het treinverkeer ondervond hiervan
een zoodanige vertraging, dat eerst
om 9 uur de eerste trein uit Leiden
vertrekken kon.
DE PROMOTIE VAN ALI SASTRO
AMIDJOJO.
Naar wij vernemen, zal den ge
arresteerden Indonesischen student
Ali Sastro Amidjojo, die vorige week
met gunstig gevolg doctoraal examen
Indisch recht aflegde, binnenkort ook
gelegenheid worden gegeven om aan
de Universiteit alhier te promoveeren.
LEIDSCHE RADIO-TF.NTOON-
STELLLING.
Aangemoedigd door de successen
van verleden jaar heeft bet Bestuur
der Leidsche Radio-Vereen., afdeeling
Leiden N.V.V.R. besloten ook dit jaar
weer een tentoonstelling te organisee-
ren tegen November in de beide zalen
van Oud-Hortuszieht, Witte Singel.
Op deze tentoonsteling zal den be
zoekers en Amateurs meer naar vo
ren worden gebracht het selectief ma
ken van de ontvangtoestellen. Het
veel besproken Anro-schema zal op
verschillende wijze gemonteerd te
zien zijn. Schema en werkteekening
zullen gratis worden aangeboden.
De laatste nieuwtjes op Radioge-
bied, b.v. Ultra Kortegolftoestellen,
Wisselstroomtoestellen, zullen worden
gedemonstreerd.
De Technische Commissie zal weer
komen met een schakel- en experi
menteer-tafel. Het inlichtingen- en ad
viezen-bureau, dat verleden jaar zeer
de aandacht trok. wordt ook weer een
plaat9 gereserveerd.
Eenige handelaren zullen tentoon
stellen wat op handelstoestellen en
onderdeelen voor nieuwigheden op de
markt worden gebracht.
Men leze de komende advertenties
en aankondigingen in dit blad.
RELIGIEUS-SOCIALISTISCHE
VEREENIGING.
De Religieus-Socialistische Vereeni-
ging alhier heeft acht samenkomsten
georganiseerd in het Nutsgebouw.
Op de eerste samenkomst. Zondag
avond a.s. zal Ds. A. R. de Jong uit
Bussum spreken over 's Levens Be
devaart.
Den 18den Nov. a.s. spreekt prof. dr.
H. T. de Graaf, hoogleeraar aan de
Universiteit alhier, op een samen
komst der vereeniging over het hoek
van De Man: De Psychologie van het
Socialisme.
DE INDONESISCHE STUDENTEN.
Een dezer dagen is wedei» door Jus
titie en politie een huiszoeking ge
daan in het ontruimde perceel Was-
straat 1, dat bewoond is geweest door
enkele der Indonesische studenten.
Binnenland.
Treinstoring door het breken van
een bovendraad van de electrische lei*
ding op de spoorlijn Amsterdam—Rot*
terdam.
Luitenant Koppen te Calcutta.
Buitenland.
De opmarsch der Chlneesche natio-
nalistenlegers.
Verscherping van het Joego-Slavlscn
Bulgaarsch geschil.
Chamberlain en Briand hadden te
Parijs een onderhoud.
Tsang Tso Lin heeft een vredesaan
bod van den gouverneur van Sjanst
afgewezen.
JUBILEUM.
In December zal het 25 jaar geleden
zijn, dat de heer Koeberg tot directeur
van „Sempre Crescendo" werd be
noemd.
Het in het begin van die maand te
geven concert van dit Studentenmu
ziekgezelschap zal in verband hiermee
een bijzonder feestelijk karakter dra
gen.
EXAMEN APOTHEKERSASSISTENT.
Opgeroepen 4 candidaten. Geslaagd
Mej. J. A. Schaap, geboren te Rotter
dam.
DE 3 OCT OBER-INBRAKEN.
De twee aangehoudenen te Haarlem
die debet zijn aan de inbraken op 3
October alhier, zijn gisteren naar onze
stad overgebracht en daarna naar
Arnhem, waar ze ook iets op hun ge
weten hebben.
B. te Ter Aar heeft bij de politie
aangifte gedaan, dat op de gisteren ge
houden veemarkt ten zijnen nadeele
twee graskalveren ontvreemd zijn.
In de Max-garage in de Pelikaan
straat is gisteravond een auto van
„Het Stadsverkeer" in brand geraakt.
Door voorbijgangers is de brand ge-
bluscht.
BINNENLAND.
BIJEENKOMST EERSTE KAMER.
Naai* gemeld wordt, staat het thans
vast, dat de Eerste Kamer, omtrent
wier bijeenroeping-nog geen definitie
ve datum in de jongste vergadering
op 27 September j.l. kon worden vast
gesteld, bijeengeroepen zal worden op
Dinsdagavond 18 October.
Het is te verwachten, dat in eon
openbare vergadering op Woensdag 19
cl.a.v. zal worden overgegaan tot de
benoeming van een commies-griffier
der Kamer.
Ook zal nu hoogstwaarschijnlijk kun
nen overgegaan worden tot het afdee-
lings-onderzoek van het wetsontwerp,
betreffende de wetgeving op de naam-
looze vennootschappen, waaromtrent
thans bij de Eerste Kamer ontvangen
is de leidraad, onontbeerlijk voor de
behandeling van dit onderwerp.
DE GASDIRECTEUR TE WOERDEN.
NEEMT ONTSLAG.
De heer J. Baas, directeur van de
gasfabriek te Woerden, heeft om ge
zondheidsredenen per 1 November a.s.
als zoodanig ontslag aangevraagd
Door den heer Zon, wethpuder van
Bedrijven, was een onderzoek inge
steld naar de wijze, waarop diverse le
veranties voor de gasfabriek geschied
den, welke kwestie bij B. en W. aan
hangig was gemaakt.
DE GROEN VAN PRINSTERER-
STICHTING IN DRENTE.
Voor rekening van de Groen van
Prinsterer-stichting voor den weder
opbouw van Drente, gevestigd te Kla-
zienaveen. is onder directie van den
architect W. van Straten, te Koevor-
den, 't bouwen van twee enkele land
arbeiderswoningen met 9chuuiTuimte,
opgedragen aan den aannemer J. De
ters, aldaar, voor 1636 per woning.
WERKEN ALS DEMONSTRATIE.
Te Haarlem vergaderde Donderdag
avond het Werkloozen Agitatie-Comi
té. In deze bijeenkomst werd een be
spreking gehouden over de demping
van de Paul Krugerkade aldaar.
Men toonde zich verontwaardigd,
dat het voormalige gemeentebestuur
van Schoten en- nu het bestuur van
Haarlem, de demping van de Paul
Krugerkade steeds op sleeptouw houdt
„Wij loopen zonder werk, werd er ge
zegd, willen graag aan de demping
gaan beginnen, maar 't zal nog wel
een poos duren."