CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN 8«*> JAARGANG MAANDAG 19 SEPTEMBER 1327 NUMMER 2235 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal. i 2.50 Per weeki 0.19 Franco per post per kwartaal 1 2.90 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778 Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse ADVERTENTIE-PRIJS Gewone Advertentiën per regel 22'/» cent Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei Bij contract belangrijke reductie Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling - van ten hoogste 30 woorden, worden da gelijks geplaatst ad. 40 cents Dit nummer bestaat uil IWEE Diaden. EERSTE BLAD. Zij, die zich tegen 1 October a.s. op ons blad abonneeren, ontvangen de tot dien datum verschijnende nummers GRATIS DE ADMINISTRATIE. V Een waarschuwende stem. Gedurig komt het in den laatsten tijd voor dat ongeloovigen tot de over tuiging komen, dat alleen het geloof ln God en het beleven van die belijdenis, het redmiddel van den verderen ach teruitgang van het menschdom kan zijn. Nu weer komt een Inspecteur der Staatsscholen in Frankrijk, die toi. voor korten tijd van meening was. dat de Kerk en het geloof geen invloed konden uitoefenen op den achteruit gang der geboorten in Frankrijk, tot de erkentenis dat alleen een buigen voor God als Schepper, en een har telijk begeeren om voor Hem te leven, kan terugvoeren tot goede zeden. „Nu echter", zoo schrijft hij, „ver klaar ik, dat ik mij in dit opzicht sterk vergist heb. Zoo kon men voor 30 jaren denken, toen de gelukkige en talrijke families uit Noord-Bretagne en den Elzas, die vaak tien en meer kinderen hebben, ons nog onbekenci waren. Ook was óns het feit ontgaan, dat de volken van Nieuw-Schotlana, Nieuw-Brunswijk en van de oever* der St. Lawrence den heropbloei van hun stam aan den godsdienst verschui digd zijn. In hun geloof wortelt het verlangen een talrijke nakomeling schap te bezitten. Wil daarom Frank rijk niet geheel en al te gronde gaan, dan moeten de krachten der gods dienstige zedeleer te hulp geroepen worden". Deze man van de praktijk heeft weer oog gekregen voor het geluk en de volkskracht die zijn gelegen in een groot gezin. 't Is een waarschuwende stem voor Frankrijk. Maar ook voor Nederland! V Geen vrijheid. Wanneer wij er op wijzen dat de macht van de organisatie, zoodra zij zich almachtig waant en met hoogere belangen geen rekening houdt,, en voor al als zij tegen God9 wet gaat strijden, noodzakelijk een even felle tegenactie moet ontketenen, trfekt men de schou ders op. Toch zien wij de voorbeelden overai. Wij zien dat voorbeeld ook in Italië. Italië was aan den rand van een vree- selijke revolutie. Toen kwam de fas cist Mussolini als een reddende engel met een stelsel dat niet minder revo lutionair is. In Italië begint onder dit fascistisch bewind langzamerhand een terreur te gelden, die de Russische, zij het min der wreedaardig, begint na te volgen. In Rusland en in Italië is het recht van staken afgeschaft. Mussolini t* heel wat minder barbaarsch en ge bruikt niet zoo makkelijk den kogel. Maar principieel schaft hij het rech? van staking toch af. Zoo ook het recht van uitsluiting. Werkgevers zoo goed als arbeiders, krijgen straf als zij het ouderwetsch sociale strijdmiddel aanwenden. Ge-» vangenisstraf van minstens één jaaï- wac-ht den patroons; terwijl minsten* een maand staat op staking. Er is nog over te twisten, of het rechtvaardig wezen kan, dat het recht op staking (en op uitsluiting) wordt ontnomen. Maar men gaat verder. In Rusland is geen sprake van ver- eenigine-srecht der arbeiders. Ook Mussolini heeft een maatschap pelijke orde gesticht. Hij baseert die op officieele, fascistische organisaties, welke de eenige vertegenwoordigers der arbeiders zullen zijn. Andere grot- peeringen hebben geen rechtspersoon lijkheid, kunnen dus geen overeen komsten aangaan, geen huizen bezit ten enzoovoorts. Merkwaardig is, dat menig systeem van bedrijfsorganisatie het offer vraagt van het stakingsrecht en de vakveree- niging in gevaar brengt, zoo niet op heft. Het kan niet anders, ook tegen deze vrijheidsbelemmering zal het verzet met den dag groeien. STADSNIEUWS. DE ACADEMISCHE SENAAT. Het bestuur van de Academische Senaat is voor het jaar 19271928 als volgt samengesteld: Prof. Dr. A. .1 Wensinck, rector magnificus; Jhr. Mr. W. J. M. Eisinga, secretaris. Prof. Dr. L, van Itallie; Prof. Dr. W. B. Krjsten- sen; Prof, Dr. P. C. F. v. d. Hoeven en Prof. Mr. A. J. Blok. assessoren. Als leden van de redactie voor het jaarboek zijn aangewezen Prof. Dr. A. J. Wensinck, Prof. Dr. B. A. Escher en Prof. Dr. J. de Vries. PROF. DR. H. M. VAN NES. Gisteren heeft Prof. Dr. H. M. van Nes, hoogleeraar in de Dogmatiek, Zendingsgeschiedenis, Kerkrecht en Chr. Ethiek, den dag herdacht, waar op hij voor 20 jaar het hoogleeraar*- ambt aan de Leidsche Universiteit aanvaardde. MAJOOR Cr. KUYPER. Met ingang van 2 October a.s. is be vorderd tot Majoor bij het 4e Reg. In fanterie, Kapitein G. Kuyper alhier. Wij bieden den heer Kuyper met deze promotie gaarne onze hartelijke gelukwenschen aan en twijfelen niet, of heel ons antirevolutionaire volk in Leiden, zal met ingenomenheid ken nis nemen van de bevordering welke den verdienstelijken voorzitter onzer Kiesvereeniging ten deel viel. Moge Majoor Kuyper nog lang in ons midden blijven en stelle God hem, zoowel in zijn militaire als politie ke loopbaan tot rijken zegen. LEIDSCH UNIVERSITEITSFONDS. Aan het verslag van het Leidsch Uiiiversiteitsfonds over het jaar 1926/ 1927 is het volgende ontleend: Het stemt de commissie van uitvoe ring tot dankbaarheid en tot bemoe diging, dat de som tot bare beschik king, haar in staat gesteld heeft de richting die zich in de laatste jaarver slagen reeds afteekende, te blijven volgen. Dit moge in de eerste plaats blijken uit de voortgezette werkzaam heid der bijzondere hoogleeraren, thans, na de benoeming van dr. Co- lien tot gewoon hoogleeraar te Am sterdam, vier in getal. Dat tot hen dr. Einstein behoort, wordt door de Uni versiteit op hoogen prijs gesteld. Prof. Lorentz heeft zich weder bereid ver klaard tot het houden van voordrach ten over de natuurkunde; het Fonds mocht wederom de koninklijke mach tiging tot het uitnoodigen van den oud-hoogleeraar ontvangen. Deze heeft wegens zijn verblijf in de Ver- eenigde Staten aan zijn toezegging nog geen gevolg kunnen geven; wel dra evenwel hoopt de heer Lorentz zijn colleges te kunnen beginnen. Me de op het gebied van de faculteit der wis- en natuurkunde ligt de belang rijke steun bij herhaling aan de afdee- ling der geologie verleend. In de faculteit der geneeskunde was het in de eerste plaats de tropische geneeskunde die onzerzijds steun ont ving door de verlenging van de leer opdracht van prof. Koolemans Beij- nen, als ook door de toelage aan de vereeniging Instituut voor tropische geneeskunde. Daarnaast werd op ver zoek van prof. Jelgersma het aanvul lende college in neurologie van den privaat docent dr. Gans met een toe lage gesteund. In de faculteit der rechtsgeleerd heid moge weder een belangrijk gebied genoemd worden waarop het Univer- siteits-Fonds meer dan aanvullend opgetreden is: de wijsbegeerte des rechts met haar bijzonderen door dr. Polak bezetten leerstoel. Tot de ver- eenigde faculteiten van rechten en let teren behoort een ander stiefkind der Regeering, de tropische staathuis houdkunde. De commissie vond den lieer J. van Gelderen, hoofd van het statistisch kantoor te Weltevreden be reid tot het houden van eenige voor drachten in de maanden November en December; dr. M. G. Verrijn Stuart, hoogleeraar aan de Nederlandsclie Handelshoogeschool tot het behande len van de Indische financiën, in de weken tusschen Kerstmis en Paschen. Ook aan de faculteit der letteren konden belangrijke diensten bewezen worden. In de eerste plaats door de voortgezette werkzaamheid van den hoogleeraar in de algemeene volken kunde, van beteekenis ook voor onze talrijke alumni wier toekomst in In- dië ligt. Dan heeft het Fonds voorzien in de tegemoetkoming van den assistent voor het J.avaansch tot gedeeltelijke vervanging van den hoogleeraar Ha- zeu buiten bezwaar van 's lands schat kist aangesteld. Voor de studie van de romaansche talen werd althans iets gedaan door de aanstelling van den assistent hij (te praktische beoefening van het Fransch. Naast deze het meest in het oog springende voorzieningen zijn kleine re aanvullingen te noemen: de lessen in elementair Latijn door den lector dr. de Boer opnieuw aan een groot aantal deelnemers gegeven; de aan stelling van een assistente in het Ke- breeuwsch ten behoeve van de aan komende studenten in de godgeleerd heid, het subsidie verleend aan een van prof. Storm van Leeuwen's assis tenten voor een studiereis ten behoe ve van het pharmaeologisch instituut. Ook aan instellingen in los ver band met de Universiteit kon eenige steun verleend worden, zoo aan het Instituut-Kern de vereeniging tot be vordering van de opleiding tot Instru mentmakers, het museum van physi- sche instrumenten, de Snouck Hur- gronje-Stichting. Publicatié of aanschaffing van boekwerken werd gesteund of moge lijk gemaakt door subsidies: aan de American Foundation ten behoeve van voordrachten door eenige hoogleera ren gehouden voor Amerikaansche physici; aan den directeur der Uni- versiteits-bibliotheek voor aankoop van groote medische werken. Ten slotte moge in dit verband nog gememoreerd worden 't subsidie aan den senaat toegestaan voor het ho norarium der machineschrijfster. De verwachting .lat de Regeering dezen post voor haar rekening zoude ne men, is verwezenlijkt door een schrif telijke toezegging aan den senaat. De Universiteitsdag werd op 9 Fe bruari te Arnhem gehouden. Groote dank komt toe aan mr. de Monchy aan het door hem georganiseerde co mité, bestaande uit de heeren Braat, Ribbius, Viruly, de Visser en aan de hoogleeraren Èinthoven en van Blom, die de bijeenkomst door voordrachten over een onderwerp uit hun studiege bied opluisterden. Eindelijk zij vermeid dat het aantal beschermers, donateurs, begunstigers en leden op 1 Februari 1927 ruim 1700 bedroeg tegen 1529 op denzelfden datum in 1926. OVERDRACHT VAN HET RECTORAAT. Vanmidag heeft de rector-magnifi- cus der Universiteit alhier, Prof. Mr. E. M. Meyers verslag uitgebracht over de lotgevallen der Universiteit gedu rende den cursus 1926/1927 en vervol gens de rectorale waardigheid over gedragen aan zijn opvolger, Prof. Dr. A. J. Wensinck. Het groot-auditorium was geheel met belangstellenden ge vuld, terwijl eenige honderden niet konden worden toegelaten. Prof. Meyers ving aan met een woord van hulde te brengen aan de nagedachtenis van den curator Mr. R. B. Ledeboer, die door «_en dood aan de Leidsche universiteit is ontvallen, en herdacht vervolgens den overleden oud buitengewoon hoogleeraar, prof. Poels. Voorts herdacht prof. Meyers de overleden privaat-docente, mej. dr. Grutterink en de vier studenten Uges, Huge, Van der Grinten en Trip. Na nog eenige woorden gewijd te hebben aan de hoogleeraren Snouck Hurgronje en Krabbe, die wegens het bereiken van den 70-jarigen leeftijd moesten aftreden, wier groote ver diensten hij in bet kort daarbij uit eenzette, deelde spr. mede, dat cura toren hebben goedgekeurd, dat Prof. Snouck Hurgronje lessen zal blijven geven in het Atjehsch en in het Nieuw-Arabisch. Spr. memoreert voorts het heen gaan van Prof. Scheltema en Dr. Drooglever Fortuyn en het optreden van de nieuwe hoogleeraren. Als secretaris van curatoren treedt sinds het aftreden van jhr. mr. Bod- daert op mr. J. A. G. baron de Vos van Steenwijk. Het was spr. een ge noegen hem voor het eerst in het open baar te mogen toespreken, en daarbij wilde hij doen uitkomen, dat het geen makkelijke taak is om het 5 curato ren en 74 hoogleeraren naar den zin te maken. Als nieuwe privaat-docenten traden op: prof. dr. K. J. A. Schouten, dr. J. H. Oort, dr. B. H. de Jongh, dr. J. H. Thiel en dr W. F. Suermondt. Dr. A. Schierbeek werd toegelaten tot het ge ven van onderwijs in de Zoölogie. Voor het eerst is in het afgeloopen academiejaar de nieuw ingestelde ge bouwencommissie, bestaande uit 2 curatoren en 3 professoren, werkzaam geweest. Zij heeft een plan ontworpen dat meer ruimte voor collegekamers beschikbaar doet komen, dat grondig afrekent met den droevigen toestand van het gebouw in de Kloksteeg en dat de noodige localiteit voor een bu reau der universiteit doet vrij ko komen. Wat het nieuwe academisch zieken huis betreft, is de eerste kliniek, die voor kindergeneeskunde, kunnen worden geopend. Het laat zich aan zien, dat de verwachting, dat dit jaar ook de klinieken voor oogheelkunde en verloskunde, alsmede het huishou delijk gebouw zouden in gebruik kun nen worden genomen, niet zal worden verwezenlijkt. Van den minister is onlangs als antwoord op een vraag van een ka merlid vernomen, dat het ziekenhuis, met inbegrip van de voltooiing van de aan den gang zijnde werken. 14 mil- lioen gulden zal gekost hebben. Hier bij, merkt de rector op, zijn nog eeni ge millioenen wegens renteverlies bui ten beschouwing gelaten. Hoewel een vergelijking met wat de academische gasthuizen vroeger kostten voor het Leidsch gasthuis kon de Hooger Onderwijswet van 1815 een bedrag van 10.000 voorschrijven, waaronder het tractement van den controleur ad 200 begrepen was niet opgaat, is het geen ingewijde onbekend, dat, al zijn bij den bouw van het nieuwe zie kenhuis tal van onverwachte tegen-' slagen ondervonden, het bedrag van 14 millioen aanmerkelijk lager bad kunnen zijn, indien van den beginne af één centrale deskundige leiding aanwezig geweest was. Spr. stond verder geruimen tijd stil bij het in bedenkelijke mate toene men van de ambtsplichten der hoog leeraren in menige faculteit, waarbij hij wees op de noodzakelijkheid, dat de hoogleeraren den vrijen tijd, dien zij bezitten, blijven behouden om op de hoogte van hun vak te blijven, zich met de buitenlandsche wereld in con tact te kunnen stellen en om zelfstan dig werk te kunnen verrichten. De vrije tijd is voor ben geen bron van genoegen, eerder een bron van zorg. Het toenemend internationalisme komt ook in de activiteit van de uni versiteit en haar leden steeds meer tot uiting. Daarom brengt de rector' in de eerste plaats dank aan de com missie voor internationale studiebe- langen, voor het werk dat deze dit jaar heeft verricht. Een der mooiste uitingen van dit internationalisme is ongetwijfeld een internationale verdeelihg van den ar beid bij het verrichten van weten schappelijk onderzoek. Sinds lang is de Leidsche sterrenwacht in samen werking met soortgelijke instellingen in het buitenland in dezen geest werk zaam. Ook in het afgeloopen jaar is zij daarmede voortgegaan. Voordrachten van buitenlandsche geleerden nemen nog steeds in aantal toe en in verband met het toenemend internationalisme waren ook verschil lende Leidsche hoogleeraren in het buitenland werkzaam. Na melding gemaakt te hebben van de onderscheidingen, aan verschillen de hoogleeraren ten deel gevallen, stond de rector stil bij de door hem gedane pogingen, om de universiteit aan een haar passend bureau te hel pen. Hoewel de twee pedellen, die oor spronkelijk behalve als decoratieve figuren bij plechtigheden, als de bood- schaploopers der universiteit gedacht zijn, is hun werkkring thans een ge heel andere geworden. Nog steeds wordt de universiteit administratief beheerd alsof wij een eeuw tevoren leefden, toen de gansche universiteit een gemoedelijk onderonsje was en zonder veel administratief beheer kon bestaan. Door den nood gedrongen hebben de pedellen een soort van bu reau gevormd en zich daartoe op een VOO-- den vreemdelir.g moeilijk uit te vinden plek genesteld, n.l. in de facul teitskamer voor geneeskunde. Den toestand aldaar beschrijft de rector, al was het alleen maar door den chaos van paperassen, onhoudbaar, of door dat de pedellen door dienstzaken niet op het bureau kunner. zijl Er ont breekt ten eenenmale iema .d, die het vele werk behoorlijk organiseert en controleert. Gevolg, dat de administra tie der universiteit zender leiding ge voerd wordt. Wel herbergt bet. academiegebouw ook nog een bur au \an den secreta ris van curatoren, doch dit achter driedubbele deur verschanst bureau is volgens wet en Leidsche traditie nooit iets meer geweest dan het bu reau van het curatorium, niet dat der universiteit. Om proefondervindelijk aan te too- nen, hoe onhoudbaar de toestand is en hoezeer een reorganisatie ook in het finantieel belang van het rijk is, heb ik, aldus de rector, dit jaar dat gene gedaan, wat een rector niet be hoeft te doen en wat eigenlijk een rector niet past. Met steun van eenige ambtenaren der Rekenkamer ben ik als hooHreeliercbeur op de betaling der college- en inschrijvingsgelden opgetreden; ambtenaren, bevoegd om proce i-verbaal op te maken, hebben het (ollegebezoek nagegaan: zij, die zonder inschrijvingskaart colleges be zochten of dnaivan verdacht werden, heb ik voor mij geroepen. Het resul taat van dezen maatregel is geweest, nat het Rijk dit jaar ruim 50.000 meer aan collegegelden onlvangt dan ia vroegere ja"er. Al deze feiten zijn den autoriteiten voldoende bekend. Reeds maanden voor de aanvaarding van zijn recto raat heeft hij het departement op het onhoudbare va.i dezen toestand gewe zen en de toezegging verkregen, dat in elk geval op de begrooting van 1927 /1928 een memoriepost voor de reor ganisatie var. het bureau zou uitge trokken worden. Hoewel spr. reeds in Maart gedetailleerde voorstellen tot hervorming heeft gedaan, zal bij het lezen der begrooting morgen blijken, dat daarvoor geen post is uitgetrok ken. Belangrijkste nieuws in dit Hummer Binnenland. De overdracht van het Rectoraat aan cïe Leidsche Universiteit. Jhr. Boelaerts van Blokland Is van Genèva teruggekeerd. Buitenland Heftige deba**sn ter Vclkeubonds- vergadering over bet Roemeensch— Bulgaarsch geschil. De Fransche ministerraad heatt Briand opgedragen met Rusland te onderhandelen over een non-agressie- verdrag. Felle koude en veel regen In Zwit serland. Vliegtuig met 12 personen in Ame rika neergestort; 7 personen omgeko men. Spr. deelde verder mede, dat hel gebouw der universiteit, dat in het kadaster oorspronae.ijk op naam dei- universiteit stond, door een eenzijdi ge overboeking op naam van den Staat is gebracht. Onmiddellijk zijn pogingen gedaan vanwege den Senaat om den ouden toestand te herstellen. Eerst deze maan - is van het departe ment van financiën een beknopt wei gerend antwoord ontvangen. Men krijgt zoo nu en dan wel eens den indruk, of overheidsadministratie niets anders is dan een vernuftig uit gedachte machine om persoonlijk ini tiatief te dooden. Zij leert toch den ambtenaar dat een doen, dat niet door een reglementair voorschrift gelast is, de bron van vele persoonlijke onaan genaamheden en vele onbekende risi co's kan zijn (blijkbaar doelt de rec tor hier op het te weinig in de kas van het Rijk door de pedellen gestorte collegegelden), terwijl daarentegen het niet-doen slechts Jan voor hen gevaarlijk is, wanneer er eer. uitIrik ke "ijk o ambtsplicht tot doen bestaat. Eenzelfden indruk krijgt men som tijds, wanneer men de resultaten na gaat, die vele faculteiten bereiken wanneer zij voor rechtmatige eischen opkomen. Noch een Romaansche, noch de Duitsche, of de Lngelsche taal zijn hier een professoraat waardig ge keurd. Eén lector in de Romaansche talen is alles, wat men te Leiden vindt. En dat, terwijl de studie der moderne talen in de laatste jaren een enorme vlucht heeft genomen. Terwijl vóór 45 jaren de Leidsche faculteit dei- letteren meer studenten telde dan de zuster-faculteiten der andere unive- siteiten te zamen, studeert thans niet meer dan 1/6 der litteratoren te Lei den. Eenzelfde gevaar dreigt bij de oplei ding der Indische ambtenaren. Een der belangrijkste vakken voor den toe- komstigen bestuursambtenaar n.l. tropische staathuishoudkunde, wordt te Leiden niet gedoceerd, hoewel het academisch statuut dit op één lijn stelt met koloniaal staatsrecht en ver langt, dat de candidaten in de indo- logische studie een werkcollege in de tropische staathuishoudkunde zullen volgen. Bij het in het leven roepen dei- Indische opleiding te Utrecht heeft men terecht het gewicht van dit vak beseft en daarvoor onmiddellijk zelfs twee hoogleeraren aangesteld. Laten wij hopen, dat de morgen in te dienen begrooting ons op dit punt tenminste een aangename verrassing bereidt. Spr. wees vervolgens op het sinds 1923 nog steeds onvervuld blijven van de vacature van prof. Van der Vlugt in de faculteit der rechtsge leerdheid, hoewel deze niet-vervulling indertijd door de regeering als een tij delijke maatregel met een beroep op de tijdsomstandigheden gerechtvaar digd was.-Alle andere tijdelijke maat regelen zijn langzamerhand een blij vend karakter. Toch is het verlangen, dat de juridische faculteit weder haar vroegere sterkte krijgt, niet overdre ven. Hoewel te Leiden meer juristen studeeren dan in Utrecht en Amster dam samen, moet Leiden het met een juridische hoogleeraar minder stellen dan Amsterdam en is het aantal te Leiden gelijk aan dat van Utrecht. De rector bepleitte voorts de aan stelling van een tweeden hoogleeraar in de zoölogie, van een tweeden hoog leeraar in de geologie, van een hoog leeraar in de psychologie, de uitbrei ding van het geologisch museum, aanstelling van lectoren voor een op leiding in het notariaat enz. Spr. richt zich verder tegen het gansche stelsel van bestuur der Hoo- geschool, dat over te veel schijven loopt: de faculteit, de curatoren, de afdeeling Hooger Onderwijs, de minis ter v. onderwijs zelf en last not least, de onpersoonlijke macht, waarmede een hoogleeraar zelden in contact

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1927 | | pagina 1